Fruit smaakmaker voor siertuin
>k
'Vleeseters' in de tuin beperken aantal insecten
Rijp en Groen
Aflegger
IC 9 JUNI 2000
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER 023-5150261
ik u bidden mag: zoek
voord nimmer op in
verklarend woorden-
Er staan uitsluitend
itieve betekenissen
:er dit trefwoord en die
ren van een mislukt
ent tot een afgedragen
ingstuk. Voor planten-
iebbers
uiterst
stige bete-
Het is de
hode bij
:ek voor
vermeerde-
van vooral
tige gewas
die moei-
>f niet te
ken zijn.
kun je een
;elijke
it verme-
ruldigen?
ien lukt
c niet en
duurt jaren
we een
ce plant
ben die Brievi
iets an- posti
blijkt te 3002 Pfl
dan de
ïderplant omdat het
niet zaadecht is. In
geval kan afleggen uit-
ïst bieden, al lukt het
n met takken die we
de grond kunnen bui-
Bij een hoogstam kun-
we er dus niet aan be
ien.
ïu het tijdstip. Över het
meen wordt de herfst
dviseerd om te gaan af-
en maar naar mijn er-
ng lukt het rond deze
ook wonderwel. Er is
volop groeikracht in de
rit en daar moeten we
van hebben. We begin
niet het zoeken naar
tak die buigzaam is en
ider al te veel inspan-
g en vooral zonder be-
adiging naar de grond
ogen kan worden,
irgaans is dat een tak
vrij jong hout. al weet
lat bijvoorbeeld de ro-
lendron ook prima aan-
it als de tak al tamelijk
lis.
tak moet daar waar hij
>rond raakt stevig vast
gezet worden. Dat kan met
een stuk ijzerdraad, maar
elke andere oplossing is
goed, als we de tak maar op
zijn plaats kunnen houden
want dat is heel belangrijk.
Weten we waar de tak de
grond raakt dan zorgen we
ervoor dat deze goede, los
se grond be
vat. Eventueel
kan men op
die plaats ook
een royale
aardewerken
pot ingraven,
gevuld met
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
Dan komt het
meest belang
rijke. Met een
schoon
scherp mesje
brengen we
een snede aan
in de bast van
de tak precies
daar waar hij
de grond
raakt. Die sne-
wragenP de komt uiter-
naar aard aan de
is 507 onderkant van
AARLEM dg (afc djg jn
de grond
wordt gebogen en stevig
vastgezet. Er zijn er die vei
ligheidshalve nog een steen
erboven op leggen. Nu
wordt het restant van de
tak zo mogelijk nog met be
hulp van een steun verti
caal omhoog gehouden en
dan is het een kwestie van
afwachten en dagen tellen.
Bij langdurige droogte
eventueel vochtig houden.
Zodra er meer leven komt
in de tak die nog uitsteekt,
weten we dat er wortels ge
vormd worden, maar dan is
het beter om een tijd ge
duldig te wachten. Door
gaans kan men het best tot
volgend voorjaar wachten
eer men de nieuwe plant
afsteekt van de moeder
plant en op de bestemde
plaats zet of iemand ten ge
schenke geeft. Volgens mij
is afleggen een van de
meest eenvoudige en dank
bare manieren om bepaal
de struiken te vermeerde
ren en we kunnen er nu
mee beginnen.
We kennen een moestuin,
kruidentuin, boomgaard, en
siertuin. En zo zijn nog wel
wat andere tuinen te beden
ken. Maar waarom zouden we
niet in de siertuin een vrucht
boom of een besheester neer
zetten?
Het eten uit eigen tuin is een
beetje in de vergetelheid ge
raakt. Appels, peren, kersenen
ander fnait liggen volop in de
supermarkt of bij de groente
man. De winkel kan al die pro
ducten bovendien veel vroeger
aanbieden, vaak zelfs het hele
jaar rond. Ook om de prijzen
hoevenwe het niet te doen.
