We eten niet goed en bewegen te weinig
Smaak
zelf beschuit maken Hollandse Nieuwe komt er aan
Beschuitbol met zalm
Studentenactie Noodles
'Blik op Kunst'
Kruidenthee kan effect drop versterken
DONDERDAG 25 MEI 2000
Nu het zelf afbakken van brood
aan populariteit wint, is er
nieuwe aandacht voor de be-
schuitbol. Want daarmee kun je
zelf beschuit maken. Even in
een oven of broodrooster en je
hebt een warme, krokante toast
die -in tegenstelling tot kant en
klaar beschuit - minder droog
is.
De beschuitbol is een tamelijk
onbekend product. De bol is ei
genlijk ook niet bedoeld om
meteen op te eten, maar om
nog een keer over te bakken tot
beschuit.
De beschuitbollen kun je hori
zontaal doormidden snijden
met een scherp mes. De twee
platte schijven bak je in een
kwartiertje op een temperatuur
van 250 graden, waarbij ze
langzaam kleuren naar goud
bruin. Dat komt doordat in het
deeg zoetige bestanddelen zijn
verwerkt die karamelliseren.
Behalve in de oven kunnen de
beschuitbollen ook worden ge
roosterd in de broodrooster.
Dat gaat sneller, maar het is wel
belangrijk om de tijd en de
temperatuur goed in de gaten
tehouden. Een beschuitbol kan
snel te donker kleuren. Na het
roosteren moet de beschuit af
koelen, want dat maakt ze nog
brosser.
Beschuitbollen zijn ook zonder
een tweede keer bakken lekker
door hun licht zoetige smaak
en luchtige structuur. Vooral
kinderen zijn er dol op. Sommi
ge bakkers verkopen Parijse
bollen: een doorgesneden be
schuitbol, gevuld met gele
room en afgewerkt met een
dunne laag fondant.
De beschuitbol is vernoemd
naar de beschuit, de brosse
rondjes die aan de rol worden
verkocht. Ons woord 'beschuit'
is verwant aan het Franse 'bis
cuit'. Bis-cuit betekent twee
keer (ge)bakken. In sommige
streken in het noorden en oos
ten van ons land kende men de
term 'tweebak', wat weer lijkt
op het Duitse woord 'Zwiback'.
De bakker bakt beschuit dus in
twee keer. Eerst de bol of bol
der, daarna de beschuit. Het
werk zit vooral in die eerste be
reiding. De bakker maakt een
zetsel, een soort voordeeg van
goede eiwitrijke patentbloem,
eieren, water en gist. Dat moet
goed rijzen voordat de overige
ingrediënten erbij mogen, zoals
melkpoeder, witte basterdsui
ker, beschuitgelei en blanke
stroop. Het deeg moet een
mooie, fijne, regelmatige struc
tuur hebben, anders kun je er
nooit mooi bros beschuit van
bakken.
Het deeg voor de beschuitbol
wordt, nadat het eerst 15 minu
ten heeft gerezen, tot ongeveer
dertig bolletjes gedraaid die op
de bakplaat worden gelegd.
Daarna zet de bakker er een zo
geheten beschuitdop over. Dat
is een rond metalen dekseltje
met vijf gaatjes. Als de bakker
het deeg net boven drie van de
vijf gaatjes uit ziet komen, is de
dop 'volgerezen' en kunnen ze
in de oven worden afgebakken.
Direct na het bakken gaan de
beschuitdoppen eraf en wor
den de bollen omgekeerd. De
beschuitbol is dan klaar voor
een verdere bereiding. Of om ze
meteen op te eten.
(Bron: Voorlichtingsbureau
Brood)
Snijd de beschuitbol overlangs doormidden. Rooster beide helften
in het broodrooster. Maak roerei van twee eieren, twee eetlepels
melk, peper, zout en dille. Beleg de beide beschuitbolhelften met
een plak gerookte zalm, het roerei en een takje dille.
Variatie: vervang de gerookte zalm door plakjes"gebakken bacon.
Bak in dit geval het roerei met fijngeknipt bieslook en gameer met
bieslook.
De eerste Hollandse Nieuwe
van de 21 eeuw komt er aan.
