/eelzijdig kunstenaar vindt nieuwe inspiratie
u
dl
ZATERDAG 2 JUNI 2000
3 Galerie Helga Hofinan uit
oo Alphen aan den Rijn heeft
^zoveel fiducie in zijn jongste
Dlalori
i n uj artistieke uiting dat ze een
,|n- mid van 150 vierkante meter
i.oo
afhuurde, de grootste van de
ju™ KunstRAI. Michel van
rdij^erbeeke, Haarlems graficus,
ien heeft na het schilderen en
14|
laskunst de beeldhouwkunst
ontdekt. Waren zijn
nzwervingen in de glaskunst
nog te beschouwen als een
ustiek uitstapje, de sculptuur
ien wezenlijk nieuw spoor in
zijn omvangrijke oeuvre,
omende week is de oogst van
vee jaar beelden maken voor
het eerst voor het publiek te
Eerste generatie beelden Michel van Overbeeke op KunstRAI
Halsmuseum Daan Swagermann. Een bevlo
gen museumman die korte tijd als directeur
moderne kunst fungeerde waarin hij de he
dendaagse kunst in Haarlem een stevige im
puls gaf. Swagermann zorgde ervoor dat Van
Overbeeke in de Beeldende Kunstenaars Re
geling kwam, waarna zijn loopbaan snel ge
stalte kreeg.
De kunstenaar stapte toen, we spreken
over eind jaren zestig, net officieel uit de
Hervormde Kerk. Een bewuste stap: „Ik had
een kritische vragenlijst opgesteld voor de
dominee, die ik had uitgenodigd om te ko
men. Ver hoefde ik niet te gaan. Bij de twee
de vraag wist ik het al." Van Overbeeke
mocht de kerk vaarwel hebben gezegd, het
geloof in brede zin liet hem niet los. Via de
bijbel verdiepte hij zich in allerlei culturen,
westerse - en oosterse filosofie en mystiek
Tot op de dag van vandaag vermengt hij
een persoonlijke thematiek met een filosofi
sche visie die hij sublimeerde uit een lange
ontdekkingstocht door de boeken van chris
telijke en oosterse wijsgeren en wetenschap
pers, maar ook uit de oorspronkelijke ge
schriften zelf. Als je de titels van zijn prenten
van begin jaren zeventig tot nu achter elkaar
zet, is precies te volgen hoe die zoektocht is
verlopen. Je hoeft maar even met de kunste
naar te spreken of je daalt af in het levensbe
schouwelijke, maar zonder een spat zweve
righeid of EO-zendingsdrang.
Van Overbeeke is niet zomaar gestopt met
het grafiek produceren. Hij werd door een
toeval op het spoor van de beeldhouwkunst
gezet. „Twee jaar geleden belde Hans Ver
steeg me op, een bevriend beeldhouwer, met
de mededeling dat er te weinig aanmeldin
gen waren voor de zomerworkshop grafiek
en beeldhouwen die we elk jaar geven in en
om zijn kasteel. Een pracht plek, twintig kilo
meter van Macon, in het zuiden van de
Bourgogne. Dat het niet doorging, kwam me
eigenlijk wel goed uit. Maar Hans haalde me
toch over om te komen. 'Kom gewoon eens
een tijdje hakken', zei hij. Nou, dat heb ik ge
weten. Ik heb in het tijdsbestek van een paar
weken vijf beelden gehakt, wat je noemt tail
le directe. Hamer, beitel en steen: het had
me helemaal te pakken. Ik begon elke och
tend om zes uur om pas te stoppen bij zons
ondergang. Ze moesten me vaak echt naar
binnen slepen. Spierpijn voelde ik nauwe
lijks. Ik was totaal hooked."
Thuis gekomen probeerde de beeldhou
wer in spe eerst in was te modelleren. „Maar
dat vond ik helemaal niets, klote spul. Toen
ben ik in klei gaan werken. Een aards materi
aal, dat spreekt me sowieso aan. Perfect te
vormen, waar ik de uitersten van mijn beeld
taal goed in kwijt kan. Zowel het fijnzinnige
detail als het destructieve gebaar. Ik produ
ceerde beelden aan de lopende band. Ik
merkte dat ruimtelijk werken een volkomen
logische aanvulling vormde op de andere
technieken waarin ik me uitdruk: de missing
link. Fred Benjamins (een collega-kunste
naar) kwam bij me langs, zag mijn eerste
beelden en zei: 'Eigenlijk onvoorstelbaar dat
iemand die zich al tientallen jaren omgeeft
met beelden, nu pas op het idee komt om
zelfbeelden te gaan maken'."