Daar kun je zelf niet tegen op
kweken.
Fruit uit eigen tuin heeft echter
heel andere kwaliteiten: het
kweken geeft een bepaalde vol
doening. Daarbij komt dat veel
vruchtdragende bomen en
heesters fraai ogen met bloe
sems in het voorjaar en vol
vruchten, noten of bessen in
het najaar. Terwijl in de super
markt de seizoenen nauwelijks
meer merkbaar zijn, vertellen
vruchtbomen en besheesters in
de tuin precies in welk jaargetij
de weieven.
Het leuke van fruit in eigen tuin
is dat je soorten kunt kweken
die je in de supermarkt nauwe
lijks tegenkomt. Daar liggen ap
pelsoorten als Golden Deli
cious, Jonagold en Elstar. Als
tegenhangerkunt u in uw tuin
bijvoorbeeld ouderwetse rassen
als 'Zijden hemdje', 'Sterappel',
'Dubbele Bellefleur' en 'Gro
ninger Kroon' aanplanten. Of
een kwee, mispel of moerbei.
Een hoofdstuk apart vormen de
vruchten uit warme landen.
Probeer zelf eens perzik, abri
koos, of amandel te kweken op
een beschutte, zonnige plek in
de tuin. Wanneer dat lukt, is het
plezier des te groter. Maar afge
zien daarvan zijn deze vrucht
bomen vaak een aanwinst voor
de siertuin. Net alsde (sier) kers
zijn het Prunus-soorten. Dat
wil zeggen dat zij in het vroege
voorjaar prachtige bloesems
dragen.
De moderne fruitteelt kenmerkt
zich door zogenaamde laag
stambomen. Dat is makkelijk
voor de oogst. Boomgaarden
met hoogstamvruchtbomen
zijn daarom nauwelijks meer te
vinden. Dat is jammer, want
juist die boomgaarden dragen
met hun monumentale bomen
bij tot een uniek landschaps
beeld. Verenigingen proberen
daarom de laatste hoogstam
vruchtbomen voor het land
schap te bewaren. Er zijn zelfs
nog steeds vruchtboomkweke
rijen, die ze kweken.
Ook een kleine stadstuin is ge
schikt om fruit te kweken. Zo
zijn er appels en peren die zijn
gekweekt als leibomen. Die zijn
zo gesnoeid dat ze plat tegen
een muur kunnen groeien. Ook
bieden de tuindentra vruchtbo-
Wie het een beetje uitkient, kan maandenlang van zijn tuin snoepen. Maar deze appelboom, die gelijktijdig
vruchten en bloesems draagt, maakt het wel erg bont. foto archief
men in pot aan. Zet ze thuis in
een grotere pot en u kunt er een
paarjaar plezier van hebben.
Verwacht geen wonderen.
Wie het een beetje uitkient, kan
maandenlang van zijn tuin
snoepen. Neem alleen al de
bessen. Van de aalbes 'Jonkheer
van Tets' kunt u in juli al begin
nen te plukken. Zet er behalve
een 'Rolan' ook een 'Roodneus'
naast, dan heeft u een vroeg,
middellaat en laat ras te pak
ken. Een bessenoogstvan we
ken is verzekerd.
Er zijn ook vruchtdragende
klimplanten, zoals de druif. Met
een pergola valt een speciaal
sfeertje in de tuin te maken.
Neem druivensoorten die in
ons klimaat tot hun recht ko
men. Dat zijnbijvoorbeeld de
witte 'Vroege van der Laan' of
de blauwe 'Boskoop Glory'
De kiwi doet net als de druif
aan zuidelijker streken denken.
Maar ook deze uiterst smakelij
ke klimplant past in de Neder
landse tuin. Zet een vrouwelijke
('Hayward') en een mannelijke
('Atlas') plant bij elkaar in de
buurt, dan is de kans groot dat
u binnenkort kiwi's uit eigen
tuin eet. Overigens is de kiwi
een van de weipige vruchtdra
gers waar u absoluut een man
netje cn een vrouwtje voor no
dig hebt, om tot een goed, eet
baar resultaat te komen.
