)iligentia dreigt bespelers te verliezen
HOL
FST
N D
V L
De Wespenfabriek: een
wereld in een wereld
Nijntje is eindelijk thuis
Cultuur Kunst
Holland Festival stevent
af op bezoekersrecord
Samen spelen is
veel leuker dan alleen
)AG 20 JUNI 2000
j gs theatertje heeft 20 miljoen nodig voor verbouwing
[aagse theatertje Diligentia heeft bijna 20 miljoen
161 nodig om in de nieuwe eeuw mee te kunnen.
I eeuwen lang hielden medewerkers het oorspron-
niet als schouwburg opgetrokken gebouw aan het
Voorhout door knip- en plakwerk bruikbaar, maar
it het echt niet meer.
maar hun decors zijn te om
vangrijk voor het kleine toneel.
„Ze waren nu zo vriendelijk
een deel maar in de auto te la
ten, maar hoe lang kun je dat
van een artiest vernachten?",
vraagt Overhoff zich af. De tij
den Van de grote Diligentia-be-
spelers als Pisuisse en Kan, die
aan een pianist genoeg hadden,
tia, sinds februari geleid
I nja Overhoff, dreigt ook
ijke bespelers te verlie-
ïdat die hun steeds gro-
rdende entourage niet
avijtkunnen. Bert Visser
bes Jansen wilden de
keer nog wel komen,
zijn voorbij. Frits Lambrechts
had recent ook een te groot de
cor, maar omdat het de laatste
voorstelling was, zette hij er
voor Diligentia de zaag maar in.
Artiesten hebben er veel voor
over om in Diligentia te spelen.
Ze nemen zelfs genoegen met
het invalidentoilet dat als ar
tiestenfoyer is ingericht. Vooral
voor cabaret is het intieme ka
rakter van de zaal immers uit
stekend geschikt.
Diligentia, met zijn bijna vijf
honderd plaatsen, wil zich in de
toekomst nog meer gaan rich
ten op kleinkunst, cabaret en
wereldmuziek. In de eerste
plaats moet het toneel dus gro
ter (plaatsen die daarvoor in de
zaal moeten sneuvelen komen
er op het balkon weer bij). Ver
der moet er vanaf alle plaatsen
goed zicht op de Bühne komen.
De techniek worden gemoder
niseerd en eleganter worden
weggewerkt.
Maar er is meer te doen. De
daken zijn in alle opzichten
slecht. Als er niets gebeurt, zou
er op den duur weieens één
naar beneden kunnen komen
zeilen. Voor publiek is het ge
bruik van Diligentia nog wel
veilig, maar de brandweereisen
worden in de kantoorruimten
al lang niet meer gehaald. Ook
voldoet het theatertje ook niet
meer aan de eisen van de arbo-
wet. Verder is de ventilatie van
de zaal een drama: bij warm
weer en een vollezaal onder
vindt het publiek hinder van
zuurstoftekort. Voor invaliden
zijn er voorts weinig voorzie
ningen.
Diligentia wil de zaken nu in
één keer goed aanpakken, dat is
volgens het zojuist verschenen
masterplan uiteindelijk goedko
per en sneller. Voorop staat dat
het intieme karakter niet zal
worden aangetast, dat is een
van publiek en artiesten veel
gehoorde wens. De initiatiefne
mers willen het eigen karakter
van het theater aan het Voor
hout juist versterken, onder
meer door de foyer nu aan de
Voorhout-zijde te brengen. Zo
kan het publiek in de pauze op
dit plein kijken, terwijl de voor
bijgangers zien dat er een voor
stelling gaande is.
Diligentia heeft 'een goed ge
voel' dat het bijna 16 miljoen
van de gemeente zal krijgen.
Vier miljoen moet dan door
sponsoring worden verkregen.
Als dat lukt, gaat het theater in
de zomer van 2002 voor een
jaar dicht.
Het Holland Festival dat moet
opboksen tegen de massale
belangstelling voor de Euro
pese kampioenschappen
voetbal, sluit de 53ste editie
waarschijnlijk af met een on
verwacht record van 100.000
bezoekers. Dit liet HF-direc-
teur Ivo van Hove gisteren we
ten.
Van Hove zei dat het HF
'geen enkele last' ondervindt
van Euro 2000. Het toernooi
stoort de voorstellingen
geenszins en Van Hove zei dat
inderdaad een onverwachte
ontwikkeling te vinden. Kunst
en voetbal raken elkaar blijk
baar niet. Bovendien: er zijn
saaie voetbalmatches en er
zijn géén saaie HF-voorstellin
gen, voegde de HF-baas er cy
nisch aan toe.
