'Het innerlijk heeft gewonnen'
Gezondheid
Klagen
Peuters krijgen te weinig
vitamine D binnen
Kans op hepatitis zwaar onderschat
Blaasontsteking
Vitamine B6 en ouderen
Lever is chemische fabrii
Vroeg opsporen hepatit I
Nieuw kankermedicijn komt uit zee
MAANDAG 22 MEI 2000
Er was eens een vrouw, die een klacht indiende tegen
een fabrikant van huishoudelijke apparatuur, omdat in
de gebruiksaanwijzing van haar magnetron niet ver
meld stond, dat honden er niet in gedroogd mogen
worden. Iedere klacht is een ongevraagd advies, wordt
soms gezegd, maar uit deze klacht kan onmogelijk een
advies gedestilleerd worden, dat bijdraagt tot de verbe
tering van het product'magnetron. Het was, dunkt mij,
louter haar bedoeling de schuld en verantwoordelijk
heid voor de dood van haar hondje bij de fabrikant te
leggen.
Het komt vaker voor dat het doel van het indienen van
een klacht is de eigen tekortkomingen, in dit geval on
nadenkendheid en domheid, te verdoezelen. De zaak
van het magnetronhondje speelde in Amerika, waar
een claimcultuur bestaat en in onze ogen bizarre
klachten gehonoreerd kunnen worden, zij het niet zo
vaak als wel eens wordt gedacht. Ook Nederland wordt
klagerig, maar ik vrees dat mensen die echt te klagen
hebben in tegenstelling tot de vrouw met het magne
tronhondje de juiste weg niet weten te vinden en al
leen met hun klacht blijven. De klacht over het magne
tronhondje maakt duidelijk hoe precies de aanbieder
van een product of een dienst in zijn gebruiksaanwij
zing of met zijn voorlichting dient te zijn.
In de gezondheidszorg hoor je de laatste tijd steeds va
ker klachten over gebrek aan goede en begrijpelijke
voorlichting. Een arts dient een patiënt bijvoorbeeld te
vertellen, dat de medicijnen, die hij voorschrijft, bij
werkingen kunnen hebben en hij moet dat in begrijpe
lijke taal doen. Een patiënt die niet weet of begrijpen
kan dat er risico's verbonden zijn aan een behande
ling, weet ook niet waar hij mee instemt. Wanneer de
arts verzuimd heeft die uitleg te geven en er nader
hand schadelijke bijwerkingen optreden, is een klacht
gerechtvaardigd.
Ook als de psychiater van de vrouw met de kraam
bedpsychose (zie de column 'Behandelen' van vorige
week) overweegt haar tegen haar wil te gaan behande
len, dient hij duidelijk te maken waar de maatregelen
die hij wil treffen uit zullen bestaan, dus ook nu zij het
niet met hem eens is. Het valt echter niet mee aan ie
mand, die niets van de voorgestelde behandeling wil
weten, uitgelegd te krijgen wat die behandeling in
houdt. Een psychiater vindt in zo'n geval geen gewillig
oor en dat komt de informatievoorziening niet ten
goede.
De hamvraag die de persoon die klachten heeft, eerst
moet beantwoorden, is of hij de
niet-benijdenswaardige rol van klager wil vervullen.
Hij moet er iets voor over hebben, want iedere klach
tenprocedure heeft, zo blijkt in de praktijk, een hoge
psychologische drempel. De rode loper wordt voor de
klager meestal niet uitgerold en de kans is niet groot
dat een klager het door hem gewenste resultaat weet te
bereiken. Klachten over de beroerde dienstregeling
van de NS bijvoorbeeld leveren zelden op, dat de trei
nen wel op tijd gaan rijden.
