Verknocht aan theater
TV
WEER
Kans op maagkanker kleiner dankzij koelkast
DINSDAG 23 MEI 2000
COMMENTAAR
'Zakenwethouder' komt niet
Wethouders hoeven straks waarschijnlijk niet meer uit de gemeen
teraad te komen, zodat ook mensen uit het bedrijfsleven als be
stuurder in een 'zakencollege' kunnen gaan zitten. Minister De
Vries van binnenlandse zaken neemt dat advies van de commissie-
Elzinga over, in de hoop dat het de kwaliteit en de onafhankelijk
heid van het lokale bestuur ten goede zal komen.
Dat is echter zeer de vraag. Het is al eerder een illusie gebleken dat
zakenmensen het bestuur 'er wel eens even bij zouden pakken'.
Het Amsterdamse WD-kanon Harry Groen is daar een recent
voorbeeld van: regelrecht uit het bedrijfsleven het college in gepa
rachuteerd, ruim voor het einde van zijn termijn gedesillusioneerd
via de zijdeur af.
Minister Wijers van economische zaken, van huis uit organisatie
adviseur, ging hem op landelijk niveau min of meer voor. Hij zat
zijn vier jaar wél uit, maar liet daarna beslist weten doof te zullen
blijven voor smeekbedes om er nog een termijn aan vast te plak
ken. Hij ging terug naar zijn oude stiel.
Deze professionals lopen tegen een wijd verbreid probleem aan,
waaraan het voorstel van Elzinga en De Vries voorbij gaat. Niet al
leen de kwaliteit van de bestuurders is namelijk onvoldoende,
maar ook die van de gekozen vertegenwoordigingen, in het geval
van de gemeente de gemeenteraden.
In het bedrijfsleven zijn bestuurders bovendien niet afhankelijk
van ambtelijke apparaten, die achter de schermen veel besluitvor
ming voorbereiden en daarmee al veel speelruimte bezetten. An
ders gezegd, waar in een bedrijf efficiënt en snel knopen kunnen
worden doorgehakt, daar moet een initiatief in het openbaar be
stuur uit handen worden gegeven aan een apparaat dat zijn
spreekwoordelijke traagheid vaak waarmaakt.
Combineer dat de met de enorme verschillen in betaling tussen
het bedrijfsleven en de overheid, de onzekerheid over wat er na
een raadstermijn van vier jaar gebeurt en de weinig glamoureuze
uitstraling van de overheid, en het plaatje wordt er voor een poten
tiële 'beroeps' niet vrolijker op.
Het voorstel van De Vries zal er misschien voor zorgen dat een
prestigieuze wethouderspost in een grote stad wat aantrekkelijker
wordt voor buitenstaanders, en het zal niets veranderen aan de
vergroeidheid en betrokkenheid die mensen ertoe brengt een klei
ne plaats te willen besturen. De middelgrote gemeente - de meest
voorkomende soort - blijft zonder een algehele kwalitatieve op
waardering waarschijnlijk echter wat ze helaas vaak is: een door
gangshuis voor carrièrebestuurders of een blijfhuis voor het twee
de bestuursgarnituur.
Een bijzonder kind
Het is een bijzonder kind en dat is 'ie. Theo van Gogh. Uiterlijk van
Dik Trom, maar lang niet zo braaf als onze kinderboekenvriend.
Theo is gezegend meteen vlijmscherpe tong. Brutaal, onverschrok
ken, zonder schaamte. Sluit zo iemand tussen een paar andere
mensen een paar dagen op in een huis, film het met een paar ca
mera's en klaar is kees. Dan heb je een programma dat het bekij
ken waard is.
Dat hebben ze bij Endemol goed begrepen. Aardig succes hé, dat
Big Brother, dachten ze bij zichzelf. Alleen staat dat huisje in Alme-
re daar nog. Leeg. Valt daar nou geen slaatje uit te slaan? Als we
daar nou eens wat bekende Nederlanders in zetten.