Er is tijdens de voorberei
dingen voor het HF-2000 niet
overwogen om het festival
eerder of later dan juni - de
gebruikelijke Holland Festival-
maand - te programmeren.
Van Hove is ervan uitgegaan
dat er veel mensen zijn die
ook even géén voetbal aan
hun hoofd willen.
HF 2000 is het derde festival
dat onder verantwoordelijk
heid van de Belg Van Hove tot
stand is gekomen. Hij noemde
voor de tv deze aflevering
'heel evenwichtig' in tegen
stelling tot de voorafgaande
edities toen hij zich nog moest
inwerken.
De god van zijn eigen wereld. Dat is Tom, een
jongen die alleen met zijn vader op een eiland
woont. Hij regeert over zijn wespenvolkje, dat
dienst doet als de wijzers van een zelfbedacht
tijdsverloop. Een wereld met een heel eigen logi
ca en een wereld waarin het publiek van het Hol
land Festival zich vanaf vanavond mag proberen
in te leven. Dan vindt de première plaats van 'De
Wespenfabriek', gespeeld door het Rotterdamse
RO Theater.
Het stuk is een bewerking van het omstreden
romandebuut 'The Wasp Factory' (1984) van de
Schotse science fiction-schrijver Iain Banks. Het
bóek werd vertaald in een toneelversie door Ge-
rardjan Rijnders en RO-regisseur Guy Cassiers.
De uitkomst is een bijna-monoloog van de jon
gen Tom, neerge
zet door Steven
Van Watermeulen,
met slechts af en
toe een interventie
van zijn vader
(Joop Keesmaat) of
-via de telefoon
zijn broer Erik (Pe
ter Paul Muller).
Van Watermeu
len, net als Cas
siers een Vlaming, vuurt in 'De Wespenfabriek'
ruim anderhalf uur tekst af op het publiek. Op
manische wijze vertelt hij een onsamenhangend
verhaal waarvan de draden langzaam bij elkaar
komen. Pas in de laatste minuten wordt duidelijk
welk vreselijk geheim Tom met zich meedraagt,
een geheim dat hem heeft gemaakt tot de labiele,
irrationele persoon die hij is.
Maar Van Watermeulen heeft ervoor gewaakt
van zijn personage een waanzinnige te maken.
„Ik wil geen gek," zegt hij. „Ik wil iemand die is
getekend door gemis. Gemis van zijn broer en
van de werkelijkheid als referentiekader. En ik wil
iemand die een uitkomst is van de opvoeding
van zijn vader. Misschien een beeld scheppen
van waar iemand wordt geraakt als het mis gaat
in de opvoeding."
Van Watermeulen, eerder aan het werk bij de
Vlaamse Compagnie De Koe en het Eindhovense
Zuidelijk Toneel, viel meteen voor het verhaal
van Ian Banks. Regisseur Guy Cassiers overhan
digde hem vorig jaar de romanversie van 'De
Wespenfabriek' omdat hij er wat mee wilde doen
op het toneel. „Ik heb het gelezen en was hele-
maal verkocht. Het fascineerde me omdat het
gaat over de keuze tussen een onderdeel worden
van de wereld om je heen of om je ogen dicht te
doen en te zeggen: de wereld bestaat niet meer."
Het onttreldcen van Tom aan de realiteit en het
scheppen van een eigen, nieuwe wereld raakte
bij Van Watermeulen een snaar. Een gevoel van
herkenning. „Ik heb dat eigenlijk ook gedaan als
kind, mijzelf afzonderen van de werkelijkheid en
het opbouwen van een eigen universum. Mijn
zus zegt soms wel eens lachend dat ik pas twee
jaar terug wakker ben geworden. Ik ben nu 32."
Op het toneel is de fysieke werkelijkheid van
Tom een keuken. Aan de keukentafel lepelt hij
braaf zijn pap weg die hem door zijn vader is
voorgezet. Een uit de kluiten gewassen keuken
blok - waaruit Tom met regelmaat een vers blik
Grolsch trekt - dient als sober wit decor. Maar als
vader eenmaal uit beeld is gelopen, verandert de
setting. Lampjes be
ginnen te flikkeren bo
ven potjes met wes
pen, Jimi Hendrix laat
van zich horen in sner
pende gitaarklanken
en de batterij keuken
kasten ontpopt zich tot
een scherm met psy
chedelische videopro
jecties; de openbaring
van Toms imaginaire
wereld.
