Discriminatie bij de politie
532
ZATERDAG 20 MEI 2000
Allochtone agenten
worden dagelijks
gediscrimineerd door
'witte' collega's.
Kwetsende grappen
zijn in sommige teams
schering en inslag.
Vaak gaat het Verder:
familieleden worden
nagetrokken, een
allochtone collega met
een splinternieuwe
BMW is meteen
verdacht. Vaak zit er
niks anders op dan je
te gedragen als een
Bounty: bruin van
buiten, wit van
binnen. Meedoen met
aanvallen op je eigen
soort is de enige
manier om je staande
te houden.
Wervingsbijeenkomst van de politie. Sinds begin jaren negentig'richten de campagnes zich in belangrijke mate op allochtonen, want het korps moet 'gekleurd' om een afspiegeling te zijn van de multiculturele samenle
ving. Door de huidige 'uitval' richt het beleid zich thans niet alleen op 'binnenhalen' van allochtone dienders, maar ook op 'blijven'. foto archief henk bouwman
Allochtone agenten onder vuur
Voor Jerry, al jarèn diender in Rot
terdam, gaat geen dag voorbij
zonder pijnlijke 'mopjes'. In zijn
surveillancewagen hoort hij de nieuwste
grappen en grollen over de portofoon voor
bij komen: „Heb je ook in de krant gelezen
dat ze nu kikkers kunnen klonen zonder
hoofd? Dat zouden ze ook eens met Marok
kanen moeten doen", klinkt het dap.
Even later gaat het over NATOS: Noord-
Afrikaanse Teringlijers Op Sportschoenen. In
Amsterdam heten die weer anders: NAFfers,
voor Noord-Afrikanen. Op het bureau klin
ken scheldnamen voor bevolkingsgroepen
per stadsdeel. De Antillianen in Hoogvliet
zijn 'teringzwarten', in Rotterdam West zijn
het 'kanker-Turken' en in het centrum 'die
tyfus-Marokkanen. „Het is ontzettend kwet
send als je tot zo'n groep hoort", zegt Jerry
(37), die van Zuid-Amerikaanse afkomst is.
„Witte agenten praten over buitenlanders
alsof ze allemaal crimineel zijn. Je voelt je
aangesproken."
Discriminatie van allochtone agenten zelf
gebeurt doorgaans subtieler, weet voorzitter
Joop Vogel van de politievakorganisatie ACP.
„Een maand of vier geleden draaide ik in
Alkmaar een nachtdienst met twee allochto
ne collega's. Bij een briefing aan het begin
van de avond ging het over een allochtone
bekende van de politie. Hij had aangifte ge
daan van diefstal van sieraden, maar daar zat
een luchtje aan. 'Dat komt jou zeker bekend
voor, hè?', las een van die allochtone dien
ders 's nachts in een e-mailtje van een Ne
derlandse agent. Hij insinueerde duidelijk:
daar heb je weer zo'n criminele soortgenoot
van je en jij hebt er ook trekjes van."
Vogel stelde direct voor om naar de leiding
te stappen. Maar de betrokken agent wilde er
geen zaak van maken, omdat hij toch zou
overstappen naar een ander bureau. Volgens
Vogel zijn er ook teams waar zwart en wit
prima samenwerken. „Ik kwam op een wijk
bureau in Utrecht waar driekwart van de
agenten allochtoon was. Die ploeg draaide
fantastisch. Daar worden geen flauwe grap
pen gemaakt, dat weet ik zeker." Ook voor
zitter Hans van Duijn van de Nederlandse
Politiebond (NPB) stelt dat de integratie van
allochtone agenten op veel plaatsen goed
verloopt. „Maar er zijn nog te veel 'zwarte
plekken'."
Onderzoek
Over de aard en omvang van discriminatie
van allochtone politieagenten is op hoog ni
veau weinig bekend. Van het ministerie van
Binnenlandse Zaken tot aan de Raad van
Hoofdcommissarissen (RvH) weten ze dat
het gebeurt, het probleem wordt alleen niet
keihard bestreden. „Maar discriminatie bin
nen de korpsen heeft absoluut onze aan
dacht," zegt woordvoerster Marianne van
der Linden van de RvH. „Er loopt momen
teel een onderzoek naar omgangsvormen
binnen de politie, riaar aanleiding van Ka-,
mervragen aan minister van justitie Korthals.
En in juni evalueren we het integriteitssta-
tuut, waar ook discriminatie onder valt."
De vereniging Paraat, die zich bezighoudt
met de rol van de politie in een multiculture
le samenleving, is de enige die redelijk in
zicht heeft in racistisch gedrag. Inspecteur
Mohsine Semlali, medeoprichter en voorzit
ter van het honderd leden tellende Paraat,
zegt dat jaarlijks tientallen 'witte' agenten
zich schuldig maken aan ernstig discrimine
rend gedrag jegens allochtone collega's.
Honderden dienders gaan zich te buiten aan
grollen en grappen 'die niet meer leuk zijn'.