Sommige klagers zijn ondanks -of dankzij- het uitblij
ven van resultaat uiterst volhardend in het klagen en
maken er zelfs een levensstijl van. Het komt voor dat
een groot deel van de klachten tegen een instelling
door één persoon wordt veroorzaakt, elke afgehandel
de klacht genereert een nieuwe. Andere mensen, zoals
ik, houden het klagen al voor het indienen van de
klacht voor gezien. Al maanden wind ik mij op over de
in alle vroegte overlawaaiende vliegtuigen, maar van
een klacht bij het meldpunt geluidsoverlast Schiphol
zag ik tot nu toe af. Dat heeft geen zin. Schiphol wordt
groter, het aantal vliegbewegingen neemt toe en de ge
luidsoverlast ook, hoe vaak wij ook bellen.
Ook over onze goede gezondheidszorg wordt geklaagd
en ik begrijp dal veel patiënten vinden
dat zij voor hun klachten geen gehoor
vinden. Zou de vrouw met de kraam
bedpsychose er over durven te klagen,
dat zij ten onrechte behandeld wordt;
en zou die klacht ook serieus in be
handeling worden genomen?
WOUTER VAN EWIJK, psychiater
Lang niet alle kleuters en peu
ters krijgen genoeg vitamine D
binnen. Vitamine D speelt een
belangrijke rol in het lichaam,
onder andere bij de opbouw
van het skelet. Het wordt in de
huid gevormd onder invloed
van ultraviolet licht van de zon.
Voor de mens zijn vooral de vi
taminen D3 (oftewel colecalci-
ferol) en D2 (oftewel ergocalci-
ferol) van belang. Onze voeding
bevat deze stoffen over het al
gemeen slechts mondjesmaat:
vette vis is wél een goede bron
ervan. Verder wordt syntheti
sche vitamine D toegevoegd
aan margarine, halvarine en
bak- en braadproducten.
Of kleuters en peuters extra vi
tamine D nodig hebben, hangt
vooral af van de hoeveelheid
zonlicht die zij ontvangen. Een
half uur zonlicht per week met
alleen een luier aan, of gekleed
(maar zonder muts) twee uur
zon per week is net voldoende.
Maar of dat in de praktijk ook
gebeurt, valt in ons klimaat te
betwijfelen. Uit een gewone
voeding halen kinderen onvol
doende vitamine D binnen, al
dus de laatste voedselcon-
sumptiepeiling. De Voedings
raad beveelt daarom aan om
kinderen tot 4 jaar extra vitami
ne D te geven: 10 tot 15 micro
gram (400 tot 600 IE, oftewel in
ternationale eenheden) per
dag.
Dit advies wordt echter lang
niet altijd opgevolgd. Recent
onderzoek door artsen op con
sultatiebureaus heeft aange
toond dat maar 57 procent van
de 660 onderzochte kinderen
van 1 tot 4 jaar vrijwel dagelijks
extra vitamine D krijgt. Van de
ze kinderen krijgt 81 procent de
aanbevolen hoeveelheid, 16
procent krijgt te weinig en 3
procent te veel. Dat laatste is
ongewenst, want het kan nie
ren, hart en bloedvaten scha
den. Bijna één op de zeven kin
deren krijgt helemaal geen extra
vitamine D. Dit betreft vooral
kinderen van niet-Europese
moeders. Een drastisch gebrek
aan vitamine D kan leiden tot
stoornissen in de botontwikke-
ling (misvormd skelet).
Moïra Muller 17schreef boek over strijd tegen anorexia
Op haar negende begon Moïra
Müller met het bijhouden van
een dagboek. Ze blijft schrijven,
ook als ze op haar dertiende
anorexia krijgt. De moeizame
weg naar genezing tekent ze tot
in details op. Nu is ze net 17
jaar geworden. De anorexia is
officieel genezen. „Niet weg,
maar beheersbaar. Ik functio
neer prima, ik ben gelukkig, ik
ben verliefd", zegt ze in haar
ouderlijk huis.
„Innerlijke dingen zijn belang
rijk geworden. Ik ben niet meer
zo op mijn uiterlijk gefixeerd. Ik
kan heel erg genieten van eten,
maar het moet altijd gezond
zijn." Onlangs is haar dagboek
in druk uitgekomen, 'Moïra, 16
jaar en genezen van anorexia'.