Zo gezegd zo gedaan. De eerste groep - want waarom niet meteen
een heel zwikkie Bekende Nederlanders opgesloten - bestond be
halve uit van Gogh uit fotomodel Monique Sluyter, zangeres Antje
Monteiro die naar het schijnt stevig aan weg aan het timmeren is,
ex-wielrenner Johan van der Velde, Mister TopPopAd Visser, pre
sentatrice van de Nacht Suite Christine van der Horst. En Emile
'Tsjakka' Ratelband, nog zo'n bijzonder kind.
De eerste aflevering van Big Brother Vips was meteen een solo-op
treden van Theo van Gogh. Boem, pats, hij sprong meteen bovenop
Ad Visser, die recent in het nieuws kwam met zijn project 'Train
your brain for better sex', train je hersens voor betere sex. Of je zon
der je handen een orgasme kon bereiken, door alleen maar beelden
voor de geest te halen, wilde Theo weten van Ad. Ja hoor zei Ad, dat
kan. Ja, dddddg, daar geloof ik dus helemaal geen bal van, zei
Theo, laat maar eens even zien. Kon niet, zei Ad, niet in deze en
tourage. Er was ook muziek bij nodig.
Buiten op het grasveldje. Theo ligt languiten vraagt aan Christine
van der Horst of ze misschien vaak gekwetst is door mannen. Ja,
dat was ze. Ze had nog nooit een relatie gehad met een man die op
dat moment niet vreemd ging. Of ze dan geen zelfrespect had,
vroeg Theo. Ja, had ze wel. Maar het eerste voorbeeld van een man
was haar vader geweest. Ook die ging vreemd. En bediende zich
van verbaal geweld. Dat had zijn sporen achtergelaten. Dan was ze
zeker wel blij toen hij dood ging vroeg Theo.
En toen was Emile Ratelband aan de beurt. Je houdt meer van het
publiek dan van je vrouw, zei Theo. Bovendien, geen vrouw is be
stand tegen je manische gesteldheid. Jij hebt alleen je publiek no
dig. En je kinderen zullen het ook wel moeilijk hebben met zo'h
dominante vader.
Een halfuurtje was al boeiender dan drie maanden Big Brother.
Dankzij Theo. Vanavond deel 2.
Bewolking met regen
De rollen zijn omgedraaid. Bij
ons is de warmte verdwenen: in
het noordoosten van Europa,
waar recentelijk de sneeuw nog
door de straten stoof, is het
thans zomer geworden. In de
Russische stad Archangelsk aan
de Witte Zee werd gistermiddag
een maximumtemperatuur van
24,0 graad gemeten. Op andere
plaatsen in het noorden van
Rusland werd zelfs de 25 over
schreden. Door de koelte van
de laatste dagen (Bloemendaal
mat zondag slechts 11,6 graad)
is het maar zeer de vraag of de
uitzonderlijke warmtegolf, waar
we eerder deze maand mee te
maken kregen, uiteindelijk in
goud resulteert. Over de eerste
twintig dagen van de maand
bedroeg de gemiddelde tempe
ratuur in De Bilt 16,4 graad. Dat
is voldoende om het record van
15,6 graad uit 1992 te overtref
fen maar dan moet de laatste
decade van de maand (21-31
mei) wel op tenminste 14,3
graad uitkomen en dat lijkt een
twijfelachtige zaak te gaan wor
den. Morgen komt een kou
front op visite dat door de vor
ming van een storing ten zuid
oosten van Engeland gaat sle
pen. Het gevolg is dat het nage
noeg het grootste deel van de
Acteur John Gielgud overleden
Het liefst, zei hij ooit, zou hij, een mooie rol vertolkend, sterven op het toneel. Dat mocht er niet
van komen. Op 96-jarige leeftijd heeft de Britse acteur Sir John Gielgud zondag in zijn landhuis
ten noordwesten van Londen, de geest gegeven.
In de vele reacties die gisteren
in Groot-Brittannië op zijn
overlijden werden gegeven, res
oneerde een constante: ieder
een roemt Sir John Gielgud als
een van de allergrootste Britse
acteurs van de vorige eeuw, zo
niet de allergrootste.