De meeste gevallen doen zich voor in de
grote steden in de Randstad, waar de meeste
allochtone dienders werken. Maar ook in
minder stedelijke gebieden, waar 'allochto
nen relatief eenzaam in witte korpsen belan
den, doet het probleem zich voor, zo blijkt
uit een onderzoek in opdracht van het mi
nisterie van binnenlandse zaken.
In een intern rapport van het korps Am
sterdam Amstelland uit november 1998 ge
ven zeventien allochtone ex-agenten aan
ontslag te hebben genomen, omdat zij
slachtoffer waren van 'openlijke discrimina
tie'. „Men vergeleek mij met Marokkaanse
criminelen", zegt een van de ex-dienders.
„Ik werd gepest en gediscrimineerd. Ze
noemden mij Malcolm X", doelt een andere
vertrokken agent op de in 1965 vermoorde
Amerikaanse zwarte leider.
Het aanhoudende'discriminerende gedrag
wordt deels verklaard door de enorme toe
stroom van allochtone agenten sinds begin
jaren negentig. De politie moest worden 'ge
kleurd' om een afspiegeling te zijn van de
multiculturele samenleving. Nieuwkomers
werden met bosjes tegelijk binnengehaald.
De overheid hoopte zo de groeiende kloof
tussen allochtonen burgers en de politie te
verkleinen. Tegelijk moesten de gekleurde
agenten meer inzicht verschaffen in crimina
liteit onder allochtonen.
„Toen zijn grote fouten gemaakt," zegt
Gilles Landheer, beleidsmedewerker van het
ministerie van binnenlandse zaken en voor
drie jaar uitgeleend aan het informatiepunt
'Kleurrijk Korps' van het Nederlands Politie
Instituut (NPI). „Er is te weinig gelet op op
leidingsniveau en vaardigheden, waardoor te
veel agenten op straat kwamen die onvol
doende Nederlands spraken. Dat heeft al
lochtone dienders een slechte naam opgele
verd."
Het gevolg was dat agenten van buiten
landse komaf weer net zo snel vertrokken als
zij gekomen waren, de meesten vanwege de
cultuur bij de politie. Landheer: „Al is er wei
nig cijfennateriaal: je kunt er gif op innemen
dat discriminatie nog steeds gebeurt. Daar
om moet nu eindelijk eens onderzocht wor
den in hoeverre discriminatie de uitstroom
van allochtone agenten veroorzaakt."
Afvallers
De politie probeert het probleem dus weer
recht te breien. Lag voor gekleurde agenten
voorheen het accent op 'binnenhalen', nu
ook op 'blijven'. In het politieapparaat is im
mers nog geen vijf procent allochtoon. Vol
gens ACP-voorzitter Vogel is het moeilijk om
deze mensen vast te houden. „In de eerste
twee, drie jaar is de uitstroom van allochtone
en autochtone dienders in opleiding onge
veer even hoog: veertig procent. Dat veran
dert als ze. echt aan het werk gaan. Bij au
tochtone agenten daalt de uitval, terwijl on
der allochtonen het aantal afvallers juist
groeit."
Inspecteur Semlali van Paraat weet wel
hoe dat komt. „Nieuwkomers worden vaak
in het diepe gegooid. Positieve punten wor
den dan al gauw als negatief bestempeld. Als
een allochtone diender zich in een conflict
terughoudend opstelt, wordt dat als 'niet as
sertief gezien. Terwijl het tonen van respect
Samen op wacht.
foto archief paul van weel
in veel buitenlandse culturen juist nodig is
om problemen op te kunnen lossen."
De politie probeert in speciale multicultu
rele cursussen voor dit soort culturele ver
schillen begrip te kweken bij de witte dien
ders. De noodzaak is er, zegt ACP's Joop Vo
gel. „Discriminatie ontstaat vaak door mis
verstanden. Stel dat een Turkse diender ge
regeld telefoontjes pleegt in zijn eigen taal.
Misschien belt hij wel gewoon zijn vrouw.
Maar als je niet oppast groeien grapjes over
die onverstaanbare telefoontjes uit tot discri
minatie. Dan speelt 'die Turk' opeens poli-
tie-informatie door aan criminele vriendjes,
of werkt hij aan een hasjtransport."
Semlali lacht om het gros van de multicul-
ti-cursussen. „Die worden gegeven door
neptrainers van Micky-Mousebedrijven, die
een gat in de markt zien. Ze gaan twee of
drie dagen naar Marokko, leren er couscous
eten en huren een muziekgroepje in. Voor
hun klasje Hollanders vertellen ze als 'Ma-
rokko-expert' dan dat moslims vijf keer per
dag bidden, waarna iedereen zijn diploma
krijgt."
Ook de Teleac-cursus 'Leiding geven aan
een kleurrijk korps' van het ministerie vindt
Semlali belachelijk. Tegen middernacht krij
gen autochtone agenten te zien dat ze toch
vooral respect moeten hebben voor de cul
tuur van hun allochtone collega's. „Die cur
sus hadden ze dertig jaar geleden moeten
geven toen de eerste gastarbeiders naar Ne
derland kwamen. Het is een belediging voor
allochtone politiemensen als hun collega's
nu nog zo'n Teleac-cursus nodig hebben."
