Morsch breit verder aan schaakmachine Fritz
De mentaliteit bij MSV moet veranderen'
Dirk Kuijt?
De KWESTIE
Sport
door ANTON VAN GERNER
haalt 300.000 stellingen per seconde, een
goede menselijke schaker vijf."
Rekenkracht
De snelheid van de pc is erg belangrijk,
want die bepaalt de rekenkracht. „Bij de
eerste zet heb je twintig mogelijkheden.
De tegenstander heeft die ook en dus zijn
er al 400 zetten te bedenken. Dat verme
nigvuldigt zich na elke zet dus heel erg
snel. Er zijn zo enorm veel varianten, dat
je de computer niet al te diep kunt laten
doorrekenen. Wij denken zeven zetten
vooruit. De computer is blind voor wat er
daarna kan gebeuren. En daar ligt het
verschil met een mens. Een menselijke
schaker heeft intuïtie hoe de partij zich
verder kan ontwikkelen, een computer
niet."
Het NK schaken krijgt momenteel be
hoorlijk wat publiciteit, niet in de laatste
plaats omdat Fritz tot de deelnemers be
hoort. De schaakbond wees de enige
wildcard aan de regerend Nederlands
kampioen computerschaken toe, maar
dat ging niet zonder slag of stoot. Ten
eerste eisten de spelers 70.000 gulden ex
tra prijzengeld, bevreesd als zij waren
voor Morsch en zijn schaakmachine. Met
dank aan professor Jaap van den Herik
van de universiteit van Maastricht
(Morsch: 'De man van de kunstmatige
intelligentie'), die de nodige sponsors
vond, kwam het geld op tafel. Op het NK
komt Fritz uit onder de gelegenheids-
naam Fritz SSS*, vanwege de beginletters
van de drie geldschieters.
Paul van der Sterren liet direct weten
principieel niet tegen een computer te
willen schaken.Manuel Bosboom was er
ITERDAG 20 MEI 2000
Dirk Kuijt (19) is geselecteerd voor het
olympisch elftal dat eind mei uitkomt op
het EK. In Slowakije kan de selectie van
Han Berger kwalificatie voor de Olympi
sche Spelen afdwingen. Als het dus even
meezit heeft Katwijk in de vorm van de
FC-Utrechtspeler een deelnemer in Syd
ney. Het gaat snel met Dirk Kuijt. In wel
ke richting en in welk tempo zal zijn
ontwikkeling als voetballer hem leiden?
Is FC Utrecht zijn plafond of moet Kuijt
nu al naar een topclub?
Dirk van Duijn, bij Quick Boys Kuijts trainer
in de jeugd:
„Dirk heeft de mentaliteit en het karakter voor
de top van het betaalde voetbal. Die 'goeie kop'
had hij overigens al toen hij als zesjarig jochie
bij ons binnenkwam. Dirk is op dit moment al
een subtopper en voor de stap naar de echte top
zal hij een beetje geluk moeten hebben. Bij FC
Utrecht zit hij goed, hij krijgt de kans en hij
neemt die ook. Dirk zal het komende jaar een
vaste basisplaats moeten veroveren en op die
plek zal hij moeten presteren. Wat er dan ge
beurt, weet je maar nooit.
Hendrik van Beelen, die twee jaar geleden
met Kuijt de overstap van Quick Boys naar FC
Utrecht maakte:
„Ik heb Dirk de laatste tijd niet zien spelen,
maar ik weet wel dat hij erg goed vooruit is ge
gaan. Zijn selectie voor het olympisch elftal is
daar een bewijs voor. De bondscoach mag spe
lers tot 21 jaar selecteren en hij kiest voor Dirk
die pas 19 is. Misschien kan hij de top aan. Als
zijn ontwikkeling gaat zoals het tot nu toe is ge
gaan, heeft hij zeker de mogelijkheden, want
wat hij heeft bereikt heeft hij helemaal zelf afge
dwongen. Zijn volgende doel kan de echte top in
Nederland zijn. Daarvoor zal Dirk een beetje ge
luk nodig hebben. Een half seizoen jezelf in de
kijker spelen kan genoeg zijn om de interesse
van de Nederlandse topclubs op te wekken. Dirk
krijgt daarvoor de mogelijkheid. Let maar op."