„Toen ik negen was, wist ik dat
ik een boek zou uitgeven. Een
uitgever zei toen dat ik eerst
wat beleefd moest hebben.
Toch heb ik in mijn dagboek
geschreven zonder die bedoe
ling. Vanaf het moment dat
duidelijk werd dat het in druk
zou uitkomen heb ik vijfhon
derd bladzijden uitgetypt. Er
ging nadat ik ze had ingeleverd
een jaar overheen. Ik was het al
bijna vergeten toen op het ant
woordapparaat de mededeling
stond dat mijn dagboek over
drie maanden zou worden uit
gegeven. Er moest heel wat uit.
Ik geneerde me wel, want alles
wat ik eruit wilde hebben, wilde
de redactie erin." Zoals een
passage uit 1994: 'Ik ben een
sterke, wilskrachtige, vurige
meid'.
Opvallend is Moïra's volwassen
taalgebruik, ook in de fragmen
ten uit haar dagboek die ze
schreef toen ze tussen 9 en 13
jaar was. „Mensen geloven het
niet, maar zo heb ik het toen
opgeschreven en precies zo heb
ik het uitgetypt."
Mede omdat ze ook de periode
vóór haar anorexia heeft be
schreven leest haar dagboek als
een roman. Je wordt gevangen
door haar belevenissen, haar
onbereikbare liefdes, maar ook
door de op en neer gaande
strijd tegen haar levensbedrei
gende ziekte. Je wilt weten hoe
het verder gaat, ongeacht of de
ziekte een rol in je eigen leven
speelt. Door de later geschre
ven reflecties ('ik volgde net een
A/lóira Müller: „Toen ik negen was, wist ik dat ik een boek zou uitgeven."
schrijverscursus'), die cursief
zijn gedrukt, worden relative
ringen aangebracht en situaties
verduidelijkt.
„Ik heb zelf een boek gelezen
over een Amerikaans meisje. Ik
heb alleen de passages over
eten onthouden, maar het was
wel zwaar en schokkend. Daar
bereik je niemand mee. Ik hoop
dat mijn boek mooi is om te le
zen, dat mijn belevingswereld
herkenbaar is voor meisjes met
hetzelfde probleem. Ik kan ze
niet genezen, maar misschien
helpt mijn openheid".
In het eerste deel van haar boek
beschrijft Moïra, dochter van
een Tsjechische vader, met veel
oog voor details over de natuur,
haar verblijf in Tsjechië. In
Frankrijk krijgt ze, samen met
elf andere familieleden, voed
selvergiftiging. Moïra houdt er
een fobie aan over: vier jaar
lang bestudeert ze houdbaar
heidsdata. En doordat haar
maag is gespoeld kan ze later
nooit de vinger in de keel ste
ken. „Ik ben altijd sterk geweest
in fobieën, maar toen ik ano
rexia kreeg waren die weg. Heel
gek. Vooral in die periode heeft
het schrijven geholpen, omdat
het de spinsels in je hoofd
structuur geeft. Die anorexia
kwam snel. In drieënhalve
maand ging ik, door het fana
tiek volgen van de methode
Montignac, van 64 naar 40 kilo.
Ik zag er afschuwelijk uit. Maar
toen mijn genezing op gang
kwam woog ik binnen twee
maanden weer 54 kilo. Ik kon
dat niet zo vlug verwerken en
kreeg nachtmerries."
Therapie heeft Moïra niet ge
holpen, een verblijf van zes we
ken bij een collega van haar
mof der wel. Die dwingt haar
foto cpd harry verkuylen
niet te eten, maar stelt levens
vragen, maakt haar bewust,
waardoor ze weer contact zoekt
met andere mensen. Na haar
genezing is ze drie maanden in
Tsjechië geweest. Nu zit ze op 4
vwo en werkt hard om te spa
ren voor een ticket naar Mexico
om daar naar een internationa
le school en naar haar vriend te
gaan. Ze wil ook naar de uni
versiteit en doorgaan met
schrijven. Fictie dit keer, want
het hoofdstuk Moïra en ano
rexia heeft ze nu, na alles voor
haar boek opnieuw beleefd te
hebben, voor zichzelf afgeslo
ten.
