Een houten Zangeres voor weinig
/iterair Paspoort
de problemen
ladurodam krijgt
lini-Rijksmuséum
Ravi Shankar (80) op 'Roots-festival'
len waar gevecht tegen de elementen
Cultuur Kunst
11
Het Orkest komt laat op gang
William Byrd: storm en stilte
ANDAG 29 MEI 2000
ieer ruzie Zappa's en Festival
terdam De Zappa-familie heeft opnieuw een conflict met
Holland Festival. Gail Zappa, de echtgenote van de in 1993
I erleden componist Frank Zappa, wiens werk dit jaar centraal
at tijdens het festival, heeft de uitgave van een boek met tek-
n van haar man verboden. Zij kan zich niet vinden in de tek-
n van het boek. In 1980 moest de festivalorganisatie een uit
ering van Zappa's werk schrappen na onenigheid over de
sten.
ladmuziek 'goud' waard
hoen Twee pagina's bladmuziek van een symfonie van Beet-
ven hebben vrijdag op een veiling bij Sotheby's in Londen
i.OOO pond (725.000 gulden) opgebracht. Het gaat om nooit
lubliceerde pagina's uit het laatste deel van de Zesde Symfo-
die bekendstaat als de Pastorale. De pagina's bevatten tallo-
Idoorhalingen en wijzigingen. De koper was een particuliere
zamelaar. Een manuscript van de Wals in f mineur van Fre-
ic Chopin bracht 162.750 pond (590.000 gulden) op.
het festival dat op 23 en 24 sep
tember zou plaatsvinden. In het
advies voor de Cultuurnota
2001-2004 adviseert de Raad
voor Cultuur overigens het fes
tival geen structurele subsidie
te geven.
Volgens de organisatie wil
staatssecretaris Van der Ploeg
geen 100.000 gulden geven om
dat het festival zich niet richt
op 'bevolkingsgroepen met een
gebrekkige literaire belangstel
ling zoals jongeren en allochto
nen'. Het evenement spoort
daarmee niet met het cultuur
beleid. „Het is alsof er een ka
mermuziekfestival moet wor
den georganiseerd voor slecht
horenden of een filmfestival
voor slechtzienden", consta
teert de stichting Dichter aan
Huis.
Een boekje met (vertaald)
werk van de dichters die zou
den deelnemen, komt waar
schijnlijk wel op de markt.
Wat de gek ervoor geeft
internationale poëziefesti-
Literair Paspoort 2000 in
Haag is door de organisa-
afgeblazen. De ministeries
Buitenlandse Zaken en OC
en de gemeente Den Haag
;n niet genoeg subsidie ge-
ia aldus de organisatie,
jdens het festival zouden 43
iters uit binnen- en buiten-
I werk voordragen in
itswoningen die 24 ambas-
•urs voor het festival ter be
kking wilden stellen. Het
val is om het jaar interna-
aal of Nederlands/Vlaams,
organisatie vreest dat ook
ende edities door de afge-
ng dit jaar op losse schroe-
komen te staan.
organisatie kreeg van Den
g en het ministerie van OC
in totaal 60.000 gulden toe-
Volgens directeur F. Si-
lis was 2,5 ton nodig voor
'lurodam krijgt er dinsdag
minireplica van het Rijks-
eum in Amsterdam bij. Het
ije wordt ter 'ere van het
jarig bestaan van de kunst-
ïlling in de miniatuurstad
gezet. Hoofddirecteur R. de
ïw van de kunstinstelling
urgemeester S. Atwal van
lurodam zullen de replica
ïen. De miniatuurversie
het door architect P.J.H.
pers ontworpen monumen-
pand beslaat een opper-
e van zo'n twintig vierkan-
leter.
et atelier van de miniatuur-
is maanden beziggeweest
nd en emotie bij Opera aan Zee
lie)
•en t!
Zelfs uit België kwamen ze
gistermiddag, de hardcore
aanhangers van de Zange
res zonder Naam. In het
Leidse Volkshuis aan de
Apothekersdijk tastten veel
bewonderaars in de buidel
om op een van de vele
Mary Bey-memorabilia de
hand te leggen.
leiden silvan schoonhoven
Aan de veilingbezoekers trok
een onafzienbare stoet jurken,
rokken en japonnen voorbij, in
totaal sloeg veilingmeester
Alexander Pechtold 65 kavels af.
Zó veel jurken, dat ze per drie
stuks tegelijk van de hand gin
gen. Het grote aantal werkte
drukkend op de marktwaarde:
een aantal jurken bracht nog
geen vijftig gulden per stuk op.