Officieel worden de verse ha
ringen pas vanaf woensdag 31
mei verkocht, maar bij veel vis
handelaren liggen ze er al dit
weekeinde.
Toch neemt de belangstelling
voor de Hollandse Nieuwe, een
echte Nederlandse primeur, af.
Niet omdat de vis tegenwoordig
voornamelijk door vissers uit de
Scandinavische landen wordt
gevangen. Dat vindt de liefheb
ber geen punt. Zeker niet sinds
enkele jaren geleden werd be
sloten om de haring wat later
aan te voeren. De door de De
nen, Noren en Zweden gevan
gen haringen zijn dan net zo vet
als de haringen van de Neder-
landerse vissers. Daarom is de
datum van eerste aanvoer van
de Hollandse Nieuwe verscho
ven van de tweede naar de laat
ste week van de maand mei.
Wie kijkt bij haringstalletjes en
viswinkels ziet dat het vooral
ouderen zijn die er een harinkje
komen pakken. Jongeren eten
geen haring. Je ziet ze ook niet
op de haringparty's die vooral
de komende maand worden ge
houden. De haringfeestjes zijn
echter ook niet meer wat ze wa
ren. Tegenwoordig moet er ook
gerookte zalm, gerookte paling,
kreeft en kaviaar aante pas ko
men, wil men de bijeenkomst
laten slagen.
In restaurants en veel andere
eetgelegenheden komt de Hol
landse Nieuwe nauwelijks meer
op de kaart voor. Ooit was dat
anders. Niet eens zo heel lang
geleden werden op de Scheve-
ningse visafslag weddenschap
pen afgesloten over de prijs van
de eerste Hollandse Nieuwe die
de indertijd befaamde Haagse
restaurateur Frits Saur in zijn
delicatessenwinkel op de hoek
van Korte Voorhout en Hoge
Nieuwstraat aanbood.
In de jaren '50 kon je er vooral
de notabelen van de stad en
veel ministers en leden van het
parlement aantreffen voor een
harinkje. De Hollandse Nieuwe
van Saur diende je'zonder ge
snipperde uitjes te eten. Je
dronk er jonge of oude jenever
of korenwijn bij. Dat er ook een
glas droge sherry (manzanilla of
fino) bij paste, had men toen
nog niet ontdekt. Wel dronk
men er, maar dan wel aan tafel
in het restaurant, een glas dro
ge witte wijn, zoals Muscadet,
bij.
Met de gesnipperde uitjes bij de
Hollandse Nieuwe zijn haring
liefhebbers het overigens nog
altijd niet eens. Ze werden er
vroeger bij gegeven, wanneer
de haring wat ouder werd en
een min of meer ranzige smaak
had gekregen. Amsterdammers,
altijd tegen de draad in, aten er
naast de uitjes ook graag in
Haring kaken aan boord van de trawler Koningin Juliana. De haringvangst is momenteel in volle gang. De
Hollandse Nieuwe is vanaf 31 mei verkrijgbaar. foto anp
schijfjes gesneden zure of zoet
zure augurken bij. De uitjes en
de augurken verdoezelden als
het ware de minder goede
smaak van de haring. Dat kon
tot in de jaren '60 nog wel eens
voorkomen.
Tegenwoordig komt er geen ha
ring met een kwalijke smaak
meer op de markt. Die tijd is
voorbij. Wie denken zou dat
daarmee ook de uitjes en de au
gurken zouden verdwijnen
komt bedrogen uit. Steeds meer
Nederlanders willen die uitjes
er juist wel bij hebben, zoals ze
in Amsterdam en omgeving de
haring niet eten zonder die
schijfjes augurk er bij. (Tip:
Wentel haringfilets eens door
ragfijn gesneden verse bieslook)
Tegenwoordig is men verplicht
haring onmiddellijk na het ka
ken in te wiezen. Pas daarna
mag ze worden verkocht. Het
inwiezen vernietigt de gevrees-
de haringworm. Officieel hoeft
dat inwiezen niet langer dan 24
uur te duren. Maar langer mag
ook, en daardoor kunnen we
tegenwoordig het gehele jaar
door van Hollandse Nieuwe ge
nieten. Zelfs tot aan het mo
ment waarop de eerste Nieuwe
van het seizoen wordt aange
voerd.
