I
Holland gaat op Expo
Hannover de lucht in
Paviljoen lijkt op clubsandwich met molens, bloemen en duinen
Het Nederlandse paviljoen. Of de bezoekers het mooi vinden of niet, opvallend is
het zeker.
ZATERDAG 2 JUN
HOE KOM JE ER
EN WAT KOST HET
Expo 2000 is tot en met 31 oktober
dagelijks geopend van 9.30 tot 21.30
uur. Een entreekaartje kost 69
D-mark (kinderen van 6-11 jaar 29
gulden). Wie langer gaat dan één dag
(en dat valt aan te raden) kan een
'multidagticket' kopen voor 62
D-mark per dag. Er zijn verschillende
gezinskortingen. Zo betaalt een gezin
bestaande uit twee ouders en twee
kinderen (tot en met 17 jaar) in totaal
199 D-mark voQr een dagkaartje.
De Nederlandse Spoorwegen orga
niseren 'bliksemtochten' naar de Ex
po met de nieuwe ICE-3 hogesnel
heidstrein. Vertrek uit Amsterdam om
6.37 uur; aankomst (na stops in
Amersfoort, Deventer en Hengelo) in
Hannover (halte Expo) om 10.59 uur.
De terugreis begint om 20.09 uur;
aankomst in Amsterdam 00.19 uur.
Een retour kost 159 gulden, wie tege
lijk een toegangskaartje voor de Expo
koopt (normaal 79 gulden), krijgt
daarop 10 gulden korting. Verdere in
formatie op de grotere stations of te
lefonisch via de Expo-lijn: 0900.1510
(50 cent per minuut).
Door Arke en Holland International
worden speciale Expo-reizen georga
niseerd. Daarbij kan zowel worden
gekozen voor een trein- als een bus
trip. Informatie bij de reisbureau's.
Verdere inlichtingen: Duits Ver-
keersburo in Nederland
(020.697.80.66) en de website
www.expo2000.nl.
Twee verdiepingen van de 'clubsandwich' rusten op 41 eiken en beuken.
Het op het dak gelegen 'eiland' is tegelijk een ontvangstruimte voor vip's.
Architectonische hoogstand
Wereldtentoonstellingen zijn er
sinds 1851 (Crystal Palace in
Londen). En altijd herbergen ze
wel een aantal architectonische
hoogstandjes. Hannover niet
uitgezonderd. Een kleine greep.
Soms betoverend, soms
voor wie niet van hack
accordeon houdt - min
toverend en soms geha
onbegrijpelijk. Maar in e
apart.
'Mens - Natuur - Techniek'. Dat is het thema van de Wereldtentoonstelling Expo 2000, die
paviljoen geeft antwoord: door de lucht in te gaan.
afgelopen donderdag zijn poorten opende en tot en met 31 oktober duurt. In Hannover tonen ruim
200 landen en organisaties de wereld van straks. Holland niet uitgezonderd. Hoe gaan we in de
toekomst de problemen te lijf? En - dat vooral - hoe scheppen we ruimte? Het Nederlandse
De eerste opzet was nóg specta
culairder. Op het dak zouden
koeien komen. En op de ver
dieping daaronder kippen en geiten. Be
ducht voor protesten van dierenliefhebbers
echter ('stel, er valt een koe van het dak'),
schrapte de 'Stichting Nederland Wereldten
toonstellingen' dat idee uit de opzet. Niet
erg. Ook zonder geloei, gemekker en gekakel
werd het Nederlandse paviljoen al ver voor
de opening gerekend zu den originellsten
Bauwerken auf dem Expo-Geliinde (Duitse
media). Tot de icoon van de tentoonstelling
zelfs.
Het streelt Hans Cornelissen, al die loftui
tingen. Is-ie ijdel genoeg voor. Maar dat
'zijn' Dutchburger net als de Eiffeltoren in
Parijs (Expo 1889) en het Atomium in Brus
sel (Expo 1958) ooit zal uitgroeien tot het
symbool van Hannover (Expo 2000) lijkt hem
sterk. Daar is de algemeen directeur van de
'Stichting Nederland Wereldtentoonstellin
gen' net even te nuchter voor. ,,Ik heb Zadel
hof, de makelaar, al opdracht gegeven uit te
kijken naar een potentiële koper. Wordt het
straks misschien wel afgebroken en ergens
anders weer opgebouwd.
De eerste gegadigden schijnen zich reeds
te hebben gemeld. Logisch. Want - om nog
één keer de Duitse media te citeren - Kein
anderer Pavilion hat bisher soviel Aufmerks-
arnkeit erregt wie der Niederlcinde. En er valt
iets van te maken natuurlijk, van die hangen
de tuinen van Holland. Meer dan van bij
voorbeeld de toch ook hoogst opmerkelijke
inzending van Hongarije. Cornelissen: „Een
glazen wand eromheen, hier eb daar wat
verbouwinkjes en je hebt een uniek kantoor.
