Ook patiënten in pi
willen weten waaro
Bidden en 'healing'
kan patiënt helpen
Geloof Samenleving
Filosoof als professor
in de weetnietkunde
'Wie de Upanishaden kent, kent God'
DONDERDAG 8 JUNI 2000
979
VANDAAG
Vandaag 1464 jaar geleden, op 8 juni 536, ver
hief de koning der Goten, Theodatus, Silverius
tot paus. Hij werd pas later wettig gekozen.
Theodatus had een conflict met de Romeinse
keizer Justinianus en meer in het bijzonder met diens By
zantijnse veldheer Belisarius. Na de herovering van Italië
op de Goten zette Belisarius Silverius af en deed hem in de
ban. Paus Vigilius volgde hem op. maar werd pas erkend
toen hij in 537 in ballingschap stierf.
In dezelfde periode ook leefde de heilige Medardus van
Nyon (473-560), een bisschop en stichter van kloosters in
Noord-Frankrijk en België. 8 Juni is zijn feestdag.
'Overspel op internet is ook zonde'
Vaticaanstad Overspel via internet is volgens het rooms-katho-
lieke tijdschrift Famiglia Cristiana ook zonde. In het blad vraagt
een vrouw uit Varese advies. „Op internet kun je verliefd wor
den en hevig naar iemand verlangen. En je kunt overspel plegen
zonder je huis te verlaten", aldus de vrouw. „Maakt de kerk on
derscheid tussen een echte buitenechtelijke affaire en een op
internet?" Pastoor Sciortino, hoofdredacteur van het blad, twij
felt niet. Voor de kerk is er geen verschil. „De virtuele werkelijk
heid kan even zondig zijn als de 'gewone' werkelijkheid."
Eusebio opent actie 'scoor voor Unicef
arnhem Eusebio, de grootste Portugese voetballer aller tijden,
geeft zaterdag in de Eusebiuskerk in Arnhem het startschot voor
de actie 'SOS: scoor voor Unicef. De werkgroep Spirit of Sports,
waarin kerkelijke werkers zich hebben verenigd, willen met de
actie tijdens het EK zo veel mogelijk geld inzamelen voor pro
jecten van Unicef. Bij de actie hoort een foto-expositie over
sport en spiritualiteit, die te zien is in kerken in drie van de vier
Nederlandse speelsteden van Euro 2000 Arnhem, Eindhoven
en Rotterdam.
BEROEPINGSWERK
GEREFORMEERDE KERKEN
(VRIJGEMAAKT)
Beroepen: te Dordrecht, H. van
den Berg te Dalfsen.
CHRISTELIJK GEREFORMEERDE
KERKEN
Beroepen: te Leerdam, M.J. de
Kater te Zeist
UNIE VAN BAPTISTEN GEMEEN
TEN
Beroepen: te Den Haag (partti
me), M. Terwei-Hamster te Zut-
phen; te Den Haag (in bijzondere
dienst voor het pastoraat in
woon-en zorgcentrum Tabitha)
W. Huizing te Den Haag, die dit
beroep heeft aangenomen.
AFKE VAN DER TOOLEN
Filosofie moet worden beoe
fend in de vorm van 'socrati
sche gesprekken'. Alleen die
kunnen de ongemakkelijke
houding blooüeggen waarmee
de hedendaagse mens in de
wereld staat: de spagaat tus
sen onze wetenschappelijke
benadering van de wereld en
onze alledaagse ervaring. De
Leidse filosoof T. Oudemans
betoogde dit gisteren in de
lustrumlezing van Studium
Generale.
Neem zonsondergang. We
gaan romantisch met onze ge
liefde op een duintop zitten
kijken hoe de zon in de zee
zinkt. Maar we weten best dat
het niet de zon is die onder
gaat: het is de aarde die om
z'n eigen as draait. Dat heeft
de wetenschap ons geleerd.
Maar zo zien we het niet.
De ene zon, daar praat de
wetenschap over. Die andere
vindt z'n weg naar een schil
derij, of naar een dichtregel.
De kloof bestaat voor de we
tenschap niet, maar voor de
mens wel. En voor de filosoof,
betoogt Oudemans, die daar
mee in feite zegt dat wat filo
sofie ook mag zijn, het geen
wetenschap is.
Wat dan wel? Oudemans
zoekt het antwoord in een
steeds populairder wordende
variant van een oeroud gege
ven: het socratische gesprek.
