'Ik ben het peper- en zoutvaatje van de 9
Cultuur Kunst
Nieuw programma Volksuniversiteit K&O
'Mijn vader was bang dat ik
kunstschilder wilde worden'
Hersenkronkels en tegenstellingen
Evolutie in een komische notendop
Doe Maar gisteravond in de
;rsc otterdamse Ahoy is afgelast, doordat zanger/bassist Henny
\ienten acuut last kreeg van botvliesontsteking. „Henny Vrien-
sn kreeg plotseling enorme pijn in zijn zij. Hij kon niet meer
Z( ewegen", aldus de manager van de band. „We wisten niet wat
iet was en zijn met spoed naar het Rotterdamse Dijkzigtzieken-
iuis gegaan. Daar bleek dat hij botvliesontsteking had." Het
lijk oncert dat voor vanavond op de agenda staat, gaat gewoon
tu oor. Vrienten heeft medicijnen en sterke pijnstillers gekregen
rke n kan spelen. Er komt een vervangend concert voor de fans die
tuisteren zijn teleurgesteld. De band maakt de datum voor dat
oncert vanavond bekend. foto anp
tppel-protest van twaalf uur
Ien haag Met een twaalf uur durende theatermarathon protes-
:ert Toneelgroep de Appel uit Den Haag op zaterdag 10 juni te-
3n de dreigende stopzetting van de subsidie. In het Appelthea-
htr treden acteurs en actrices van deze toneelgroep op met col-
Bga's en vrienden in de non-stop voorstelling 'De Appel- vijf
twaalf. Van vijf voor twaalf 's middags tot vijf voor twaalf 's
en> vonds kan het publiek zonder te betalen in en uit lopen. Het
vojppeltheater is gevestigd aan de Duinstraat 6 in Den Haag.
lockgitarist Van Halen ziek
afgps angeles Rockgitarist Edward Van Halen ondergaat een be-
stalandeling tegen kanker in een kliniek van de Universiteit van
Aratfexas, in Houston. Volgens de website van de rockband Van
ienkalen hoeft de 45-jarige 'Eddie' niet in de kliniek te verblijven,
neijen andere website meldt dat Edward Van Halen kanker aan
sn fijn tong heeft. De in Nederland geboren rockgitarist, getrouwd
net de actrice Valerie Bertinelli, is een zware roker en ex-alco-
iolist. Edward Van Halen richtte de rockband in 1974 op samen
(iet zijn oudere broer Alex (drummer), bassist Michael Anthony
0jn zanger David Lee Roth. Van hun in 1978 uitgebrachte debu-
"album, dat zij naar zichzelf noemden, werden in de Verenigde
taten meer dan tien miljoen exemplaren verkocht.
Lijfrenteplan voor Blazers Ensemble
msterdam Het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) heeft een
lctl|jfrenteplan ontwikkeld voor leden van de Tweede Kamer. Het
BE wil hiermee het gat dichten dat is ontstaan na het advies
;es(jan de Raad voor Cultuur de subsidie te verminderen met 8 ton.
l°ej[et NBE stelt de Kamerleden voor jaarlijks 4000 gulden als pe
riodieke gift of lijfrente over te maken, voor een periode van
n&pnminste vijfjaar. Deze betaling is aftrekbaar voor de inkom
stenbelasting. Als alle Kamerleden meedoen, ontvangt het NBE
:n extra bijdrage van 600.000 gulden waarmee de toekomst-
lannen nagenoeg gewaarborgd zijn.
'Onderscheiding voor Verhoeff
jk. Ien haag Hij was de oprichter en promotor van de Leidse Or-
ip celdagen, geeft sinds jaar en dag muzikale leiding aan het koor
an de Leidse Hartebrugkerk en verzorgde met zijn koor Hag-
cantare uit Den Haag het slotconcert van de Leidse Lakenfees-
;n. Dirigent René Verhoeff werd zaterdag voor zijn muzikale
erdiensten benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.
lij ontving de koninklijke onderscheiding uit handen van de
laagse burgemeester W.J. Deetman in de Gróte Kerk van Den
aag. Met zijn betrokkenheid bij diverse Leidse koren en evene-
ïenten was en is Verhoeff een drijvende kracht achter het mu-
ikale leven in Leiden.