HANS 8ELTERMAN
Vorig jaar zomer introduceer
de Unox UNO Noodles, een
vlug klaarhap, met name be
doeld voor studenten en an
dere jonge mensen die geen
zin hebben lang in de keuken
te staan. Bij wijze van alterna
tieve reclamecampagne daagt
de fabrikant hun doelgroep uit
een actie, stunt of campagne
te bedenken om vier nieuwe
smaken noodles (beef, ketjap,
red chili en oosterse groente)
zo bekend mogelijk te maken.
Uiteindelijk krijgen vier teams
de kans om in een maand tijd
de nieuwe varianten erin te
krijgen bij het Nederlandse
publiek. Elk team krijgt een
budget van 20.000 gulden en
wordt begeleid door een recla
mebureau.
De jury zal zich richten o
volgende criteria: origina
creativiteit, uitvoering enh
reik. Dit laatste zal bepaa
worden aan de hand van
marktonderzoek. Het wimL
de team ontvangt uiteinde
de internetsite www.i
noodles.nl kunnen deelne
mers zich van 1 mei tot ei
met 9 juni aanmelden voi
UNO Noodles Studentei
strijd. Bovendien kan iede
zich vanaf 1 augustus aan
den als fan van één van
teams. Deze fans kunnen
beren meer enthousiaste!
gen voor hun team te krij
Wie de meeste fans weet
werven, kan w
5000 gulden winnen.
i>
Water, lucht, aarde
en vuur zijn de na
tuurlijke elementen
die beeldend kunste
naar Rob Scholte ge
bruikte voor zijn ont
werpen op de nieuwe
Brand bierblikken.
Elk blikje combineert
twee van deze ele
menten. Volgens de
bierfabrikant is het
de eerste keer dat van
bierblikjes kunst
voorwerpen zijn ge
maakt.
De op een computer
bewerkte foto's zijn
full colour in metaal-
druk uitgevoerd.
Scholte laat de foto
grafie geleidelijk naar
het midden van het
bierblik overgaan in
een aquarel. In totaal
maakte hij zestien
verschillende combi
naties van de natuur
lijke elementen.
In vergelijking met de rest van de wereld krijgen kinderen in Euro
pa over het algemeen voldoende te eten. Toch hebben zelfs kinde
ren in rijke landen gebrek aan bijvoorbeeld ijzer, calcium en vita
minen. Of ze hebben gezondheidsklachten omdat ze te weinig be
wegen en te dik worden.
In ontwikkelingslanden bewegen kinderen meer dan genoeg en
zitten niet in auto's. Maar gezonder zijn ze niet. Integendeel. Hun
gezondheid wordt geschaad door infectieziekten bij hun moeders
tijdens de zwangerschap, een laag geboortegewicht, ernstig voed
seltekort, en daardoor een veel groter gebrek aan vitaminen en
mineralen. Sommige experts noemen het 'verborgen honger'.
De wereld telt zes miljard mensen, van wie er 4,5 miljard in ont
wikkelingslanden wonen. Bijna 800 miljoen mensen in de arme
landen eten niet goed. Onder hen zijn 160 miljoen kinderen onder
de vijf jaar. Per saldo zou er voor iedereen eten genoeg moeten
zijn, maar de wereld krijgt het niet voor elkaar om dat te organise
ren. Eten kost geld, en 1,3 miljard mensen leven van minder dan
een dollar per dag.
Als er geen eten is, is het natuurlijk geen wonder dat er grote tekor
ten zijn aan allerlei voedingsstoffen. Maar dat komt ook in rijke
landen voor. Ook daar zijn er altijd nog 34 miljoen mensen die met
grove armoede te kampen hebben. Wereldwijd hebben 3,5 miljard
mensen een ijzertekort. Twee miljard lopen risico door een jodi-
umtekort. Vitamine A, net zoiets: 200 miljoen kinderen onder de
vijf hebben een te lage vitamine A-status.
Tijdens een studiedag, georganiseerd door ontbijtgranenfabrikant
Kellogg's, in samenwerking met de universiteit van Rome 'La Sap-
ienza' (een wetenschappelijk instituut op het gebied van voeding)
en de FAO, vertelde William Clay van de FAO dat een kind dat niet
gezond geboren wordt, zijn leven lang ziek blijft.
