Kastanj everzameling
bloeit in de Beemster
Rijp en Groen
Wondermiddel sterkt planten tegen ziekten
VRIJDAG 19 MEI 2000
REDACTIE: MARGOT KLOMPMAKER
Opzomeren
Nu komen de beste tuin-
vveken van het jaar eraan.
We zijn niet langer bang
voor nachtvorst die zo
veel schade kan berokke
nen. De ijsheiligen zijn
weer vertrokken en blij
ven hopelijk een heel jaar
weg zodat we
onze tuinen
en balkons
vrolijk kun
nen beplan
ten met kleu
rig vorstge-
voelig spul.
Daartoe reke
nen we op de
eerste plaats
alle exoten en
half exoten
die we met
kuip en al
moeizaam de
winter door
hebben ge
bracht. Nu
mogen ze
weer genieten
van licht en
lucht.
Mochten we
ze nog niet
verpot hebben dan zal
dat nu moeten gebeuren.
Vaak volstaat het verver
sen van de bovenste, on
geveer 10 cm, grond. Die
peuteren we er dan uit
om daarna goede verse
compost en potaarde aan
te brengen. Is de plant
letterlijk uit de pot ge
groeid dan zullen we deze
uit de pot moeten halen.
Dat is niet steeds gemak
kelijk zoals ik uit ervaring
weet. Lossteken langs de
potrand en de kluit, door
en door nat maken helpt.
Na deze behandeling gaat
alles er wel uit en kan de
oude aarde uit de kluit
worden geklopt. Meestal
is het handig om de wor
tels wat in te korten. Dan
kan de plant weer terug
in dezelfde pot die zeer
goed schoongemaakt is
om eventuele sporen van
schimmels dan wel onge
dierte kwijt te raken. Voor
veel planten is het beter
om in een niet te grote
pot te komen. Dan vor-
GREET BUCHNER
POSTBUS 507
3002 PA HAARLEM
men ze teveel blad en is
de kans op bloemvor-
ming minder. Dat geldt
onder andere voor de ka
merlinde. In tuin of terras
zoeken we uiteraard een
plaat die aangepast is aan
de eisen van de plant en
altijd enigs
zins be
schermd is
tegen teveel
wind.
En nu de
eenjarige zo-
merplantjes
die al weken
te koop wer
den aange
boden maar
door voor
zichtige en
zuinige tui
niers, waar
toe ik mezelf
ook reken,
werden
gemeden.
Immers één
nachtje vorst
en alle moei
te is voor
niets geweest. Maar nu is
het zover, nu mogen ze
de grond in. Maar eerst
zorgen we ervoor dat ze
zich zonder pot helemaal
vol kunnen zuigen in
lauw water. Daar is wel
een enkel uurtje mee ge
moeid, geen nood. In de
tussentijd maken we de
uiteindelijke plek in tuin
of bak goed klaar.
In de tuin de grond goed
losspitten en dan voor elk
plantje een kuil maken
die groter is dan de kluit.
Als dat gebeurd is alle
kuiltjes volgieten met wa
ter en als dat weggezakt is
onze nieuwe aanwinst er
in. Daarna aanvullen met
goede compost of potaar
de, aandrukken en nog
eens water geven. Niet
omdat de plant te droog
staat, maar om de aarde
tussen de wortels te spoe
len. Van het grootste be
lang. Wortels blijven al
leen in leven als ze zich
kunnen hechten aan de
omringende aarde.
Knusheid uit tuinschuurtje
Alsof er in de tuin nog niet
genoeg te doen valt, zijn er
in het boek 'Uit het Tuin
schuurtje' een bonte ver
scheidenheid aan gezellige
knutseltips bij elkaar ge
harkt. Het maken van
houten plantenlabels bij
voorbeeld, het bouwen
van windharpen, beschil
deren van turfpotjes en
het vervaardigen van tuin-
vazen uit mos en gaas.