Niet dan? Dat vind je toch nergens? Een bos
op de vierde verdieping waar je personeel
tussen de middag een boterhammetje kan
eten?"
Nee. Net zo min als een door riet en lissen
afgezoomd poeltje (met eiland) op het dak.
En een bloementuin op de tweede verdie
ping. En duinen op de eerste. Nederland
gaat verticaal. Geen ruimte meer op de bega
ne grond? Dan maar de lucht in! Aan de
hand ditmaal van het Rotterdamse architec
tenbureau MVRDV (MaasVanRijsDeVries)
dat met het ontwerp van de Villa VPRO in
Hilversum al bewees sprookjes tot leven te
kunnen wekken. Een molen, Frau Antje,
klompen; ze hadden het in Hannover onge
twijfeld goed gedaan. Vertel Hans Cornelis
sen wat. Hij kent de markt. Was tenslotte ja-
Het Expo-terrein wordt onder meer ontsloten door een zeer windgevoelige kabelbaan, de langste ten noorden van de Alpen.
Hans Cornelissen algemeen directeur van de
'Stichting Nederland Wereldtentoonstellin
gen'.
renlang directeur van het Nederland Bureau
voor Toerisme (NBT). „Maar dan verras je de
mensen niet. En dat was nou precies wat we
wèl wilden zijn: verrassend."
Onvoorstelbaar
Van voorspelbaar naar onvoorstelbaar. In
een land vol grijze muizen, waar 'doe maar
gewoon, dan doe je al gek genoeg' tot riatio-
nale slogan is verheven, een reuzenstap.
Maar toen-ie eenmaal was gezet, gingen
meteen alle remmen los. Een serieuze grap,
dat was het uitgangspunt zo ongeveer. Een
'berg' bestaande uit op elkaar gestapelde
landschappen in - nog leuker - een volgorde
die niemand verwacht. En waaruit vooral
moet blijken dat het lage land aan de zee we
reldkampioen is in het scheppen van ruimte.
Gaat het niet meer richting horizon? Dan
gaan we richting wolken.
Een koene gedachte, uitmondend in een
tot werkelijkheid getransformeerde lucht
spiegeling. Van verre heeft het Nederlandse
paviljoen iets weg van een veertig meter ho
ge clubsandwich met, van boven naar bene
den, windmolens, een door een reusachtig
watergordijn aan het gezicht onttrokken the
ater, een bos, Holland onder de grond, een
bloementuin en duinen tenslotte. En dan
heb je al die 'grappen', zoals Cornelissen ze
noemt, nog niet eens ontdekt. Zoals de om
gekeerde, uit het plafond stekende praatpa
len met videofilmpjes. Of de zinsbegooche-
lende ontvangstruimte op het dak. Of de op
een panoramascherm vertoonde rolprent
waarop je duizenden fietsers over het Prins
Clausplein bij Den Haag ziet peddelen. 'Niet
eerder vertoond', monkelt de Baarnse hove
nier Hans Meinen. En geen mens die hem
tegenspreekt.
Spektakelstuk
Meinen is verantwoordelijk voor het grootste
spektakelstuk: het op twintig meter hoogte
ruisende woud. En hij heeft geen enkele be
hoefte aan valse bescheidenheid. Waarom
zou-ie ook. Hij weet wat er allemaal over
hoop is gehaald om deze stunt mogelijk te
maken. Een afgezette Autobahn bijvoor
beeld. Een dag lang. En waar mag je zo vlug
eenenveertig beuken kappen van minstens
honderd jaar oud, die twee verdiepingen
kunnen stutten? Inclusief vijver en waterval?
In het Ommerbos bij Ommen tenslotte. Ten
minste daar had het even van weg. Want
toen ze door de Duitse inspectie voor het
grootste deel werden afgekeurd, kwamen er
uiteindelijk Deense eiken. Ad vijftigduizend
gulden per stuk.
'Zelfs als je hier loopt, begrijp je er niets>
van', hoorde Meinen een bezoeker al zeggen.
En ook: 'Hoe moet je dit nou thuis vertellen?'
Maar het grootste compliment huist in die
haagbeuk. Ginds, op dat hoekje daar, neste
len sinds drie weken twee vinkjes. Hij houdt
een slag om de arm. „Maar", onthult Mei
nen, „als je al dat getjilp hoort, beminnen ze
elkaar toch wel zo, dat er best eens kleine
vinken uit voort zouden kunnen komen."
