7A wil een merktekentje achterlaten
Sake, een sacrale drank
Cultuur Kunst
Saxofonist Bill Clinton feliciteert jubilerend North Sea Jazz
Gesualdo
Consort: na
de pauze
pas op dreef
Soep van tomaat en pompoen
OENSDAG 1T MEI 2000
haag» OntKutst vanwege de eer nam dichteres EvaGerlach
l °ev istermiddag cb P.C. Hooftprijs voor de poëzie in het Letterkun-
sta lig Museum in Den Haag in ontvangst uit handen van jury-
wo roorzitter K. Fais. De prijs bestaat uit 75.000 gulden, een
i no leeldje en nog sens een bedrag van 50.000 gulden, door de win-
ziji ïaar te bestedei aan een doel in verband met het werk. Ger-
Wa ach, pseudoniem voor J. Dijkstra, geloofde aanvankelijk ook
en, liet dat zij in de prijzen was gevallen. Fens zei dat Gerlachs ge-
eidi lichten 'zich laten lezen als toverspreuken', maar oordeelde
erhi lok dat de schrijfster nogal eens 'een grimmig, onkoket nors ef-
1 op eet bereikt'. „Sommige gedichten ogen als vierkante, huiselijke
erni lakketjes, mat" als je ze leest ontploffen ze." In haar dank-
ezie roord gaf Gerlich een literair kijkje in de keuken van de „won-
ledijke activitdt" van het gedichten maken. „Een gedicht is een
sdei »lek. Een plek in de taal; mogelijkheden die neerslaan, vormen
Dei raarvan de betekenis door het verband een beetje worden bij-
llea psteld." foto anp/wiebe kiestra
'pn
Haarten Kloos krijgt Maaskantprijs
eda pnERDAMMaarten Kloos, directeur van het Architectuur Cen-
istei rum Amsterdam (ARCAM), krijgt de prestigieuze Rotterdam-
en iaaskantprijs De jury van de prijs heeft Kloos uitverkoren van-
i wj vege zijn bijdiage aan het maatschappelijke debat over archi-
aleo ectuur en stedenbouw. Maarten Kloos (1947) maakte na zijn
Dpleiding aan ie Technische Universiteit Delft vooral naam als
anil irchitectuurpublicist. In 1986 stichtte hij ARCAM. Volgens de
vei jury dienen delandelijke uitstraling van de activiteiten en pro-
jaa lucties van Klcos voor velen als inspiratiebron. Hij slaagt er, zo
dsh :onstateert de ury, telkens in vakdiscussies uit te bouwen tot
r on irede maatschappelijke debatten. De jury roemt zijn onafhan-
t alt ;elijke geest en positie in het architectuurdebat. De prijs van
Jcig uim 110.000 gulden, wordt dit najaar uitgereikt door burge-
rbet neester Opsteken. Eerdere winnaars van de prijs waren onder
ig inderen Aldo van Eyck, Rem Koolhaas en Riek Bakker.
Musée d'Orsay in Parijs nog dicht
arus Het Musée d'Orsay in Parijs is wegens overstroming van
Ie kelder nog etn week gesloten. Het in een vroeger station ge-
vestigde museim herbergt een van de belangrijkste collecties
ran impressionstische kunst in de wereld. De problemen be-
[onnen vorige veek, toen Parijs werd geteisterd*door nood-
veer. Volgens d; leiding van het museum is door de overstro-
ning de technische infrastructuur beschadigd. Liften en rol-
rappen functioieren niet meer en de toiletten kunnen niet
worden gebruik. Op woensdag 24 mei hoopt de leiding van het
nuseum het gebouw weer open te stellen.
Poolse schrijver Szczypiorski overleden
varschau De Poolse schrijver Andrzej Szczypiorski is op 72-ja-
De Amerikaanse president Bill
Clinton heeft het North Sea Jazz
Festival, dat deze zomer in Den
Haag de 25ste aflevering be
leeft, gefeliciteerd met dit zilve
ren jubileum. Zijn brief wordt
afgedrukt in het programma
boek van het festival.
De president, die zelf saxo
foon speelt, is erg betrokken bij
de jazzmuziek: „Jazz is een van
Amerika's unieke giften aan de
kunsten. Het is de dynamische
uitdrukking van onze culturele
diversiteit, onze liefde voor cre
ativiteit en vernieuwing en onze
bereidheid te experimenteren
en nieuwe dingen te proberen.
