Schadeclaim voor S.E. Fireworks
Turkse familie heeft de hoop nog niet opgegeven
h
los rond lijst vermisten
Ramp in Enschede
Geblakerd rampgebied
TNO: Zeecontainers volkomen
ongeschikt als vuurwerkopslag
'Dat beeld zal ik nooit vergeten'
Fractievoorzitters diep geschokt
iiiii
L
lot ji wil Enschede helpen
7^ De Europese Commissie wil Enschede hulp bieden.
(onderzoeken hoe dat concreet kan gebeuren. Dit heeft
Ier Prodi van de Europese Commissie gisteren in Den
ezegd na een gesprek met premier Kok. Geld daarvoor
o' oeten komen uit structuurfondsen van de EU. „We heb-
mogelijkheden concrete hulp te bieden. We onderzoe
hoe dat het beste kan", zei Prodi. De commissievoorzit-
>rnde de vuurwerkramp in Enschede een grote tragedie.
tocht in Enschede
orde
iiks
iEi In Enschede wordt morgenavond een stille tocht ge-
nTer nagedachtenis aan de slachtoffers van de vuur-
mp. Na afloop houden premier Kok en burgemeester
-an Enschede een toespraak. Prins Willem-Alexander en
-aardiging van het kabinet zullen de tocht bijwonen. De
endt de stille tocht rechtstreeks uit op TV2. De uitzending
om 18.45 uur en duurt tot 20.15 uur.
efietconcert voor slachtoffers
jori oe^ Begin juni wordt er in het Arke Stadion in Enschede
16 nefietconcert gehouden voor de slachtoffers van de vuur
rad unp. De organisatie is in handen van enkele medewerkers
•Chi Universiteit Twente. Het liefdadigheidsconcert heeft
vr« op 3 of 10 juni. Ook in Hoogeveen is zondag een bene-
NJI ïcert. Volgens organisator H. Bakker hebben George Ba-
silia Rombley en CB Milton al toegezegd belangeloos te
se optreden. Het Orkest van het Oosten met dirigent Jaap
lei reden, dat Enschede als thuisbasis heeft, overweegt even-
benefiet-of herdenkingsconcert te geven. In het Lim-
Grubbenvorst wordt zondag onder het motto 'Samen
nschede' een benefietconcert gegeven door een keur aan
artiesten. In cultuurcentrum Reggehof in Goor geeft
jents Symfonieorkest 26 mei een uitvoering.
|itie niet goed beschermd'
De politiemensen van het Rampen Identificatie Team
ijn tijdens hun werkzaamheden in het rampgebied in En-
niet goed beschermd geweest tegen asbestdeeltjes. De
sdie ze ophadden, bieden hen onvoldoende veiligheid,
Christelijke Politiebond (ACP). Ze baseren zich op on-
van de arbeidsinspectie. De leden van het RIT lopen tij-
graaf- en zoekwerkzaamheden het risico dat ze worden
esleld aan stofwolken die kleine asbestdeeltjes bevatten,
/oö eidsinspectie heeft inmiddels aangegeven hoe de RIT'ers
M ilig kunnen werken. Ze dragen nu speciale filters en be-
ïai lende kleding. De ACP zegt het te betreuren dat de Ne-
Ma dse politie nu weer naar een rampterrein is gestuurd
zn ij ze onvoldoende voorbereid moesten werken in een ge-
zal aar gevaarlijke stoffen zijn.
ag
;e bezwaarmaker is huis kwijt
H ie» De enige man die in 1997 bezwaar maakte tegen de
n-l ining voor S.E. Fireworks is zaterdag zijn huis, schuur en
oor de explosie kwijtgeraakt. Martin Slot antwoordde in
ualiteitenprogramma Netwerk op de vraag of hij kwaad is
kvind het geweldig jammer. Je staat machteloos." Hij
lat de gemeente fouten heeft gemaakt: „Dat blijkt wel als
'ij? ritje door de buurt maakt."