Van Overbeeke exposeert zijn beelden
straks voor de eerste maal op de KunstRAI.
Hij laat zijn kleinschalige bronzen en zilve
ren sculpturen zien bij Galerie Helga Hof
man uit Alphen aan den Rijn. Het is de
grootste stand van de kunstbeurs: 10 bij 15
meter. Hij schetst de opstelling op een vel
papier. „Ja, wat een lap hé. Maar ik krijg 'm
makkelijk vol. Ik vind het heerlijk dat ik nu
zowel mijn beelden als mijn grootschaligfe
doeken en grafische panelen kan laten zien.
Ik exposeer daar ook mijn grootste beeld.
Het is gebaseerd op een kleiner beeld dat ik
eerder maakte. Toen ik het ging uitvergroten,
werd het toch weer anders. Inmiddels is het
in brons gegoten. Het meet twee meter twin
tig hoog bij tweeënhalve meter breed. Verder
toon ik daar nog een videodrieluik.''
Nog een nieuwe discipline? „Ja, ik heb zo
veel nieuwe inspiratie. De videokunst dat
leek me altijd al wat, genoeg ideeën maar ik
wist gewoonweg niet hoe te beginnen. Nu
heb ik drie video's gemaakt van in totaal vijf
tien minuten. Ik heb ze samen met media-
technicus Frans van de landen gemaakt. Ik
wil niet overdrijven, maar ik denk dat ik met
alles wat ik moest Ieren toch in totaal zo'n
1500 uur aan die banden heb gewerkt. Dat
leerproces kostte zeeën van tijd; ik werd er af
en toe echt gek van. Wat dat betreft vormde
het beeldhouwen, het praktisch bezig zijn
met je handen een mooi tegenwicht."
De expositie heeft de titel meegekregen
Why me. Het is gebaseerd op basale levens
vragen: 'Wie ben ik, waar kom ik vandaan'.
„Het is tevens de titel van het basisschilderij
van dit project. Afgebeeld is een donkere
zwevende Figuur, althans alleen de contou
ren. Het kruis waartegen deze gestalte hing is
ontkoppeld, de beide helften zweven los van
elkaar. Ach ja, Why me - waarom ik: een
vraag naar de ongrijpbaarheid van het leven
zelf. Een vraag die kan worden gesteld zon
der uitzicht op een antwoord. En een vraag
die steeds weer nieuwe vragen oproept, tot
in het oneindige."
Er zijn opvallend veel kruisigingen te zien
in de expositie, zowel in zijn beelden, in zijn
panelen als in zijn video, maar ook hier ge
baseerd op geheel eigen visie, geen zweem
van Jezus Christus. Van Overbeeke ziet dat
veel universeler „De kruisiging, het kruis, de
kruising van het mannelijke en vrouwelijke,
kruisiging als beweging en tegenbeweging,
de beweging van het bijna volmaakte naar
het eeuwig onbeweeglijke, dat zie je in al
mijn werken van dit momeht terug."
AART VAN DER KUIJL
De expositie Why me', van Michel van Over
beeke is van 7 tot en met 12 juni te zien op de
KunstRAI bij Galerie Helga Hofman. Stand
nummer; 126 (vanaf de ingang gezien links
achter, Noordhal). Openingstijden; woensdag
7 juni van 18.00 tot 22.00 uur, vrijdag 9 juni
tot en met maandag 12 juni van 11.00 tot
22.00 uur (koopavond). De eerste beursdag,
woensdag 7 juni, vindt 's avonds om 19.00
uur de officiële opening plaats, die ook voor
publiek toegankelijk is. De toegangsprijs voor
de KunstRAI bedraagt fl. 20,- per persoon.
Houders van een CJP of Pas 65 betalen fl.
17,50. Kinderen tot 12 jaar (onder begelei
ding, gratis).