Een vorm van 'weetnietkunde'
in die zin, dat het niet zozeer
gaat om het vinden van ant
woorden, maar om het stellen
van de goeie vragen. Voor
beeld. „Op dit ogenblik houd
ik een serie socratische ge
sprekken met studenten bio
medische wetenschappen. Er
zijn weinig wetenschapsgebie
den waar de confrontatie tus
sen wetenschap en dagelijks
leven pijnlijker is. Als ik ermee
word geconfronteerd dat ik
door mijn genen word gere
geerd, hoe kan ik dan de ge
dachte vasthouden dat ik een
vrij mens ben? Hoe kan ik der
gelijke confrontaties anders
aangaan, dan door de studen
ten te betrekken in een ge
sprek over woorden als 'gen',
'ik', 'menselijke natuur', woor
den waarin ze als slaapwande
laars tussen hun wetenschap
pelijkheid en hun dagelijkse
identiteit over en weer gaan?"
Niet dat de mens zo uit zijn
spagaat wordt verlost Maar
hij gaat 'm in ieder geval wel
voelen. Waar dat goed voor is?
Tja. Je lost er niks mee op,
weet Oudemans. Maar het is,
vindt hij, in ieder geval beter-
dan het aanleren van wijsgeri
ge theoriën, of het aanpraten
van praktische wijsheden.
Waarom moet mij dit overkomen? Waar leef ik nog
voor? Vragen die een patiënt danig kunnen kwellen.
Daar hebben ziekenhuizen geestelijk verzorgers voor
in dienst. Maar een groeiende groep patiënten raakt
daarvan verstoken, nu ernstig zieken steeds vaker
poliklinisch worden behandeld. Moet daar een
oplossing voor komen, is de vraag waar ziekenhuizen
zich over buigen. In het Leids Universitair Medisch
Centrum deed Wilna van Rossum een onderzoek.
Onderzoekster Wilna van Rossum in het stiltecentrum van het LUMC.
FOTO HENK BOUWMAN
LEIDEN AFKE VAN DER TOOLEN
Een brandweerman van 36.
Sportief, plezier in z'n werk,
nooit zo bezig met de vragen
des levens. Dan blijkt dat hij
kanker heeft. Een enorme
schok. Hij weet absoluut niet
hoe hij daarmee om moet gaan.
Hij is bang. En woedend: dat
zoiets je zomaar overkomt.
„Als geestelijk verzorger help
je zo iemand weer grip te krij
gen", legt Wilna van Rossum
uit. Niet per se door samen de
handen te vouwen of een kaars
je te branden. De geestelijk ver
zorger is er niet alleen voor ge
lovigen. „Je reikt geen antwoor
den aan, maar helpt zoeken."
Die brandweerman bijvoor
beeld: „Als blijkt dat hij z'n
waarden louter aan sport ont
leent, dan zal hij nieuwe waar
den moeten ontdekken. Dat
lekker kunnen sporten niet is
waar je het compleet mee
redt." Voor de duidelijkheid:
het gaat hier niet om psycholo
gische hulp. „Als iemand psy
chisch in de knoop zit, zijn daar
weer anderen voor."
Acht geestelijk verzorgers
heeft het LUMC in dienst. Lou
ter voor de mensen die in het
ziekenhuis liggen. De groeiende
groep poliklinische patiënten
moet maar het geluk hebben in
de eigen omgeving zinnige aan
spraak te vinden. ,-,Terwijl hun
vragen niet minder zullen zijn",
zegt Tom Hammer, hoofd van
de dienst geestelijke verzorging
in het LUMC. Vandaar het idee
om de behoefte van deze pati
ënten aan dit soort hulp te pei
len. Het academisch ziekenhuis
in Utrecht ging Leiden voor. En
ook in Eindhoven en Amster
dam is men bezig.
Wilna van Rossum (24) volgt
de studie Levensbeschouwin
gen aan de theologische facul
teit in Leiden, en koos voor de
specialiteit 'geestelijke verzor
ging'. Een studie die op kennis
en vaardigheden is gericht,
zonder religieuze ambtsbin
ding. Ze gaat afstuderen op
haar onderzoek in het LUMC.
Had 25 gesprekken met patiën
ten op de poli's klinische onco
logie en hematologie.
De voorlopige conclusies
staan al. Van Rossum: „Het is
duidelijk dat alle patiënten met
die 'zingevings- en levensvra
gen' bezig zijn. Niet op een erg
filosofische, maar op een heel
praktische manier. Hoe moet ik
nu verder, en vooral ook de
waarom-vraag. En iedereen gaf
aan: het was goed geweest als
mij een vorm van geestelijke
zorg was aangeboden. Was het
niet voor henzelf, dan wel voor
anderen."