is, lis mobieltje voor slachtoffers
irt KPN Telecom besloot direct na de ramp in Enschede
S( nobiele telefoons met 85 gulden beltegoed beschikbaar
k| en voor de slachtoffers die het ergst getroffen waren. Het
0 irm. In twee dagen raakte Primafoon, de winkel van KPN,
onderd exemplaren kwijt. Toch is dankbaarheid niet alles
(telefoonbedrijf te beurt valt. Jessica van der Weij staat
ilen nader dan het lachen. „Het is schandalig", vindt ze.
leleboel mensen maken misbruik van de regeling. Som-
3U; hebben er drie of vier meegenomen. Mijn moeder is alles
[as n moet nu bij mij logeren. Het is gewoon belachelijk dat
ns, jeen mobiele telefoon krijgt."
n I rijven moeten plan maken
lfe
Bedrijven die door hun activiteiten een groot risico
fa; n voor de omgeving moeten voor februari volgend jaar
r jen veiligheidsrapport opstellen. In dat plan moeten on-
dere scenario's staan die beschrijven wat het effect op de
ing is als er een ongeluk gebeurt. Dat staat in het Besluit
izware ongevallen 1999 (Brzo 1999). In het besluit staan
len aanzien van preventiebeleid, beheersing van risico's
irmatieverstrekking door de bedrijven. Bedrijven moeten
5(. ;en rampenbestrijdingsplan maken en beleid vaststellen
3(l risico's van zware ongevallen te beheersen,
lil
i n aanwijzing slecht advies majoor
Het ministerie van defensie heeft geen aanwijzingen
landmachtmajoor die S.E. Fireworks voor de gemeente
ede heeft gecontroleerd, slecht advies heeft gegeven. Dat
nj niet de reden dat hij op 23 december 1999 uit zijn functie
leven, zegt een woordvoerder van het departement. Dins-
P :rd bekend dat het openbaar ministerie (OM) in Arnhem
vorig jaar een onderzoek is begonnen naai- de activiteiten
majoor van het Bureau Adviseur Milieuvergunningen.
gn peciale afdeling van de landmacht houdt zich voorname-
iig met het adviseren over de Nederlandse vuurwerkbran-
ok voeren ze controles bij bedrijven uit en rapporteren ze
iltaten aan de gemeenten. Defensie gaf dinsdag alleen
kennen dat de landmachtofficier zich mogelijk schuldig
(imaakt aan 'met zijn functie onverenigbare nevenactivi-
Li Het bezit van de woningstichtingen Domijn en De
laats in Enschede is door de vuurwerkramp volledig ver-
Ook panden in de wijk Roombeek die nog rechtop staan,
beschadigd dat renovatie niet mogelijk is. De herontwik-
van het gebied zal zeker twee tot drie jaar in beslag ne-
Ie gezamenlijke woningcorporaties hebben gisteren aan-
1 nigd dat medewerkers in Enschede de komende dagen op
gaan bij mensen die, na een eerste opvang in de Diek-
J11, vervangende huisvesting hebben gekregen. Deze men-
gen een permanente huurwoning aangeboden.
t woningcorporaties gesneuveld
honen van de lijst met
n van de vuur-
'p in Enschede is tot nu
nnate chaotisch verlo-
■erdere slachtoffers uit
'pgebied hebben zich
leren bij diverse instan-
registreren, maar
'g steeds op de lijst,
oorbeeld is Teun Staal
Lasondersingel. Hij
zich zondagmorgen bij
manhal. „U zoekt geen
;ti mte? Dan hoef ik uw
21 >k niet te noteren", zo
m gezegd. Toen hij zich
j| niddag vanaf zijn lo
in Brabant bij 0800-
'dde, bleken hij en zijn
ineens op de vermis-
e staan. „Terwijl eerder
een zus van mijn
ons terecht had ge-
frbazing werd groter
constateerden dat zij
gmorgen nog steeds op
de lijst stonden. „We belden
met de gemeente of we ons
huis in konden. Toen we onze
namen doorgaven, bleek dat we
nog niet van de lijst waren afge
voerd."
