Familiedrama in de Houtrakpolder
ZATERDAG 2 JUNI 2000
Bommenwerper stortte op 30 januari 1944 op boerderij aan Machineweg
Buiten
huizen
NAUERNA5CHE
POLPER
WE6TZANER
POLPER
de boerderij van
familie Van der Bijl,
Machineweg 10
'uigoord
*;jru a A s
»«ij. turnt xmmmmwmm™-
y
S
De stolpboerderij van de familie Van der Bijl aan de Machineweg 10. De Lancaster vloog ter hoogte van de voordeur, verscholen achter de bomen, het woon
gedeelte van de boerderij binnen. Het huis werd geheel vernield. Aan weerszijden van de boerderij staan de daglonerswoningen. foto familie van der bijl
De Avro Lancaster Mk III met re
gistratienummer JB 659 OF-J
'J-John' van het 97e 'Straits
Settlements' squadron van de Royal Air For
ce is op weg haar thuisbasis Bourn in Cam
bridgeshire na een succesvolle bombarde-
mentsvlucht op Berlijn. Het is nog een uur
vliegen voordat de mannen thuis zijn.
Boven de Houtrakpolder wordt het toestel
van-onderen beslopen door een zwaar bewa
pende Duitse nachtjager. De Australische ge
zagvoerder Allan Robert Hart (22), co-piloot
Leslie Clifton (24), Canadese bommenrichter
Gordon Ivan Williams (21) en staartschutter
Charles Melville Price (30), boordschutter
Douglas Frederick Hicks (24), boordwerk
tuigkundige William Joseph Jones (21) en de
Australische navigator Harold James Boal
(20) zijn kansloos. Hun toestel is'aan de on
derzijde niet bewapend.
Cor van der Bijl (42) en zijn vrouw Adrie
(40) staan voor hun stolpboerderij aan de
Machineweg naar het luchtgevecht te kijken.
Het is een koude, heldere winteravond. Stre
pen liehtspoormunitie doorkruisen de he
mel. Een indrukwekkend schouwspel. Dan
wordt de Lancaster beschoten. Een korte
vuurstoot uit Duitse mitrailleurs treft de
.brandstoftanks van de bommenwerper. Het
toestel staat meteen in lichterlaaie. Met een
hoog, gierend geluid begint het toestel aan
een duikvlucht. Het is tien over tien 's
avonds.
De negen kinderen van Cor en Adrie sla
pen. De vier zoontjes Harry (5), Johan (4),
Tonny (3) en Wim (11) liggen bij elkaar op
een slaapkamer linksboven de voordeur. De
dochters Agnes (14), Paula (12), Ria (9), Ber-
nadette (7) delen een kamer langs de rech
terzijde van de boerderij. Baby Ida (1) ligt op
de slaapkamer van Cor en Adrie.
Vlak voordat het toestel neerstort vlucht
Adrie nog naar binnen om kleine Ida te ha
len. Haar man blijft buiten. Enkele seconden
later boort het brandende toestel zich in de
voorgevel en het woongedeelte van de boer
derij. De kelder onder het huis bezwijkt. De
klap slaat een krater van vijf meter diep.
Brokstukken -dakpannen, balken, stenen,
huisraad- van de boerderij vallen in het gat.
Er onstaat een vuurzee door brandende
vliegtuigbrandstof.
'Heden, 'Zondag 30 Januari 1944, om
streeks 22.05 uur, hoorden wij boven den
Houtrakpolder te Haarlemmerliede en
Spaarnwoude, aan het schieten met mi
trailleurs, dat er een luchtgevecht plaats
had. Wij begaven ons naar buiten op het erf
van de boerderij, toen wij zagen, dat er een
brandend vliegtuig naar beneden stortte op
de boerderij van Cornelis van der Bijl, aan
den Machineiveg No. 10 te Haarlemmerlie
de en Spaarnwoude.' (getuigeverklaring
Antoon Cornelis Verkuyl (25), Machineweg
No. 4, proces-verbaal nr. 75, 30 januari
1944, marechaussee groep Halfiveg)
De nu 70-jarige Agnes en 66-jarige Ria van
der Bijl liggen op dat moment met hun twee
zusjes' in de slaapkamer aan de rechterzijde
van het huis. De halve boerderij is door de
klap weggeslagen. De slaapkamers op de
eerste etage zijn naar beneden gezakt. Agnes
wordt walcker door de klap. Ze hoort de
paarden in de stal aan de achterzijde van de
Boven de Houtrakpolder,
tussen Haarlem en Amsterdam,
wordt op 30 januari 1944 een
Britse Lancaster
bommenwerper door een
Duitse nachtjager
neergeschoten. Het toestel stort,
in de uitgestrekte en vrijwel
onbebouwde polder, precies
neer op de boerderij van de
familie Van der Bijl aan de
Machineweg 10. Het gezin met
negen kinderen wordt ruw
uiteen gerukt. Alleen de vier
oudste meisjes en een elfjarig
jongetje overleven de ramp.
lonershuisje woont, schiet te hulp. Hij dooft
de vlammen met aarde en zand. Gorter helpt
vervolgens Bernadette uit haar slaapkamer,
haalt Paula onder een houten balk vandaan
en vangt Wim op die ook uit de brandende
resten van de boerderij is ontsnapt. Wim
heeft brandwonden en verkeert in een shock
toestand. Het ventje heeft tevergeefs gepro
beerd zijn broertjes aan hun pyjamajasjes
naar buiten te slepen.