Er zijn twee momenten waar
op dit soort vragen vooral op
komen. Bij het horen van de
diagnose, en als de behandeling
klaar is. „Ze gaan lange tijd van
behandeling naar behandeling
en dan vallen ze in een gat. Dan
komen de emoties."
Voor Van Rossum staat het
vast: het LUMC mi
klinische patiëntei
hulp bieden. „Een|
moet kwalitatieve
aan de hele mei
hoort dit bij. Het
eenvoudigste
die deze patiënten
dergaan: radiother;
therapie. En als m<
naar op zoek mi
drempel hoger."
De gesprekken
sum voerde wan
Het ziekenhuis dai
een enquête volstoj
kwam er al snel ai'
probleem daarvoorl
keld is. „In de voi
kwam het voor dat
den: Ik ben helemi
met de waarom-i
een tijdje later zej_
gens mij ben ik zii
omdat ik erg gestri
is een enquête mi
bezig met de w
Dan kruisen ze aan:j
Vaak kwamen p;
gesprek de echte g<
ven. „Ik was er niet|
lener, maar om ii
te weken. Dat ma;
lijk. Je merkt dat
met dingen, en di
leen een telefooni
ven. Je gaat er wel
in, omdat je nu eei
praat. Dan zeiden
uit mezelf zou ik nf
hulpverlener gaan
Omdat haar ondi
deweg van karakter!
moet er een vervolg
het ziekenhuis eer.
gen van een groter#
enten. Van Rossun
bevelingen voor d
die studie. Of die i
nog de vraag. En
Utrecht is uit onde
ken dat er behoe
soort zorg bestond-
is geen gevolg
Want ja, dat vraagt
ruswuk anp
Onderzoeken naar het effect
van gebed en andere spirituele
technieken op de gezondheid
spreken elkaar tegen. Een re
cente studie heeft 23 onderzoe
ken onder de loep genomen.
Conclusie: meer dan de helft
van die onderzoeken wijst uit,
dat bidden en spirituele 'hea
ling' helpen bij ziekte.
De onderzoekers van de uni
versiteiten van Maryland in de
VS en Exeter in Groot-Brittan-
nië constateren, dat aan de stu
die naar het effect van bidden
veel haken en ogen zitten.
Een van de moeilijkheden zit
'm volgens de auteurs in de
controlegroepen (patiënten die
geen 'spirituele behandeling'
ondergaan). Het is immers heel
goed mogelijk, dat leden van
een controlegroep voor zichzelf
bidden of familie of vrienden
hebben die dat doen. Om verte
kening van het beeld te voorko
men, stellen de onderzoekers
voor geen mensen, maar dieren
of bacteriën als onderzoeksob
ject te nemen.
Toekomstige studies moeten
volgens de onderzoekers meer
aandacht besteden aan psycho
logische factoren als depressie
en angst bij patiënten. Die kun
nen immers ook de lichamelij
ke gesteldheid beïnvloeden en
daarmee het effect van bidden
of spirituele 'healing' doorkrui
sen. Verder zouden de opvat
tingen van onderzoekers en pa
tiënten van invloed kunnen zijn
op de resultaten. Als ze bijvoor
beeld niet geloven dat bidden
helpt, oefenen ze wellicht een
negatieve invloed uit op de uit
komsten. Dat probleem is te
ondervangen door sceptici en
'gelovigen' hetzelfde onderzoek
te laten uitvoeren.
BOEKBESPREKING
Professor dr. Wim van Vledder,
jarenlang bijzonder hoogleraar
'metafysica in de geest van de
theosofie' aan de universiteit
in Leiden, presenteerde in
maart van dit jaar in zijn een
afscheidscollege zijn laatste
boek: 'Upanishaden, het mys
terie van het zelf. De Upanis
haden vormen het laatste deel
van de Veda's, de oudste heili
ge geschriften die de mensheid
kent. In die geschriften komen
fundamentele vragen aan de
orde: wie schiep het univer
sum? Wat is de hoogste werke
lijkheid? Wat is het allerhoog
ste mysterie? Welke krachten
werken er in het universum?
Kent gij het zelf? De mensheid
zoekt al sinds het begin der tij
den naar antwoorden. Volgens
Van Vledder staan ze in de In
dische wijsgerige literatuur.
