Lyriek en poëzie aan, op en in het water
Cleveringa schenkt moderne kunst aan De Lakenhal
Cultuur Kunst
Zen en de kunst van het mediteren
Fantastisch komediespel
over Het Nationale Trauma
leiden casper wichers
De Haagse verzamelaar van moderne kunst, Piet
Cleveringa, schenkt dertien werken uit eigen col
lectie aan Stedelijk museum De Lakenhal in Lei
den. Het gaat om aquarellen, tekeningen, schil
derijen, beeldhouwwerken en collages.
De Hagenaar heeft geen vrouw en kinderen en
probeert op deze manier te voorkomen dat zijn
kunstverzameling na zijn dood onder de veiling
hamer terecht komt. Eerder liet hij al een groot
deel van zijn kunstcollectie na aan de Staat en
schonk hij kunstboeken en grafiek aan de Leidse
universiteit. Cleveringa heeft sinds zijn studie
rechten in Leiden altijd een sterke band met deze
stad gehouden. „De schenking vloeit voort uit de
tentoonstelling It takes two to tango', die twee
jaar geleden in De Lakenhal te zien was", aldus
conservator Rob Wolthoorn. „Op die tentoon
stelling waren kunstwerken uit de verzameling
Cleveringa en De Lakenhal naast elkaar te zien
en werd duidelijk dat deze twee collecties elkaar
goed aanvulden." Directeur Jetteke Bolten van
het museum verwoordde het destijds als volgt:
„De collectie van Cleveringa en die van De La
kenhal blijken bij elkaar te passen als een hand in
een handschoen."
Onlangs gaf Cleveringa het Leidse museum de
mogelijkheid om een voorkeur uit te spreken
voor bepaalde werken. De kunstwerken die hij
De Lakenhal nu schenkt, dateren voornamelijk
uit de jaren tachtig en negentig. Olieverfschilde
rijen van Han Schuil (1986 en 1987), ijzer, kera
miek en aquarellen van David van de Kop (1971,
1990 en 1991) en verder nog werken van Paul van
Dijk, Jaap van den Ende, Krijn Giezen en Fransje
Krol. Van Han Schuil had Museum De Lakenhal
bijvoorbeeld al één heel groot werk. Daar komen
nu twee kleinere schilderijen bij. „Nu hebben we
geen directe noodzaak om nog meer werk van
hem aan te schaffen en kunnen we rustig af
wachten hoe deze kunstenaar zich verder ont
wikkelt", aldus de conservator.
Daarnaast schenkt hij nog enkele vroegere
werken. Een modeltekening uit 1939 van Char
lotte van Pallandt, een olieverfschilderij en een
tekening, uit de jaren vijftig, van Wim de Haan en
tenslotte een collage uit 1963 van Gustave. Wolt
hoorn: „Het is de bedoeling dat alle werken ten
toongesteld zullen worden."
De conservator vindt het erg leuk dat juist Cle
veringa een schenking aan het museum doet.
„Deze actieve verzamelaar is een voorbeeld voor
anderen hoe je met bescheiden middelen en veel
enthousiasme een moderne kunstverzameling
kan samenstellen."
De akte van schenking wordt op 14 juni om
10.00 uur in De Lakenhal ondertekend door Cle
veringa en burgemeester Postma.
Usterdam In Amsterdam gaat morgen de KunstRai van start,
böraanstaande galeries uit binnen- en buitenland laten op de
ntoonstelling het beste zien op het gebied van moderne en
jrnieuwende kunst, al is er ook ruimte gereserveerd voor het
leer traditionele werk. De veelkleurige kunsthaai kreeg gisteren
vast een prominent plekje in de expositieruimte. foto wfa
'estival opent met Wilde Mossels
-recht Het twintigste Nederlands Filmfestival opent 20 sep-
mber in Utrecht met Wilde Mossels, een film van Erik de
ite ruyn (38). Het is zijn eerste lange speelfilm. De film gaat over
er et leven in een klein Zeeuws dorp waar drie jonge mannen
oberen inhoud aan hun leven te geven. Erik de Bruyn regis-
lerde, schreef het scenario en zelfs een deel van de muziek.