Jazz blijft een levendig onder
deel van de cultuur van onze
natie en wordt, zoals dit jaar
lijkse festival laat zien, omarmd
door musici en publiek uit de
hele wereld", aldus Clinton.
De Amerikaanse ambassa
deur Cynthia Schneider las de
brief van de president voor bij
de presentatie van het pro
gramma van het 25ste festival
op 14, 15 en 16 juli. Volgens de
diplomate zijn de organisatoren
van het festival, dat wereldwijd
de aandacht trekt, tijdens die
dagen 'de echte Amerikaanse
ambassadeurs, want er is nau
welijks een beter middel dan
jazz om het land voor het voet
licht te brengen'.
Het festival eert de oorspron
kelijke initiatiefnemer van het
nu zilveren festival, de in 1992
overleden Paul Acket, door het
tuinpaviljoen naar hem te ver
noemen. De grote sterren zijn
onder anderen Wynton Marsa-
lis, Al Jarreau, Herbie Hancock,
Diana Krall, Tony Bennett, de
Buena Vista Social Club met
Ruben Gonzales en Ibrahim
Ferrer, BB King en George Ben
son. In totaal zullen 150 groe
pen of solisten op de vijftien
podia staan, om samen 235
concerten te geven.
Wynton Marsalis behoort tot
de genomineerden voor de on
derscheidingen van het festival,
de Birds evenals oude rot Oscar
Peterson. Andere kanshebbers
zijn J.J. Johnson, McCoy Tyner,
Jerry van Rooijen, Eric Vloei-
mans, Michael Moore, Rudy
van Gelder en Gerry Teekens.
Ook de Edison voor de jazz
wordt op het festival uitgereikt.
Onder de kanshebbers zijn De-
nise Jannah, Etta Jones, Diana
Krall, Michiel Borstlap, Vince
Mendoza, Branford Marsalis en
degenen die stonden achter be
langrijke uitgaven van werk van
Miles Davis en Duke Ellington.
Felix Strategier met Gebroeders Flint in LAK
rige leeftijd in Warschau overleden. Szczypiorski behoorde tot
Ie bekendste Poolse auteurs. Hij brak internationaal door met
Ie roman 'De mooie vrouw Seidenman'. Zijn meer dan twintig
toeken omvatteide oeuvre is in ruim 25 talen vertaald. Als ver-
egenwoordiger /an de anti-communistische oppositie gold
izezypiorski in Polen als iemand met moreel gezag. Na de val
ran de Muur wetd hij senator. Belangrijkste thema's van Szczy-
liorski zijn de re:ente Poolse geschiedenis en het samenleven
ran Polen, Duits?rs en joden.
Biografie «ver Anne Frank verfilmd
os angeleS' Stevm Spielberg produceert de verfilming van de
liografie van de Oostenrijkse Melissa Müller over het leven van
toine Frank. Datmeldt de Amerikaanse zender ABC. De tv-film
van drie uur mort in het seizoen 2000/2001 op de Amerikaanse
elevisie te zien z jn.
'Een bizar pandemonium
van oude en nieuwe revue
nummers', 'Escapisme van
GROTE klasse' en 'Onver
klaarbare telekinetische
transformaties' valt op de
aankondiging van de nieu
we voorstelling van de Ge
broeders Flint te lezen. His
master, her voice, van
avond en morgenavond te
zien in het Leidse LAKthe-
ater, gaat over Charlie, de
oude minnaar van Mada
me Kaka, die is achterge
bleven nadat zijn madame
spoorloos verdween. Zij
was beroemd hondendres-
seuse en Charlie waakt nu
over haar nalatenschap:
een aantal vergeelde foto's,
zeven afgerichte honden
en het zoontje Tony, dat
misschien ook wel Char
lie's zoontje is.
AMSTERDAM JOWI SCHMIT7
„Het is deels een ouderwetse
revue", vertelt Felix Strategier,
die Charlie speelt, „maar de on
dertoon is eigenlijk heel treurig.
Het gaat over een vader-zoon
conflict. Want Charlie oefent al
tien, vijftien jaar voor een be
roep zonder toekomst. De oude
revue is dood maar hij wil het
niet opgeven. Hij sleept Tony
daar nogal hardhandig in mee,
tot deze zich begint te verzet
ten." Strategier heeft als voor
bereiding op het stuk een cur
sus acrobatiek gedaan en hij
wilde ook degens of scheermes
jes leren slikken. Zijn slokdarm
was echter niet groot genoeg
dus slikt hij nu naalden. „Hoe
dat werkt? Dat is het geheim
van de artiest." Het idee achter
de voorstelling is ook van Stra
tegier: hij houdt van 'vrolijke
treurigheid'. „Die prachtige
combinatie van vette ranzig
heid en melancholie. Zon
mengeling maakt een voorstel
ling veel interessanter dan al
leen een revue-show."