Mark Wotte, die als trainer van FC Utrecht
Kuijt zijn eerste kansen in het betaald voetbal
gaf:
„Dirk is nu nog niet geschikt voor de topvier van
Nederland. Misschien is hij dat wel over een
paar jaar. Nu is hij een middenmootspits, die in
de komende tijd een subtopper moet worden. Hij
heeft er de kwaliteiten voor. Dirk kan een wed
strijd openbreken, is oersterk en heeft een gewel
dige wedstrijdmentaliteit. En vergeel zijn neusje
voor de goal niet. Op dit moment is hij een pri
ma pinchhitter, die zich moet ontwikkelen tot
een volwaardige eredivisiespits. Hij zal zijn
kracht nog wat meer moeten koppelen aan tech
niek en tactiek. Dirk kan over een jaar of drie
een plaag voor elke defensie zijn. Om dat te be
reiken moet hij nog wat aan zijn tekortkomin
gen werken, maar daar heb je het weer: zijn
mentaliteit zal er voorzorgen dat hij niet zal
rusten voordat hij zijn zwakke plekken heeft ver
beterd.
Martin Donker, journalist van het Utrechts
Nieuwsblad, volger van FC Utrecht:
„Een club als Feyenoord is nog te vroeg voor
hem. Dirk heeft het wel in zich om binnen tivee
jaar door te breken, want voor een jongen van
nog geen twintig die in de jeugd bij de amateurs
voetbalde heeft hij al veel bereikt. Hij heeft het
afgelopen seizoen in 31 van de 34 duels meege
speeld. Hoewel daarbij meer dan twintig inval
beurten zaten, is het een opvallend groot aantal.
Dirk maakt een hoop los bij de supporters als hij
invalt. De manier waarop hij zich opstelt en zijn
onverzettelijkheid spreken de mensen hieraan.
En dan zou je bijna vergeten dat hij ook nog wat
kan met een bal. Hij is zeker geen domme spits.
Een ander pluspunt van Dirk is dat hij totaal
geen faalangst heeft. Het lijkt hem niets te doen
als hij een enorme kans mist. De keer daarna
vraagt hij gewoon weer om de bal. In de laatste
wedstrijd van afgelopen zondag tegen Ajax was
hij erg goed op dreef. Ferdi Vierklau had han
denvol werk aan hem."
Willem Spierdijk, lid van de Dirk-Kuijtfanclub
„Dirk Kuijt is een geweldige spits. Ik heb hem de
wedstrijd tegen Sparta zien spelen, toen was-ie
met afstand de beste man van het veld. Ik vind
het een echte Feyenoord-spits. Die club gokt nu
op Connolly en een of andere Zweed. Zit die Bob
Baan soms te slapen? Moet ik dan alles voorzeg
gen?"
TEKST GERARD BAAS FOTO AP
Jeroen Piket was de eerste die het op het NK tegen Fritz moest opnemen. foto gpd/cor vos
Hij vergelijkt het met een moeilijk breipatroon. Een forse portie geduld en heel secuur werken zijn
belangrijke ingrediënten om een schaakprogramma voor de computer te maken. Het gaat Drentenaar
Frans Morsch goed af, hoewel zijn geesteskind Fritz ondanks diens brute rekenkracht ook een zwakke
plek blijkt te vertonen en de deelname van de computer aan het NK schaken omstreden is.
V Drontense programmeur met computer omstreden deelnemer NK schaken
MC
lordwijker Jan Koek zet punt achter basketbalcarrière
\vil niet op deze manier
der, met medespelers die
alles op alles zetten om
loogste te bereiken." Bas-
var Iballer Jan Koek laat niets
duidelijk te wensen over.
afscheid bij de Noord
se promotiedivisionist
V is definitief. „Het is een
Jcipekwestie."
Sis een drukte van belang in
gangen van het Katwijkse
reas College (locatie Rijn-
id). Jan Koek (34 jaar, 2.07
er) doceert er wis- en na-
kunde. De Noordwijker
it eigenlijk een vrije och-
maar hij is toch naar
nol gekomen om een stapel
efwerken na te kijken en om
eindexamenkandidaten
hart onder de riem te ste-
Het is tekenend voor Koek.
et jongeren bezig zijn is so-
lewa; so het leukste dat er is. Als je
maal hun vertrouwen ge-
I u ij inen hebt, kun je ze alles la-
doen. Het is een uitdaging
steeds weer het onderste uit
soonjhn te halen."
