'Shoah herinnert aan verwoestende vooroordelen
'Lot ging toch ook met zijn dochters aan de
slag
Geloof Samenleving
'Geloven kan bijdragen aan het denken'
Bisschop Hurkm
kapittelt hooglera;
MAANDAG 8 MEI 2000
-id/
VANDAAG
Vandaag 1465 jaar geleden, op 8 mei 535, stierf
paus Johannes II, de eerste paus die bij de aan
vaarding van het pontificaat zijn naam veran
derde. 8 Mei bleek geen gunstige datum voor
pausen. Naast Johannes II stierven ook paus Bonifatius IV
(615) en Benedictus II (685) op die datum. Bonifatius IV
kreeg het Pantheon als geschenk en maakte er de Maria-
kerk van. En Benedictus wordt vandaag als heilige vereerd
wegens zijn strijd tegen de monothelieten, een stroming
die louter de godheid van Jezus erkende, niet zijn mens
zijn. Benedictus stierf op 8 mei 685 na Christus.
Bisschop zegent ontwijde Mariakapel
waalwijk Bisschop Hurkmans van Den Bosch heeft zaterdag
avond de Mariakapel in Waalwijk opnieuw ingezegend. Vanda
len hadden de kapel eind december ontwijd door de beelden
van Maria en Jezus te onthoofden en de rest van de inventaris te
vernielen. Ook hadden ze op muren satanische teksten aange
bracht. De vernielingen leidden tot verontwaardiging in Waal
wijk en omgeving. De plaatselijke carnavalsvereniging en de lo
kale omroep hielden een inzamelingsactie, die 23.000 gulden
opleverde. Met dat geld zijn de beelden gerestaureerd en is de
kapel schoongemaakt. Ook komt er een hek bij het bedehuisje.
Ruim 40.000 gelovigen brengen jaarlijks een bezoek aan de Ma
riakapel.
Scientology mag huwelijken inzegenen
Amsterdam Geestelijken van de Scientology Kerk in Zweden
mogen voortaan huwelijken inzegenen. Dat heeft het Zweedse
ministerie van justitie bepaald. Scientology-president Heber
Jentzsch noemde het besluit een mijlpaal voor de Scientology
Kerk in Europa en voor de vrijheid van godsdienst. Deze erken
ning van een lid van de Europese gemeenschap geeft volgens
hem de norm aan voor alle andere regeringen. De Zweedse
overheid erkende de Scientology Kerk in maart als een religieu
ze gemeenschap. De Scientology Kerk werd in 1954 in Califor-
nië opgericht door de inmiddels overleden Amerikaan L. Ron
Hubbard. In Zweden telt de geloofsgemeenschap, die in 1968
werd opgericht, 3000 leden. Ze heeft kerken in Stockholm en
Malmö.
'Protestanten moeten schuld belijden'
Rotterdam De protestantse kerken moeten in navolging van
paus Johannes Paulus II schuld belijden voor wat christenen
het joodse volk door de eeuwen heen hebben aangedaan. De
schuld van de kerk is een 'rottende wond', die God niet over z'n
kant laat gaan. Dat zei internationaal voorzitter ds. W. Glashou
wer van Christenen voor Israël zaterdag in Rotterdam tijdens de
viering van het 20-jarig bestaan van de stichting. De hervormde
predikant noemde het in een toelichting onbeschrijfelijk, dat de
Samen-op-Wegkerken geen heil zien in een eenmalige schuld
belijdenis tegenover het joodse volk.
Paus gedenkt 'martelaren 20e eeuw'
rome» In het Col&sseum in Rome is zondagavond de plechtige
ceremonie begonnen waarmee paus Johannes Paulus II de
ruim 12.000 'Martelaren van de 20e eeuw' herdenkt. Aan de oe
cumenische dienst nemen ook vertegenwoordigers van andere
christelijke geloven deel. De Rooms-Katholieke Kerk eert met de
ceremonie alle christenen die in de twintigste eeuw hun leven
lieten voor het geloof. Het gaat vooral om slachtoffers van het
nationaal-socialisme en het communisme. Het Colosseum in
Rome geldt als de plaats van de eerste christenvervolging in de
geschiedenis. foto reuters
den haag anp
Christenen en joden in Den Haag hebben zon
dagavond gezamenlijk de 6 miljoen joden her
dacht die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn
vermoord. Bisschop Van Luyn van Rotterdam,
die een overdenking hield, zei dat de shoah her
innert aan de verwoestende werking van anti-
joodse vooroordelen.