Gistermorgen, vier dagen na
de ramp, belde Staals vriendin
voor tijdelijke huisvesting. Ze
kwam tot de ontdekking dat ze
nog altijd als vermist te boek
stond. „Hoe komen we van die
lijsten af', waagt Staal zich ver
twijfeld af.
Een soortgelijk verhaal vertelt
Kristiaan Böhm. De student
was zondagmorgen door een
huisgenoot gemeld bij de Diek-
manhal als zijnde terecht. Zon
dag en maandag gebeurde dat
door Böhm zelf nogmaals bij
woningcorporatie De Woon
plaats, de Sociale Dienst, de
Universiteit Twente en het offi
ciële nummer 0800-1100.
„Dinsdagmorgen bleek ik bij de
Sociale Dienst nog niet op de
lijst van terechten te staan."
enschede stephan scheper
Sinds de grote knal is er niets meer van hen
vernomen. De namen van Süleyman Temel (37)
zijn vrouw Hawa Temel-Karacan (30) en hun
vierjarige zoontje Nuh-Mertkan staan op de
lange lijst van vermisten. De familie heeft de
hoop nog niet opgegeven. Intussen overheerst
de verbijstering. „Dat zoiets kan gebeuren in
een land als Nederland."
De huiskamer van Saban Temel (41) dient als
ontmoetingsplek. De ouders, vier broers en twee
zussen weten zich gesteund door familieleden en
kennissen. Een familielid uit Duisburg reist elke
dag naar Enschede om haar bloedverwanten bij
te staan. De vader van Süleyman en Saban zit
volledig stuk op de bank. Aan de tafel zoekt zijn
echtgenote snikkend steun bij een aantal vrou
wen, haar gewonde arm in een mitella.
„Psychisch zijn m'n ouders helemaal weg", zegt
Nazik Temel (18), Süleymans jongste zus. „Mijn
broer ligt boven ziek in bed. Hij is er ziek van, dat
hij niets heeft kunnen doen. We geven hem kal
meringsmiddelen. Op het moment van de ont
ploffing stonden we met zijn allen buiten te kij
ken. Süleyman woont aan de Tollensstraat. Na de
eerste explosie dachten we eigenlijk dat het voor
bij was. Omdat hun zoon naar de wc moest en ze
de ramen dicht wilden doen, gingen mijn broer,
zijn vrouw en Nuh-Mertkan hun woning binnen.
Toen het weer begonnen te knallen, zijn we ge
vlucht in de richting van de Anna van Buren-
school. Daarna hebben we ze niet meer gezien."
De andere kinderen uit het gezin van Süleyman
Temel (3 en 11 jaar) waren toen niet thuis en
worden opgevangen door familie. „De jongste
vraagt constant waar haar moeder is. Wij kunnen
daar geen antwoord op geven. Zoals we van de
gemeente zelf ook geen enkele informatie krij
gen. Als ze gevlucht zijn, hadden we nu toch wel
iets van ze gehoord. Maar we hebben de hoop
nog niet opgegeven. Er liggen een hoop mensen
op de intensive care; het zou kunnen dat ze daar
bij zitten", oppert Nazik.
De familie is slecht te spreken over de hulpverle
ning. „Wij gaven onze familieleden als vermist op
in de Diekmanhal. Krijgen we later een telefoon
tje dat ze terecht zijn en in de Diekmanhal zitten.
Gaan we kijken en blijkt daar helemaal niets van
te kloppen! We zijn voortdurend wezen kijken in
de Diekmanhal en kregen telkens nul op het re
kest. Het viel ons ook op, dat alle Nederlanders
naar het Dish Hotel werden gebracht. De laatste
dag in de Diekmanhal waren er bijna alleen maar
allochtone slachtoffers."