De gratis meegeleverde acces
soires (gouden schoenen, oor
bellen, posters, gesigneerde
singles, lippenstift) verander
den daar niets aan.
De organisatie van deze vei
ling was in handen van Stede
lijk Museum De Lakenhal. Daar
was tot voor kort een uitgebrei
de expositie te zien over het be
wogen leven van de volkszan
geres, geboren op De Waard in
Leiden. De inventaris van de
expositie is nadien verdeeld on
der de Lakenhal, het Omroep
museum en een Limburgse col
lectie. Wat overbleef ging gister
middag onder de hamer. De
opbrengst (na aftrek van kos
ten) was bestemd voor de Hart
stichting en het Koningin Wil-
helmina Fonds.
Het Volkshuis zat goed vol.
Opvallend veel herenduo's
toonden belangstelling voor de
nalatenschap van de Koningin
van het Levenslied. Maar niet
alleen oorringetjes, ook de
mannen met de blinkend gou
den kettingen waren goed ver
tegenwoordigd.
Er werd flink uitverkoop ge
houden. In het winkeltje, voor
aan de veiling, wissel
den autobiografieën en video
banden voor half geld van eige
naar. De liefhebber zonder
scrupules kon een vormeloze
Zangeres zonder Naam-prul-
lenbak verwerven. En wie zijn
neus ophaalde voor een Ach-
vaderlief-toe-drink-niet-meer-
zakdoek zwichtte dan toch voor
een plastic Mary Servaes-bol
met dwarrelende sneeuw.
Toen het bieden begon bleek
er meer belangstelling te be
staan voor de meubelstukken
van de Zangeres dan voor haar
onafzienbare garderobe. Veel
fans aasden op Mary's goudge-
lakte kapspiegel met een bijbe
horende siertafel en boden flink
tegen elkaar op. Pas bij een be
drag van fl 2500,- viel Pecht-
old's hamer. Ook voor een
vooroorlogse telefoon - goud
met marmer - was veel belang
stelling. De bijgeleverde vlie
genmepper, met een afbeelding
van de Zangeres, maakte dit ka
vel nog aantrekkelijker.
Het antieke Philips-radiotoe
stel en Mary's grijsblauw geca
pitonneerde sofa (inclusief
kunstbloemstukjes) riepen ook
de hebzucht van de aanwezigen
op. Maar toen kwamen er weer
jurken en zakte de stemming
in. Een gebroken witte bontjas
met glinsterende knopen, waar
in naar verluid het Mexico-lied
was gezongen, bracht nog vier
honderd gulden op voor het
goede doel.
„Ik heb al alles van de Zange
res zonder Naam, ik heb alleen
haar zelf nog niet", zei een be
zoeker. Wel was er een levens
grote replica op paneel (kavel
56). Deze houten Zangeres ging
voor weinig van de hand - 500
piek - samen met de bijbeho
rende jurk op de afbeelding
(lang, paars, lange mouw met
lila en zilverkleurige decoratie
van kralen, strassteentjes en
pailletten. Merk: Kleider zum
Verlieben). Een Leidenaar na af
loop: „Die had ik wel willen
hebben. Maar niet voor dat
geld. Het is blijkbaar wat de gek
ervoor geeft."
amsterdam
met het maken van het mini-
Rijksmuseum. Vooral het boet
seren van de beelden, muurpla
ten en ornamenten nam nogal
wat tijd in beslag. Verder zijn
tegelplateaus, hekwerken,
muurankers en lofranden rond
en aan het museum met digita
le technieken gemaakt. Op de
gevel komen twee lcd-scherm-
pjes waarop kunstwerken uit
het echte museum worden ge
toond.
Met de komst van het muse
um heeft Madurodam de Am
sterdamse wijk voltooid. Die
bestaat verder onder andere uit
het Paleis op de Dam, Konink
lijk Theater Carré, de Muntto
ren en de Nieuwe Kerk.
frangoise ledeboer
Als onderdeel van het Holland
Festival (HF) is het Amsterdam
Roots Festival, dat voorheen
een zelfstandig bestaan leidde,
sinds een paar jaar de grootste
publiekstrekker van het festival.
Alleen al het gratis te bezoeken
Werelddorp van het 'Amster
dam Roots' trok vorig jaar juni
20.000 bezoekers, een aantal
dat artistiek leider Ivo van Hove
gebruikte om zijn tweede festi
val met 46.500 betalende be
zoekers als 'doorbraak naar een
breder en diverser publiek' te
presenteren. De achtdaagse
manifestatie van wereldmuziek
en wereldmuziek begint vrijdag,
een dag voor de officiële HF-
opening, met een concert door
de legendarische Indiase si
tarspeler Ravi Shankar.