In plaats van een schutting of
een rij coniferen kan ook een
eetbare erfscheiding met de bu
ren worden gemaakt. Zoals een
gemengde haag van krente-
boompje, appelbes ('Nero', 'Se-
rina' of 'Viking'), gele kornoelje,
duindoorn ('Leikora' gecombi
neerd met 'Pollmix'), slee
doorn, egelantier,Japanse bot
telroos en gewone vlier
('Haschberg'). Een haag met
deze heesters heeft wel de
ruimte nodig. Voor de kleinere
stadstuin is deze oplossing dan
ook niet zo geschikt. Maar met
bijvoorbeeld framboos of
braam is ook uitstekend een
eetbare haag te maken.
Daartoe moet er eerst wel een
eenvoudig hekwerk komen van
palen met draad. De ranken
van de framboos of braam
moeten namelijk langs die dra
den worden geleid. Die palen
zijn te koop bij het tuincentrum
of houthandel. Daar kan door
gaans ook een grondboor wor
den gehuurd, om de paal goed
te kunnen plaatsen. Wil een
paal een beetje stevig staan,
dan moet die minstens voor
eenderde in de grond staan.
Voor een hekwerk van 1,20 me
ter hoog zijn palen van mini
maal 1,80 meter nodig.
Om straks de ranken van een
framboos of braam te kunnen
leiden, spant u tussen de palen
op regelmatige afstand van on
geveer twintig centimeter ge
galvaniseerde of groene, ge
plastificeerde draden. Wilt u ge
lijk al een beetje 'body' in uw
tuin hebben, breng dan ge
vlochten gaas of kant-en-klare-
gaaspanelen tussen de palen
aan.
De rode ribes heeft met zijn
rosrode bloemtrosjes al lang ge
bloeid. Met die vroege bloei ge
niet deze sierheester bij een
breed tuinpubliek grote popu
lariteit Eigenlijk is de rode ribes
een zusje van de rode of witte
aalbesfde zwarte bes en de
kruisbes. Met hun overdadige
bessendracht passendeze hees
ters uitstekend in een siertuin.
De bessen zijn niet alleen heer
lijk om op te eten, maar ook
een lust voor het oog. Zelfs in
pot op het terras of op balkon
kunt u plezier beleven aan bes-
sendragers. Neem daarvoor een
rode bes als de vroege 'Jonk
heer van Tets'. Die kan evenals
andere rode aalbessen in een
pot staan. Hoe groter die pot,
hoe minder vaak er water hoeft
te worden gegeven. Denk er wel
aan dat wanneer de wortels uit
drogen, het snel met uw bes-
senstruikgedaan is.
Een andere bekende bes is de
kruisbes. Het is een van de
vroegste bessen die rond eind
mei kunnen worden geoogst.
De halfrijpe vruchten zijn dan
uitstekend geschikt voor het
maken van jam of compote.
Wie tot half juli wacht, krijgt de
zoetste vruchten. Liefhebbers
van cassis zouden eigenlijk een
zwarte bes in de tuin moeten
hebben. Want zwartebessensap
vormt immers de basis van cas
sis. Een volwassen struik levert
al gauw vijf tot zes kilo vruchten
op, die zich uitstekend laten-
verwerken tot sap, likeur of ge
lei.
De jostabes is een kruising tus
sen onder andere een zwarte
aalbes en een kruisbes. Van de
'moedersoorten' heeft deze bes
alle goede eigenschappen mee
gekregen. De zwarte bessen zijn
opvallend groot. Daarbij komt
dat de jostabes een kerngezon
de bes is.