IJzertekorten, die wereldwijd voorkomen, veroorzaken onherstel
bare mentale en motorische gebreken. Kinderen met eén jodium-
Gezond eten is ook in westerse landen een probleem. foto archief
tekort hebben vaak hersenschade, functioneren mentaal slecht,
kunnen niet lezen, krijgen later zelf moeilijk kinderen. Onder kin
deren met te weinig vitamine A is de kindersterfte veel groter, is er
veel groeiachterstand, is blind zijn gewoon, en komen veel infec
tieziekten voor.
De FAO heeft ook cijfers over rijke, ontwikkelde landen, waar ei
genlijk iedereen eten genoeg heeft. Maar in rijke landen worden
we te dik, veel te dik zelfs. Voedings- en gezondheidsexperts spre
ken van een epidemie.
Te dik worden is voor Europese kinderen een van de grootste be
dreigingen van dit moment. Een te laag gewicht geeft veel narig
heid, maar te dik zijn net zo goed. Niet meteen, maar later in het
leven. Dreigende ziekten zijn hartkwalen en suikerziekte. Ook is er
meer kans op zieke galblazen, kanker, ademhalingsproblemen,
botontkalking, psychische problemen, onvruchtbaarheid.
Het merkwaardige is dat kinderen van te dikke volwassenen bijna
altijd ook te dik worden. En dat bij te dikke mensen net zo goed te
korten aan ijzer, calcium of vitamine A of vitaminen zoals folium
zuur kunnen optreden. Te dikke kinderen eten meer dan goed
voor ze is, maar in vergelijking met beweeglijke dunne kinderen
eten ze minder, vertelde prof. Andrew Tomkins van het Londense
Institute of Child Health.
Veel cijfers over het verschijnsel 'te dik kind in Europa' zijn er niet.
De meeste vetzucht is te vinden in Oost-Europese en Zuid-Euro-
pese landen (Italië, Spanje, Griekenland). Maar ook in Frankrijk
steeg het aantal te dikke tienjarigen van zes procent eind jaren ze
ventig tot veertien procent vijf jaar geleden. Ook Engelse en Schot
se kinderen worden tegenwoordig dikker.
De experts vragen zich af hoe deze trend moet worden omge
draaid. Regelmatig eten is één ding, meer lichamelijke activiteit
een tweede. In gezinnen die traditioneel met z'n allen eten, wor
den de kinderen minder dik. Dat valt niet precies te verklaren. Het
heeft vermoedelijk met de regelmaat te maken, met een zek
cipline. En met het feit dat zulke maaltijden rijker aan vitaii jjg
en mineralen zijn en de maag goed vullen.
IJzertekort komt zoals gezegd op heel grote schaal voor. Ins j^1
ge landen lijdt de helft van de kinderen eraan. In Europese 1
veilt het mee, maar er zijn uitschieters, zo vertelde prof. Sail
Gregor, eveneens verbonden aan het Institute of Child Hea
Londen. Oost-Europa kampt ermee, bepaalde groepen in B
ham ook. In Nederland en Frankrijk lijden veel jonge meisje
ijzergebrek.
McGregor heeft als eerste een reeks studies bekeken, waarbi
deren met een ijzertekort werden onderzocht. Ze kregen exl
ijzer, om te zien of dat hielp. Wat mevrouw McGregor erove
telde, was niet om vrolijk van te worden. Het geven van exü v
leidde zelden tot verbetering. r
IJzertekort is doorgaans al aanwezig bij de geboorte. Het les
een lagere intelligentie, problemen met lezen en schrijven,
men met motoriek en zenuwen. De kinderen die aan het oi
zoek meededen, hadden minder aandacht voor hun omge\i
waren angstiger. Ze bleven dicht bij hun moeder, hadden gi
om te spelen, waren snel moe.