Shankar is inmiddels tachtig
en verwierf in zijn lange carri
ère wereldwijd grote faam als
de belangrijkste ambassadeur
van Indiase klassieke muziek in
het Westen. Na zijn kennisma
king met Beatle George Harri
son in 1966 trad hij met veel
succes op tijdens de popfesti
vals van Monterey in 1967 en
Woodstock in 1969. Maar Shan
kar speelde ook samen met de
onlangs overleden fluitist Jean-
Pierre Rampal en werd zeer be
wonderd door de violist Yehudi
Menuhin, die hem 'om zijn
muzikale genie en menselijk
heid' vergeleek met Mozart. Hij
betreedt het podium van het
Concertgebouw om 20.15 uur
met zijn achttienjarige dochter
Anoushka, die inmiddels ook
een grote naam als sitarspeler
heeft.
In het Oosterpark wordt voor
de derde achtereenvolgende
keer het Werelddorp gebouwd.
Het publiek kan daar op 4 juni
tussen 12.00 en 20.00 uur vier
'dorpen' bezoeken: een Ara
bisch, Latino, Oriëntaals en
Afrikaans. Artiesten uit deze ge
bieden maken er muziek en bo
vendien worden in deze 'dor
pen' markten met 'exotische'
koopwaar, hapjes en drankjes
ingericht. In het Latino-dorp is
bijvoorbeeld een optreden ge
pland van Afro Lata uit Brazilië,
een kinderband die muziek
speelt op instrumenten ge
maakt van afval.
Op het hoofdpodium wordt
tegelijkertijd een reis over de
wereld gemaakt met muziek die
varieert van Moldavische melo
dieën tot stampende ritmes uit
de Pacific. Het accent ligt op
nationale en internationale
bands waarin muzikanten met
verschillende culturele achter
gronden samenwerken. Hoog
tepunt is het slotconcert van
Grupo 2000 onder leiding van
Fernando Lameirinhas, de
groep die bekendheid kreeg
met haar warmbloedige mix
van melancholie en swing.
De wisselwerking tussen wes
terse en niet-westerse muziek
staat centraal tijdens drie
avondconcerten in De Melkweg
die op wisselende tijdstippen
beginnen. Tijdens het 'cross
over'- concert van 8 juni speelt
om 22.00 uur bijvoorbeeld de
Praagse band Hypnotix electro-
nische dansmuziek in een stijl
die een perfect amalgaam is
van oriëntaalse melodieën en
relaxte dance-ritmes. En India
se zigeuners en Spaanse fla
menco presenteren zich op 10
juni vanaf 21.00 uur tijdens de
'Night of the Gipsies' gezamen
lijk in de voorstelling 'La Raja
Flamenca'. Oost-Europa wordt
tijdens deze avond vanaf 23.00
uur vertegenwoordigd door de
heftige muziek van de Roe
meense Fanfare Din Zece Praji-
ni en om 24.00 uur door de
Hongaarse band van de cym-
baalvirtuoos Kalman Balogh.
Op Tweede Pinksterdag, de
laatste dag van het World
Roots, heeft in de Zeilen en foy
ers van het Concertgebouw tus
sen 13.30 en 16.30 uur het We
reld Kinderfestival plaats. Er is
ondermeer een optreden ge
pland van vijftig jonge voetbal
lers van SV Bijlmer, die op een
choreografie van Leoni Jansen
een ode brengen aan de we-
Miriam Makeba sluit het Roots-festival af.
reldberoemde Braziliaanse
voetballer Rivaldo.
Op de slotavond in het Con
certgebouw is daar de Zuidafri-
kaanse zangeres Miriam Make
ba. Als strijdster tegen de apart
heid verbleef ze dertig jaar bui
ten haar geboorteland, maar in
het nieuwe Zuid-Afrika is de nu
68-jarige zangeres actiever dan
ooit. Wie van tevoren kaartjes
voor het festival wil bestellen
kan bellen met de Uitlijn (0900
- 0191); meer informatie is te
vinden op internet; website
www.amsterdamroots.nl.