Een lap tekst is het, niet minder, wat Van Wa
termeulen voor 'De Wespenfabriek' uit zijn
hoofd heeft moeten leren. Anderhalf uur prak
tisch onafgebroken praten, zonder herkenbare
structuur en met soms nieuw uitgevonden woor
den. Het duurde een maand voordat hij het alle
maal in zijn hoofd had. „Je hebt van die acteurs
die het in drie dagen lukt, door zeven uur per dag
te studeren. Ik heb mijn eigen systeem dat aan
zienlijk langzamer is: ik ben niet zo snel in het uit
mijn hoofd leren."
Het verhaal van 'De Wespenfabriek' heeft al
trekken van een toneelstuk. Steven Van Water
meulen is tijdens de voorstelling god van zijn ei
gen wereld, van het podium. Een geïsoleerd uni
versum waarin de toeschouwer slechts mag glu
ren. Een wereld in een wereld.
'De Wespenfabriek' van het RO Theater. Pre
mière vanavond tijdens het Holland Festival in
Theater Bellevue in Amsterdam. Daar nog te
zien op 21, 22 en 23 juni. Tournee in Nederland
en België vanaf 14 september 2000.
jositie 'herinneringen' naar Japan
De expositie met persoonlijke herinneringen van Neder-
rs, Japanners en Indonesiërs aan de Japanse bezetting tij
de Tweede Wereldoorlog, zal in compacte vorm binneiï-
n vijf Japanse steden te zien zijn. De expositie was dit jaar
rmeer in Amsterdam en in Leiden te zien. Het is voor het
Idat in Japan op een dergelijk uitgebreide wijze aandacht is
de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. De steden die
en aangedaan zijn Kyoto, Usuki, Mizumaki, Nagasaki en
a De rondreis begint op 1 augustus.
:her terug naar Boedapest
31 pest* De vermaarde Hongaarse dirigent Ivan Fischer, lei-
ui het Boedapest Festival Orkest, gaat weer dirigeren in
y aderland. Hij komt terug op zijn besluit van eind maart,
n jekend werd dat de gemeente Boedapest de subsidie aan
j, rkest drastisch had verminderd. Onder leiding van Fi-
tdie deels van Nederlandse afkomst is, groeide het in 1983
3 ichte orkest uit tot een van de meest vermaarde in Oost-
ia. Toch kreeg het gezelschap vorig jaar veel minder geld.
ibben Boedapest, de regering en een aparte stichting con-
ieel vastgelegd dat de gemeente jaarlijks anderhalf miljoen
H n subsidie geeft en de staat 300.000 gulden. Sponsors,
bedrijven, zorgen voor de rest van het inkomen.
[Bitterzoet naar Prix Europa
sum Het televisieprogramma De Bitterzoet is een van de
ïzendingen van de publieke omroep naar de Prix Europa
waar de beste tv-producties in Europa van het jaar wor-
ekozen. Het programma dingt mee in de categorie fictie,
tterzoet, geschreven door Dennis Potter en vertaald door
Vittenbols, is een bewerking van de toneelvoorstelling van
lergroep Hollandia en Theater Antigone. De productie
28 augustus op televisie. De Prix Europa 2000 wordt uitge-
[ijdens het festival van 14 tot en met 21 oktober in Berlijn.
Ider terug met (2)50 pop of envelop
rdam Discjockey Tom Mulder keert terug in de ether met
ieuwe versie van het programma '50 pop of een envelop'
n hij in de jaren zeventig en tachtig furore mee maakte. Voor
10 FM presenteert hij vanaf 1 juli '250 pop of een enve-
e duider presenteerde de radioquiz tussen 1977 en 1987
Si je TROS en wist daarmee miljoenen luisteraars te trekken,
n t spel moeten deelnemers een vraag beantwoorden. Als
itwoord goed is, mogen zij kiezen tussen 250 gulden of
in de honderd enveloppen. Daarin zitten soms dure prij-
soms minder aansprekende trofeeën.
1
n
Jeugd Symfonieorkest Oegstgeest viert dubbel feest
Eigen vleugel voor Dick Bruna in Centraal Museum
Nijntje in het museum. Het ge
lijknamige boekje (uit 1997)
was al in de museumwinkel te
koop, straks hangt Nijn ook als
officieel kunstwerk aan de
muur. Vanaf oktober wijdt het
Centraal Museum in Utrecht
een permanente tentoonstel
ling aan het werk van de we
reldberoemde Utrechtse illu
strator. „Ontzettend fijn", rea
geert de kunstenaar, blijmoe
dig als altijd, vanuit zijn atelier
aan de Jeruzalemstraat in hart
je Utrecht. „Vooral omdat het
in mijn eigen stad is."