77f'
f'
lesley grieten
Dameshoeden maken, een cur
sus Vietnamees, beeldhouwen
in speksteen of een gezamelijk
bezoek aan een opera. Vrije tijd
kan op veel manieren worden
gebruikt aan de hand van het
nieuwe jaarprogramma van K
&0. De gids voor het seizoen
2000- 2001 bévat de culturele
activiteiten van de vestigingen
in Oegstgeest, Wassenaar, Lei
den en Katwijk.
In het K&O-programma
staan enkele nieuwe cursussen
zoals het 'Open Atelier', be-
doeld voor meer of minder ge
vorderde cursisten die onder
begeleiding werken binnen een
zelfgekozen thema. Ook crea-
tievelingen die graag tekenen
of schilderen, maar geen eigen
atelier hebben, zijn welkom.
Aanstaande academiestuden
ten kunnen worden geholpen
met het samenstellen van hun
presentatiemap. De nieuwe
module 'Theater Overdag'
brengt jongeren vanaf zestien
jaar de fijne kneepjes van dra
ma bij.
Andere nieuwe cursussen
zijn 'Leren verhalen vertellen',
'bridge voor beginners' en 'De
historie en de traditie van de
Islam'. Tijdens de bijeenkom
sten 'Interactief beleggen' en
'Succesvol beleggen' worden
cursisten gewezen op de kan
sen en valkuilen op de financi
ële markten.
De programma's van de
Leidse Schouwburg en de
Stadsgehoorzaal ontbreken
niet in de K&O -gids. Leden
van de Volksuniversiteit krijgen
korting op toegangsbewijzen.
Doordat de banden met de
Streekmuziekschool verder zijn
aangehaald, wordt eveneens
korting gegeven op enkele mu-
ziekcurcussen op de muziek
school, andersom geldt de kor
ting ook.
Het programma van verschil
lende theaters in Den Haag is
ook weer opgenomen in de
gids. K&O-leden kunnen zich
voor voorstellingen inschrijven,
soms inclusief busvervoer van
en naar Leiden. Bij een aantal
opera's worden de achtergron
den in vier bijeenkomsten toe
gelicht. Tijdens de serie zon
dagse lunchconcerten in de K
&0 Kapelzaal spelen jonge ge
talenteerde musici.
Ook het Japanjaar gaat niet
aan K&O voorbij. Zo wordt er
Japanse les gegeven op drie
verschillende niveaus, is er
een cursus penseeltechniek
(sumié) en ikebana, de Japanse
bloemschikkunst. In samen
werking met de Hortus Botani
cus wordt op 22 juni een lezing
gehouden over de Japanse
dichttechniek Haiku, op 27 au
gustus is er in de botanische
tuin een Japanse theeceremo
nie.
Het nieuwe programma is
verkrijgbaar bij de K&O vesti
gingen, gemeentehuizen, bi
bliotheken en VW-kantoren in
de hele Leidse regio.
'Toots' krijgt onderscheiding in Hoofddorp
john oomkens
Charlie Parker, dat was een
zware kei in een vijver. De be
bop, zoals die na de oorlog in
sloeg gelijk een vliegtuigbom.
Daarna had je wat rimpelingen,
het water bewoog zo nu en dan.
Miles, Ornette Coleman, Chick
Corea misschien. „Ikzelf heb in
de jazz maar een kleine rol ge
speeld", zegt Toots Thielemans
op de rijpe leeftijd van 78 jaar.
Maar iedereen bemint de enige
Belg, die echt wereldburger is.
Zijn bluesharp is uit duizenden
herkenbaar. Quincy Jones be
schouwt hem zelfs als een van
de beste muzikanten, die de
twintigste eeuw heeft voortge
bracht. Komend weekeinde
wordt Toots onderscheiden tij
dens Meerjazz in Hoofddorp.
„Ge krijgt een microfoontje
voor en een oorschelpje op en
met behulp van de nieuwste
technieken is het alsof je in de
zelfde studio zit als Quincy Jo
nes in Californië. Nochtans was
ik gewoon in Wisseloord, in
Hilversum. Quincy start de
band en laat me de opnamen
horen. Ondertussen klappen
we de tijd vol. Ik ben immers de
laatste die er aan te pas komt.