[et de keuze voor zijn film wil het festival de traditie voortzet-
r' in 'jonge' filmmakers onder de aandacht te brengen. De Bruyn
as eerder actief als acteur in onder meer Antonia en Unter den
almen.
ni
bi azz in de Voorstraat
oorschotenScheurende saxofoons en schetterende trompet-
)v :n. De Voorstraat in Voorschoten vormt zaterdag 10 juni het
meel van het evenement 'Jazz in de Voorstraat'. Vanaf het
vJiiddaguur wordt het winkelend publiek al getrakteerd op een
o ptreden van het 'looporkest' 'The Citywalkers' en om 16.00 uur
ei aan de optredens op het buitenpodium van start. Naast het
V( foorschotens Jazz Quintet', de pop- en soulband 'The Soul-
je marchers', afkomstig van de Streekmuziekschool Leiden Om-
treken, blaast ook het dixielandorkest 'The Willick Square Jazz-
and' een nootje mee. Vanaf 19.30 uur wordt ook in verschil-
nde horeca-gelegenheden driftig gemusiceerd. En de tijd tus-
;n 21.00 uur en middernacht wordt volgespeeld door de 'Mas-
irs of Swing', onder leiding van trompettist en vocalist Michael
arekamp.
f 'rix Jeunesse voor De Daltons
ünchen De Nederlandse jeugdserie De Daltons van Rita
ïorst, uitgezonden door de VPRO-televisie, is onderscheiden
iet de Prix Jeunesse 2000 in de categorie Fictie voor 6 tot 11
ïar. De Belgisch-Nederlandse co-productiê'Groot Licht kreeg
dezelfde leeftijsgroep de prijs in de.categorie Non-Fictie. De
n laltons gaat over vier broertjes die in de Daltonstraat wonen,
rs un onderlinge rivaliteit en de dingen die broertjes in het dage-
,jj jks leven mee (moeten) maken. De Prix Jeunesse is een belang-
ijk tweejaarlijks internationaal televisiefestival voor kinder- en
oigdprogramma's. Aan de Prix Jeunesse 2000 nam een record-
antal inzenders uit 62 landen deel.
false kaarten Pinkpop
eerlen Onbekenden hebben via internet valse kaarten voor
v inkpop 2000 in omloop gebracht. De kaarten zijn nauwelijks
an de echte te onderscheiden, maar volgens de Pinkpop-orga-
lisatie vallen bezoekers met een valse kaart absoluut door de
nand bij de toegangscontrole aan de ingang van het terrein. De
epkaarten worden via een systeem op internet uiteindelijk per
sm-telefoon aan de man gebracht. Hoeveel valse kaarten zijn
erkocht, is niet duidelijk. Organisator Jan Smeets heeft de band
tie The op het laatste moment bereid gevonden om Anouk te
rvangen. De Nederlandse zangeres moest haar optreden vori-
e week om gezondheidsredenen annuleren.
Poëzie onder de aandacht
brengen. Dat is de bedoe
ling van de Stichting Te
genbeeld. En hoe kan dat
sneller en directer dan in
de openlucht. Vorig jaar
droeg een keur aan meer
of minder bekende Leide-
naars 154 sonnetten van
Shakespeare voor en het
jaar daarvoor kreeg Mei
van Gorter langs de gracht
zijn luchtdoop. Ditmaal
was er een selectie ge
maakt van dichters die de
afgelopen vijf eeuwen een
speciale band met Leiden
hadden of nog altijd heb
ben. Dat gebeurde alle
maal onder de noemer: Ly
riek in Leiden.
leiden lesley grieten
Dat de belangstelling gister
avond in vergelijking met de
vorige edities stukken minder
was, had ongetwijfeld met het
weer te doen. Vanaf het begin
zorgden donkere wolken voor
een onheilspellend décor, wat
daar dicht onder de Koornburg
overigens tot een soort van ver
broedering leidde. De plekjes
onder de parasols waren snel
bezet en onder de liefhebbers
hing er een sfeer vfm 'door een
paar spetters laten wij ons niet
afschrikken'. Daar zouden de
pakweg 400 poëzie-liefhebbers
nog van terugkomen toen rond
half tien de hemel bijkans op ze
neerviel.