Die herinnering dwingt christenen ertoe hun
religieuze traditie nauwgezet te onderzoeken en
waar nodig te zuiveren, benadrukte Van Luyn tij
dens de jaarlijkse Jom Hashoah-herdenking in de
Kloosterkerk. Hij wees erop dat de Nederlandse
bisschoppen in 1995 hebben erkend dat een eeu
wenoude traditie van kerkelijk en theologisch an-
ti-judaïsme bijdroeg tot het ontstaan van een kli
maat waarin de holocaust kon plaatsvinden.
Dat besef verplicht tot omkeer, zei Van Luyn.
De 'uitzuivering van de herinnering' is voorwaar
de voor nieuwe en menswaardiger verhoudingen
in kerk en samenleving, zo verwees de bisschop
naar een pleidooi van paus Johannes Paulus II
uit 1994. Vanuit de blijvende herinnering aan de
shoah moeten christenen gestalte geven aan de
hoop, door zich daadwerkelijk in te zetten voor
een samenleving waarin de menselijke waardig
Seksueel misbruik in streng gelovige milieus
nders-- met z'n
..Kerf
heid centraal staat, aldus Van Luyn.
Het was de zestiende keer dat de hen
dienst in Den Haag werd gehouden. 1
van de bijeenkomst was 'Gedenken om
In Israël werden de slachtoffers van de
maandagavond en dinsdag herdacht. I
land vond de jaarlijkse Jom Hashoah um
heid maandagavond plaats in de y le a
Hollandsche Schouwburg in Amsterdan jn s
Na
vlissingen roelf reinders
De vader, lid van de Nederlands
Hervormde Kerk, die z'n 15-ja-
rige dochter dwingt samen aan
God de zegen te vragen voordat
hij geslachtsgemeenschap met
haar heeft. De dochter die van
haar vader moet bidden om
vergeving wanneer ze huilt als
hij haar misbruikt. Want huilen
is niet wat God kan hebben be
doeld met 'eert uw vader en uw
moeder'.
Het zijn twee waar gebeurde
voorbeelden van de verweven
heid van seksueel geweld en
godsdienst, afkomstig uit een
kerkelijke nota. Met de bijbel in
de hand wordt seksueel geweld
goedgepraat: God als rechtvaar
diging en troost. De kerken er
kennen het probleem en wer
ken samen met hulpinstellin
gen om seksueel misbruik in
gelovige gezinnen op te sporen
en slachtoffers te helpen.
Met Eva is het al begonnen,
zegt Peter Geene cynisch. „Die
begon Adam te verleiden." De
voorzitter van het Zeeuwse Sa
menwerkingsverband Seksueel
Geweld en Godsdienst probeert
uit te leggen hoe het werkt:
goddelijke legitimering van sek
sueel misbruik. „We kunnen
dus rustig God de schuld ge
ven", gaat hij door. „Had hij er
maar geen borsten en billen
aan moeten fabrieken." Vol
gens Geene wordt het gebod
'eert uw vader en uw moeder'
vaak gebruikt om seksueel ge
weld mee goed te praten. „Va-
met z'n dochters aan de slag?"
„Kerkelijke werkers komen
seksueel geweld als een
schreeuwend probleem tegen",
zegt Geene. „Vooral degenen
die op huisbezoek gaan worden
ermee geconfronteerd. Zij zijn
de speurneuzen van de kerk.
Maar lange tijd hebben de ker
ken stilgezeten en er niks aan
gedaan. Iedereen hield z'n
mond dicht. Het is ook zo be
schamend: God is toch aanbie
der van liefde en zorg? Hoe kan
dat dan? Maar we hebben uit
eindelijk de hand in eigen boe
zem gestoken."
In 1998 verscheen er een nota
van drie kerkelijke synodes om
tot 'kerkelijk beleid' rond seksu
eel geweld te komen. Het
Zeeuwse Samenwerkingsver
band Seksueel Geweld en
Godsdienst was toen al een
paar jaar bezig. „We zijn be
gonnen met trainingen voor
ouderlingen en diakenen om
misbruik te herkennen", zegt
Kerken werken Peter Geene. „Nu proberen we
samen met praatgroepen voor slachtoffers
op te zetten. Het helpt ontzet
tend om er met andere slacht
offers over te praten."
Slachtoffers worden volgens
Geene vaak verteerd door
schuldgevoelens. „Ze denken
tekening wiM dan: als God het niet had ge-
hofman wild, had hij wel ingegrepen,
ders gebruiken het als volmacht eel te bevredigen.' Ze vinden al- Dat is een hele rare gedachten-
om met hun dochter te romme- tijd wel een rechtvaardiging in kronkel. Het gebeurt dat ze het
len. 'Jij eert mij door mij seksu- de bijbel. 'Lot ging toch ook verhaal van Abraham erbij ha-
z1ji
Predikant/arts slaat brug tussen geloof en wetenschap
nico hylkema
Sinds de natuurwetenschappen
zich losmaakten van de religie,
leven geloof en wetenschap in
een ongemakkelijke verhou
ding. Gelovige biologen zijn er
te over, maar die moeten vaak
wel een merkwaardige spagaat
maken om hun geloof te ver
enigen met wat ze- door de mi
croscoop zien. Predikant Guus
Labooy uit Hoek van Holland
probeert in zijn proefschrift
'Vrijheid en disposities' een
brug te slaan tussen de moder
ne wetenschap en het geloof.