Amersfoort en Groningen
eerden Bruna in 1995 en 1996
al met succesvolle exposities.
Teleurgesteld dat het bijna
dertig jaar moest duren eer
Nijntje thuiskwam? „Welnee",
weerspreekt Bruna meteen ge
decideerd. „Er zijn mensen die
nooit in het museum komen.
Ik ben een bevoorrecht mens.
Denk eens aan Van Gogh.
Hoeveel mensen moeten er
niet eerst dood zijn voordat ze
erkenning krijgen?
Op 4 oktober, bij de start van
de kinderboekenweek, zal de
expositie van het werk van
Bruna te zien zijn. De keuze
was snel gemaakt: in de on
middellijke nabijheid van het
werk van Gerrit Rietveld. „Ik
ben een ontzettende bewon
deraar van zijn werk. Zijn
kleurgebruik, de eenvoud, ik
houd me op diezelfde terrei
nen bezig. Ons werk zal elkaar
niet dwarszitten, in kleur en
helderheid kan dat goed bij el
kaar."
Het oeuvre van Dick Bruna
is ongelooflijk groot. „Het re
sultaat van een heel leven hard
doorwerken", zegt hij zelf. Op
dit moment werkt hij aan z'n
honderdste boek. Hij tekende
meer dan 2000 verschillende
boekomslagen. Daar komen
dan nog allerlei 'losse klussen'
en het vele pro deo werk bij.
De duizenden originele krab
bels, tekeningen, schetsen,
zeefdrukken en ontwerpen la
gen gewoon op de plank. „Tot
de verzekering daar bezwaar
tegen maakte. Toen zijn ze
naar kluizen bij de bank ver
huisd."
Zijn kindertekeningen, de
schetsen voor het eerste boek
je (De Appel), de vele posters,
omslagen van de Zwarte Beer
tjes-pockets (Simenon en Mai-
gret) voor het familiebedrijf
uitgeverij A.W Bruna Zoon:
de 72-jarige kunstenaar ging er
de afgelopen maanden alle
maal 'doorheen' om een selec
tie voor de expositie te maken.
„Er zitten dingen tussen die
niemand kent, van boeken die
nog niet uit zijn. Ook zwart-wit
tekeningen met penseel en
plakkaatverf. Nijn, maar ook
de minder bekende figuren zo
als Boris Beer, Barbara en Be-
tje Big. De laatste tijd maak ik
zeefdrukprenten op groot for
maat, 60 bij 100. Daar heb ik
de wat abstractere uitgepikt.
Met een ophaalbrug, een bos
prei, potloden; dat soort din
gen."
Eén voorwaarde stelde hij
wel. De expositie moet op twee
'ooghoogtes' te zien zijn, zodat
kinderen niet van volwassenen
afhankelijk zijn bij het bekij
ken van zijn werk. Het Cen
traal Museum krijgt van de ge
meente een miljoen gulden en
zal de volledige collectie van
Dick Bruna inventariseren, zo
nodig fotograferen, digitalise
ren en opslaan. Het geld is no
dig voor de permanente op
stelling, die na de overzichts
tentoonstelling zal volgen.
Voor die permanente expo
sitie denkt het museum aan de
nu nog ongebruikte kop van
de Rietveldvleugel op de hoek
van de Agnietenstraat en de
Lange Nieuwstraat. Dat deel is
intern met de rest van de vleu
gel verbonden, maar heeft ook
een eigen entree. Geld voor
een noodzakelijke verbouwing
(begroot op 2,5 miljoen gul
den) is er nog niet, maar als
dat rond komt wil het museum
twee zalen benutten voor een
permanente Bruna-presenta-
tie.
Met de permanente Bruna-
expositie haalt het Centraal
Museum een publiekstrekker
van formaat binnen: in het
Groninger Museum kwamen
vier jaar geleden drie keer zo
veel mensen als normaal bin
nen voor de tekeningen van
Bruna. In Japan wordt Dick
Bruna op handen gedragen. Ze
openen daar rustig het jour
naal met de mededeling dat hij
'in het land is'. De boeken van
Nijntje zijn in tientallen talen
vertaald.
en der liggen ze ver-
reid, de opengeklapte in-
j entenkoffers. De twintig
anten van het Jeugd
I inieorkest Oegstgeest
n hun muziekinstrument
ianslag, ze wachten op
[naai van de dirigent.
el aat het witte dirigeer-
van Mark Tempelaar de
1 in. Twee hobo's plus
et zetten in, de muziek
ijn werk: de grijs-witte
an het Aquino College
Beteen sfeer. Dan laten
i violen van zich horen.
i strijkstokken wijzen
j ig het plafond en wiegen
[j es heen en weer. Het
achter de pauken telt
ismonds de maat: een,
irie - boem, Boem,
Het muziekstuk van
elssohn nadert zijn hoog-
s t.
is hard werken voor de
t anten van het Jeugd
i nieorkest Oegstgeest.