En Quincy weet precies wat hij
wil. Hier een beetje Toots en
daar een beetje Toots. Ik ben
het peper- en zoutvaatje van de
jazz."
Toots Thielemans maakt een
strooiend handgebaar met
rechts, schijnbaar achteloos,
want het is z'n goeie hand. Hij
veert op en neer, thuis op de
bank in Waals Brabant. Joie de
vivre, m'n vriend. Het leven is
zo schoon. En ach, die onge
makken die je onderweg tegen
komt, die moet je accepteren.
Zoals die onwillige linkerhand,
die na vele jaren nog navibreert
van een beroerte. Of het ge
hoorapparaat dat het stereo
beeld in zijn hoofd compleet
houdt.
In zijn vesting in Argentueil
weet Toots Thielemans zich
omringd door de instrumenten,
die zijn leven in stemming
brengen. Hier een Gibson gi
taar. En daar de Rickenbacker
die hij bespeelde in de band
van George Shearing, die John
Lennon ertoe bracht hetzelfde
instrument aan te kopen. „Ge
orge Shearing was voor eenvou
dige jongens uit Liverpool een
voorbeeld, een role-model, he?
Een Engelsman die het gemaakt
had in de wereld. En ik speelde
gitaar in zijn band." En daar ligt
een mondharmonica, een
broodje, un petit pain, zoals dat
is gaan heten in muzikantenjar
gon. En daar nog een, nee, wer
kelijk overal in het huis treft ge
mondharpen aan, allemaal in
andere toonsoorten, ,,'s Mor
gens, na d'n eerste tas yoghurt
moet ik spelen. Bijhouden, hè.
Ik leer elke dag."
Volgen meteen een observa
tie en verhandeling over Stevie
Wonder, de enige (andere) mu
zikant die Toots serieus neemt
als het op mondharp aankomt.
„Ik weet, het is een andere we
reld dan de jazz, maar ik ben
zwart van binnen, gelijk hij.
Vanaf het eerste moment dat ik
Stevie op een broodje hoorde,
wist ik: van hem kun je nog wat
leren. Hij speelt een noot en
pakt u, niet? Zijn liedjes zijn
wonderschoon, pas op, hè? Er
zijn nogal wat mensen die be
weren dat zijn schoonste dagen
achter hem liggen, maar wat
zijn uw schoonste dagen? Wie
weet nou wat er nog komt? Ik
zelf denk daar nooit over na. Ik
weet alleen dat ik nu beter
speel dan voor tien jaar, dat ik
de waarde van een enkele noot
beter kan wegen dan toen."
Voor Toots geldt de recla
mespreuk van een Nederlandse
bank: groot geworden door
klein te blijven. Hij vertelt hoe
hij vanaf 1947 de tering naar de
nering moest zetten door in
New York elk aanbod te accep-
In Leiden en de regio bestaat grote belangstelling
voor de amateuristische kunstbeoefening. 'Heilig
vuur' volgt stad- en regiogenoten die musiceren,
zingen, dansen, toneelspelen, schilderen,
fotograferen of op andere wijze actief zijn. Vandaag:
Th. van der Hulst uit Voorhout.
Afscheidsexpositie Van der Hulst in Vourhouts gemeentehuis
n zijn huis zijn maar weinig
schilderijen te zien, terwijl
h. van der Hulst er toch heel
gemaakt heeft. De meeste
n verkocht, hangen bij fami-
e of op de tentoonstelling die
jiomenteel in het gemeente-
uis van Voorhout te zien is.
]De opening van mijn exposi-
e was prachtig," vertelt hij.