De lijst van mensen die een
gedicht voordroeg, bestond op
nieuw uit een bont gezelschap
van studenten, schrijvers, dich
ters, docenten, dominees en di
recteuren. Ook de politiek roer
de zich. Burgemeester Postma
opende het festijn met een ge
dicht van Jan van Hout en wet
houder van economische zaken
Melanie Schultz las een gedicht
Burgemeester Jan Postma reciteert Jan van Hout over het water. Zo'n 400 liefhebbers kwamen af op de derde uitvoering van Lyriek in Leiden.
van J.H. Leopold voor. Cultuur
wethouder Alexander Pechtold
koos voor Gerrit Achterberg. Al
len vielen overigens wat in het
niet op de enorme schuit die als
podium diende. Waarom niet
simpelweg gebruik gemaakt
van de aanlegsteiger naast de
Koornburg.
De Stichting Tegenbeeld had
ook nog een verrassing in petto:
een kort optreden van de zan
ger/cabaretier Joop Visser. Die
dreef, gezeten op een stoel die
weer op een tafel stond, flink de
spot met de stad waarin hij op
trad. Zo beschreef hij onom
wonden het liefdesspel achter
Leidse gordijnen en deelde hij
in het nummer Professor Dief
stal plaagstootjes uit naar een
bekende Leidse wetenschapper.
Tijdens Lyriek in Leiden werd
ook de Gerrit Komrij Poëzie
prijs voor jong talent uitgereikt.
Uit de 180 inzendingen van
VWO-leerlingen kwam het ge
dicht van Tjiske Mussche uit
Blaricum als beste naar voren.
Ze won een jaar gratis studeren
aan de Leidse universiteit. Net
als Komrij zelf verbleef ze in het
buitenland en kon derhalve niet
op de uitreiking aanwezig zijn.
Tegen het einde van de
avond gebeurde dan toch waar
foto mark lamers
iedereen al bang voor was. Een
fikse wolkbreuk joeg de liefheb
bers linea recta richting over
kapping van de Koornburg dan
wel het café in. Regendruppels
overstemden de dichtregels.
Een dramatisch maar toch ook
wel weer mooi slot voor een
avond vol lyriek in Leiden.
Bonsai, aikido, origami. In het kader van
vier eeuwen betrekkingen is 2000 uitge
roepen tot Japan-jaar. Een uitgelezen mo
ment om een aantal typische Japanse cul
tuuruitingen eens kort onder de loep te
nemen. In aflevering 10: zen-boeddhisme.
Een beroemde Japanse zenmeester
verklapte op een dag zijn belang
rijkste les aan zijn leerlingen. „Boed
dha is je eigen geest", sprak hij tot
zijn pupillen. Totaal overdonderd be
sloot een van de monniken het kloos
ter te verlaten om in de wildernis op
dit inzicht te mediteren. Na jaren van
volstrekte een
zaamheid loopt hij
daar op een dag
een monnik op
doorreis tegen het
lijf. Ze raken met
elkaar in gesprek
en komen er al
snel achter dat ze
onder dezelfde
meester gestu
deerd hebben.
„Alsjeblieft, vertel
me wat je weet
van zijn belang
rijkste inzicht",
vraagt de kluize
naar aan de reizi
ger, wiens ogen
daarop beginnen
te schitteren. „Ah,
daar is de meester
heel duidelijk over
geweest. Zijn be
langrijkste les was: Boeddha is niet je
eigen geest!"