Er is geen belangrijke mannelij
ke Shakespeare-rol of Gielgud
heeft hem op indrukwekkende
wijze gespeeld. Met zijn vriend,
wijlen Sir Lawrence Olivier en
met Sir Ralph Richardson do
mineerde hij tientallen jaren de
Londense theaters. Zijn vertol
king van Hamlet, eindjaren
veertig staat in de theateranalen
nog geboekstaafd als de indruk
wekkendste in het moderne
theater. Niet voor niets is er in
het Londense theaterdistrict
een podium naar hem ge
noemd. Het Globe Theatre aan
Shaftesbury Avenue heet sinds
1994 Gielgud Theatre.
Arthur John Gielgud werd in
1904 in Londen geboren. Na
een opleiding aan de Royal
Academy for Dramatic Arts de
buteerde hij op 17-jarige leeftijd
met één regel tekst in het to
neelstuk Henry Vin het be
roemde Londense theater Old
Vic. Razendsnel ontwikkelde de
jonge speler zich op het toneel
tot een fabelachtig Shakespe-
are-acteur.
Maar Gielgud was niet een een
kennig toneelacteur. Al in 1924
speelde hij in zijn eerste filmrol
in de stomme film Who is the
Man, en gedurende de rest van
zijn leven werkte hij in zowel
grote als kleine, maar vrijwel al
tijd markante en imponerende
rollen mee aan zo'n 130 films
en televisieseries.
Zodoende is hij bekend gewor
den bij een groot publiek. Is het
niet bij naam, dan toch zeker
vanwege zijn uit duizenden
herkenbare, aristocratische en
op en top Engelse verschijning.
Wie Gielgud ooit als butler
heeft zien spelen, kan zich am
per nog een andere persoon bij
die functie voorstellen.
Zijn rol als butler in de komedie
Arthur, bezorgde hem in 1981
ook een Oscar voor de beste
mannelijke bijrol. Eerder, in
1964 ging die onderscheiding
net aan hem voorbij. Hij was er
toen voor genomineerd in zijn
rol als de Franse koning Lode-
wijk VII in de film Becket.
Hoofdrollen speelde Gielgud
onder meer in Hitchcocks' Se
cret Agent uit 1936 en in ver
schillende verfilmingen van
klassieke drama's. Daarnaast
viel hij op in hits als onder an
dere The Elephant Man en
Ghandi.
De beste herinneringen be
waarde hijzelf aan zijn rollen in
Providence (in 1977, ook met
Dirk Bogarde), de onvolprezen
televisieserie Brideshead Revisi
ted, en aan Peter Greenaways'
Prospero's Books, waarin Giel
gud, nooit te beroerd om bui
ten geijkte paden te treden, in
1991 op 87-jarige leeftijd geheel
uit de kleren ging. Kritiek daar
op haalde deed hij schouderop
halend af met: „Het werd een
beetje koud, maar de naakheid
zelf leek mij niet zo verrassend.
Ik dacht niet dat het aanstoot
gevend was."
Hoog in de bol heeft hij het
nooit gekregen. Hij weigerde als
'grand old man' van het theater
behandeld te worden en ver
bood de viering van zijn 90-ste
verjaardag toen hij hoorde van
plannen om daar een hoop
drukte van te maken. Kieskeu
rig bij de keus van filmrollen
was hij evenmin, getuige bij
voorbeeld zijn medewerking
aan de actiefilm First Knight uit
1995, met Richard Gere en Sean
Connery.
Gielgud wist van g.een ophou
den, zij het dat hij zich de laat
ste jaren tot kleine rolletjes be
perkte. Twee jaar geleden
speelde hij nog Paus Paulus IV,
in Elizabeth (waarvoor Kate
Blanchett een Oscar kreeg) en
vorig jaar was hij nog te zien in
de televisieserie Merlin.
Begin dit jaar hield Gielgud er
rekening mee nog ergens een
rolletje mee te pikken. Maar
een maand geleden ging het
opeens niet meer. 'Algehele ou
derdom' was er de reden van
dat het razendsnel bergafwaarts
ging en dat hij verzorgd moest
worden door zijn vriend, waar
mee hij al een jaar of dertig sa
menwoonde.
harm harkema
Gielgud in kostuum vo<
Romeo en Julia.
foto reuters
Gielgud in zijn jonge jaren als Hamlet.