Op sommige van de 156
pagina's lijkt de relatie
met tuinieren vergezocht:
want wie piekert er ooit
over om laarzen te be
schilderen met een bloe-
menmotief of een 'tuins-
jaal' te maken of eigen
kruidenzeep voor een
bad? Nou, volgens de
schrijfster is het heel lo
gisch, want 'aan het eind
van een drukke dag in de
tuin of schuur kunnen de
spieren vermoeid of zelfs
stijf zijn. Dus is het heer
lijk om een lang, heet bad
te nemen dat geurt naar
kruiden'.
Haar tuinschuurtje moet
een warm nest zijn. Want
daar krijgen alle zinnige
en minder zinnige ideeën
gestalte. Zodoende zijn er
ook tips opgenomen om
dat schuurtje op te knap
pen en te decoreren.
Uit het Tuinschuurtje:
leuke ideeën met materi
alen uit eigen tuin en
schuur. Uitgeverij Terra,
Warnsveld.
ALEX VAN HOOF
De grootste verzameling van
kastanjebomen in Nederland
wortelt in de Beemster. Een
particuliere collectie van 33
soorten. Nu bloeiend met witte,
crèmekleurige, rode en rood
witte 'kaarsen'. Allemaal ge
plant door Hans Völlmar in zijn
Beemster Arboretum. Een ver
zamelingvan 1500 houtige ge
wassen, gratis toegankelijk voor
het publiek. Want de gepensio
neerde bosbouwkundig ingeni
eur houdt van bomen én men
sen.
Hij moet een houten hart heb
ben, dat de sapstroom van zijn
tenen naar zijn kruin pompt.
Want zijn hart klopt louter voor
bomen. Hans Völlmar wil ze al
lemaal in zijn armen sluiten. Al
le bomen van de gematigde zo
ne van het noordelijk halfrond.
Hij steekt zaailingen weg onder
notenbomen bij graaf en gravin
d'Ursel op kasteel Hex in Bel
gië, waar hij als bestuurslid van
de internationale dendrologi-
sche (boomkundige) vereniging
over de vloer komt. En vertroe
telt die scheuten in de Beem
ster klei. Maar als het boompje
niet bijzonder opgroeit, is hij
hard. Snoeihard. „Een nieuwe
boom die niet interessant is
omdat hij te veel lijkt op de
hoofdsoort, zaag ik fluitend om.
Daar heb ik geen enkele moeite
mee."
Hij verstuurt nog net geen
rouwkaarten als een geliefde
boom sneeft, maar het doet wel
eens pijn. Naast de lijst met
1500 soorten bomen en strui
ken heeft hij een 'mortuarium-
lijst'. „Ik ben een nauwkeurig
boekhouder. Op die lijst houd
ik de planten en bomen bij, die
na drie maal aanplanten toch
nog doodgaan omdat ze het
hier niet redden. Die laten het
afweten vanwege de kalk, de
kleiachtige grond of omdat ze
niet tegen de vorst kunnen."
„De kleigrond van de Beemster
is zo voedzaam waardoor plan
ten soms niet genoeg 'verhou
ten'. Dan kunnen ze in de win
ter niet tegen de vorst en gaan
ze kapot." Het mortuarium her
bergt inmiddels 250 planten en
bomen die het niet redden in
zijn arboretum. Dat kostte hem
ook voor 10.000 gulden aan
plantgoed. Hij glimlacht de ver
liezen weg, want er is nog zo
veel moois over. „Afgelopen
winter heb ik weer zestig nieu
we exemplaren geplant. Die
moeten nog in de computer
worden gezet. Want je moet het
serieus aanpakken als je iets
wilt voorstellen, en dat wil ik."
Völlmar telt zelf 72 jaarringen.
Heeft zijn wortels als ingenieur
in de bosbouw. „Maar in Ne
derland is weinig aan bosbouw
te doen." Hij kwam tot wasdom
als management consultant in
de automatisering, maar kon
zijn liefde voor de bomen niet
beteugelen. Hij kocht in 1970
een twee hectare oude tuinderij
aan de Neckerweg in de Beem
ster. „Zo'n bedrijfje waar vroe
ger een heel gezin van kon
rondkomen." Begon te planten
en te planten. Niks boompje
groot, plantertje dood. Sommi
ge exemplaren zijn in dertig
jaar geëvolueerd tot ware
woudreuzen. Inmiddels is zijn
tuin ondergebracht in een
stichting om de continuïteit te
waarborgen.