(Moïra Müller: 'Moïra, 16 jaar
en genezen van anorexia', uitg.
Indigo, 29,50 gulden)
JACQUES GELUK»
Misverstanden over leverziek
ten zijn hardnekkig. Dit blijkt
uit een representatieve steek
proef, uitgevoerd door onder
zoeksbureau Heliview in op
dracht van de Nederlandse He
patitis Stichting. Voor de stich
ting is de uitslag van het onder
zoek mede aanleiding om nog
dit jaar extra voorlichting te ge
ven aan het publiek en (para)
medische beroepsgroepen.
Bijna de helft van de onder
vraagden denkt ten onrechte
dat bij een slecht functioneren
de lever altijd alcoholmisbruik
in het spel is. Terwijl een slecht
functionerende lever meestal
wordt veroorzaakt door virus
sen, erfelijke aandoeningen, tu
moren of ziekten elders in het
lichaam.
Van de ondervraagden denkt 60
procent dat een leverontsteking
(hepatitis) altijd een gele huid
en geel oogwit tot gevolg heeft.
In werkelijkheid wordt bijvoor
beeld bij hepatitis C slechts 3
procent van de geïnfecteerden
geel. Bij niet-gele patiënten
met bijvoorbeeld vermoeid
heidsklachten wordt dan ook
niet snel genoeg aan een even
tuele leverziekte gedacht.
Nederlanders blijken niet goed
op de hoogte te zijn van be
smettingsrisico's. Bijna een
kwart van de ondervraagden
weet niet dat iedereen die vóór
1991 is geopereerd of bloed
heeft ontvangen een reële kans
heeft besmet te zijn geraakt met
hepatitis C. Het kan tien tot
twintig jaar duren voordat de
eerste klachten optreden. Hoe
langer chronische hepatitis C
de lever infecteert, hoe groter
de kans op het ontstaan van le
verei rrose en leverkanker.
Een kwart van de bevolking
weet ook niet dat het tegen-
Als piercings niet zorgvuldig zijn aangebracht is er een kans op be
smetting met hepatitis C. foto
woordig in Nederland nog
steeds mogelijk is om via een
medische ingreep hepatitis op
te lopen. Ondanks het feit dat
bloed en bloedproducten sinds
1991 vrij zijn van hepatitisvirus-
sen en er veel aandacht wordt
besteed aan sterilisatie van me
dische apparatuur, kan een pa
tiënt door een menselijke fout
of onzorgvuldigheid tijdens een
medische ingreep nog steeds
besmet worden. Van hepatitis
(letterlijk: leverontsteking) zijn
inmiddels de soorten A, B, C, D,
E, F en G bekend.
De kans om besmet te raken
met hepatitis C via bloed-
bloedcontact is groter dan de
kans op besmetting met het
HIV-virus. Hepatitis C komt
ook veel vaker voor dan aids.
De Gezondheidsraad schat dat
er in Nederland 15.000 tot
60.000 mensen met hepatitis C
zijn besmet, terwijl ons land
zo'n 13.000 hiv/aids besmette
personen kent.
Mogelijke besmettingsbronnen
met hepatitis C:
- onveilige piercing, tatoeage en
acupunctuur
- bloedtransfusie vóór 1991
- bloedproducten vóór 1991
- operaties
- ingrepen aan het gebit
- pnkken aan besmette naalden
- gemeenschappelijk gebruik
van scheermesjes en tanden
borstels
- tijdens de bevalling als de
moeder is besmet
Bijna de helft van de onder
vraagden denkt dat je het van
zelf binnen een jaar zal merken
als je besmet bent geraakt met
een hepatitisvirus. Toch duurt
het bijvoorbeeld bij hepatitis C
vaak 10 tot 20 jaar voordat de
eerste klachten optreden. Juist
vanwege de lange afwezigheid
van duidelijke klachten wordt
besmetting vaak bij toeval en in
een relatief laat stadium ont
dekt. Dan kan er inmiddels
sprake zijn van levercirrose of
zelfs leverkanker.