it laatste betrekt Koek ook
zichzelf en zeker wanneer
in een basketbalveld staat,
id heeft hij geprobeerd het
ómale uit zijn sportieve
pbaan te hellen. De overstap
zijn eerste club MSV (toen
tweede klasse rayon) naar
IW iivisionist Voorburg past
naëe ten dat plaatje. Al was hij er
chts' bankzitter, toch koos
ervoor om op het hoogste
Eau te basketballen. Toen
"burg hem geen reis- en
nstenvergoeding meer wil-
betalen, was het verhaal
„Hoe fanatiek ik ook ben,
moet wel leuk blijven. Ze
len me een autootje geven
tussen Noordwijk en Voor-
gheen en weer te pendelen,
ir de benzine en verzekerin-
moest ik allemaal zelf beta-
Gelukkig kan ik een beetje
Tien, maar bij die club
richt ?ten ze niets van mijn be
ing."
ia BV Lisse keerde Koek acht
geleden terug in Noordwijk
Frans Morsch (47) is wereldwijd één
van de zeven professionele program
meurs van schaakprogramma's. Drie van
hen komen uit Nederland. „In Nederland
bestond al vroeg een computerschaak
vereniging, dat stimuleert enorm. We zijn
eikaars concurrenten, maar er is geen
sprake van moordende concurrentie. Ie
der kan zijn brood in deze kleine markt
verdienen."
De Drontenaar doet dat de laatste ja
ren vooral met het computer schaakpro
gramma Fritz, waarvan inmiddels de zes
de versie is verschenen. Voor ruim hon
derd gulden is het zilveren schijfje te krij
gen. Schakers gebruiken het programma
als hulpmiddel om zelf beter te leren
schaken.
Fritz 6 prijkt momenteel op de eerste
plaats van de wereldranglijst van compu
terschaakprogramma's. Net als bij men
selijke schakers kunnen de computerpro
gramma's een bepaalde rating behalen.
Een Zweedse organisatie doet niet anders
dan stekkertjes tussen twee schaakcom
puters plaatsen en ze tegen elkaar te la
ten spelen.
Uitstekend
In de strijd tegen andere mechanische
breinen doet Fritz 6 het dus uitstekend,
maar tegen schakers van vlees en bloed
kan het nog beter, denkt Frans Morsch.
Zelf maakt hij overigens geen schijn van
kans. „Twintig zetten, dan is het wel
over. Ik heb vroeger veel bij een schaak
vereniging gespeeld, maar meer dan een
middelmatige clubspeler was ik niet.
Niks bijzonders."
Sinds vijftien jaar houdt hij zich bezig
met het schrijven van schaakprogram
ma's. „De pc raakte toen in opkomst, het
programmeren werd een hobby van me
en dat heb ik met schaken gecombi
neerd. Ik ben begonnen met Basic, heel
eenvoudige programmaatjes."
Nadat een fabrikant van schaakcom
puters zich meldde met een opdracht,
ging het balletje rollen. In de eerste jaren
werkte hij twee klussen per jaar af. Tien
jaar geleden begon hij in opdracht van de
Duitse fabrikant ChessBase aan Fritz, een
naam die hij overigens niet zelf bedacht.
„Achteraf gezien vind ik die naam niet zo
geslaagd. Amerikanen gebruiken dat
woord als ze aan Duitsers denken, net
zoals wij Sjefke tegen Belgen zeggen."
Morsch is alleen ingehuurd voor het
schaaktechnische deel. In zijn werkka
mer prijkt de bokaal die Fritz in 1995 won
bij het WK computerschaken in Hong
Kong. „Het was een vorige versie van
Fritz. Op dat WK won Fritz van Deep
Blue, die later een match tegen Kasparov
heeft gespeeld. Je kunt Fritz en Deep
Blue nu niet meer met elkaar vergelijken.
Deep Blue is niet zozeer een programma,
maar meer een computer met speciale
chips voor het schaken. Die berekent 800
miljoen stellingen per seconde. Het Bru-
te-Forceconcept, waarop schaakpro
gramma's zijn gebaseerd, wordt hier wel
heel erg doorgetrokken. Zo'n brute re
kenkracht bereik je niet op een pc. Fritz
ook op tegen, maar wilde zijn collega
schakers niet de mogelijkheid op het ex
tra prijzengeld ontnemen. „Bij twee wei
geraars zouden we ons hebben terugge
trokken", stelt Morsch. Bosboom zette
zijn protest tijdens het toernooi wel
kracht bij door na drie zetten tegen Fritz
remise aan te bieden. Morsch weigerde
namens de computer, waarop Bosboom
de partij opgaf.