Er waren wel honderd men-
in, onder wie burgemeester
'e Ronde. Dit is de grootste
t :ntoonstelling die ik ooit ge-
ad heb, maar ook de laatste."
an der Hulst is 87 en heeft
:n punt achter zijn hobby ge
it. „Het gevoel in mijn vinger-
jppen is achteruitgegaan. Het
hilderen gaat niet goed
ïeer."
der Hulst heeft altijd in
oorhout gewoond en is er een
ekendheid. Veel Voorhoute
aren hebben iets van hem
in de muur hangen. Hoeveel
hilderijen hij gemaakt heeft
peet hij niet. Erg veel, dat staat
ast. Hij begon al op zijn tien-
e. „Ik schilderde toen op
rantenpapier, gewoon door al
ie lettertjes heen. Ander pa-
r ier was er niet. Later natuur-
jk wel. Les heb ik nooit gehad,
ehalve op school. Daar zei de
i. Gat
dii j]
leraar tegen de andere leerlin
gen dat ze maar bij mij moes
ten kijken hoe het moest."
„Mijn vader was bang dat ik
kunstschilder wilde worden. Ik
was zijn enige zoon. Ik moest
het bedrijf voortzetten, de bol-
lenkwekerij. Dat heb ik gedaan.
Schilderen deed ik in de
avonduren. Televisie was er
nog niet. Ik werkte rustig ach
ter de schildersezel, terwijl
mijn vrouw naaiwerk zat te
doen, de kinderen lagen in bed
en we hadden er wel eens een
hoorspel bij aanstaan. Nee,
echt kunstschilder worden, dat
was niet wat ik ambieerde. Ik
heb het bollenvak met plezier
gedaan. Het was precies goed
zo."
Van der Hulst was niet het type
schilder dat je met een ezel,
penselen en een palet door de
velden ziet trekken. Hij zocht
zijn voorbeelden liever in tijd
schriften, boeken, tentoonstel
lingen, musea of op ansicht
kaarten. Zo'n afbeelding schil
derde hij nauwkeurig na. Het
waren vaak beroemde schilde
rijen, van Steen of Van Gogh
bijvoorbeeld, maar ook minder
bekende. 'De vrolijke drinker',
'Jagersrust', 'De bloemengiet-
migranten of op Bar Mitzwa's
voor de joodse clan. Kon je 25
dollar verdienen, heel wat, des
tijds. Dan speelde je feestmu
ziek, een beetje in de stijl van
de mensen. Het is de tijd ge
weest, die me heeft gevormd.
En met mij generaties van mu
zikanten, die na Charlie Parker
zijn opgekomen."
Toots prijst zich gelukkig dat
hij zijn grote held persoonlijk
heeft leren kennen. Hij haalt op
hoe hij in Stockholm in een
club speelde en Bird zag bin
nenkomen. „Snel zei ik tegen
de blinde Zweedse pianist met
wie ik daar optrad: kom, we
doen iets van Parker, kon ik
m'n arrangement laten horen.
Jaren later leverde me dat een
engagement op in zijn All Stars.
Ik, Jean Baptiste, in een orkest
met al die klassemensen. Miles
Davis zat er ook in. Een scherpe
meneer. Zei Miles over mij: He's
a real Caucasian, ain't-héHij
bedoelde dat ik toch wel erg wit
was. Zei ik, och arme: I'm not
from Caucasia, mister, I'm from
Belgium. Iedereen in tranen
van het lachen. Zegt Parker: Mi
les, leave my boy alone."
Thielemans zegt dat je je
plaats moet kennen in het le
ven. „Al die opgefokte rappers,
die nu afreizen naar de States
en tegen iedereen roepen: Mo
therfucker! Ze weten niet wat ze
doen. Quincy Jones kan tegen
mij zeggen: He, motherfucker!
Dat kan ik niet tegen hem zeg
gen. Dat is zijn taal, niet de mij
ne. Uit mijn mond klinkt het
grof, niet als een compliment.
Miles zei over mijn spel: He's a
bitch, huh?"
Weer veegt Toots de plooien
in zijn wangen aan. Hij weigert
te filosoferen over een leven
zonder muziek. „Dat bestaat
niet voor me. Ik speel nog
steeds met de besten, met de
jonge talenten, met mensen
van het niveau van Kenny Wer-
van de stad, de Blue Note, maai- dagsavonds gewoon op tijdens ner. Tien dagen niks doen en ik
in de jaren vijftig trad ik zater- feestjes voor de Italiaanse im- ben zot."
onze vaderlandse geschiedenis. Behalve Philips
de tweede van Spanje en kroonprins Carlos figu
reren ook de geuzen, Piet Hein en de zilvervloot
en Tijl Uilenspiegel. Het stuk gaat over Philips de
Tweede, bijgenaamd de Schone. Deze keizer
heeft een geheim. Ondanks zijn bijnaam is hij
kaal en draagt een pruik. Als zijn vrouw Eboli
zwanger wordt, maakt dat hem zielsgelukkig om
dat hij hoopt op een mooie troonopvolger. Maar
als de kleine Carlos geboren wordt, lijkt het
prinsje met zijn bochel meer op een dromedaris
dan op een toekomstige keizer. Philips laat het
kind daarom aan zijn eenzame lot over.