Vrijwel dagelijks loopt hij op
zijn klompen door zijn 'tuin
van Eden'. Niet om te mijme
ren, maar om de handen uit de
mouwen te steken, want Völl
mar houdt de verzameling bo
men en planten helemaal zelf
bij. Een eenmanstuin van zes-
enhalve hectare. Al gaat zijn
vrouw over de borders en de
moestuin. „Op de grensgebie
den hebben we wel eens dis
cussie. 'Ik wil die boom weg'
zegt ze dan, of ze wil juist dat
een boom net wordt gesnoeid."
Geen olijfboom of kurkeik te
zien. Die redden het niet in zijn
liefdevolle dendrologische do
mein. „Ik verzamel alles uit de
gehele gematigde zone van het
noordelijke halfrond. Tot aan
de poolcirkel toe. Van de Hima
laya tot Noord-Amerika. „Olijf
bomen uit het mediterrane kli
maat doen het hier niet, maar
ik heb wel een steeneik uit het
Middellandse-Zeegebied. Die
staat hier al achttien jaar."
Niets is in willekeurige volgorde
geplant. Aan de ene zijde van
de Neckerweg zijn de bomen in
families bij elkaar gezet. Van
valse christusdoorn tot sneeuw
bal, elastiekjesfioom of kardi
naalshoed. „Dat is het systema
tische tuingedeelte. Alles aan
eiken, kastanjes, berken en es
sen staat er bij elkaar. Dat ver
gelijkt lekker makkelijk."
„Aan de andere kant van de
weg hebben we het geografi
sche gedeelte. Daar heb ik bo
men en struiken uit bepaalde
gebieden bij elkaar geplant.
Daar kun je zien hoe die soor
ten allemaal bij elkaar voorko
men in de Kaukasus, China, Ja
pan of Noord-Amerika." Dat
leidt tot kleine boslandschap
pen van de verschillende conti
nenten, al gaat het wel om jon
ge bosjes want de aanplant hier
is pas in 1993 begonnen.
Bezoekers zijn welkom in het
arboretum. Zo'n achthonderd
per jaar maken een wandeling
waarbij ze de beschrijving vol
gen, of ze worden als groep
ontvangen in een centrum dat
hij hiervoor liet bouwen. Een
plek voor een praatje en een le
zing met lichtbeelden.
„De ene bezoeker is in vijf mi
nuten klaar. Die ziet de ene na
de andere 'groene boom'. Maar
er zijn ook mensen die zich de
hele middag lopen te vergapen.
Zo'n arboretum is een soort
vertraagde film. Iedere dag ver
andert het en iedere maand
hebben we iets in bloei staan.
Zelfs winterbloeiers, waar wei
nig mensen weet van hebben."
En de meeste mensen weten
weinig, als het om boomkunde
gaat. Völlmar gaat in de scha
duw van een Kaukasische vleu-
gelnoot staan. Een knoeperd
waaronder je makkelijk vijftien
auto's in de schaduw kunt zet
ten. „Die verkopen ze in de
tuincentra in een potje. Dat
wordt een boom van dertig me
ter omtrek."
„Het is bijna een misdrijf dat
tuincentra dat verkopen. Vrij
wel niemand weet dat die
boom zo groot wordt, terwijl je
er ook kleine soorten van hebt.
Dat is ook zo met eiken en kas-
Draaien en maaien
Grasmaaien heeft veel ge
meen met afwassen: het is een
steeds terugkerend klusje,
waarvan de omvang toeneemt
naarmate langer wordt ge
wacht. Voor luie maaiers
gloort enige hoop. Volgens fa
brikant Husqvarna maakt de
handmaaier Novocut 64 lange
grassprieten nog eenvoudig
een kopje kleiner. Dat kan
door met een draaiknop de
maaihoogte te variëren tussen
12 tot 55 millimeter. De prijs is
fors voor een handmaaier: 239
gulden.