Anekdotes als deze zijn er legio in
omloop. Korte verhaaltjes, vaak eeu
wen oud, met een opmerkelijk slot
dat de luisteraar in verwarring achter
laat. Want welke les wil deze zen
meester zijn leerlingen nu eigenlijk
bijbrengen? Dat de wijsheid van zen
niet in woorden en zinnen te vatten
is? Dat zen geen vaste formules, geen
vaste overtuigingen en geen vaste
teksten kent? Dat de leerlingen voor
zichzelf moeten leren denken en niet
op het oordeel van een ander moeten
vertrouwen? Hoe het ook zij, het zijn
in ieder geval allemaal overtuigingen
die bij zen horen, een leer die woor
den en logica wantrouwt. Voor de
H JH
Boeddhistische monniken mediteren op straat. Zij doen dit om 'verlichting' te bereiken.
echte zenbeoefenaar geen stenen ta
felen.
Dat gebrek aan regels en richtlijnen
maakt deze vorm van boeddhisme,
die in de 12de eeuw vanuit China
naar Japan overwaaide, vaak ongrijp
baar voor buitenstaanders. Zen laat
zich niet in een paar logische regels
vertalen, maar moet intuïtief begre
pen worden. Meditatie ('zazen' gehe
ten) neemt daarbij een belangrijke
plaats in. Gezeten in een'soort van
kleermakerszit probeert de zenbeoe
fenaar los te komen van zijn overtui
gingen en vooroordelen, zijn geloof
en culturele achtergrond.
Want volgens de leer van zen hebben
die zaken weinig te maken met ie
mands 'echte ik'. Het zijn in de ogen
van een zenmonnik alleen maar
hulpmiddelen om in de maatschappij
te overleven. Pas wanneer de mens
los is van zijn ingebakken overtuigin
gen, zijn voorgeprogrammeerde ma
nier van waarnemen, zo geloven zen
beoefenaars, kan hij zichzelf en de
wereld zien zoals deze werkelijk is.
Op dat moment is verlichting ('sato-
ri') bereikt. Iets, dat maar voor weini
gen is weggelegd.
Zen en de Japanse cultuur ?ijn nauw
met elkaar verweven. Zo is de theece
remonie ondenkbaar zonder deze
vorm van boeddhisme en zijn ook het
Japanse toneel (het 'nó-theater') en
de poëzie (de zogenaamde 'haiku's')
sterk beïnvloed door deze leer. Ook
buiten het Land van de Rijzende Zon
is zen, met zijn nadruk op intuïtie en
verbeelding, aangeslagen. Vooral na
de Tweede Wereldoorlog zijn er heel
wat schilderijen, gedichten, beelden
en muziekstukken onder de invloed
van dit Japanse gedachtengoed ont
staan.
Voorbeelden daarvan zijn tot eind ju
ni te zien bij stichting Zen centrum
Suiren-Ji aan Hogewoerd 162 in Lei
den. De Belgische kunstenares Jo
hanna Lismond exposeert daar een
serie beelden van Japanse zenmonni
ken. Het centrum is geopend op
woensdag tot en met zaterdag, van
12.00 tot en met 17.00 uur.
rody van der pols*
theater recensie
dick van teylingen
Voorstelling: Reünie van Leopold Witte
en Johan Timmers Met Jacqueline Blom,
Ria Eimers, Marlies Heuer, Annet Malher-
be en Truus te Selle. Gezien op 6 juni in
de Leidse Schouwburg
Hansje van de Kerkhofs hoofd
loopt om; haar voetenwerk is
een stuk sterker ontwikkeld. Ze
dribbelt koortsachtig heen en
weer en bij ingewikkelde vragen
schiet ze de keuken in om nog
wat hapjes te halen. Het is ook
niet niks, de reünie organiseren
van de dames van het Neder
lands Elftal van '74. De Vize-
Weltmeister, inderdaad. Ze
hebben elkaar daarna nooit
meer gezien. Te pijnlijk. In de
kamer staan stoeltjes klaar met
alle namen, de vloerbedekking
is voor de gelegenheid gras
groen en er staan reclamebor
den tegen de plint. Alles heeft
Hansje gedaan om de juiste
sfeer te bereiken. Makkelijk is
dat niet, met de wederhelften
van Het Nationale Trauma.