In het stuk stelt Frank Groothof allerlei wereld
se en geestelijke normen aan de kaak. Op een
lichtvoetige manier drijft hij de spot met, om
maar iets te noemen, uiterlijk vertoon, misbruik
van macht en de middeleeuwse katholieke kerk
met zijn biecht, rozenkruisen en weesgegroetjes.
Mooi zijn daarbij uitspraken de aanwezige tegen
stellingen benadrukken, zoals: „Wie de meeste
macht heeft, staat soms machteloos."
Enige minpuntje is dat sommige van deze pas
sages een beetje lang worden uitgesponnen.
Toch verstaat Frank Groothof een zeldzame
kunst. Met telkens dezelfde basisingrediënten
weet hij steeds iets moois op het podium neer te
zetten.
jeugdtheater recensie
paulien koopmans
Voorstelling: 'Don Carlos ende Uilenspiegel' door Frank Groothof
en vijf musici. Muziek. Giuseppe Verdi. Gezien: 29/5, Leidse
Schouwburg, Leiden.
Frank Groothof heeft wel eens een stofzuiger na
gedaan. Maar ook een wasmachine die tien mi
nuten op 1700 toeren centrifugeerde. Dat ver
klaart hij tijdens de introductie van zijn nieuwste
opera 'Don Carlos ende Uilenspiegel'. En dat is
ook de reden dat Groothof alles weet over
schoonheid, zodat hij geknipt is voor de rol van
Philips de Schone.
Dit is een typisch staaltje van Groothofs logica.
Net als in zijn succesvolle vorige operabewerkin
gen van onder anderen Mozart (Don Giovanni),
Bizet (Carmen) en Purcell (Koning Arthur) staat
'Don Carlos ende Uilenspiegel' bol van de gekke
hersenkronkels. We zien volgens het inmiddels
bekende recept talloze verkleedpartijen, veel zij-
sprongtjes in het verhaal en knipogen naar het
publiek. Deze keer heeft Groothof ook veel te
genstellingen in zijn stuk verwerkt, zoals mooi te
genover lelijk, innerlijk versus uiterlijk en na
maak tegenover echt.
'Don Carlos' blijkt een eigenaardige mix van
verschillende opera's van Verdi met verhalen uit
Van der Hulst stopt na 77 jaar met schilderen. „Het gevoel in mijn vingertoppen is achteruitgegaan."
foto henk bouwman
ster' of 'Reintje de vos' heten
ze. Maar ook koos Van der
Hulst dorpsgezichten uit de
buurt: de Bartholomeuskerk,
de inmiddels afgebroken Bonte
Koe, boerderij Rijnoord, zijn
geboortehuis en dat van zijn
vrouw, allemaal in Voorhout.
„Ik fietste in de omgeving,
maakte foto's en schilderde die
na."
„Prachtig", zegt mevrouw Van
der Hulst. „Het huis uit mijn
jeugd heeft hij zó nauwkeurig
geschilderd, steentje voor
steentje! Als hij iets naschilder
de, verdeelde hij de afbeelding
in vakken, zodat hij elk lijntje
precies kon afmeten en na
schilderen. Soms werkte hij
met een kwast met maar drie
haren."
Van der Hulst toont een schil
derij van de zee: woeste, don
kere golven met scherpe kam
men. „Dit heb ik nageschilderd
van een schilderij van een pas
toor. Die pastoor zei: 'Ik zie he
lemaal geen verschil met het
oorspronkelijke schilderij. Zelfs
de wolken zijn precies hetzelf
de.' Schilderen in de buiten
lucht heb ik maar één keej ge
daan, met een andere schilder
uit het dorp, Verlind. Die zei
van tevoren: 'Als je buiten
schildert, heb je het nooit
koud. Dan ga je helemaal in je
werk op.' We zaten bij de boer
derij van Remmerswaal in Sas-
senheim. Het was een beetje
koud. Mooi dat hij de eerste
was die naar binnen wou!"