L g 25 juni nadert met ras-
reden en die dag is het in
terskerk niet één, maar
i! eer feest. Behalve dat het
v uit Oegstgeest tien jaar
t, wordt die dag ook de
'werking met de Streek
school Leiden gevierd.
Het daaruit voortgekomen
Jeugd Symfonieorkest Rijn
streek is in de regio inmiddels
geen onbekende meer.
Dirigent Mark Tempelaars was
destijds een van de drijvende
krachten achter het samen
gaan van de twee orkesten. En
niet zonder reden, legt hij uit.
„Hadden we dat niet gedaan,
dan hadden we ieder met een
halve club gezeten. En dan be
gin je niets. Maar dankzij deze
samenwerking vullen we elkaar
aan en profiteren we boven
dien van eikaars vaardighe-
Samenwerkingsverbanden of
niet, Derek van Dam (15) wil
vooral lekker spelen op zijn
cello. Het liefst in groepsver
band. „Samenspelen is ge
woon hartstikke leuk. Veel
spannender dan alleen op je
kamertje." Veel oefenen voor
het orkest hoeft hij niet. „Al
leen de avond voor de repeti
tie, als het een moeilijk stuk is,
ga ik er even voor zitten." Want
musiceren moet toch vooral
een hobby blijven, vindt hij.
„Ik zou er mijn beroep niet van
willen maken."
Jolanda in 't Veld (17) denkt
daar anders over. Zij ziet het
orkest als een opstapje naar
De violisten van Jeugd Symfonieorkest Oegstgeest spelen zich warm voor het komende jubileumconcert.
FOTO MARK LAMERS
een muzikale carrière. „Graag
zou ik na de middelbare school
naar het conservatorium gaan.
Daar kan ik me de hele dag
met muziek bezighouden. Dat
lijkt me wel wat." Al van jongs
af aan speelt ze dwarsfluit, ie
dere dag. Alleen of met een
vriendin die ze van het orkest
kent. En als ze muziek luistert,
is dat altijd klassiek. „Alleen 's
ochtends luister ik even naar
Sky Radio om wakker te wor
den."
Het werken met de jeugdige
muzikanten is voor dirigent
Mark Tempelaars een bron van
inspiratie. „Ze zijn zo gemoti
veerd. En heel goed te vormen.
Graag wil ik ze laten ontdekken
hoe mooi de taal muziek is."
Daarbij gooit hij alles in de
strijd. Staande voor zijn muzi
kanten beweegt Tempelaars
Woest met zijn armen. Het is
alsof hij aan de touwtjes van
een reuzenmarionet trekt. De
violen zetten een notenreeks
in, gevolgd door de cello's die
hier sierlijk omheen slalom
men. Dwarsfluiten, hobo's en
een trompet maken het klank
beeld compleet. Een springeri
ge, vrolijke melodielijn ont
vouwt zich, huppelt door de
aula. Plotseling wordt het stil.
Tempelaars heeft zijn armen
laten zakken, speelt de teleur
gestelde dirigent. De marionet
ontspant zich, komt tot rust.
„Muziek is emotie", doceert hij
zijn. „Soms is het treurig, soms
is het vrolijk. Soms gaat het
vooruit, soms achteruit."
Het Jeugd Symfonieorkest
Oegstgeest viert op zondag 25
juni haar tweede lustrum met
een concert in de Pieterskerk.
Behalve de jonge muzikanten
dragen ook oud-leden hun
steentje aan het concert bij.
Kaarten zijn in Leiden ver
krijgbaar bij Barning (Sta
tionsweg 11), de Streekmu-
ziekschool (Rapenburg 22) en
K&O (Oude Vest 45).
ropy van der pols
Dick Bruna aan het werk in zijn atelier. De tekenaar is blij met de erkenning uit eigen stad.
en de regio bestaat grote belangstelling voor de
euristische kunstbeoefening. 'Heilig vuur" volgt stad- e
w [enoten die musiceren, zingen, dansen, toneelspelen,
eren, fotograferen of op andere wijze actief zijn. Van-
voorlopig de laatste aflevering: in september keert de
la ek terug in de krant): het Jeugd Symfonieorkest Oegst
geest.