Uiteindelijk verschijnen er
vijf vrouwen op de mat. Maja
Suurbier, Amsterdamser dan de
Westertoren, zit vanaf de aftrap
stevig te pimpelen. Ze is mee
gereden met Danny Cruyff, die
alles beter weet en overal een
theorie over heeft. „Stél dat het
waar is, hè, dan geloof ik het
nog niet." Neem nooit Spanje
als thema voor een feestje
waarop je mevrouw Cruyff uit
nodigt. Loes Rijsbergen is van
haar zwijgzame man die met
zijn grote handen werkeloos op
de bank zat flink kwetsbaar ge
worden, maar kan ook van zich
afbijten. En dan duikt plotse
ling Monica Neeskens op, met
een stevig Duits accent. De re
acties zijn ijzig. „Wat doet dat
übermens hier?" vraagt Maja
Suurbier. Was zij er wel bij? En
wie heeft haar uitgenodigd?
Zo zijn er meer mysteries. Zal
Truus van Hanegem de reünie
nog bereiken? Ze belt af en toe
of ze in Goirle nou rechts- of
linksaf moet. Is Hansje nu van
Willy of van René? Waarom
hing Joke Keizer de hele week
bij haar aan de telefoon? En
vooral: wat gebeurde er in het
zwembad met de naakte dames
en de dobberende cham
pagneflessen? Hebben we daar
door verloren?
Leopold Witte en Johan Tim
mers schreven een komedie
over een historisch voetbal-
drama. Tien jaar geleden was
Reünie al een succes, maar ik
zag het stuk toen helaas niet.
Dezelfde topactrices spelen het
nu weer en het zou boeiend
zijn om een vergelijking te ma
ken. Ze zijn nu fantastisch op
dreef.- Arrogant ijskonijn Heuer,
Limburgse muts Blom, jofele
Malherbe, bezorgde Eimers en
Te Selle met de rose pumps
spelen elkaar bijna de tent uit.
Het is lang geleden dat ik zo
gelachen heb in het theater als
bij het begin van het stuk;
meesterlijk verbaal vuurwerk
van vijf spectaculair tegenge
stelde types. Ook de herbele
ving van de glorieuze eerste
twee minuten, 'de mooiste
honderdtwintig seconden aller
tijden' is een feest. De opbouw
is super, de afronding wat min
der; vergeleken met de eerste
helft valt het onverwachte een
tweetje van Danny Cruyff en Jo
ke Keizer wat tegen, maar als
het Europees kampioenschap
half zoveel amusement biedt
als deze vrouwen, dan is de toe
komst van het voetbal voorlo
pig gegarandeerd.
Geroofde kunst lenen strafbaar in New York
new york anp
Musea in de Amerikaanse staat New York die
geroofde kunst lenen zijn voortaan strafbaar.
Gouverneur Pataki van New York heeft daartoe
een speciale wet ondertekend. De nieuwe wet
betekent dat rechtbanken in New York beslag
kunnen laten leggen op uitgeleend werk dat ge
roofd is van joodse families in de Tweede We
reldoorlog.
De wet is het gevolg van een rechtszaak in
1998 tegen het Museum of Modern Art (MoMA)
in New York. De instelling leende voor haar
grote Schiele overzichtstentoonstelling twee
werken van Egon Schiele die zouden zijn ge
roofd van een joodse familie uit Wenen. De
rechtbank liet beslag leggen op de schilderijen
maar het MoMA vocht de inbeslagneming aan
en won in hoger beroep. Daarna werd het wets
voorstel ingediend. Musea protesteren tegen de
nieuwe regels omdat ze het internationale leen-
netwerk van instellingen onderling in gevaar
brengt. Daardoor kunnen de instellingen ernsti
ge financiële schade oplopen. Ook het Jewish
Museum in Manhattan is tegen de nieuwe wet.
De federale regering kan wel immuniteit ver
strekken aan musea die kunstwerken uit het
buitenland lenen maar die moet voor elke ten
toonstelling afzonderlijk worden afgegeven. Fe
derale functionarissen zullen elke aanvraag
voor vrijstelling zeer nauwkeurig bekijken. Mu
sea zullen vanaf nu gedegen onderzoek moeten
doen naar de herkomst van werken die ze wil
len lenen.