Het is aan de koelkast te dan
ken dat steeds minder mensen
maagkanker krijgen. Sinds de
introductie van de koelkast in
de jaren zestig hoeven mensen
hun voedsel niet meer in te ma
ken met zout en eten ze meer
verse groenten en fruit. Door
deze veranderde eetgewoonte
is het aantal gevallen van maag
kanker in de jaren tachtig en
negentig gedaald.
Dat is een van de conclusies
van de nieuwste rapportage van
de Nederlandse Kankerregistra-
tie. Het risico op het krijgen van
maagkanker daalde in Neder
land tussen 1989 en 1996 met
maar liefst 25 procent. Het aan
tal nieuwe gevallen van maag
kanker daalde in die periode
met 14 procent. De daling is
volgens het Integraal Kanker
centrum Noord-Nederland te
danken aan de veranderde voe
dingsgewoonten. Daardoor lo
pen mensen minder kans om
de bacterie die maagkanker
veroorzaakt op te lopen.
Momenteel krijgen per jaar on
geveer tweeduizend Nederlan
ders maagkanker, dertienhon
derd mannen en 750 vrouwen.
Ongeveer een op de zestig
mannen krijgt ooit maagkanker
en een op de 110 vrouwen. Per
jaar sterven 1700 mensen aan
maagkanker.
In absolute zin blijft het aantal
Nederlandèrs dat een vorm van
kanker krijgt stijgen. Kanker
van de slokdarm, huid en zaad
bal komen meer voor. Dik-
kedarmkanker stijgt vooral bij
mannen. Ook borst-, long- en
prostaatkanker komen steeds
meer voor. Dat komt vooral
door betere opsporingsmetho
den van deze kankersoorten.
Het Integraal Kankercentrum
Noord-Nederland heeft bere
kend dat ongeveer een op de
drie Nederlanders in de loop
van zijn of haar leven een vorm
van kanker krijgt. Verreweg de
meeste mensen krijgen kanker
als ze ouder zijn dan zestig jaar.
Van de nieuwe patiënten is een
derde zelfs ouder dan 75 jaar.
De top rijf van nieuwe kanker
gevallen per jaar is: 1. borstkan
ker (10.000 per jaar); 2. long
kanker (8800 per jaar); 3. darm
kanker (8350 per jaar); 4. pros
taatkanker (6500 per jaar); en 5.
huidkanker (5200 per jaar, in
clusief kwaadaardige moeder
vlekken).
De kans dat patiënten binnen
vijfjaar aan de ziekte overlijden
is het grootst bij longkanker (90
procent), lymfklierkanker (85
procent), baarmoederhalskan
ker (60 procent), darmkanker
(50 procent) en kanker van
hoofd/hals (50 procent).
gea meulema
ders: de ongelofelijke voortgang van de computerani
matie. Steven Spielberg was de eerste die digitale di
tto's maakte, in Jurassic Park', in '93. In die peperdu
re film zal alles bij elkaar een minuut of twintig digi
tale dino gezeten hebben. Meer kon er voor dat geld
nog niet af 'Toy Story', uit '96, was de eerste film
waar dlles, ook achtergronden, uit de computer
kwam. Tegenwoordig lukt het de BBC om zes maal
een halfuur ditto's te animeren voor minder dan de
prijs waarvoor Spielberg ze slechts twintig minuten
uit het graf kon halen.
Inmiddels werkt zelfs een allerminst steenrijke
vriend van mij met exact hetzelfde computer-pro
gramma (Maya) als de makers van de Engelse ditto-
-documentaire. Vriend Jan knutselt aan een virtueel
operadecor, waarvan hij de hele technische uitvoe
ring plus de belichting alvast een kwartier lang aan
opdrachtgevers wil laten zien. De animatie-revolutie
heeft dus ook de Nederlandse operawereld bereikt, en
het resultaat is prachtig. En er is niet alleen een vir
tueel decor, er is ook al een virtueel orkest. Opera
componist Jacob volgt, op afstand via hel internet, de
ontivikkelingen van het decor op de voet en stuurt re
gelmatig nieuwe nootjes op. Die nootjes klinken alsof
een klassiek orkest ze speelt, al komen in werkelijk
heid alle violen uit een Japans toverdoosje. Het ver
schil kan ik niet meer horen. En nu ben ik niet bui
tengewoon dol op opera, een beetje de dinosaurus
onder de kunsten als u het mij vraagt, maar wat ik
via Jan's computer hoorde en zag deed mij smelten.