Ongeveer de helft van de Ne
derlanders weet niet dat ver
moeidheid en gewrichtspijn
klachten bij hepatitis kunnen
zijn. Andere mogelijke klachten
zijn: koorts, gebrekkige eetlust,
buikpijn, misselijkheid, spier
pijn, jeuk, geelzucht en donkere
urine.
(Voor meer informatie: Neder
landse Hepatitis Stichting, tele
foon (030) 21 00 143. Internet:
www.hepatitis.nl)
REDACTIE: MARGOT KLOMPMAKER 021
Blaasontsteking komt vaker
voor bij vrouwen dan bij man
nen, omdat de piasbuis bij
vrouwen veel korter is. Het ver
velende is dat een blaasontste
king nogal eens de neiging
heeft om 'op herhaling' te ko
men. De aandoening wordt ver
oorzaakt door de E.coli bacte
rie.
Een antibioticumkuur is een
middel om ervan af te komen,
maar voorkomen is beter dan
genezen. De E.coli bacterie kan
niet zo goed tegen een zuur mi
lieu. Veel vitamine C-tabletten
eten helpt, evenals het eten van
cranberry's.
De belangrijkste klacht bij een
blaasontsteking is een aanhou
dende drang tot plassen. Vaak
komt er niets. Soms bevat de
urine zelfs wat bloed. De ont
steking veroorzaakt bij het plas
sen een branderig gevoel, lichte
incontinentie, pijnklachten en
kan zelfs koorts met zich mee
brengen. Als de infectie niet
wordt behandeld kan die (blij
vende) schade aan de nieren
toebrengen.
Zeven tips om blaasontsteking
te voorkomen:
1. Hou je plas nooit op
2. Drink minstens 2 liter
dag. Als de blaas regelnii
vuld en geleegd wordt, ki
de bacteriën geen kans o
aan de blaaswand te hec
Bij het plassen worden z
woon weggespoeld
3. Plas voor het slapen g;
na het vrijen
4. Drink tijdens de zwan
schap extra veel en laat
geld de urine controlerei
Zwangere vrouwen hebb
ker last van blaasinfectie
5. Zorg voor een goede in
hygiëne, maar vermijd hi
bruik van zeep, sprays ol
nale douches. Ze vormen
aanval op de zuurgraad v e
vagina waardoor bacterii i'
makkelijker kunnen uitgi k
6. Draag geen strakgespai
broeken of slipjes. Synth 11
ondergoed zorgt voor ei
'broeierig' klimaat waad e
teriën goed gedijen.
7. Raadpleeg de arts bij k
pijn in je rug of lendenen
in de urine of wanneer je k
scheidene blaasinfecties
elkaar hebt gehad.
Bij ouderen die volgens de
richtlijnen van gezondheidsin
stanties voldoende vitamine B6
binnenkrijgen met de voeding
kan het gehalte aan vitamine B6
in het bloed toch aan de lage
kant zijn. Dit blijkt uit een in
Groot-Brittannië uitgevoerd
onderzoek bij mannen en vrou
wen van 65 jaar en ouder. Een
verhoging van het vitamine B6
gehalte in het bloed zou een
bijdrage kunnen leveren aan de
afweer tegen ziektes en aan een
beter geheugen.
Het onderzoek bij ouderen in
Groot-Brittannië was onderdeel
van een nationaal voedingson
derzoek waarbij zowel thuiswo
nende ouderen als ouderen in
tehuizen werden betrokken. De
groep onderzochte ouderen is
representatief voor de Britse
bevolking. Uit het onderzoek
blijkt dat bij een kwart van de
thuiswonende ouderen en bij
na de helft van ouderen die in
tehuizen verblijven het vitami
ne B6 gehalte in het bloed lager
is dan wenselijk.