'Vijf van de oudste kinderen van mijn
broer zijn gered geworden, doch de vrouw
van mijn broer met de vier jongste kinderen
zijn helaas in de vlammen omgekomen en
liggen nog onder de puinhoopen bedolven.
De boerderij is door de brand totaal ver
woest, alsmede het op stal staande vee, be
staande uit negen paarden en drie koeien
den geheelen inboedel en inventaris met
lanbouwgereedschappen, een kapberg ge
vuld met ongedorschen tanve, een hoeveel
heid vlas en pootaardappelen.' (getuigever
klaring Johannes Cornelis van der Bijl, oiut
52 jaar, Middenweg 24, proces-verbaal nr.
75, 30 januari 1944, marechaussee groep
Halfweg)
Vader en zoon worden met ernstige brand
wonden door toegesnelde familieleden en
buren naar een huis tegenover hun branden
de boerderij gebracht. Kort daarna worden ze
per ambulance naar ziekenhuis de Ma-
riastichting in Haarlem vervoerd. Hoewel
zwaar gewond door derdegraads brandwon
den, kan Cor van der Bijl nog helder denken.
Agnes: „Mijn vader vroeg waar onze moeder huis aan zijn zware verwondingen. Zijn
en broertjes waren. Ik zei 'thuis'. Ik durfde vrouw Adrie en dochtertje Ida worden dan
hem de waarheid niet te zeggen. Hij was in nog vermist. De vliegers worden op 4 en 8 fe-
shock. Ik kon het niet aan om te vertellen dat bruari begraven op de begraafplaats aan de
onze moeder, zus en drie broertjes waren Kerkhoflaan in Zwanenburg,
omgekomen. Ik was pas veertien."
Tussen de smeulende puinhopen worden 'De echtgenoote van de Cornelis Willi-
een dag later Tonny, Harry en Johan gevon- brordus Johannes van der Bijl, genaamd
den. Ook vinden de bergers verkoolde li- Adriana Cornelis Geerlruida de Koning, als-
v.-.-r.
en*ocht
Na een kort luchtgevecht boven de uitgestrekte Houtrakpolder met een Duitse nachtjager stort
de Lancaster OF-J 'J-John' neer op de boerderij van de familie Van der Bijl. De pijl geeft de ver
moedelijke vliegrichting aan.
chaamsdelen van piloot Allan Hart en bom
menrichter Gordon Williams. Op diezelfde
dag overlijdt Cor van der Bijl in het zieken-
idSSt
De gebouwen aan de Machineweg 10 zijn af
gebroken. In de zwarte klei, op vijf meter diep
te, zoekt de luchtmacht naar wrakstukken van
het vliegtuig. Ook speuren de bergers naar
overblijfselen en persoonlijke bezittingen van
vijf vermiste bemanningsleden. Het neerge
storte vliegtuig had vermoedelijk geen bom
men meer bij zich. Wel veel brandstof. Op het
terrein hangt een penetrante terpentinelucht.
foto united photos de boer michel sqhnater
boerderij tekeer gaan. De beesten zijn in pa
niek graakt door de vlammenzee. Er woedt
een felle brand. Door een gat in het dak weet
Agnes in haar pyjama en op blote voeten te
ontkomen. Ria staat al buiten.
Vader Cor ziet het vliegtuig op de boerderij
crashen. Hij krijgt brandende benzine over
zich heen en vliegt onmiddellijk in brand.
Piet Gorter (23), een knecht die enkele tien
tallen meters naast de boerderij in een dag
Tonny (3), Johan (4), Ida (1) en Harry (5) van der Bijl (v.l.n.r.) zijn bij de ramp in de Houtrakpol
der omgekomen. De foto is in de zomer van 1943 gemaakt in het korenveld achter de boerderij.
foto familie van der bijl
ntede het jongste kind genaamd Ida Elisa
beth Maria van der Bijl zijn tot op heden
nog niet gevonden en bevinden zich nog on
der de puinhoopen, of zijn onder den motor
van het vliegtuig, die zeer diep in de mod
der is gedrongen, terecht gekomen' (hoofd
wachtmeester G. de Graajf, proces-verbaal
nr. 75, 31 januari 1944, marechaussee
groep Halfiveg)
Op 4 februari worden onder het puin Adrie
van der Bijl en haar dochtertje Ida gevonden.
Adrie ligt bekneld onder de schoorsteen en
kleine Ida is omgekomen door vallend puin.
Ook worden lichaamsdelen en vijf laarzen
van bemanningsleden van de Lancaster uit
de puinhopen gehaald. Kort daarna staken
de Duitsers de bergingswerkzaamheden. Het
vliegtuig, met aan boord nog vijf beman
ningsleden, is te diep in de klei weggezakt.
De krater wordt gedicht met overblijfselen
en puin van de boerderij. Een oom en neef
van de familie Van der Bijl zetten het bedrijf
na de oorlog op dezelfde plek voort.
Vanwege de aanleg van de Afrikahaven na
bij het dorpje Ruigoord is de Koninklijke
Luchtmacht deze week begonnen met de
berging van de wrakstukken van de Lancas
ter en de zoektocht naar de vijf vermiste be
manningsleden. Deskundigen van de lucht
macht hebben goede hoop de stoffelijke res
ten of persoonlijke bezittingen van de ach
tergebleven bemanningsleden te vinden. Ag
nes heeft haar trauma grotendeels verwerkt.
Paula, Wim, Agnes, Bernadette en Ria van
der Bijl bezochten maandag voor het eerst in
56 jaar gezamenlijk de plek waar hun boer
derij heeft gestaan.
COEN SPRINGELKAMP