Twee families stellen vuurwerkopslagplaats aansprakelijk voor ramp
Letselschade-advocaten in Enschede hebben gisteren het bedrijf S.E. Fireworks offici
eel aansprakelijk gesteld voor de ramp in de vuurwerkopslagplaats. De claim is inge
diend namens twee gedupeerde families. De advocaten hebben bij de gemeente En
schede alle dossiers opgevraagd die betrekking hebben op de vuurwerkopslagplaats
van S.E. Fireworks. De raadslieden eisen deze dossiers op met een beroep op de Wet
Openbaarheid van Bestuur (WOB).
enschede anp
Ook andere advocaten gaan
zich richten op de ramp in En
schede. De Vereniging van Ad
vocaten voor Slachtoffers van
Personenschade (ASP) vindt dat
het strafrechtelijk onderzoek
dat het OM in Almelo nu instelt
veel te beperkt is. Justitie heeft
gerechtelijke vooronderzoe-
niet naleven van de milieuvoor
schriften door S.E. Fireworks.
En omdat justitie sabotage niet
uitsluit, richt een ander onder
zoek zich op onbekenden die
ken geopend naar het al dan mogelijk de brand of de ont
ploffing hebben veroorzaakt.
Volgens de ASP moeten deze
onderzoeken uitgebreid wor
den naar 'alle anderen aan wie
de brand en de ontploffing te
wijten zijn'. Deze organisatie
denkt onder meer aan onder
zoeken naar minister Pronk van
VROM en leden van het ge
meente- en provinciebestuur.
„De uitbreiding is noodzake
lijk om geen hiaten in het on
derzoek te krijgen", zegt de ver
eniging in een schriftelijke ver
klaring. „De uitbreiding is met
het oog op de belangen van de
slachtoffers ook dringend ge
wenst, nu zij voor het claimen
van hun schade weieens aange
wezen kunnen zijn op een mo
gelijk nalatige overheid."
De gemeente Enschede en de
provincie Overijssel kunnen er
dan volgens W. Hendriks, advo
caat voor bestuurszaken, ook
op rekenen dat instellingen en
particulieren civiele procedures
gaan aanspannen om de over
heden aansprakelijk te stellen
voor de geleden schade door de
explosie bij het vuurwerkbe-
drijf.
Volgens het ASP is het af
wachten van het onafhankelijke
onderzoek naar de ramp niet
zinvol. Het is onduidelijk wat
hun bevoegdheden zullen zijn,
meent de vereniging. Als het
OM het onderzoek naar de
ramp niet uit eigen beweging
uitbreidt, overweegt de ASP
aangifte te doen.
Brandweermannen renden voor hun leven
delft anp-rien polderman
Onder explosieven- en vuurwerkexperts groeit
het vermoeden dat de zeecontainers een mogelij
ke verklaring vormen voor de alles verwoestende
klap bij S.E. Fireworks in Enschede. Volgens een
TNO-rapport uit 1997 zijn zeecontainers onge
schikt voor de opslag van vuurwerk. De wanden
van zo'n container houden hitte van buiten te
kort tegen, slechts vier minuten, terwijl dat vol
gens de voorschriften voor vuurwerkopslag een
uur zou moeten zijn.
De deuren van een zeecontainer kunnen met
een sterke stangenconstructie hermetisch wor
den afgesloten. Voor het transport op zee is dat
een goede eigenschap, die bij opslag van vuur
werk juist een probleem vormt. De gasdruk, die
bij brandend vuurwerk in de container tot zeer
grote hoogte wordt opgebouwd kan daardoor
niet weg, zodat de container ten slotte als een
reusachtige granaat explodeert. Dat kan verkla
ren waarom uiteengescheurde delen van zeecon
tainers honderden meters verderop werden terug
gevonden.