Wisselend
De resultaten zijn wisselend: van een
snelle winstpartij tegen 's lands jongste
grootmeester Erik van den Doel tot een
blamerende nederlaag tegen Loek van
Wely. Met de puntendeling tegen Sergei
Tiviakov kroop Fritz maandag door het
oog van de naald. De computer stond er
slechter voor, maar de ex-Rus verkeerde
in tijdnood. „Het is ongeveer wat ik er
van had verwacht. Fritz speelt op het ni
veau van een grootmeester, daar ben ik
heel blij mee. Voor de verdere ontwikke
ling is het een probleem dat we zo weinig
tegen grootmeesters spelen. Dit is een
mooie gelegenheid om dat te doen, zodat
ik in de zevende versie van Fritz nog
meer schaakkennis kan aanbrengen.
Meer schaakkennis, daar gaat het om."
„Van Wely heeft veel ervaring in het
spelen tegen computers. Alle deelnemers
hebben een paar weken voor het NK Fritz
in huis gekregen, om zich te kunnen
voorbereiden. Van Wely gebruikte anti-
computerschaak en dat was heel effec
tief. Hij hield zijn eigen stelling goed
dicht en bereidde omzichtig een aanval
voor. Ik wist dat daar een probleem lag
bij Fritz, maar niet dat het zo erg was.
Maar wat ik al zei: we spelen te weinig te
gen grootmeesters. Fritz schaakt vooral
tegen computers, dan komen bepaalde
problemen niet aan het licht. Je krijgt dan
een soort bloedarmoede in het program
ma."
De eigen stelling gesloten houden, dat
is de beste remedie om tegen de compu
ter te schaken. Morsch geeft de concur
rentie een tip: „Laat je niet in met tacti
sche stellingen, want dan verlies je het.
Bij een open stelling zijn er zoveel com
binatiemogelijkheden dat de computer
onverslaanbaar is."
Fritz zal het NK schaken niet winnen.
Het neemt niet weg dat de protesten te
gen de deelname van een computer aan
een kampioenschap blijven. Op een in
ternetsite zijn inmiddels ruim 600 protes
ten binnengekomen. Uitspraken als 'Je
laat een vorkheftruck toch ook niet mee
doen aan het NK gewichtheffen' worden
afgewisseld met opmerkingen dat een
computer nooit moe, ongeduldig of on
geconcentreerd wordt en een uitgebreide
database kan raadplegen.
Of Fritz volgend jaar opnieuw een uit
nodiging krijgt, is nog maar de vraag.
Morsch: „De FIDE (wereldschaakbond,
red.) en de bondsraad kunnen het nog
afkeuren. De spelers moeten er over be
slissen en er moet veel extra geld op tafel
komen, dat is ook niet makkelijk. Het
blijft omstreden, maar voor mij is het een
leerzaam toernooi."
Jan Koek: „Ik ben altijd in staat geweest voorrang te geven aan mijn sport. Tijdens mijn studie heb ik er re
kening mee gehouden en nu doe ik dat nog steeds. Als je alles maar een beetje goed plant, dan hoeft een
baan van negen tot vijf of een opleiding echt geen obstakel te vormen om drie keer per week te trainen en in
het weekeinde een wedstrijd te spelen." foto dick hogewoning
bij MSV, dat inmiddejs gepro
moveerd was naar de eerste
klasse rayon en in de daarop
volgende jaren maakte Koek
deel uit van de ploeg die pro
moveerde naar de promotiedi
visie. Hij was een tijdje speler-
/coach, maar dat bleek geen
ideale constructie. Met de
komst van de Bosnische trainer
Burhan Alibegovic kon Koek
zich weer concentreren op zijn
rol binnen de lijnen. MSV
draaide onder Alibegovic won
derwel mee in de top van de
promotiedivisie. Geen vuiltje
aan de lucht dus, zou je den
ken.
Voor Jan Koek is het niet ge
noeg. Hij ergert zich al enige
tijd aan de gebrekkige inzet van
een aantal teamgenoten en
daarom is het wat hem betreft
genoeg geweest. Het afgelopen
basketbalseizoen was zijn laat
ste in de hoofdmacht van MSV.