Het feit dat het gehalte a
mine B6 in het bloed van 'i
ren niet altijd optimaalii
geconstateerd in verschï
onderzoeken bij Nederla
ouderen en in het Europ
NECA onderzoek. De bel
van een te laag vitamine
halte in het bloed is niet
maal duidelijk. Aangetoo t
dat extra inname van viti
B6 bij ouderen bijdra;
het handhaven van een;
quate afweer tegen ziekti
is bij ouderen een positii q
band gevonden tussen hi
mine B6 gehalte in het bl
het presteren bij een aan
heugentesten. Uit het on
zoek blijkt ook dat een la
halte aan vitamine B6 sa J1
gaat met een hoog hornajt
negehalte in het bloed. I
hoog homocysteïnegeha
het bloed draagt mogelij k
aan het risico voor hart-
vaatziekten. Misschien k
hoging van het vitamine
halte in het bloed dit risk
perken.
De lever is een essentieel or
gaan. Als kleine chemische fa
briek is de lever onder meer
verantwoordelijk voor de stof
wisseling, ontgiften, bloedzui-
vering en galproductie. Bij el
kaar gaat het over enkele hon
derden verschillende proces
sen, die zich afspelen rechtsbo
ven in de buik. De lever weegt
circa 1,5 kg en is bij volwasse
nen zo groot als een kleine
voetbal.
Het woord hepatitis komt van
'hepar', het Griekse woord voor
lever. Het achtervoegsel 'itis'
betekent ontsteking. Hepatitis
betekent dus een ontsteking
van de lever. Indien de lever
niet goed functioneert, kunnen
er bij de stofwisseling in ons li
chaam storingen optreden. Een
hepatitis kan onder andere ont
staan door een virusinfectie, er
felijke aandoeningen, tumoren,
ziekten elders in het lichaam, of
overmatig alcoholgebruik (alco-
holhepatitis). In verreweg de
meeste gevallen, zeker b
wassenen, blijken vin
veroorzakers van de hep 5j
zijn, oftewel virale hepal
Een virale hepatitis is be
lijk. j
Er zijn verschillende von
van hepatitis: hepatitis A
D, E, F en G. Hepatitis A
worden vooral overgebr
besmet water en voedsel ll
verschijnselen van deze
hepatitis verdwijnen wei 3
spontaan in de loop van
weken tot maanden. Een
nische ontsteking treedt
op.
Hepatitis B wordt overgi
door bloed-bloedcontat
seksueel contact. Hepal
wordt voornamelijk via!
-bloedcontact overgebr
voor hepatitis D geldt h
als bij hepatitis B. Dezel
drie virussen kunnen w(
dwijnen. Van de virussei
G is nog geen duidelijkz
beeld bekend.
In tachtig procent van de geval
len wordt een hepatitis C-be-
smetting chronisch. Meestal
verloopt dit onopgemerkt, ter
wijl de virusinfectie in de loop
van de jaren wel de lever aan
tast. De grootste gevaren van
een chronische hepatitis C-in-
fectie zijn leverfibrose en lever
cirrose. Levercirrose is een on
herstelbare littekenvorming in
de lever, die op den duur tot le
verkanker kan leiden. Zowel le
vercirrose als leverkanker kun
nen de functies van de lever
dusdanig aantasten dat alleen
een levertransplantatie het le
ven kan redden.
Hoe eerder een hepatitis C
wordt ontdekt, hoe vroeger een
behandeling kan wordei
start en hoe groter de ka
genezing is. De nieuwei
nale combinatietherapie f
interferon en ribavirinel e
een blijvende respons va
tig tot vijftig procent op.
ten die hier goed op reaj
hoeven geen levertrans]
te ondergaan.