muziek recensie
-n IRDWUK PAULIEN KOOPMANS
Noordwijkse festival Bal-
aan zee was afgelopen za
ag een waar gevecht tegen
elementen. Naast de zon
kte de harde wind het pia-
Hein Hoogendoorn soms
lastig om zijn muziekblad
zen. Toch gaven vooral de
Ivlagen het festival ook ex-
eiramatiek, met een natuur-
lecor vol wuivende grashal-
wapperende kleding en
dossen,
tflkons aan zee is onderdeel
het programma Opera aan
dat tot en met 3 juni duurt,
lopen zondag traden tij-
Diva's aan zee ook twee
ten op in hotel Marie Rose,
ns Balkons aan zee wer-
vijf operafragmenten ge
ld in de buitenlucht. Ge-
n bij mensen thuis, op het
on, terras of in de tuin. Op
programma stonden aria's
uetten uit Carmen, Romeo
iette, West Side Story, Don
'anni en Cosi fan tutte. Ie-
fragment duurde ongeveer
tig minuten.
:t festival begon aan de Ko-
in Astrid Boulevard en ver-
:ste zich steeds naar een
ende locatie. Bedoeling was
allerlei mensen meegelokt
len worden: operaliefheb-
maar ook strandgangers
bevallige passanten,
irig jaar was Balkons aan
ïen groot succes met onge-
tweehonderd bezoekers,
lar is de opkomst aanzien-
ager. Behalve aan het on-
nige weer komt dat door
;ebrek aan informatie. Voor
bezoekers blijkt de eerste
Huis aan zee - moeilijk
eenden,
is geen bewegwijzering, in
programma-overzicht ont-
Iso^en huisnummers en Car-
wordt niet opgevoerd aan
oor- maar aan de achter
van het huis. Gevolg is dat
publiek vooral bestaat uit
susanne lammers
Concert. Werk van Sjostakovitsj, Dvorak
Martinu door Het Orkest o.l.v
Alexander Vakoulsky. M.m.v. Theodora
Geraets en Kees Hulsmann Gehoord:
27/5, Stadsgehoorzaal, Leiden.
Een brutale naam: Het Orkest.
Alsof nadere uitleg overbodig
is. Het Orkest is groot, een
ruim bezet symfonie-orkest.
Het merendeel van de leden
speelde eerder in onder ande
re het Nederlands Studenten
Orkest en het Nationaal Jeugd
orkest. Het Orkest bestaat dus
niet uit beroeps, maar het is
ook niet bang voor pittig re
pertoire.
Op het programma zater
dagavond stonden twee Tsje
chische componisten, Antonin
Dvorak en Bohuslav Martinu,
en de Rus Dmitri Sjostakovitsj.
Het Orkest stelt zich voor met
de feestelijke ouverture 'Car
naval' van Dvorók. Ondank de
wel erg forse bezetting is de
klank aanvankelijk een beetje
dof, maar langzaam wordt er
glans in gestreken door de vio
len.
De elegante 'romance voor
viool en orkest', ook van Dvo
rak, een weemoedig, zwijme
lend lied voor viool met een
liefkozende orkestbegeleiding,
valt een beetje tegen door het
iets te routineuze spel van so
liste Theodora Geraets. Zij
heeft een warme toon, maar
de echte bezieling ontbreekt.
Met beduidend meer enthou
siasme vertolkt ze, samen met
Kees Hulsmann, het Dubbel
concert voor twee violen en
orkest van Bohuslav Martinu.
Maar daar is het samenspel
tussen solisten en orkest weer
niet optimaal.
Het Orkest en zijn solisten
willen iets totaal anders en dat
wreekt zich. De tomeloze
energie en de jakkerende vaart
die Hulsmann en Geraets ten
toon spreiden, contrasteert
met de aarzelende bedacht
zaamheid waarmee dirigent
Vakoulsky Het Orkest zijn par
tij te berde laat brengen en
daardoor krijgt het werk geen
eenheid en dus geen beteke
nis.
Hoe fraai die bedachtzaam
heid óók uit kan pakken, blijkt
pas bij de vijfde symfonie van
Sjostakovitsj. Vakoulsky kiest
ook hier voor e'en weloverwo
gen aanpak, waarin elk nootje
de ruimte krijgt die het ver
dient en elke stemming breed
onder de aandacht wordt ge
bracht. Hier ligt de liefde van
Het Orkest. Met een voorbeel
dige transparantie en helder
heid en voortreffelijke soli
wordt Sjostakovitsj alle eer aan
gedaan. De zelfbewustheid die
uit zijn naam spreekt, maakt
Het Orkest in dit werk zo zeer
waar, dat je bijna vergeet dat
het hier geen professionele
muzikanten betreft.
muziek recensie
Romeo en Julia worstelen tijdens Balkons aan zee niet alleen met hun onmogelijke liefde maar ook met de elementen. foto dickhocewoninc
operaliefhebbers die van zoe
ken houden. Desondanks zijn
veel bezoekers vol lof over Bal
kons aan zee. De sfeer is infor
meel, minder deftig dan in de
schouwburg.