Aalbessen en kruisbessen rijpen
het best in de volle zon. Voor
een plekje in de tuin met wat
meer schaduw, komt de bosbes
in aanmerking. De bosbes doet
het zelfs in pot op terras of bal
kon. De blauwe bosbes, de rode
bosbes of vossebes, de rijsbes,
de Europese cranberry en de
veenbes(Amerikaanse cranber
ry) zijn allemaal familie van el
kaar. Ze houden allemaal van
'zure' grond.Doe tijdens het
planten flink wat tuinturf in de
grond.
Tot de vruchtdragende heesters
en bomen behoren ook de ha
zelnoot, walnoot en tamme
kastanje. De eerste vormt een
struik van enkele meters hoog.
De twee andere worden echte
bomen. Plant die alleen aan als
u een grote tuin hebt.
Tuincentra hebben de brochure
'Fruit voor uw tuin' liggen, vol
adviezen en tips over vruchtbo
menen besheesters in de parti
culiere tuin. De brochure kan
ook ivoren besteld bij Plant Pu
blicity Holland, Postbus 81,
2770 AB Boskoop door het over
maken van 3,50 gulden op post
banknummer 14533,o.v.v. bro
chure "Fruit voor uw tuin" met
duidelijke vermelding van uw
naam en adres.
Sterkere botten
door tuinieren
In de tuin werken is voor oude
re vrouwen een prima oplos
sing om botontkalking tegen te
gaan. Een andere optie is oefe-
ningen doen met gewichten, zo
blijkt uit Amerikaans onder
zoek.
Volgens dr. Lori Turner van
University of Arkansas kunnen
de tuinliefhebsters hun hart op
halen. Tuinieren en gewichtoe
feningen blijken namelijk de
meest optimale oefeningen om
de botten sterk te houden en
osteoporose tegen te gaan. Tur
ner onderzocht 3310 vrouwen
van 50 jaar en ouder. 57% bleek
een verlaagde botdichtheid of
osteoporose te hebben. De
vrouwen die minimaal één
maal per week in de tuin werk
ten, hadden sterkere botten
dan vrouwen die passief waren.
Dit gold eveneens voor vrou
wen die zwommen, wandelden
of aan yoga deden. Turner be
nadrukt dat oefeningen alleen
niet genoeg zijn. Ook een ver
dere gezonde lifestyle is belang
rijk.
Bron: Fit met Voeding
Handleiding tegen
plaaggeesten
Ooit gehoord van de bladroller?
Dit is een groene of bruine rups
die bladeren tot een rolletje
spint waarbinnen hij zich
schuilhoudt. Dat lijkt misschien
onschuldig, maar het diertje
vreet ook het blad op.
Veel wetenswaardigheden over
de relaties tussen plaaginsecten
en hun natuurlijke vijanden
zijn te vinden in de recent ver
schenen tweede druk van het
boekje 'Plant en Plaag, gids
voor het herkennen, voorko
men en beheersen van ziekten
en plagen in de tuin'. Als de na
tuurlijke weg niet helpt, kan
worden teruggevallen op een
overzicht van biologische en
milieuvriendelijke bestrij-
dingstrucs.
De handzame, ruim honderd
pagina's tellende gids past in de
achterzak, maakt een vrij com
plete indruk. Heel praktisch is
de checklist om de veroorzaker
van een bepaalde aantasting
van boom, heester of bloem te
achterhalen. Verder passeren
allerlei infectieziekten en pla
gen de revue. De informatie
wordt ondersteund door tien
tallen fraaie en duidelijke kleu
renfoto's.
ALEX VAN HOOF»
'Plant en Plaag; gids voor het her
kennen, voorkomen en beheersen
van ziekten en plagen in de tuin';
uitgeverij Roodoont, Zutphen;
ISBN 90-75280-26-2; 24,90 gulden.
beker van de nepenthes kan ruim een liter vocht zitten, waarin
'f een muis kan verdrinken. foto cpd
Vleesetende planten zijn on
schuldig, maar ze blijven vrees
inboezemen. Onuitroeibaar is
het verhaal dat ze zelfs een
mensenvinger kunnen ver
schalken. Liefhebbers kunnen
echter met een gerust hart
exemplaren aan de oever van
hun vijver planten: alleen in
secten staan op de menulijst.