Uit onderzoek van TNO in Delft is gebleken dat
met een verhitting van buitenaf de binnenkant
van een stalen container al binnen enkele minu
ten 140 graden Celsius bereikt. Daarna kan het
vuurwerk spontaan ontbranden. TNO hield een
standaard (20-voets) zeecontainer met een twee
delige draaideur naar buiten, tegen het licht. De
wanden, plafond en deuren zijn opgebouwd uit 5
milimeter staalplaat, in damwandvorm. TNO
concludeerde dat vooral de deuren de hitte on
voldoende tegenhouden. Volgens het onder
zoeksinstituut deugen de landelijke voorschriften
voor de deuren wat dit betreft niet.
enschede gpd
De voorzitters van alle Tweede-
Kamerfracties waren gisteren
diep geschokt tijdens een be
zoek aan Enschede. Samen
hoorden ze de soms hartver
scheurende verhalen van hulp
verleners en agenten aan.
Zo luisteren WD'er Hans
Dijkstal en Thom de Graaf
(D66) aandachtig naar het ver
haal van afdelingschef L. Lod
der van de politie. Deze vertelt
over een jonge collega, die za
terdag een moeder redde en
daarna twee dagen in onzeker
heid verkeerde over het lot van
haar dochtertje. „U kunt zich
voorstellen hoe de agent rea
geerde toen hij hoorde dat het
meisje maandag weer terecht
was", zegt Lodder.
Pas als de tientallen journa
listen weg zijn, komen de echte
emoties los bij enkele hulpver
leners. Sommigen zitten stil in
een hoekje voor zich uit te sta
ren, anderen zoeken troost bi)
elkaar.
Het is duidelijk dat deze
groep verschrikkelijk zwaar
werk heeft verricht voor de
slachtoffers. Dat vandaag geen
bewoners aanwezig waren kun
nen ze wel verklaren. „Die zit
ten zo in de knoop, die hebben
echt geen behoefte aan zo'n
praatje met Kamerleden", zegt
een hulpverleenster.
Intussen hebben de fractie
voorzitters de hoek Tollen-
straat-Deurningerstraat bereikt
en zijn diep onder de indruk
van de enorme ravage. Kamer
voorzitter Jeltje van Nieuwen-
hoven en haar collega's verkla
ren zes keer op rij tegen media
dat de Tweede Kamer het alle
maal verschrikkelijk vindt.
Een paar meter verderop
achter alle camera's en micro
foons ziet een slachtoffer het
tafereel gelaten aan. „Ze kun
nen beter een zak geld geven,
dan komen kijken hoe erg het
allemaal wel niet is", zegt hij.
„Laat die lui uit Den Haag maar
oprotten."
enschede loes geerdink
„Toen de ontploffingen begon
nen, stond ik onder aan de lad
der tegen mijn collega te roe
pen: we moeten er vanaf, er zit
vuurwerk in! Je zag al die mavo
boxen één voor één gaan: boef,
boef, boef, boef. Mijn collega
rende voor de ontploffingen uit.
Achter zijn voeten zag je de da
ken stuk voor stuk opbollen.
Dat beeld zal ik nooit verge
ten."
Het was het gerommel dat aan
de tweede ontploffing vooraf
ging. Vrijwillige brandweerman
Jan Bakker zag zijn collega op
tijd van de daken afkomen.
„Toen het begon te rommelen
en te knallen, zijn we met zijn
allen gaan rennen en achter de
eerste auto gedoken, met het
hoofd en de helm zo." Bakker
slaat zijn armen beschermend
over zijn hoofd, terwijl hij illu
streert wat hij zich herinnert
van het fatale moment van za
terdag.
„We hebben gewacht tot alles
over was, dat duurde ontzet
tend lang. Voor ons gevoel wel
een half uur. Nu blijkt dat het
misschien twintig of dertig se
conden is geweest. Tijd waarin
je niks meer zag, een regen van
brokstukken neerkwam en je
geen adem meer kon halen. Het
was helemaal zwart."
