Wachtlijst als statussymbool 532 ZATERDAG 13 MEI 2000 Verwijssysteem Leidse regio een succes, maar patiënten blijven klagen Minister Borst uit het ene dreigement na het andere, maar de wachtlijsten in de zorg worden er niet korter op. Er moet geld bij, zeiden de specialisten en de ziekenhuisdirecties jarenlang. Inmiddels is gebleken dat de extra miljoenen niet helpen, tenminste: niet overal. Patiënten blijven klagen en huisartsen hebben geen zicht op water met hun verwijsbrief gebeurt. Veel ziekenhuizen lijken de draad volledig kwijt. Toch zijn er enkele lichtpuntjes. me aangemeld bij het LUMC: drieënhalve maand later onWing ik een oproep dat ik me op 20 januari moest melden. De vol gende dag kreeg ik een electro-fysiologisch onderzoek, waarna operatie nodig bleek. Daar heb ik nog eens drie weken op ge wacht. Die drie weken heb ik alleen maar wat in het ziekenhuis rondgelopen. Dat heb ik ze wel kwalijk genomen. Ik begrijp best dat het druk is. Mijn cardioloog had me vooraf gezegd dat ik met vijf d zes we ken wachttijd rekening moest houden, dat werden er dus veertien, nou ja. Maar dat ze me dan in het ziekenhuis nog eens drie weken laten wachten..." Vergelijkbaar met de stelling van Franken, is de visie van Maljers van Plexus. „De roep om meer geld, meer personeel moet met enig wantrouwen worden bejegend. Dat zieken huizen zo reageren, telkens als op maatrege len wordt aangedrongen, is omdat ze veran deringen beschouwen als een diskwalificatie van hun verleden. De dokter is al enige tijd geleden van zijn voetstuk gehaald, de hero- iek van het vak is verdwenen, Vroeger ston den de burgemeester of meneer pastoor qua aanzien op één en direct daarna volgde de dokter. Die drie komen nu helemaal niet meer voor in de top tien. Tegenwoordig ge niet de zakenman het meeste aanzien. De wachtlijst is de beursnotering van de dokter geworden." Uit een recente enquête kwam volgens Maljers naar voren dat 'het publiek' het ver wijssysteem begrijpt en steunt. Ruim 90 pro cent is het eens met de stelling dat er een evenredig verband moet bestaan tussen de urgentie en de positie op de wachtlijst. Dat percentage daalt licht als de ondervraagden zelf lager op de lijst komen te staan als ze an deren moeten laten vóórgaan. Maar is weer bijna honderd als de patiënt goed wordt ge ïnformeerd over deze verschuivingen. Dat wachtlijsten bestaan, ontkent Maljers niet. „Je kunt ze ook niet volledig wegwer ken. Een Engelse filosoof heeft eens becijferd dat je dan 80 procent van het bruto natio naal product aan gezondheidszorg moet be steden. In een samenleving die zo is inge richt, kun je als je 's ochtends bij het scheren een pukkeltje openhaalt direct terecht in de kliniek bij jou op de hoek van de straat. Met spoed dus. Want door dat snijwondje heb je immers een halve procent meer kans op kanker. Je wordt er geholpen door je buur man, want bijna iedereen werkt dan in de zorg. Ook Diallo, de projectcoördinatrice van het Leidse Verwijssysteem in het Diacones- senhuis, denkt dat het Ei van Columbus waarmee wachtlijsten als sneeuw voor de zon verdwijnen, niet bestaat. „Zelfs al zou de capaciteit van alle ziekenhuizen enorm wor den vergroot." Wel worden in de Leidse re gio de patiëntenstromen beter beheerst. „We hebben er een structuur in weten aan te brengen. Daar zijn we uniek in. Ik word dan ook gebeld door ziekenhuizen uit het hele land met de vraag: hoe hebben jullie dat voor elkaar gekregen?" ONNO HAVERMANS WIM KOEVOET De landelijke Top-5 van wachtlijsten per 1 oktober 1999: 1. Orthopedie, 31.000 wachtenden, gemiddeld 14 weken. 