Evenzeer triest vindt Semlali het voorstel
uit een onderzoek voor Binnenlandse Zaken
om allochtone agenten weerbaarder te ma
ken tegen discriminatie door collega's. „Dat
is natuurlijk de omgekeerde wereld. Maar
goed, als op korte termijn anders helemaal
geen resultaten worden geboekt, dan moet
het maar."
Volgens Semlali passen dit soort plannen
in de vrijblijvende aanpak van discriminatie
bij de politie. „Aan' het einde van het jaar kan
de korpsleiding zo netjes laten zien hoeveel
dienders hun multiculti-diploma hebben ge
haald. Maar niemand hoeft aan te tonen dat
het aantal gevallen van discriminatie is ge
daald. Als je dit echt wilt aanpakken, moet je
korpsen op resultaat afrekenen. Geen suc
ces, geen geld. En net als in Engeland: 'name
and shame'Laat maar zien in welke korpsen
veel wordt gediscrimineerd."
Pijnlijk
Rotterdam hoort daar in ieder geval bij,
meent diender Jerry. „Als collega's een inval
voorbereiden en ik loop toevallig binnen tij
dens de bespreking, zwijgt iedereen opeens.
Zodra zij mijn bruine snater zien, denken ze
meteen: is hij wel te vertrouwen?, bang dat ik
de actie verklap aan 'criminele contacten'."
Dat doet pijn, maar het is nog lang niet zo
erg als de arrestatie van een allochtone colle
ga een tijd geleden, zegt Semlali. „Op weg
naar huis werd hij aangehouden door ver
keersagenten van het Korps Landelijke Poli
tie Diensten, die zijn kenteken hadden nage
trokken. Door een typefout meldde de poli
tiecomputer dat het om een gezochte misda
diger ging. In een mum van tijd waren ook
de directe collega's van de allochtone agent
ter plekke en hielden hem onder schot. Toen
bleek dat het om een misverstand ging, kon
er geen excuusje vanaf."
Zelf zegt Jerry, die al meer dan tien jaar bij
de politie werkt, over een olifantenhuid te
beschikken. „Anders was ik er al lang aan
onderdoor gegaan. Maar er zijn genoeg col
lega's die sterven van binnen. Sommigen
melden zich van pure ellende maar ziek. Dat
kan maanden duren, soms langer."
Joop Vogel van de ACP denkt dat er zeker
mogelijkheden zijn om discriminatie te be
straffen. „Een korpschef buiten de Randstad
betrapte onlangs een ondergeschikte, die via
het HKS herkenningssysteem de vertrouwe
lijke antecedenten van een allochtone colle
ga natrok. Die man is op het matje geroepen
en kreeg een aantekening in zijn personeels
dossier. Dan is je kans op promotie wel ver
keken."
Als politiemensen collega's opzettelijk dis
crimineren is dat reden voor ontslag op
staande voet. Volgens zowel de NPB als de
ACP is dit nog nooit voorgekomen. „Eigenlijk
belachelijk", zegt Semlali. „Wij weten dat er
zeker tientallen dienders zijn die op grond
van discriminatie acuut uit het korps moeten
worden geschopt. Iedereen bij de politie
heeft de mond vol van integriteit, zeker als
het om allochtonen gaat. Maar waarom
moet iemand die een tientje achterover
drukt wel vertrekken, terwijl discriminatie
onbestraft blijft?"
ACP en NPB zijn bereid om slachtoffers
van gedupeerden te begeleiden in een proef
proces, om daarmee het signaal af te geven
dat discriminatie hard wordt afgestraft. NPB-
voorzitter Van Duijn: „Maar het ontbreekt
aan aangiften en harde bewijzen. Je kunt wel
stappen ondernemen tegen discriminatie,
maar als je dat niet keihard kunt aantonen
ga je op je bek. Het slachtoffer wordt dan een
aansteller."
Het komt volgens de bonden namelijk ook
voor dat allochtone agenten 'misbruik' ma
ken van discriminatie. Van Duijn: „Bij feiten
onderzoek bleken klachten in een enkel ge
val niet op waarheid te berusten. Zo iemand
diskwalificeert niet alleen zichzelf, hij of zij
plaatst ook de politie in een kwaad daglicht."
Des te groter is het dilemma voor de echt
gediscrimineerde dienders. Agent Jerry: „Je
hebt toch een hypotheek en een gezin om te
onderhouden. Je kunt je niet veroorloven je
baan kwijt te raken door zo'n conflict. En
zelfs al win je een procedure, wat heb je dan
voor een leven bij de politie? Je staat te boek
als verrader. Dan ga je van alles in je hoofd
halen. Een collega die wegens discriminatie
is ontslagen heeft nog altijd vrienden bij de
politie. En als je weet dat ze nu al in je ver
trouwelijke dossiers zitten te spitten en ge
ruchten de wereld in helpen, kunnen ze het
je heel lastig maken."
CARINE NEEFJES
FERDI SCHROOTEN