Vroegtijdige detectie vai
titis C-patiënten redt du
alleen levens, maar vern
ook nog eens de kosten
gezondheidszorg. Daan
zou vroegtijdige opspor
toenemende vraag naar
transplantaties wellicht
stopzetten.
PUZZEL
Kruiswoord-min-een
Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de letters van het
woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v. Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn
"stal", maar ingevuld moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet
blijken uit de kruisende woorden.)
Horizontaal: 1. Vreemde taal; 5. schilderij; 7. gunstige omstandigheid; 8. uniek; 9. klipgeit;
11. sneuvelen; 14. cijfer; 16. slaghout; 17. kanaal; 18. sneeuwdruppel; 19. diepte; 20. graanafval;
22. hoffelijk; 25.traag; 27. oevergewas; 29. platgehamerd; 30. metaal; 31. deel v.e. trap.
Verticaal: 2. Salonheld; 3. tamelijk; 4. universiteitsbode; 5. splitsen; 6. droge turfstof; 8. ontkenning;
10. naaldboom; 12. hanger in een klok; 13. schilderen; 15. deel v.h. been; 16. werpkoord; 19. bek;
21. houten vat; 22. met elkaar; 23. veldhospitaal; 24. mannelijk dier; 26. woestijn in Azië; 38.
schaamte.
Oplossing van zaterdag:
HORIZONTAAL: 1. Stroman; 8. Jonas; 10. Aram; 12. leve; 14. no, 15. atm; 16. ik; 17. sen; 19. oke;
21. var; 22. erg; 23. ram; 25. bui, 26. ei; 27. eau; 28. na; 30. moed; 32. Riga; 34. ramen; 36. senator.
VERTICAAL: 2. Tja; 3. roman; 4. on; 5. Malmö; 6 Ase; 7. Pan; 9. bek; 11. rosario; 13. viering;
18. era; 20. keu; 24. Medan; 25. buret; 26. emt; 29. aap; 31. ere; 33. Ino; 35. ma.
Zakpijpen, vastzittende zeedie
ren, produceren een ingewik
kelde verbinding, die tumoren
veel effectiever bestrijdt dan be
staande geneesmiddelen. We
tenschappers van de Harvard
universiteit zijn erin geslaagd
om de stof chemisch na te ma
ken. Dat spaart de koraalriffen
in de Caribische Zee, die niet
meer hoeven te worden afge
schraapt. Het middel is binnen
vijf jaar op de markt.
„Het is het meest complexe
molecuul dat ooit op commer
ciële schaal is gemaakt", zegt
belprijs won voor de chemie. In
zijn lab is de verbinding, ge
naamd ecteinascidine, voor het
eerst met succes nagemaakt.
Door verbetering van de pro
ductiemethode kan de stof in
grote hoeveelheden worden ge
maakt. Overigens zijn zeer klei
ne hoeveelheden al effectief.
Een kleine vijf kilo van het pro
duct is al genoeg om te voldoen
aan de wereldvraag, zo schat
Corey.
Al in de jaren tachtig is de ge
neeskrachtige werking van de
complexe verbinding in zakpijp
ontdekt. Maar de zuivering van
het gewenste eiwit uit het zee
dier bleek zeer tijdrovend en
kostbaar. Een Spaanse firma
heeft nog geprobeerd zakpijpen
te telen in de wateren rondom
Puerto Rico. Maar met weinig
succes. Vervolgens werd de
hulp ingeroepen van chemicus
Corey. Die zette in 1994 enkele
medewerkers aan het werk. En
de klus was in 1996 geklaard.
De synthesemethode is gepa
tenteerd. Sindsdien worden er
klinische testen gedaan op hon
derden patiënten in Amerika en
Europa. Het middel i
veelbelovend om b(
huidkanker te behande
behandeling vereist sle
gen injecties met een tfl
14 milligram van het r
Ter vergelijking: een
bevat al 325 milligrai l
zaam middel. Volgens
het middel honderd tot
derd maal zo effectief a
het meest gebruikte min
gen borst- en baar moe
ker.
PETER DE JAEGER»