2. Oogheelkunde, 29.000 wachtenden, gemiddeld 15 weken. 3. Chirurgie, 29.000 wachtenden, gemiddeld 10 weken. 4. Plastische chirurgie, 17.000 wachtenden, gemiddeld 25 weken. 5. KNO 11.000 wachtenden, gemiddeld 9 weken. Wachtlijsten in. ziekenhuizen zijn al jaren een bron. van ergernis. Patiënten en huis artsen klagen, de. politiek en de zorgverzeke raars zetten de ziekenhuizen onder druk. Maar een oplossing is er nog steeds niet. Er moet geld bij, roepen de ziekenhuisdirecties al jaren. Er is een Chronisch personeelste kort, zeggen de specialisten. Minister Borst van volksgezondheid trok de afgelopen jaren miljoenen guldens uit voor de aanpak van de wachtlijsten. Onlangs besloot ze dat ziekenhuizen die er niet in sla gen om de wachtlijsten te verkorten geen ex tra geld meer krijgen. Op initiatief van PvdA- Kamerlid Ouwerkerk en werkgeversorganis- tatie VNO/NCW bekijkt ze momenteel of het mogelijk is operatiekamers in de avonduren en op zaterdag te gebruiken. Dat de lange rij patiënten die op een ope ratie wacht niet alleen maar aan geld- en personeelsgebrek is te wijten, valt af te leiden uit twee succesvolle projecten, waarvan een in de Leidse regio. Met een verbeterde inter ne organisatie in zeven ziekenhuizen, bereik te ZorgOnderzoek Nederland (ZON) specta culaire resultaten. Ook het zogenaamde Leidse Verwijssysteem, waardoor huisartsen en specialisten beter met elkaar samenwer ken, werpt zijn vruchten af. Nu de sector de hand in eigen boezem steekt, lijkt een pat stelling doorbroken. Mevrouw J. Slingerland uit Leiderdorp kan haar tranen nauwelijks bedwingen. „Ik loop al van juni af te tobben", vertelt ze. Eerst was er de pijn bij het lopen. Fysio therapie bracht geen uitkomst, net zo min als een prik in de knie. De pijn bleef. „In januari zijn hier in het Elisabeth(de Lei- derdorpse vestiging van het Rijnland Zie kenhuis, red.) foto's gemaakt van mijn heup en mijn knie. Dat leverde nog geen duidelijke diagnose op, maar op 9 maart zijn er foto's gemaakt bij nucleaire genees kunde. De uitslag kwam op 27 maart. Er was iets te zien. 'Kan het kanker zijn?', heb ik gevraagd, want een broer van mij is aan botkanker overleden: Maar die arts kon niets zeggen. Eerst moet er een scan van mijn heup worden gemaakt en dat kan pas op 15 mei. De uitslag is er niet voor de 26ste. En al die tijd heb ik pijn en al die tijd zit ik thuis. Ik heb ook nog suiker en minister Borst zegt dat suikerpatiënten voorrang krijgen, maar daar merk ik niks van. De arts zegt dat het niet zijn schuld is maar die van 'vrouwtje Borst'. Ik heb ge hoord dat het te duur zou zijn om meer dan tiuee foto's per week te maken. Ik heb de huisarts gebeld, maar die zegt dat an dere ziekenhuizen ook wachtlijsten heb ben. Dus zit ik thui$, want ik kan amper lopen. 'Neem maar een aspirientje tegen de pijnzegt de dokter B. Franken, programmaleider van het 'ZON- project verkorting doorstroomtijden' zegt zonder aarzelen dat 'zijn' aanpak zowel het LUMC als mevrouw Flanderhijn goed zou doen. ZON bracht de wachttijden tijdens een experiment in zeven ziekenhuizen flink te rug, in een enkel geval zelfs van vier maan den naar vier weken. „Wij hebben die zie kenhuizen zo gereorganiseerd dat ze als het ware van een gebouw met allemaal winkels erin, zijn veranderd in één groot winkelbe drijf, zoals een Albert Heijn. Het prettige van al die winkels is weliswaar dat je er echt van alles kunt krijgen, maar je hebt veel opont houd. Je moet overal apart bestellen en beta len. Dat kost veel tijd. Bij Albert Heijn hoef je maar één keer naar de kassa. Niet dat ik nu van alle ziekenhuizen