Informatie: Husqvarna, Al
phen a/d Rijn, 0172 - 468322.
Vuilzuiger voor vijver
Wie een schone vijver heeft,
kan doorgaans op de bodem
j kijken. Maar zo zuiver als het
water is de vijvergrond ge
woonlijk niet: er liggen slib,
drek, visuitwerpselen en afge
storven plantenresten op.
Kortom, een smerig en am-
moniakproducerend laagje.
De Pondovac vuilzuiger
I brengt deze vieze bodemlaag
j boven water. Het apparaat
zuigt tot tien millimeter grote
J modderdeeltjes op en vervoert
deze via een slang naar een
kunststoffen tankreservoir van
dertig liter.
Is de tank vol, dan zorgt een
radiografisch handigheidje op
de handgreep ervoor dal
vuilzuiger direct wordtu
schakeld. Vervolgens gat
ventiel op de tank open,
door de inhoud binnenl
conden via een speciale
voerslang op bijvoorbed
border belandt: de opga
laag is onder meei w
bloemenmest. Is de ladii
geleverd, dan kan er mei
ongeveer 529 gulden kos
Pondovac weer verderw
gezogen.
Voor meer informatie:!
Pumpen BV, Nijkerk, 03
246.2210.
tanjes. Je hebt heel fraaie klein-
blijvende kastanjes. Het is net
als met mensen: je hebt hele
lange en hele kleine."
Niet alleen de stadstuinier in de
nieuwbouwwijk weet vaak niet
wat voor bomen er te koop zijn.
Ook de groenvoorzieners van
waterschappen en gemeenten
zijn dendrologisch gezien vaak
analfabeet. „Die hebben geen
assortimentskennis. Neem de
koningslinde, die ze steeds
planten langs wegen. Ondingen
vaak. Ik kan ze een linde laten
zien die minder onderhoud
vraagt, niet druipt, sneller
groeit en langer in het blad zit.
Maar als je die linde wilt, moet
je daar wel even over onder
handelen met een kweker. Ze
komen niet vanzelf naar je toe."
„Er is ook een raar soort exo-
tenangst. Bang voor vreemde
bomen. Terwijl het hier stikt
van de vreemde bomen. Wal
noten en kastanjes die zijn ge
accepteerd, komen ook uit
Zuidoost-Europa. Toch zijn er
mensen die tegen exotische bo
men ageren. Maar als je heel
recht in de leer bent, mag je
ook geen boom in de polder
planten, want een polder was
vroeger water."
Wat bomen betreft is Völlmar
ook wel eens recht in de leer.
„Toen de mensen begonnen te
verzamelen sleepten ze allerlei
bomen naar West-Europa. In
een botanische tuin staat een
notenboom uit China naast een
uit Noord-Amerika. Soms wor
den die per ongeluk gekruist.
Dan krijg je geen natuurzuivere
soorten. Het blad is niet goed
ingesneden, de knopperi zijn
vlekkerig. Dan ben ik hard
hoor. Daar gaat ogenblikkelijk
de zaag in."
Het Beemster Arboretum is te
vinden aan de Neckerweg 67a.
De tuin is dagelijks geopend
van 9.00 uur tot zonsonder
gang. Toegang is gratis. Op
aanvraag kunnen rondleidin
gen voor groepen worden ver
zorgd.
RIEN FLORIS
Trimmer voor twee klusjes
De Multi-Trim 300 DX kan
kantelen en daardoor kan de
ze gazontrimmer veranderen
in een graskantensnijder.
Kwestie van horizontaal en
verticaal. De snijdraad wordt
automatisch steeds ingevoerd.
Met behulp van een telescoop
kan de steellengte dertien
centimeter variëren. De
Trim weegt bijna drie ki!
oplaadbare accu levertt
vermogen van 450 Watt.
apparaat kost ruim twee
derd gulden.
Informatie: Electrolux!
door Products, AJpheni
Rijn, 035 - 6037470.