Als het niet te druk wordt tenminste. De
drie liften, die de gasten naar de op het dak
liggende entree brengen, hebben een capaci
teit van in totaal 1800 personen per uur. Het
geen volgens Cornelissen een garantie is
voor een 'onzichtbaar geregisseerde door
stroom'. Maar is hij niet te optimistisch? Ge-
neralkommissarin Birgit Breuel van de We
reldtentoonstelling heeft haar verwachtingen
gelukkig bijgesteld. Zei ze vorig jaar in Am
sterdam nog, dat er per dag sicher 300.000
mensen over het 170 hectare grote tentoon-
stellingsgebied zouden hollen, later werd die
prognose bijgesteld tot 250.000 en nu zelfs
tot 200.000. Cornelissen: „De Duitsers zijn
veel te hard van stapel gelopen. Vijfenveertig
miljoen bezoekers in totaal voorspelden ze.
Groot-Brittannië
Weinig uitnodigend g
waarin de Britten op
-achtige wijze (Spj
Earth, voor wie ooit in I
cot-park in Orlando is g
verleden, heden en to
aan elkaar knopen. De t(
gestelde deur van Doi
treet 10 is de enige ecl
weert de gids. Maar waa
slaapt de kleine Leo BI
momenteel?
Denemarken
Schitterend, door Peterj
vormgegeven paviljoe
staande uit een houte
kant, een glazen bol en
zen piramide. Daarin to
Denen vooral hoe verl
gevorderd op het gebi
wind-, zonne- en wateJ
energie. Onvermijdelijk:i
go-paradijs waarin de b
zelf aan de slag kan.
Ethopië
'Open' paviljoen waarii
pië uit de doeken do
vroeger ondanks de gelj
techniek een reusachti
nen obelisk werd opgei
hoe nu het bergachtig!
land wordt ingericht al
bouwgrond. Onder d
schiedenisboom' word
het Duits en het Engel
kaanse sprookjes verteld
Verenigde Arabische
bliek
Twee achttien meter h
rens vormen de blikvan
een reusachtig paviljoen
bezoeker in de wereld vi
nachten brengt: de Ail
wereld dus. Typische nt
typische muziek, typiscl
je, typisch landschap (ra
een woestijntje). Korta
cies wat je al had vd
Maar daarom nog niet!
dig.
Venezuela
Venezuela imponeert n
reusachtige bloem die
op het paviljoen staat.!
de zon, dan vouwt n
open; regent het dan
dicht. In het glazen gebd
lokt een kleine uitgave
regenwoud, de long vjJ
wereld.
Japan
Zou onder het motto 'de her
ontdekking van de natuur' oor
spronkelijk helemaal uit oud
papier worden opgetrokken.
Maar daar heeft ontwerper Shi-
geru Ban op het laatste mo
ment van afgezien. Aluminium
pijlertjes verschaffen het ge
bouw de nodige stevigheid. On
danks dat een opmerkelijk pa
viljoen, waarin Japan zowel de
betrokkenheid met het milieu
als - die spagaat wordt moeite
loos gemaakt - met de wereld
economie toont.
Hongarije
Staat niet ver van het in de we
reldpers uitvoerig bewierookte
Nederlandse paviljoen en is ze
ker zo ongewoon. Geheel in
hout uitgevoerd gebouw dat
een op een reusachtige, half ge
opende bloemenknop lijkt en
waarin Hongarije zich via een
ingenieuze, uit alle hoeken ga
ten komende mix van geluid en
beeld presenteert als de brug
tussen Oost- en West-Europa.
Duitsland
Reusachtig (130 meter lang en
90 meter breed), voornamelijk
glazen paviljoen dat 262 mil
joen D-mark kostte en dat
vooral de openheid en de gast
vrijheid van het moderne
Duitsland moet tonen. Of ar
chitect Josef Wund alsmede de
ontwerpers van het interieur
(beheerst door een reusachtige
zweefmolen vol Duitse uitvin
dingen) daarin zijn geslaagd,
mag de tjezoeker zelf beoorde
len.
Finland
Sympathiek en vooral spitsvon
dig en vrolijk ingericht pavil
joen waarin de nadruk wordt
gelegd op onder meer de fa
meuze Finse vormgeving, de in
dit land ver ontwikkelde com
municatie- en informatietech
nologie èn de natuur. In het
berkenbos in de patio waant de
bezoeker zich in het land van
de duizend meren. Sauna aan
wezig.
Zwitserland
Opmerkelijk houten doolhof
vol geluid en licht van de mini
mal-architect Peter Zumthor.
Wij hebben daar niet aan meegedaan. We
hebben meteen gezegd, als we er tweeën
eenhalf miljoen binnen krijgen, dan hebben
we het uitstekend gedaan."
ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