De vleeseters vormen eigenlijk
gewoon een handig middel om
muggen- en vliegenoverlast
binnen de perken te houden.
In de Hortus Botanicus, de
plantentuin van de Leidse uni
versiteit, is de angst vaak waar
neembaar. Bezoekers deinzen
steevast terug bij het zien van
een vleesetende plant. „Men
sen zijn bang om in de buurt
van een exemplaar te komen.
Juist daarom spreken vlees
etende planten tot de verbeel
ding", vertelt tuinbouwkundige
en medewerker bij de Leidse
hortus, Art Vogel. Dertig jaar
geleden begon hij vleesetende
planten te kweken in de botani
sche tuin van de Amsterdamse
Vrije Universiteit. Later zette hij
dat in Leiden voort.
Behalve kweker is hij voorzitter
van Carnivora: de Nederlandse
vereniging voor liefhebbers van
vleesetende planten. „Er zijn
momenteel honderd leden,
maar dit aantal neemt gestaag
toe. Niet alleen de opvallende
wijze waarop ze aan voedsel
komen maakt de planten inte
ressant; ze zien er ook prachtig
uit. Er bestaan bijvoorbeeld
soorten met bijzonder fraaie
bloemen en bladeren. Liefheb
bers kunnen bij de Leidse hor
tus een kijkje komen nemen."
Wie op zoek wil gaan naar de
opvallendste en grootste wilde
vleesetende planten, moet in
Zuidoost-Azië zijn. In de tropi
sche regio daar groeit onder
meer de zogenoemde nepen
thes. Deze plant kan tien meter
hoog worden en behoort tot de
weinige soorten vleesetende
planten die grotere dieren, zo
als ratten en muizen verorbert.
In Nederland gaat het er alle
maal wat onschuldiger aan toe.
Drie families van vleesetende
planten komen in ons land
voor en die beschouwen uit
sluitend insecten als lekkernij:
de zonnedauw, het vetblad en
de blaasjeskruidsoorten. Laatst
genoemde zijn waterplanten en
itaal: 1Weet de slager er antwoord op? (8); 5. Autoweg? (8); 6. Hierop speelt men
risico (4); 8. Steeg het gewricht terug? (4); 10. Hierin wordt een baby niet actiever
In een Kroatische rok (5).
al: 1. Verblijven van een dik meisje (6); 2. Stad en land (6); 3. Het raadsel van een
trommel (5); 4. Op de wijze van een honds bevel bij carnaval (5);
htplaats voor mens en dier (5); 9. Als een vis in het water (4); 11. De staart van dit
ten vijl (3).
iing van donderdag:
ONTAAL: 1. Hoog; 4. oude; 7. en; 8. esp; 10. or; 13. pianosolo; 16. er; 17. de;
la; 19. zege; 20. eg; 22. pi; 23. grandioos; 25. al; 27. alp; 29. zo; 30. mini; 31. ijver.
AAL: 1Heep; 2. on; 3. ge, 4. op; 5. do; 6. ergo; 9. Sion; 11 aardgas;
depop; 14. ieder; 15. legio; 21. edel; 23. gram; 24. snor; 26. li; 27. ai; 28. pij; 29. ze.
prima geschikt voor een vijver.
Het blaasjeskruid heeft vacu-
umblaasjes en tastharen op de
bladeren. Zodra een insect de
tastharen aanraakt, gaat een
soort dekseltje van het blader
blaasje open waardoor het dier
tje naar binnen wordt gezogen.
De deksel sluit vervolgens weer.
Daarna breken verterende en
zymen en zuren het insect af
tot voedingssappen en eiwitten
die de plant kan opnemen.
Pas in 1875 bewees de bioloog
en grondlegger van de evolutie
theorie Charles Darwin, het be
staan van vleesetende planten.