AH's wil maken. Dat kan ook niet want elk ziekenhuis moet de collectie hebben van al die winkels. Je kunt niet zeggen: de blindedarmoperatie gaat uit het assortiment. Wel kan een ziekenhuis veel leren vari de bedrijfsmatige aanpak van AH." Mevrouw G. Flanderhijn uit Leiden staat al tien maanden op de wachtlijst van het LUMC voor een knie-operatie. De specia list heeft gezegd dat het negen maanden tot een jaar kan duren. „Een week of vijf terug heb ik nog drie nachten opgezeten vanwege de pijn. Ik werd er zelfs misselijk van. Ik wil liever geèn pijnstillers, maar uiteindelijk heb ik er toch maar een geno men, waarna ik toch een beetje kon sla pen. De volgende dag was ik zo boos, dat ik mijn nachtgoed in een koffer heb gepakt en op het punt stond naar het ziekenhuis te gaan. 'Dat had je moeten doen, dan had ik SBS6 gebeld', zei mijn huisarts later. Fietsen gaat haar nog goed af, maar lopen is lastig. „Soms lig ik zomaar opeens in de tuin, ik weet niet hoe dat komt - of ik door mijn knie ga of val, ik ben dan even de kluts kwijt. Aan de specialist heb ik laatst gevraagd of het LUMC het werk nooit uit besteedt. Ik ben naar het LUMC gegaan orridat ik daar elf jaar geleden ook ben ge opereerd. Had ik maar voor het Diacones- senhuis gekozen. Daar ben ik zes weken geleden aan mijn hand geopereerd en dat kon al binnen twee weken. Ik had een af spraak vQor 29 maart, maar ze belden dat ik eerder kon komen. Maar mijn knie kun nen ze niet doen, dat is een andere afde ling." De medische sector in de Leidse regio was de wachtlijstproblematiek al eerder te lijf ge gaan. Op een andere manier en ook met veel minder tromgeroffel. Daarbij diende het zo genoemde Leidse Verwijssysteem als kataly sator. J, Maljers, directeur van Plexus Medi cal Group, waarin organisatie-adviseurs met een medische achtergrond samenscholen, is hiervan de geestelijke vader. Het Diacones senhuis in Leiden werkt er al twee jaar mee. Sindsdien is de plaatsing van patiënten op de wachtlijsten vanuit medische optiek te al len tijde verantwoord, stelt H. Diallo, die in het Diaconessenhuis verantwoordelijk is ben, ik was al tien jaar bij hem onder be handeling. Toen ik uiteindelijk werd ge opereerd kon ik nog maar 35 procent zien. Naderhand ben ik nog drie keer gebeld door assistenten uit het Diaconessenhuis: Waarom ik niet naar de operatie kwam'. Tja..." Franken van ZON zet zich af tegen de zie kenhuizen die zich alleen maar tekort ge daan voelen door de jarenlange bezuinigin gen op de gezondheidszorg en zelf geen actie ondernemen. „Onze aanpak is geen wonder middel en werkt ook niet altijd. Maar in veel gevallen zijn er wel degelijk forse verbeterin gen mogelijk en in ziekenhuizen is dat toch een openbaring." Maljers van Plexus meent dat de opstelling die de medisch staf van een ziekenhuis in neemt, nog altijd niet getuigt van het 'urgen- tiegevoel' dat bij projecten als dat van Zon en Plexus hoort. „En dat komt weer doordat een ziekenhuis eigenlijk nergens op wordt afgerekend. Bel een ziekenhuisdirecteur met die vraag en hij zal direct over zijn budget beginnen, dat hij daar binnen moet blijven. Hoe veel patiënten overlijden, de wachttij den - of beter nog - hoe de patiënt over de dienstverlening denkt: dét zijn in de beleving van ziekenhuizen geen criteria." Franken is zelfs al zo ver dat hij zegt: „Hoe langer een wachtlijst, hoe verdachter." Hij vertelt over een Gronings ziekenhuis dat om een inhaalslag te maken na kantooruren bleef doordraaien. Het grote probleem daar bij was dat uit de administratie niet of onvol doende viel op te maken welke patiënten er