Strategier houdt zijn hele le-
Felix Strategier over zijn voorstelling in het LAKtheater: „Het is deels een ouderwetse revue."
ven al van de sfeer van het cir
cus en het vaudeville-theater.
„Dat zit in mijn genen. Als kind
ging ik met het circus mee, drie
dagen werken voor twee vrij-
kaartjes. Daarna kon ik een jaar
meereizen met een poppenspe
ler. We trokken door het land
en traden overal op, dat is toch
het mooiste van de wereld?
Naar die voorstellingen kwam
iedereen kijken: jong en oud en
alle standen door elkaar. Zo
hoort het leven te zijn, dacht ik
toen."
Samen met Stef van den Eijn-
den begon hij in 1979 met De
Gebroeders Flint. Oorspronke
lijk speelden ze op straat, maar
al snel stonden ze ook in de
theaters. En altijd was er mu
ziek bij. Strategier: „Uiteindelijk
is er een vrij vaste groep ge
groeid, maar nog steeds nodi
gen we muzikanten en acteurs
uit om met een productie mee
te doen." Voor Strategier is dat
samenwerken het mooiste on
derdeel van theatermaken.
„Voor een aantal maanden
maak je met zijn allen deel uit
van één grote familie."
Tussen Strategier en Van den
Eijnden is er helaas na twintig
jaar een breuk ontstaan. Strate
gier: „Als een huwelijk dat een
beetje is stukgelopen. Om de
vriendschap te redden zijn we
uit elkaar gegaan." Strategier
gaat nu verder met de Gebroe
ders Flint, terwijl Van den Eijn
den zich weer op straattheater
en andere projecten gaat rich
ten. Voor Strategier hoeft
straattheater even niet. „We re
den vroeger alle zomers rond
met een woonwagen, maar dat
is bijna niet meer te doen. Er is
zoveel verkeer gekomen, je
moet nu gigantische omwegen
maken om ergens te komen.
Dat, en alle herrie op die plei
nen waar je staat. Tot diep in de
nacht bleven mensen op onze
wagen klimmen."
Voorlopig heeft Strategier
daar genoeg van. Hij wil zich
eerst in een andere richting
ontwikkelen. „Stef was altijd
van de luchtige inbreng, terwijl
ik ook een literaire, poëtische
kant zoek. Gedichten op mu
ziek bijvoorbeeld. Ik heb vóór
His master, her voice een heel
verstilde voorstelling gemaakt
met gedichten van Ed. Hoornik,
foto gpct/lex van rossen
begeleid op spinet en met dia
logen van Justus van Oei."
In de toekomst wil Strategier
zich nog meer op het versmel
ten van het poëtische en het
lichtvoetige gaan richten. „Ik
wil een merktekentje achterla
ten in de wereld. Ik blijf zoeken
naar nieuwe vormen. En steeds
als ik iets nieuws gevonden
heb, ga ik weer op zoek naar
iets anders." Want voor Strate
gier is alles wat hij doet door
drenkt met de romantiek van
het onderweg zijn. „Het is een
jongensdroom die maar niet
over wil gaan."
De gebroeders Flint: 'His mas
ter, her Voice', 17 en 18 mei in
het LAKtheater.
MUZIEK RECENSIE
UDY VAN DER SPEK
Sweelinck Concert door Leo van Doe
selaar, orgel, en het Gesualdo Consort
Amsterdam Gehoord 16/5, Pieterskerk.
De naweeën van het drukkende
weer, de serieuze inhoud van
de teksten, of de akoestiek van
de grote Pieterskerk zijn wel
licht de oorzaak van de malaise
voor de pauze. Het Gesualdo
Consort mist positieve, energie
ke uitstraling. Sopraan, bas,
twee totaal verschillende teno
ren, alt en countertenor zitten
om een lange tafel geschaard.
Als de tekst dat min of meer
voorschrijft, staan de zangers in
groepjes. Na de pauze werkt
deze formule, omdat het dan
een functie heeft.