Overal staan Afrikaanse en Oce
anische beelden en maskers,
soms een paar rijen dik opge
steld. Maar ook een hoekje met antieke hou
ten crucifixen in diverse maten. Zoals zoveel
kunstenaars - denk aan Wagemaker, Lucas-
sen, Corneille - heeft Michel van Overbeeke
zich omringd met deze fetisjen, met kracht
geladen heilige voorwerpen uit exotische
culturen. Zogeheten primitieve kunst die
kunstenaars al vanaf Picasso inspireert. Elke
verzamelaar zou zich bij het aanschouwen
van de uitgebreide verzameling etnografica
de vingers aflikken.
Het vijftig meter diepe vertrek van het
grachtenpand dat als atelier en als woon
ruimte dienst doet, is sinds twee jaar het
nieuwe onderkomen van de 56-jarige kun
stenaar. Na een kortstondig villa-avontuur
in Bergen-Binnen is hij terug in de Spaame-
stad. „Nee, dat was een hele foute 'move', ik
ben blij dat ik weer terug ben, ik hou van de
ze stad. Haarlem geeft me energie. Maar om
dat door te hebben, moet je je vaak eerst
even losmaken."
Van Overbeeke werkt harder dan ooit,
heeft het bovengedeelte van zijn pand ver
huurd, omdat hij beseft dat hij 'al die ruimte
niet nodig heeft'.Alles wat ik nodig heb om
te leven en te werken, heb ik nu binnen
handbereik. Dat bevalt me prima. Het gevoel
bekroop me dat ik alleen nog produceerde
voor de overhead, de kosten van een veel te
ruime levensstijl. Weet je, ik heb het gevoel
dat ik er nu eindelijk iets van begin te snap
pen."
Het inleveren van een overmaat aan luxe
bracht rust en schiep een enorme geestelijke
kracht bij de kunstenaar. „Ik heb weer ener
gie zat, hoewel mijn rug gesloopt is door al
die jaren grafiek maken en aan de pers staan.
Twee jaar geleden ben ik gestopt met grafiek
in oplage maken. Nee, het is mooi geweest.
Het moest anders. Het stond stil. Ik wilde,
nee ik moést verder."
Het is een gevoel dat hij vaker heeft gehad
in zijn leven. De slang die zijn huid afwerpt.
,Als 't te goed gaat, moet je oppassen. Je
raakt te zelfvoldaan. Dan wordt het tijd om
te stoppen. Opnieuw beginnen betekent
echter niet dat je al het oude weggooit. Alles
wat je hebt geleerd, neem je mee. Kunst is
een soort taal, een verlengstuk van wat je
bent. Je kan nooit kunst maken die boven je
zelf uitstijgt. Het is altijd een beweging van
uit jezelf. Daarbij, zo ervaar ik, ben je én ma
ker én toeschouwer. Heb je eenmaal het on
bewuste stadium van de roes van het schep
pen gehad, kijk je over je eigen schouder
mee. Als kunstenaar heb je een heel merk
waardige dubbelrol."
De kunst van Michel, van Overbeeke vormt
al jaren het neusje van de zalm op het gebied
van de grafiek. Maar weinig kunstenaars zijn
er in geslaagd grafiek eigenzinnig en vooral
in meerderlei opzicht monumentaal gestalte
te geven. Uitzonderlijk grote etsen van twee
bij tweeënhalve meter vormen geen uitzon
dering. Een absolute bijzonderheid voor de
ze techniek. De graficus bij uitstek heeft
nooit een kunstacademie gevolgd, maar zich
volkomen zelf gevormd.
Ooit werd de autodidact 'ontdekt' de door
conservator moderne kunst van het Frans
'Loving you I, brons, hoogte 15 cm.
foto michel van overbeeke
Try to Fly', brons, hoogte 47 cm.
foto michel van overbeeke
'In the Meantime', brons, hoogte 80 cm. foto
michel van overbeeke
hel van Overbeeke modellerend aan zijn grootste beeld 'Tree of Knowledge'. Uitgevoerd in
ns wordt dit het pièce de resistance van de expositie op de KunstRAI.
foto frans van de landen
'A Scarlet Robe of Leaves', gemengde techniek op linnen,
190 x 370 cm. foto michel van overbeeke
'Last Supper I', gemengde techniek op linnen, 180 x 360
Cm. foto michel van overbeeke