moesten worden geholpen. Daarvoor ont braken essentiële gegevens. „Da's eigenlijk logisch, de administratie is er niet op inge richt om een inhaalslag te maken", zegt hij cynisch. Het ziekenhuis vroeg vervolgens aan de huisarten uit de omgeving welke patiënten volgens hen als eersten moesten worden ge holpen. „Later bleek dat de patiënten die de huisartsen noemdèn, heel anderen waren dan die op de wachtlijst van het ziekenhuis stonden." Franken concludeert: „Een wacht lijst is gewoon een onderhandelingsstrategie. Een statussymbool. Het is sjiek om er een lange op na te houden. Een arts met een wachtlijst van honderd patiënten zal wel een goede zijn, beter in elk geval dan die arts op wie maar drie mensen zitten te wachten." M. ter Haar uit Leiden wacht op een plek voor revalidatie in het Zeehospitium, na een specialistische operatie van vier uur aan het hart. „Begin oktober stelde mijn cardioloog in het Elisabethziekenhuis rit mestoornissen vast. Op 5 oktober heeft hij Mevrouw Vink uit Noordwijk loopt al tien jaar bij de oogspecialist in het Diacones senhuis. Ze is diabetespatiënt. Hij wist dat mijn ogen achteruit gingen en in 1997 kreeg ik te horen dat een operatie zinvol was. Een jaar later, in april 1998, was ik opnieuw op controle en toen moest ik met de assistente een afspraak voor een opera tie maken. Ik kon toen met mijn linkeroog nog maar 40 procent zien. Omdat het zo lang duurde, belde ik met Zorg en Zeker heid. en daar kreeg ik het advies om maar eens in de regio te gaan zoeken. In septem ber kon ik voor onderzoek naar het Spaar- ne Ziekenhuis in Haarlem en binnen drie maanden werd daar operatief een kunst lens ingezet. Ik werd op 22 december ge opereerd. Dezelfde dag lag er thuis een op roep van het Diaconessenhuis dat ik in ja nuari terecht kon. Dat is toch schandalig? Waarom moet het in Leiden bijna tien maanden duren, terwijl het in Haarlem binnen drie maanden kan? Ik was bang dat ik blind zou worden. De oogspecialist in het Diaconessenhuis wist dat ik diabeet voor invoering en begeleiding van het ver wijssysteem. „Vanuit maatschappelijk oog punt niet in alle gevallen, maar dat is nu pre cies waar de verantwoordelijkheid van het ziekenhuis ophoudt", zegt ze. „Ik heb het bijvoorbeeld over die meneer die zo graag vóór zijn 25ste huwelijksdag wil worden ge opereerd. Een meer dan redelijke wens, maar als die meneer medisch gezien nog even kan wachten, is de kans groot dat hij nog even met zijn klachten moet blijven doorlopen." Vóór de introductie van het verwijssteem was het ziekenhuis in de beleving van de pa tiënt en zijn huisarts een black box, zegt Diallo. Na een verwijzing moesten beiden maar afwachten wat er verder ging gebeu ren. Als de patiënt na een bezoek aan de spe cialist bij zijn huisarts terugkeerde was daar vaak niet eens een contact tussen huisarts en specialist aan voorafgegaan. „Vaak kwam de patiënt ook bij een andere specialist terecht dan degene naar wie hij was verwezen." Het ontbreken van heldere afspraken komt volgens Diallo doordat 'het bij medische professionals heel gevoelig ligt om commen taar op eikaars handelen te geven'. „De mentaliteit is meer: bemoei je niet met mijn zaken, dan doe ik het ook niet met de jouwe. Doordat specialist en huisarts in deze regio nu concrete afspraken maken over de be handeling en verslag aan elkaar uitbrengen, weet de patiënt ook precies waar hij aan toe is. Als hier nu een patiënt komt, is bijvoor beeld het bloedonderzoek al verricht. Hij komt hier kortom goed voorbereid."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2000 | | pagina 51