„De Upanishad is niets anders
dan de allerhoogste God, als
mysterie verborgen in de Upa
nishaden. Dat betekent dat de
mens door de Upanishaden te
bestuderen zowel God als zich
zelf zou kun
nen leren ken
nen. Wie het
mysterie van
de Upanisha
den kent, kent
God." Omdat
Van Vledder de
intentie heeft
met dit boek
de Upanisha
den toeganke
lijk te maken,
heeft hij dus
ook de bedoe
ling de lezer bij
God te bren
gen. „Moge dit
werk een bij
drage zijn in
het groeien
van het be
wustzijn in de mens dat al wat
leeft, beweegt en 'is', een uit
drukkingsvorm is van de aller
hoogste." Om dit ambitieuze
doel te bereiken heeft hij uit de
tientallen geschriften van de
Upanishaden bepaalde onder
werpen geselecteerd, en aan de
hand daarvan
zijn boek inge
deeld.
We komen
hoofdstukken
tegen waarin het
gaat over 'voor
dat ruimte en
tijd bestonden',
'de paradoxale
werkelijkheid',
het mysterie van
de dood en een
spiritueel leven.
Het is een boek
dat één en al
wetenschappe
lijke degelijkheid
uitstraalt. In de
fragmenten uit
de Upanishaden
is sprake van
een voortdurende lofzang op
Brahman, oftewel God. Dat
maakt het bepaald geen lichte
kost. Toch is het taalgebruik
niet ingewikkeld.
Hier en daar doet de termino
logie (zelfrealisatie, bewust-
zijnsontwikkeling) wat new
age-achtig aan, ma?;,
niet verwonderlijk.
het gedachtegoed v;
age is op Indiase relv(
losofieën gebaseerd
wordt niet voor niet^,
'neo-hindoeïsme'
Van Vledder is daarl
theosoof. En theoso
grondleggers van nqj.
De leer van Upanish j
niet met louter het \e,
kan worden begrepye
Van Vledder. „Ons vyi
lijk zoeken zal nooit
antwoord kunnen lej
meest wezenlijke vr^r
mens kan stellen, w
wetendheid hult zie
En ondanks 260 blafoj
Upanishaden waarsf
ook het gros van Vai
lezers. 'm
Titel: Upanishaden.
terie van het zelf
Auteur.
Uitgeverij:
Prijs: f 54,-
ONNO VAN
/an het zelf
ir dr. W.H. va»
verij: Ankh Hi
f54,-
VAN 'T KLOOSTER!
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht HWS
Geldig tot en met vrijdag.
Noorwegen:
Perioden met zon en op de mees
te plaatsen droog. Maxima in het
noorden tussen de 10 en 15 gra
den, in het zuiden 16 tot 22 gra
den.
Zweden:
In het noorden nog wolkenvelden.
Verder steeds meer zon en vrijwel
overal droog. Maxima in het noor
den tussen 14 en 18 graden, in
het zuiden maxima oplopend
naar 21 graden.
Finland:
Bewolkt en perioden met regen,
in het noorden meest droog. Vrij
dag geleidelijk overal droog. Toe
nemende noordenwind. Maxima
rond 15 graden, in regen lager,
vrijdag in het zuiden 19 graden
Denemarken:
Eerst nog enkele wolkenvelden.
Verder vanuit het zuiden zonnige
perioden en droog. Maxima don
derdag ongeveer 17 graden, vrij
dag rond 20 graden.
Engeland, Schotland, Wales, Ier
land:
Half tot zwaar bewolkt en enige
tijd regen, in Ierland enkele losse
buien. In het zuidoosten van En
geland droger en meer zon. Maxi
ma uiteenlopend van 15 graden
in het -noordwesten tot 22 bij
Londen.
België en Luxemburg:
Droog, warm en flinke perioden
met zon, vrijdag ook stapelwol
ken. Middagtemperatuur donder
dag rond 24, vrijdag oplopend
naar 29 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Perioden met zon, maar vooral
vrijdag vanuit het westen meer
bewolking en in Bretagne en Nor-
mandi^enkele flinke regen- of on
weersbuien. Middagtemperatuur
tussen de 25 en 30 graden, aan
zee en in een bui minder warm.
Zuid-Frankrijk:
Zonnig, warm en droog. Vrijdag
meer wolken en later kans op een
onweersbui. Middagtemperatuur
Oplopend naar 26 tot 31 graden.
Spanje:
Donderdag in het zuidoosten nog
zonnig en droog. Vanuit het
noordwesten meer wolken en en
kele regen- of onweersbuien, vrij
dag ook in de rest van Spanje.