Hij heeft dat al een paar maan
den geleden laten weten aan
zijn coach. „Ik wil dat iedereen
zich onvoorwaardelijk inzet om
een zo goed mogelijk resultaat
te behalen. Dat is de afgelopen
tijd te vaak niet zo geweest. In
wedstrijden is het geen kunst
om jezelf honderd procent te
geven, maar het gaat me dan
ook vooral om de inzet en op
komst bij trainingen. Een aantal
spelers heeft gewoon niet de
juiste mentaliteit. Er zijn jon
gens die trainingen afzeggen
vanwege een verjaardag. Dat
gaat er bij mij echt niet in. Ik wil
daar niet meer mee geassoci
eerd worden en daarom heb ik
besloten te stoppen. Het is een
principekwestie.
Koek benadrukt dat hij zeker
geen negatief beeld wil schet
sen van zijn ex-teamgenoten.
„Het geldt ook maar voor een
deel van de spelersgroep. En
misschien heb ik ook wel mak
kelijk praten. Als iemand een
eigen zaak heeft en daarom op
koopavond moet werken, dan
kan ik daar inkomen en daar
heb ik ook respect voor. Zelf
ben ik altijd in staat geweest
voorrang gegeven aan mijn
sport. Tijdens mijn studie heb
ik er rekening mee gehouden
en nu doe ik dat nog steeds. AIS
je alles maar een beetje goed
plant, dan hoeft een baan van
negen tot vijf of een opleiding
echt geen obstakel te vormen
om drie keer per week te trai
nen en in het weekeinde een
wedstrijd te spelen. Daar ben ik
van overtuigd."
Koek vindt niet dat de vierde
plaats in de eindrangschikking
voor MSV een knappe prestatie
is. Er had meer ingezeten: „Ei
genlijk hebben we dit seizoen
ondermaats gepresteerd. Ik
miste te vaak de echte killer
-mentaliteit in ons team. Je
moet de tegenstanders willen
vernederen, ze op alle fronten
overklassen. Die drang ontbrak
in een aantal wedstrijden. Al
leen al tegen de drie staartploe-
gen hebben we daardoor zes
punten verspeeld. Als je ge
woon wint van die jongens, dan
word je kampioen, want de
achterstand op de nummer één
was precies zes punten."
Een oorzaak van de gebrekki
ge instelling bij zijn ploeggeno
ten ligt volgens Koek in de
smalle selectie van MSV. „Op
zich hebben we een mooie
groep van twaalf spelers, maar
er zijn geen alternatieven ach
ter de hand. Daardoor hoeven
mensen niet te vrezen voor hun
plek, ook al komen ze een paar
keer niet op de training. Geluk
kig stroomt er volgend seizoen
weer een junior door naar de
senioren (Gerben van der Holst,
red.) en krijgt het team een paar
versterkingen van buitenaf.
Misschien wakkert dat de on
derlinge competitie een beetje
aan."
Om er toch nog een positieve
wending aan te geven, wijst
Koek er op dat hij nu eindelijk
tijd heeft voor de dingen die hij
al die tijd heeft gelaten ten fa
veure van het basketballen. „Ik
ga komende zomer lekker vol
leyballen op strand. Wellicht ga
ik ook weer in de zaal spelen,
bij NOVO. Dat heb ik jaren ge
daan in combinatie met MSV,
maar uiteindelijk bleek volley
bal toch te belastend voor mijn
nek." Een eventuele comeback
bij NOVO is wel afhankelijk van
de omstandigheden bij die ver
eniging. „De dingen die ik nu
mis bij MSV moeten daar wel
aanwezig zijn. Als ik nergens
naar tevredenheid terecht kan,
ga ik wel tennissen of een ande
re individuele sport beoefenen.
Ik moet in ieder geval bezig blij
ven."
Koek ziet niets in een rentree
bij MSV. „Ik heb overigens wel
de indruk dat een aantal jon
gens daar anders over denkt. Zo
van 'die staat in augustus wel
weer met zijn tasje bij de sport
hal'. En ik moet zeggen: ik ben
er gek genoeg voor. Maar dan
moet er eerst een mentaliteits
verandering komen. Afspraken
moeten worden nagekomen.
We zijn tenslotte geen bier
team."