Toen de rook iéts optrok, riep
één van de zeven weggedoken
brandweermannen: rennen! En
dat is wat Bakker deed. Bij de
Lasondersingel aangekomen
waren er nog vier brandweer
mannen over. Even later zagen
ze tot hun opluchting een vijfde
collega schommelend uit de
rookwolken te voorschijn ko
men. Die meldde dat nog een
collega binnen de rook lag. De
zelfde die eerder net op tijd van
de mavoboxen kon komen.
Even speelde de vraag of er nog
nieuwe ontploffingen zouden
volgen. „Maar we hadden alle
maal wel het idee: die laatste
klap was zo gigantisch, daar ligt
niets meer dat nog kan ontplof
fen. We moeten hem halen, an
ders verbrandt hij." Dus gingen
twee mensen met een pers
luchtmasker naar de aangege
ven plek en sleepten de getrof
fen brandweerman uit de rook.
Reanimatie mocht echter niet
meer baten.
„We hebben het als gekken ge
probeerd, maar ik kon er geen
lucht meer in krijgen. Ook de
ambulancebroeder moest con
stateren dat hij was overleden.
We zijn spontaan opgestaan,
hebben een gordijn van een
raam getrokken en hem afge
dekt. De broeder zei dat er nog
meer slachtoffers lagen die we
konden helpen. We zijn de hui
zen ingegaan op zoek naar
mensen. Af en toe riep een col
lega: ik kan niet meer. Die vin
gen we dan op tot het wat beter
ging"
„Ik heb mijn collega die uit de
rook kwam lopen nog wegge
bracht, gewaagd of het goed
ging. Toen hij zei: ik heb zo'n
dorst, ben ik willekeurig een
huis ingelopen en heb een fies
Fanta uit de koelkast getrokken.
Toen hij zei: het gaat wel, ben ik
weer verder gegaan. We hebben
een vrouw en haar kinderen die
we hoorden roepen uit een kel
der gehaald. Ik ben net een uur
geleden langs dat huis gereden:
helemaal uitgebrand."
„Wat mij opviel was dat de am
bulances zo snel ter plaatse wa
ren. Ik had verwacht dat we
uren zouden moeten wachten.
Alles was zwart en overal rook.
Maar binnen tien minuten wa
ren de eerste ambulances er. Er
werd ook helemaal niet ge
zeurd, maar direct aangepakt.
Twee, drie mensen in een auto,
snelverband erop en wegrijden.
Ik heb me verbaasd hoe snel
het ging", vertelt Bakker, met
een mengeling van verwonde
ring en bewondering in zijn
'stem.
Bakker stond na de explosie
nog een heel moeilijk moment
te wachten. Toen hij aan de
achterzijde, vanaf het terrein bij
machinefabriek Thole, de
brand ging blussen, zag hij zijn
dochtertje bij de poort staan
zwaaien. Zij was van hun huis
iets verderop komen fietsen om
te kijken. Na de knal kon hij
haar niet terugvinden. Bij het
huis van zijn schoonouders zag
hij onder een berg puin de
fietstassen met paarse rand uit
steken, haar petje ernaast.
Tot tien uur die avond wist hij
niet wat haar was overkomen.
Uiteindelijk bleek dat zijn
schoonvader na de eerste ex
plosie naar buiten is gerend,
het kind bij de arm heeft gegre
pen en het op een lopen heeft
gezet. Net op tijd.
enschede In het geblakerde ramf
len van Kosovo.
ïpgebied rond het weggevaagde vuurwerkbedrijf wordt hard gewerkt. Politici en hulpverleners van elders die het getroffen terrein betraden, vergeleken het met door oorlog verwoeste de-
r-OTO GPD CARLO TER ELLEN