McGregors conclusie was: óf de problemen die we zien woi
door iets anders dan ijzer veroorzaakt, óf extra ijzer geven
niet. Het ergerde haar dat niemand van de onderzoekers na
teracties met andere voedingsstoffen had gekeken. Als je m
geeft van het een, kan het zijn dat iets anders minder goed;
McGregor is er overigens heilig van overtuigd dat langdurig
voeding geven sterk bijdraagt aan het voorkomen van ijzefl
ten. En dat samen ontbijten vooral gewoonte moet blijven,
ren die in gezinsverband eten, blijken gewoon gezonder te
Repi
,hij
:ha
bri
Rep
NOS
Kruiswoordraadsel
HORIZONTAAL: 1 Vlekkenwater; 3. Engelse titel; 6. persoonlijk
vnw.; 9. muzieknoot; 10. persoonlijk vnw. (Fr.); 12. in plaats van
(afk.); 14. godin van de vrede; 16. beginnelinge; 19. dwarsmast;
20. deel van een Franse ontkenning; 21. iemand die van zijn kapitaal
leeft; 26. kunstvezel; 27. bootje; 29. rivier in Tsjechië; 31. getijde;
32. Japans bordspel; 33. cijferindicatie met vloeibare kristallen;
34. kledingstuk.
VERTICAAL: 1. Soort stof; 2. opstootje; 4. Ierland (op auto's);
5. show; 7. Zuid-Amerikaans land; 8. grondstof voor kinine; 11. deel
van het Midden-Oosten; 13. muntstuk; 15. Frans voegwoord;
17. roem; 18. Trans-Europa-express; 21. deugniet;
22. slaginstrument; 23. oude lengtemaat; 24. middag;
25. kledingstuk bij het paardrijden; 28 alfabet; 30. ik (Lat.).
Oplossing van woensdag:
Horizontaal: 1. Minimode;
5. plankier; 6. rijst; 8. neer;
10. apert; 12. gesel.
Verticaal: 1. Moppen; 2. naadje;
3. moker; 4. deels; 7. ijzers;
9. rang; 11 tol.
Het is al langer bekend dat de echte drop
liefhebber last kan krijgen van verhoogde
bloeddruk en vochtophoping. Maar dat
ook dranken en kruidenthee daaraan kun
nen bijdragen weten veel mensen niet.
Drop is een lekkernij, voor sommige lief
hebbers zelfs bijna een verslaving. Veel
drop is echter ongezond. Het probleem zit
'm in glycyrrhizine, de natuurlijke smaak
stof uit de wortel van de zoethoutplant. De
ze stof verhoogt de bloeddruk, waarbij ook
vochtophoping in de weefsels plaatsvindt.
Zoute drop verergert dit effect nog eens.
De Voedingsraad heeft daarom al in 1988
geadviseerd dagelijks niet meer dan 200
milligram (mg) glycyrrhizine te consume
ren. Sommige mensen, vooral vrouwen,
zijn echter extra gevoelig voor deze stof. Dit
bracht het Wetenschappelijk Comité voor
de Voeding van de Europese Commissie er
toe om in 1991 een strengere grens aan te
geven: dagelijks niet meer dan 100 mg. Dit
komt goed overeen met een onderzoek van
het Nederlandse RIVM, dat heeft uitgewe
zen dat voor een vrouw van 60 kilo maxi
maal 120 mg glycyrrhizine per dag een vei
lige dosis is.
Helaas gaat de echte dropliefhebber over
die grens heen. Wie bijvoorbeeld 125 gram
drop per dag eet, krijgt gemiddeld zo n 190
mg glycyrrhizine binnen. Dit verschilt per
dropsoort, afhankelijk van hoeveel zoet
houtextract erin zit. Vooral laurierdrop eri
zwart-witpoeder bevatten veel zoethoutex
tract en dus veel glycyrrhizine.
Gebruikt zo'n dropliefhebber ook it
(al dan niet alcoholische) drank of 1
thee met zoethoutextract, dan verei
de zaak. Recent onderzoek van de I
ringsdienst van Waren (Inspectie vi
wijst namelijk uit dat verschillende
ken, waaraan glycyrrhizine als smai
toegevoegd, gemiddeld nog eens zo
mg kunnen bijdragen. En (kruiden)i
.vooral die met zoethout, gemiddeli
50 mg. Zo kan vooral de combinatie
drop en drank of (kruiden)thee een
overschrijding van het maximale gl)
zinegehalte opleveren.
(Bron: Consumentenbond)