Een onaards decor in een onaards perfecte belichting
voert een ritmische dans uit. Planken in de vloer ko
men omhoog en worden een schaduwrijk bos van
stammen, De wanden vouwen zich tot een huisje.
Nu eens zien we het decor van af de hoogste plaatsen
in de zaal rechts, dan vanaf de eerste rij, onze blik
gaat rond alsof we lijdens de voorstelling voortdu
rend van plaats mogen wisselen. En het betoverend-
ste is: er is geen zingend mens te zien. Het decor zelf
geeft een voorstelling, begeleid door aangename ope-
ra-muziek. Dat alles staat straks op CD-rom, een
kwartier lang, en is bedoeld als voorproef om opera-
-producenten zo ver te krijgen dit werk op de échte
planken te zetten. Ik zou het doodzonde vinden. De
ze opera moet een uur computer-animatie worden,
van een dansend leeg decor. De premiere moet
plaatsvinden op het Internet, door heel Europa. Wie
de CD koopt, later, krijgt tevens een beeldverslag van
een spook-theater-voorstellingzoals die alleen in cy
berspace kan worden gegeven. Uniek! Nieuw! Neder
land. Bits&Gidsland! Als ik WVC was zou ik het wel
weten, Geef mijn vrienden meergeld, snel!
MENSELIJ]
BILL GATES,
oprichter en
topman van
softwaregi
gant Micro
soft, mag zich
niet alleen de
rijkste man
ter wereld
noemen, bin
nenkort krijgt
hij ook de titel
eredoctor
aangemeten. De Rikkyo-u,
teit van Tokyo heeft beslol
hem een eredoctoraat ind
teswetenschappen te verlj
De Japanse universiteit is]
haar besluit gekomen onu
tes niet alleen een bijdrag
geleverd aan de hedenda;
computertechnieken, ma;
veel geld uit zijn eigen mi
beschikbaar heeft gesteld
verbetering van het onden
aldus een woordvoerder.)
die zijn opleiding op de Hi
universiteit niet afrondde,
de titel in juni in ontvang?
MARK REYNOLDS HUGH
oprichter van het afslank-
voed i ngsprod uctenconcei
balife, is op 44-jarige li
overleden. Hij werd vol(_
politie zondag dood aange
in zijn woning in Malibun
fornia. De politie heeft vm
nog geen aanwijzingen da
een misdrijf in het spel is,
autopsie moet uitwijzenn
precieze doodsoorzaak is;
weest. Herbalife, in 1980
Hughes opgericht, verkoc*
44 landen producten voor
wichtsbeheersing, person
verzorging en voeding. Vo
de website van de ondern
werd Hughes tot de opric!
van het bedrijf geinspiree
doordat zijn moeder aam
overdosis voorgeschreven
pillen overleed toen hij II
De oudste man ter wereld
110-JARIGE Amerikaan B
min Harrison Holcomb. D;
het Guinness Book of Reo:
gemeld. Holcomb, op 3 ju
1889 geboren in Robinsu
staat Kansas, woont in eei
zorgingshuis in Carnegiei
staat Oklahoma. Daar kon
drie van zijn vijf kinderenl
onregelmatig opzoeken: c
jarige Lucille, de 84-jarigi
na en de 80-jarige John. I
jongere 110-jarige Pales!
hammed Hugarit uit hetd
Bir-el-Maksur op de Westi
Jordaanoever heeft het ge
van zijn hoge leeftijd ontl I
niet werken, niet roken en
olie drinken. Hugarit zeiti
genheid van zijn verjaard;
mijn hele leven heb ik nq
dag gewerkt, Ik rook nieti1
drink iedere dag een kopji'
olie en een glas melk met
theelepel honing."