Het eerste 'open doekje'
komt dan ook na 'Che giova
posseder': wat baat het rijk en
gevierd te zijn, maar koud en
alleen in bed te liggen. Hier lo
pen de tenor Marcel Beekman
en de bas Harry van der Kamp
langzaam op elkaar af, zingen
naar een hoogtepunt toe om
vervolgens aan weerszijden van
de tafel hopeloos neer te zijgen.
Dan gaat zingen leven.
Bijna alles gaat overigens be
ter na de pauze. Harry van der
Kamp begint vanuit z'n binnen
ste te dirigeren. Marcel Beek
man en de sopraan Barbara
Borden zingen losser, minder
gekrampt in het hoge register.
De samenklank wordt warm en
homogeen, er wordt inhoude-
lijker gezongen.
In 'Garrula rondinella' (praat
ziek zwaluwtje) hoor je die
beestjes kwetteren, kleine intie
me verhaaltjes met leuke piep-
woordjes. Ook Psalm 103 wordt
betekenisvol en blij. Zes cou
pletten steeds met een andere
verrassende complexiteit aan
stemmen en kleuren. Harry
Verberne zingt in het vierde
couplet de oude vertrouwde
melodie als cantus firmus (vas
te zang), waar omheen Van der
Kamp een speelse, luchtige
guirlande draait. Peter de
Groot, de countertenor, neemt
met zijn expressieve, bewogen
stem in vers vier de vaste melo
die over. Indrukwekkend mooi.
Leo van Doeselaar, vaste or
ganist van het Van Hagerbeer-
orgel, laat weer eens horen hoe
kleurrijk en 'anders' het orgel
kan klinken met steeds wisse
lende registraties. In een drietal
liedjes over Daphne uit het
'Camphuyzen manuscript'
(1652) registreert Van Doeselaar
aanvankelijk nogal 'schattig',
maar 't loopt uit op een ferme
toon met een vlinderachtige be
wegelijke omspeling in de lin
kerhand. Doeselaars Daphne is
een leuke meid.
Bonsai, aikido, origami. In het kader
van vier eeuwen betrekkingen is
2000 uitgeroepen tot Japan-jaar. Een
uitgelezen moment om een aantal
typische Japanse cultuuruitingen
eens kort order de loep te nemen. In
aflevering 7: sake.
Kleine kommetjes, kleine slokjes en
niet tt snel drinken. De Japanse rijst
wijn sike is geen drank om uit pul
len var een halve liter te drinken.
Niet aleen omdat het alcoholper
centage g
Sake is er in verschillende soorten, net als de schenkkannetjes en kommetjes
foto hielco kuipers
daaiu
Volg?ns de overlevering werd de eer
ste sike gemaakt door uitgekauwde
rijst ri een groot vat te spugen. Het
hele iorp deed daar tijdens ceremo
niëlefeesten aan mee. Na een paar
dager gisten was het resultaat een
dikb, alcoholhoudende rijstebrij die
metitokjes werd gegeten. Inmiddels
work de meeste sake gebrouwen in
moceme fabrieken, zoals Kakutsuru,
Ozeü en Gekkeikan. De meeste sake
kom uit de streken Nada en Fushi-
mi. De brouwmethode is groten
deels hetzelfde gebleven.
De basisingrediënten zijn water en
rijst. De rijst wordt gestoomd en
daaraan wordt een bacterie, de koji,
toegevoegd. Die zorgt voor de ver-
suikering van de rijst. Koij is het gro
te geheim van de toji, de opperbrou-
wer. Hieraan dankt de sake zijn spe
cifieke geur, smaak en kleur. De koij-
rijst wordt samen met gestoomde
rijst en water in kleine vaten gestopt.
Om de drie uur wordt het mengsel
omgeroerd, na drie dagen gaat alles
in een groot vat. Er worden nog wat
basisingrediënten toegevoegd en
vervolgens kan het brouwsel onge
veer 15 dagen gisten bij een constan
te temperatuur. Uiteindelijk wordt
het geheel gefilterd en gepasteuri
seerd en voor minimaal een half jaar
gerijpt in cederhouten vaten.
Net als bij wijn zijn er verschillende
soorten sake. De smaak is afhanke
lijk van de bereidingswijze en van
het gebied waar de sake is gemaakt.
Sake is zoet amakuchiof droog
karakuchi). Over het op de juiste
manier drinken van sake bestaan
nogal wat misverstanden. Houd niet
onmiddelijk een vlam onder een
kommetje sake, de drank hoef niet
per se warm gedronken te worden.