Ruim honderd jaar daarvoor
beschreef een Amerikaanse
bioloog weliswaar het lokken
van insecten door planten,
maar dat ze diertjes ook veror
berden ging de wetenschap in
die tijd veel te ver.
Inmiddels is er veel meer be
kend, zoals de reden waarom ze
eigenlijk vlees eten. „Dit heeft
te maken met overlevings
drang", legt Vogel uit. „Van
oorsprong komen de planten
alleen op zand- en zure gron
den voor. waar alle belangrijke
voedingsstoffen zijn uitge
spoeld. Vlees eten was de enige
mogelijkheid om toch eiwitten
binnen te krijgen."
De opzet is geslaagd, want er
bestaan ruwweg 450 soorten,
die over de hele wereld zijn ver
spreid. Naast de techniek van
de vacuümblaasjes bestaan er
nog twee methoden om hapjes
te vangen. Sommige planten
zoals de nepenthes, hebben be
ker- tot tonvormige bladeren
die aan de binnenkant glad zijn
en waarin vocht zit. Gaat de
prooi de beker in, dan glijdt het
dier uit, verdrinkt en wordt ver
volgens verteerd. Andere vlees
etende families scheiden op
hun bladeren een kleverige stof
af waaraan insecten blijven
vastplakken. De bladeren slaan
dicht en houden het diertje in
dodelijke omarming gevangen.
De roodgekleurde Nederlandse
zonnedauw en de rozetvormi-
ge. uit de Verenigde Staten af
Deze vlieg is vast blijven kleven aan de kaapse zonnedauw en ten dode
opgeschreven. foto cpd
komstige venus vliegenvanger
komen zo aan hun maaltijd.
Hoewel de vleeseters ofwel car
nivore planten zich goed aan
voedingsarme gronden hebben
aangepast, worden ze overal in
de wereld door onder meer uit
droging bedreigd. Ook in gebie
den met overbemesting lopen
ze tegen problemen aan, want
daar moeten de vleeseters con
curreren met sneller groeiende
andere planten in de buurt.
Vandaar dat alle Europese soor
ten zijn beschermd. Alleen het
groot- en klein blaasjeskruid
mag in Nederland nog uit het
wild worden gehaald. „Helaas
bestaat er nog steeds een bloei
ende illegale handel in vlees
etende planten: er wordt volop
geroofd", zegt Vogel.
Plukken in het wild is overigens
overbodig, want in tuincentra
zijn planten vanaf 5 tot onge
veer 65 gulden te koop. Boven
dien houden in Nederland twee
kwekers zich bezig met de teelt
van vleeseters.
„Veel liefhebbers zetten een
zonnedauw in de buurt van een
vijver om ihsectenoverlast te
bestrijden." Niet alleen Neder
landse soorten zijn in de tuin te
houden, in terraria, kassen en
zelfs de woonkamer gedijen
ook tropische vleeseters. Een
van de dankbaarste is de zoge
noemde trompetbeker. Deze
vangt niet alleen huisvliegen,
maar verorbert ook wespen en
bromvliegen.
Belangrijk is dat alle vleeseters
geen kraanwater krijgen, omdat
daarin teveel kalk zit. Vogel:
„Ook overbemesting is bijzon
der schadelijk. Bovendien moe
ten de planten in natte grond
staan." Verder is het verstandig
om de exemplaren in het voor
jaar te verpotten, in de zomer in
een grote met water gevulde
schaal te zetten en in de winter
de afgestorven plantendelen te
verwijderen. Als voedingsbo
dem volstaat een mengsel van
turf en gewassen Rijnzand.
Wanneer tijdig de bloemknop
pen worden verwijderd, dan
vormen de planten volop nieu
we bekers of bladeren.
ALEX VAN HOOF
Info: Carnivora, 023 - 584.83.42.
rondkijken, genieten en wat u tekort komt,
nou, dat is gewoon te koop bij:
bloemendaal bv
rijksstraatweg wassenaar