Het laatste schilderij waar de
Van der Hulst aan gewerkt
heeft, staat - nog onvoltooid -
in zijn werkkamer. Het is een
gezicht op het huis aan de Ja-
coba van Beièrenweg waar hij
is opgegroeid en waar hij later
het bollenbedrijf van zijn vader
heeft voortgezet. Zijn zoon
woont er nu, maar aan het fa
miliebedrijf is een eind geko
men. De grond is onteigend
voor nieuwbouw. De kassen
zijn weg. Maar het huis staat er
nog. Daar heeft Van der Hulst
voor het eerst het penseel op
het papier gezet.
Expositie 'Olieverfschilderijen van
Th. van der Hulst', tot 16 juni in het
gemeentehuis van Voorhout. Con
tactadres: Voorhout Creatief, tel.
0252-214165.
maarten baanders
dans recensie
maja landweer
Desoxy Theatre met '98.4% DNA being
human' Uitvoering: Teresa Blake, Daniel
Witton. Dramaturgie/ regie: John Britton,
Barry Laing. Gezien: in Den Haag (Theater
aan het Spui).
„Je komt niet van God, maar
van Aap", legt de chimpansee
de mens uit in een dialoog die
zich afspeelt in de gedachten
van een van de performers van
'98.4% DNA being human'. „En
als je in moeilijke tijden iemand
wilt aanbidden, moet dat niet
God zijn, maar ik." Van ééncel-
lig organisme tot vis, tot reptiel,
aap en uiteindelijk mens. De
Australische groep Desoxy The
atre leidt de toeschouwer in 70
minuten door de mysterieuze
evolutiegeschiedenis van de
mens, in duisternis waar leven
opborrelt en waar vreemde ge
luiden klinken met als doel de
voortplanting.
'98.4% DNA being human',
(maar liefst 98,4 procent van
ons DNA-materiaal is hetzelfde
als dat van apen), is intelligent,
poëtisch en humoristisch thea
ter, waarin de vraag 'Wat is een
mens?' centraal staat. Grote
kracht van de voorstelling zijn
de enorm sterke performers Te
resa Blake en Daniel Witton die
hun sterke en lenige acroba
tisch getrainde lichamen als
projectielen door de ruimte
schieten en zo dierlijk en on
menselijk bewegen, zelfs op
muren lopen, dat het bijna
angstaanjagend is. Daarnaast
doen zij de teksten over de 'sa
vannah' en de 'aquatic ape'-
theorieën, die met behulp van
microfoontjes en geluidseffec
ten klinken als melodieuze poë
zie. Witton blijkt bovendien een
niet onverdienstelijk operazan
ger, terwijl Blake cello speelt.
Een pluspunt is ook hun ko
mische talent, wat zorgt voor
een goede balans met het zware
onderwerp. Mooi laten Blake
en Witton zien hoe de mens
leert spreken, civiliseert en uit
eindelijk wil uitstijgen boven de
natuur. Die 1,6 procent die de
mens met de aap verschilt in
DNA-materiaal, blijkt een
enorm verschil te maken. Uit
eindelijk overwint de natuur de
mens toch in de dood.
Maar liefst drie dramaturgen
hebben zich met deze voorstel
ling bezig gehouden en dans,
acrobatie, tekst, geprojecteerd:
beeld, zang en muziek zijn in
'98.4% DNA being human' dan
ook mooi tot een geheel ge
smeed. Vanaf 1996 werkt
Desoxy al aan deze voorstelling
en vanaf 1998 toert de groep
door Europa, waarbij dit hun
eerste bezoek aan Nederland is.
Wat jammer dat zo weinigen
getuige waren van deze ge
slaagde combinatie van visueel
en tekstueel theater met circus
invloeden, waar in Australië
volop mee wordt geëxperimen
teerd. Daarmee hebben ze dan
ook een stapje voor op de rest
van de wereld.