Sterker nog: het kan juist ten koste
gaan van de finesse van de smaak.
Lauwwarm of koud mag ook. De
beste manier om sake te drinken is
uit een sakekannetje (tokkuri of o-
chöshi) en natuurlijk de bijbehoren
de kommetjes sakazuki of o-choko
Komt een stevige sake goed aan, zeg
dan 'Koku ga aru'. Gevolgd door een
hartelijk 'Kampaif Proost!
LESLEY GRIETEN
RECENSIE BEELDENDE KUNST
MANON WIGNY
Astrid Vlasman en Marjolein van Dam tot
en met 28 mei in Sidac Studio. Hoge-
woerd 77. Leiden, tel. 5121336 Open vr
t/m zo 13-17 uur
Stel, kunst is een soep. De vari
atie in soorten en ingrediënten
daarin is enorm; kruiden,
groenten, soepballen, noem
maar op. Het ene element voegt
flink wat smaak toe, het andere
zorgt voor een vleugje raffine
ment. Zo heb je tomaten, die
lekker maar vrij normaal zijn in
een soep, en pompoenen, die je
verrassen en je aan het denken
zetten: Met kunst is het niet an
ders.
In Sidac Studio exposeert een
duo vrouwelijke kunstenaars
(uit Leiden afkomstig) dat dit
voorbeeld goed illustreert. As
trid Vlasman, de 'tomaat', toont
werk in gemengde techniek.
Het is werk op doek en varieert
in afmeting van klein tot rede
lijk groot. Verf, papier, potlood,
stof en andere materialen wor
den omgevormd tot collages.
Het zijn abstracte werken met
hier en daar een herkenbaar
detail, bijvoorbeeld een mens
of een kom. Soms zijn er een
paar, helaas onleesbare, zinnen
te zien. Opvallend zijn de typi
sche kaartjes of labels, die tel
kens terugkomen.
Dë toeschouwer herkent
soms iets van de titel in het
werk, maar moet meestal gissen
naar de betekenis ervan. Het
merendeel van de werken lijkt
nogal op elkaar. Dat zorgt er
voor dat de specifieke werken
niet beklijven. Je herinnert je de
werken als één concept en niet
als unica. Het is een aardig con-
cépt, hoewel nogal eenzijdig.
Wie van de zogenaamde
Toscaanse tinten houdt, zal dit
werk kunnen waarderen. Oker,
oranje, bruin en wit zijn name
lijk nadrukkelijk aanwezig.
De 'Bandoneon' van Marjolein van Dam.
Enkele werken wijken af. 'On
beduidende werkelijkheid' bij
voorbeeld. Dit doek is in rijen
bedekt met de eerder genoem
de labelachtige kaartjes waarop
foto's van huishoudelijke voor
werpen zijn gekopieerd in
zwart en wit. Het hele doek is
bestreken met doorzichtige
was. Hier laat Vlasman zich
zien als een 'pomodoritomaat';
die is net iets lekkerder. Dit
mooie werk maakt het meest
duidelijk dat Astrid Vlasman
werkt met 'dagelijks dingen'.
Voorwerpen als theepotten,
pannen en borden zijn de stille
getuigen van wat zich daartus
sen allemaal afspeelt.
Marjolein van Dam is een
'pompoen'. De smaak moet
even wennen. Van Dams werk
laat zich niet onmiddellijk ra
den; het is individueler. Het
heeft meer aandacht nodig om
gewaardeerd te worden. Van
Dam maakt objecten met een
theatrale inslag. Strandbal' is
een bal van verstevigd canvas.
Met veel zorg zijn de stroken
stof aaneen gestikt, zodat een
perfect ronde en gladde bal
ontstaan is. Op de bal zijn men
selijke silhouetten zichtbaar in
een iets andere tint stof. Je kunt
je fantasie loslaten op de be
doeling van dit werk of alleen
bewondering hebben voor het
vakwerk. Een ander werk, 'Ban
doneon', is een harmonica van
canvas en houten paneeltjes. In
elke plooi is een uit een kleu
renfoto geknipte figuur zicht
baar (de kunstenaar zelf), die
de beweging van een harmoni
ca min of meer nabootst
Deze tentoonstelling laat
geen fabelachtige indruk ach
ter. Maar tomatensoep is altijd
lekker en een stukje pompoen
geeft best reden om nieuwsgie
rig te zijn.