Elly Hogeveen uit Noordwijk:
„Het is leuk om even te kunnen
ruiken aan verschillende ope
ra's: Dat stimuleert om ook
naar andere voorstelling te
gaan." Ze voegt daaraan toe:
„Ik vind het bijzonder dat Bal
kons aan zee in Noordwijk
wordt georganiseerd. Normaal
fiets ik alleen langs deze huizen,
nu kun je er een kijkje nemen."
En hoewel Jeanet de Vries uit
Leiden eigenlijk een Bach-lief-
hebber is, geniet ze met volle
teugen van de operafragmen
ten. Ze is enthousiast over mez
zosopraan Marta Blom (onder
andere Romeo et Juliette), maar
ook over sopraan Caroline Er-
kelens (Carmen) en tenor Wil
lem-Jan van Deuveren.
Deze nog vrij jonge deelne
mers aan Balkons aan zee heb
ben allen een conservatorium-
achtergrond en werken inmid
dels als professionele operazan
gers. Tijdens de fragmenten
waaien hun stemmen soms
weg door de harde wind. Dit is
vooral het geval bij Romeo et
Juliette (uitvoering van Gou
nod). Daar staan de luisteraars
in de luwte van Huize Eiken
loof, terwijl de solisten op een
hoger gelegen duin hun plaats
hebben ingenomen.
Toch blijken Marta Blom en
Willem-Jan van Deuveren vol
doende volume te bezitten om
het natuurgeweld aan te kun
nen. Sommige luisteraars krij
gen tijdens Romeo et Juliette
vochtige ogen van de combina
tie wind en emotie.
„Het is prachtigfluistert
een bezoeker tevreden, terwijl
een paar kinderen giechelen
om de zangpartijen. Zij zijn
duidelijk nog niet aan opera ge
wend.
lidy van der spek
William Byrd Vocaal Ensemble o.l.v. Nico van der Meel, met o a
de Mis van Frank Martin Gehoord 28/5, Pieterskerk, Leiden
Het concert dat het William Byrd Ensemble gis
termiddag gaf in de Pieterskerk stond in het te
ken van storm en stilte. De wind raast om de kerk
en jakkert aan de vensters. Binnen zingt William
Byrd van de grote stilte. En elke keer dat het koor
even ophoudt te bestaan na een lange zoemende
toon, huilt de wind zijn woeste lied. Het heeft
een wonderbaarlijk effect.
De pianissimo's van het koor, en dat zijn er
heel veel, zijn van een zwevende transparante
zachtheid. Die donzige lichtheid, waar je als luis
teraar in absorbeert, is voor de pauze constant
aanwezig. Natuurlijk ontstaan er fortissimi, maar
ze zijn er slechts om die onwaarschijnlijke, me
lancholische donzigheid te accentueren. Het
dubbele 'Warum, warum' in Brahms' grote
klaaglied is daar een treffend voorbeeld van.
Het tweede warum valt in een dikke sneeuw
laag. Soms laat Nico van der Meel de zijden lij
nen wiegen zoals 'und dir auf der Harfe danken,
mein Gott' in Mendelssohns Psalm 43. Alsof een
engel op en neer langs de harp scheert. Eenzelfde
effect sorteert William Byrd in Hugo Wolfs 'Letzte
Bitte', waarin een dodelijk verwonde strijder
wankelt. Ook hier is de droeve neergang bijna,
zichtbaar.
In de Mis voor dubbelkoor van Frank Martin is
er meer sprake van een indrukwekkende balans
tussen evocatieve uitslaande woorden als Gloria,
Laudamus, Credo, Crucifixus, en woorden die
eerbied en bede afdwingen qui tollis peccata
mundi' (die de zonden der wereld wegneemt) of
dona nobis pacem' (geef ons vrede). Wellicht
had het dubbelkoor zich wat meer in een halve
cirkel kunnen opstellen om het contact optimaal
te houden.
Akoestiek en stormvlagen maken communica
tie er niet gemakkelijker op. In het 'Et resurrexit'
trekt het koor zingend met een enorme opwaart
se kracht Jezus uit zijn graf. Van der Meel bindt
de strijd aan met de wind in een stormachtig
Hosanna in den hoge. De kleuren van het Wil
liam Byrd zijn als een schitterend romantisch
19e-eeuws schilderij: transparant en mystiek,
licht in donker.