Maxima aan zee tussen 20 en 25
graden, landinwaarts eerst nog
35 graden.
Portugal:
In het zuiden eerst nog zonnig en
droog. Vanuit het noordwesten
meer bewolking en regen- of on
weersbuien. Maxima uiteenlo
pend van 18 graden aan de
noordwestkust tot 31 in het bin
nenland. Vrijdag minder warm
Mallorca, Ibiza, Menorca:
Zonnig, warm en later op vrijdag
kans op een onweersbui. Maxima
rond 28 graden.
Marokko:
Westkust: perioden met zon,
maar ook hier en daar wolkenvel
den. Meest droog. Middagtempe
ratuur meest tussen 22 vlak aan
zee in het zuiden en 30 graden
langs de noordwestkust. Vrijdag
een stuk koeler.
Tunesië:
Zonnige perioden, ook enkele
wolkenvelden en kans op een re-
gen- of onweersbui. Maxima aan
de kust tussen de 25 en 30 gra
den.
Canarische Eilanden:
Perioden met zon en meest droog
weer. Maxima ongeveer 25 gra
den. Vrijdag minder warm.
Duitsland:
Vrij zonnig, warm en droog. Maxi
ma donderdag 20 graden in het
noorden tot 27 graden in het zui
den. Vrijdag maxima 28 graden.
Oostenrijk:
Flinke perioden met zon en
droog. Middagtemperatuur oplo
pend naar 29 graden op vrijdag.
Zwitserland:
Droog en vrij zonnig. Middagtem
peratuur oplopend naar 28 gra
den.
Polen:
Vooral in de zuidwestelijke helft
van het land zonnig. In het noord
oosten meer bewolking, maar
meest droog. Warmer met een
middagtemperatuur oplopend
naar 23 graden op vrijdag.
Italië:
In het noorden droog en veel zon,
in het zuiden enkele pittige re
gen- of onweersbuien. Middag
temperatuur meest tussen 26 en
31 graden.
Corsica en Sardinië:
Geregeld zon, maar vooral op Sar-
dini eerst ook kans op een regen-
of onweersbui. Maxima woensdag,
rond 28 graden.
Griekenland en Kreta:
Eerst zonnig en droog. Later op
donderdag en vooral op vrijdag in
het noordwesten kans op onweer.
Maxima uiteenlopend van 28 gra
den aan zee tot 35 plaatselijk in
het binnenland.
VRIJDAG 9 JUNI 2000
Zon- en maanstanden
Zon op 05.21 Zon onder 21.56
Maan op 13.34 Maan onder02.33
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 10.04 22.51 09.37 21.24
Laag 05.15 18.30 04.56 18.11
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
bewolkt
ft
onweer
W warmtefront
regen
sneeuw
V koufront
opklaringen
hagel
lagedruk
mist
windrichting
hogedruk
zonnig
19
temperatuur
mnn luchtdruk in
1000 hecto pascal
Warschau waar bew.
Wenen licht bew.
Zörich licht bew.
Bangkok waar bew.
Buenos Aires motregen
Casablanca waar bew
Johannesburg licht bew.
Los Angeles onbewolkt
35 26 0.2 Tokyo
14 12 5.0 Toronto
28 19 0.0 Tunis
17 6 00 Vancouver
28 20 0.0
22 10 78.0
27 19 0.0
29 22 0.0
25 9 2.0
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-512
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
A. Maandag, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D.C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
li
TELEFAX 1
Advertenties: 071- 5323
Familieberichten: 023-9
023-5320 216 jh
Redactie: 071-5321 921r 1
Hoofdredactie: 071- 53"!
ADVERTENT)
Maandag t/m vrijdag van 8 A
071- 5356 230 i
RUBRIEKSADVERi
Maandag t/m vrijdag van 8!
071- 5143 545 j7r
ABONNEMEn
bij vooruitbetaling: Vai
per maand (acceptgiro) l/ac
per kwartaal (acceptgiro) jr
per half jaar (acceptgiro) jj
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die or
het automatisch afschrijven vl
abonnements- geld, ontvan
betaling.
VERZENDING Pf
Voor abonnementen die per pf
worden verzonden geldt ei
aan portokosten per verschijnfstl
LEIDSCH DAGBLAD OP (j
Voor mensen die moeilijk li
hebben of blind zijn (of e
leeshandicap hebben), is c
van het regionale r
Dagblad op geluidscassette^
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken L
Auteursrechten vooijtar
Dagbladuitgeverijl- u
K E N H U
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezol
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendiensïf c
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