Macedonië y^p
toont zich
een slecht
verliezer
van het Eu
rovisie
SONGFESTIVAL 2000 d;
mei in Stockholm plaats1/1
Het land had alle hoop gee
op de jonge meidengroep1
Meer dan een magere vijf ij
plaats in de eindnotering
echter niet in. Delegatie!;
Petar Georgievski maakt
dien een hoop stampij. H
heilig van overtuigd datd
zending van Macedonië
mogelijke manieren isteg
werkt. Volgens Georgievst
tijdens de finale in Stockt
muziekband van het Mac;
sche liedje nauwelijks ho $j
Daarnaast zouden de telel
nen in Zweden en Duitsla
het liedje uit Macedonië| ei
keerd zijn geweest zodat;
sen in die landen geen ste
den uitbrengen op XXL.
gatieleider foetert ook c
winnende liedje uit DeneL,
ken. Hij noemde de Olsen
thers 'goedkope vrachtwa
stuurders die niks van mult
weten'.
De drie dagen
oude LEO C.jlfcl
BLAIR, zoon
van de Britse
premier, kan
het voorlopig p§Li
wel vergeten PP
om onder een
voor de hand >-
liggende do
meinnaam zijn eigen wet
(laten) bouwen. Internets
kers waren er dit weekeio
de kippen bij om adresse
leoblair.com en babyleo.
registreren. Iedere intern
bruiker kan tegen een gei
vergoeding een domeinn 'I
het internet laten reserve n<
het verleden hebben som
vooruitdenkende geestenle
achtige sommen opgestri
door de naam weer aan 6st
'rechtmatige' eigenaard^
verkopen. De eigenaren*
domeinen van baby-BlakVJ
den eveneens commerci;
tieven te hebben. De eig«C(
van babyleo.com bijvoort fd
hoopt via dit adres mensi;c
zijn onroerendgoedbedrij01
ken. Uv
al
Gielgud was vooral bekend om zijn Shakespeare-rollen. Hier speelt hij
in de BBC-serie Richard III. foto reuters
dag bewolkt zal zijn met perio
den met regen. Bewolking en
regen houden het kwik op een
laag niveau. Waarschijnlijk
wordt het niet veel warmer dan
een graad of 15. De wind waait
uit het zuidwesten en is matig,
in het kustgebied aanvankelijk
nog krachtig van sterkte. Ook
op donderdag kan het aanvan
kelijk nog regenen en later ont
staan enkele buien. Op vrijdag
wordt het onder invloed van
een hogedrukgebied boven
Frankrijk tijdelijk wat beter
maar in het weekeinde krij
gen we opnieuw te maken
met regen. Nieuwe oce
aanstoringen trekken na
melijk naar het Noord
zeegebied. Gis
teren was het
tijdens de
ochtend nog
bewolkt met
op enkele plaat
sen een bui. In de
middag werd het
zonnig en steeg de
temperatuur bij
Bloemendaal tot 16,6 en
in Nieuw-Vennep tot
15,9 graad.
Virtuele opera
Die dinosaurussen gezien? Het is al even geleden,
maar de BBC en later de NCRV zonden een
nep-natuur-documentaire uit. Beeldje voor
beeldje was die prehistorische fraude met
de computer in elkaar gezet, en het briljan
te was: de slordigheden waren meegeno
men. In normale natuurdocumentaires
zitten ook altijd slordigheden: de came
ra is regelmatig iets te laat, het beest
loopt weg uit het kader, en de ca
mera moet meebewegen.
Voor wie alle beelden zelf sa
menstelt, is het een kleine
moeite om een namaak-Tyran-
nosaurus strak in het beeld te
houden, en die verleiding is na
tuurlijk groot. Eindelijk eens een
dier dat zichlaat regisseren!
Maar ergens bij de BBC heeft een
genie dat allemaal voorzien, en liet
uitzoeken hoeveel camerastuipjes er
in een gewone natuurdocumentaire
zitten, en heeft vervolgens ongeveer
dat aantal fouten in de documentaire
laten inbrengen.
De virtuele dinosaurussen van de BBC
demonstreren overigens nog iets an-
jan visser jr
JUSTUS VAN OEL