De Multi-Trim 300 DX.
Kruiswoordraadsel
HORIZONTAAL: 1. Indien; 4. brander; 7. proberen; 10. spil; 12. stonde;
13. muzieknoot; 14. limited; 15 atmosfeeroverdruk; 16. dierengeluid;
17. droogoven; 19. voorvoegsel; 20. majeur (muz 21. vaartuig; 22. tandeloos
zoogdier; 23. reuzenvogel; 25. loco-burgemeester; 27. kathedraal;
28. pausennaam; 29. voegwoord; 30. barenspijn; 32 windrichting; 33. feest in
December; 35. liefkozing; 36. stimulerend middel.
VERTICAAL: 2. Langspeelplaat; 3. munt; 4. wortel; 5. voorzetsel; 6. Indonesisch
eiland; 8 soort aardewerk; 9. Jeruzalem; 11. sportpark; 13 overgaan van vloeibare
in vaste toestand; 17. behoeftig; 18. uiting van berusting; 22. Arabische havenstad;
24 rivier in Duitsland; 26. vruchtendrank; 30. grasland; 31. ratelpopulier;
33. bazige vrouw; 34 voorzetsel.
Oplossing van woensdag:
Horizontaal: 1. Ongepast; 5. spelpeil; 6. last; 8. Geel; 10. oerig; 12. prent.
Verticaal: 1. Omslag; 2. goedje; 3. pupil; 4. spits; 7. aarde; 9. loop; 11. gat
In Amerika is een biologisch
middel ontwikkeld dat planten
beschermt tegen ziekten en
plagen door het natuurlijk im
muunsysteem te versterken.
Verantwoordelijk is een eiwit,
afkomstig uit een bacterie die
het gevreesde perenvuur ver
oorzaakt in fruitbomen. Het
wondermiddel komt binnen
twee maanden op de Ameri
kaanse markt en kort daarna is
het beschikbaar voor de rest
van de wereld.
Het eiwit, harpin genaamd, is
ontdekt door onderzoekers van
de Cornell universiteit in Itha
ca, New York. Het bedrijf Eden
Bioscience brengt het op de
markt onder de naam Messen
ger. De werking van het eiwit is
uitgebreid getest in het veld op
45 gewassen in vier landen.
Vreemd genoeg is het eiwit ge
haald uit een ziekteverwekker
Erwinia amylovora, de bacterie
die vuur veroorzaakt in appel
en perenbomen, maar ook in
siergewassen zoals rozenstrui
ken.
Via moleculaire techniek is de
chemische basis gevonden van
de natuurlijke afweerreactie
van de plant op deze fatale in
fectie. Die wordt in gang gezet
door enkele genen in de bacte
rie die het eiwit harpin maken.
Het eiwit sluit de gangen af
waarlangs de bacterie de plant1
verder binnendringt. Als het ei
wit op de juiste plek is inge
bracht in het blad van een to
maat. tabak of geranium ster
ven de plantencellen, waar
langs de ziekteverspreiding
plaats vindt, binnen een dag,
waardoor verdere bacteriële in
fectie onmogelijk wordt.
In de praktijk is het dan al te
laat. Eenmaal geïnfecteerd legt
de plant het loodje. Het middel
moet daarom preventief wor
den toegediend, zodat de plant
vooraf extra weerstand op
bouwt tegen een breed scala
aan ziekten. Volgens de Ameri
kaanse instelling die beslist
over toelating van nieuv
delen is het de eerste ke;
een biopesticide beschü
dat rechtstreeks het afa
chanisme benvloedt.
Het eiwit beschermt niff
tegen bacteriën, virussei
schimmels, maar ook te
ke middel de wortelgrot
door de plant minder y'
dig heeft. Of dat al nietg
is leidt snellere vruchtlij
fruitbomen tot een hog
brengst.
PETER DE JAEGER
Hans Völlmar tussen de takken van een bloeiende kastanje: „Een nieuwe boom die niet interessant is, zaag ik fluitend om.
FOTO CPD JOOP BOEK
De Husqvarna Novocut 64
FOTQl