Vanuit zijn verleden als basis
arts in een psychiatrisch zie
kenhuis is het niet zo vreemd
dat Labooy heeft gekozen voor
de biologische psychiatrie. Juist
in die door medicijnen gedomi
neerde geesteswetenschap lijkt
er voor geloof nog maar amper
een plaats weggelegd. Dat is
niet verstandig meent de pro
movendus, want juist het geloof
kan een filosofisch houvast bie
den bij het denken over de ge
dachten achter de biologische
psychiatrie.
Als het waar is, zoals in de
hedendaagse psychiatrie ge
meengoed lijkt, dat afwijkend
gedrag veroorzaakt wordt door
een onjuiste chemische ver
houding onder de hersenpan,
waar blijf je dan met begrippen
als wijheid en verantwoorde
lijkheid? Wat betekent wijheid
nog meer dan aangepast ge
drag, een visie op wijheid die
vaak wordt verdedigd binnen
de hedendaagse filosofie?
De omslag van Labooy's
proefschrift wordt gesierd door
een afbeelding van Rembrandts
'Honderdguldenprent' of
'Christus tussen de zieken'.
Niet zomaar een mooi plaatje,
maar voor Labooy het centrale
thema van zijn stelling. In het
midden van het schilderij zien
we een door een stralenkrans
omgeven Christus. De reacties
op deze man lopen uiteen van
aanbidding tot onverschillig
heid. Toch schijnt het licht van
die Christusfiguur op iedereen.
Zo is het ook met de weten
schap: of men geïnteresseerd is
in de Christusfiguur of niet,
tocl). staat men in zijn licht
kring.
De in filosofische kring veel
gehoorde stelling dat geloven
het stoppen van het denken is,
draait Labooy om. „Geloven
kan bijdragen aan het denken."
Als bewijs komt hij met een fi
losofische benadering van de
biologische psychiatrie, die ge
baseerd is op de geschriften
van een Franciscaner monnik
uit de dertiende eeuw. Daar
stuitte hij op bij zijn studie van
de begrippen wijheid en dispo
sitie.
Die Franciscaner benadering
paste Labooy toe op de moder
ne psychiatrie. Hij is daarbij
vooral in gesprek met de filoso
fen, die zich bezighouden met
de doordenking van de psychi
atrie. Want op de werkvloer, zo
heeft hij gemerkt, hebben hulp
verleners wel oog voor bepaald
heid en wijheid. Onder filoso
fen geldt dat veel minder. Daar
is het denken sterk determinis
tisch. Natuur en opvoeding be
palen de mens en wijheid is ei
genlijk een illusie.
Daar stelt Labooy het Fran
ciscaanse onderscheid tussen
de wijheid van het willen en die
van het handelen tegenover.
„Iemand in de gevangenis kan
wel naar buiten willen, maar de
muren beletten het hem. Dat
wil zeggen: hij is vrij is in zijn
willen, maar niet in zijn hande
len. Dat geldt ook voor de schi
zofreen, of iemand die snel ge-
irriteerd is. Er is wel wijheid
van willen, maar soms hindert
de chemie van de hersenen de
wijheid van handelen. Ook de
wijheid van innerlijk handelen:
het sturen van een bepaald
denkproces."
Met die denkwijze denkt La
booy twee vliegen in een klap te
slaan. Niet alleen biedt hij de
vakfilosofen een werkbaar alter
natief voor hun determinisme,
gelijkertijd slecht hij de kloof
tussen filosofie en theologie.
„De scheiding tussen psychia
trie en theologie is een mythe.
Ze kunnen elkaar prima aan
vullen."
raf,
«Ene
La n
>rd
len die z'n zoon wild (37
Meisjes halen dan in I ;ijn
dat God hen vraagt no<
hun vader op te offere ord
ders proberen hun sl zo
ook een schuldgevoi uui
praten, zo van 'Jij bi tijd
dig. Jij ook met je ui Ma
maak je mannen toch
Geene zegt dat het
lijk is seksueel gewe hi
sporen. „Het is zo ge -nsl
te verbergen. Dat lij) les
gemakkelijkste oploss rtla
later komt het keihipir
Rond je veertigste bijv tla]
in de midlifecrisis, al in i
met je man niet mi
loopt. En dat is dan
ment dat je moet ing
iets aan de pijn te doeassi
Ik hoorde laatst e$en
over een dochter die
vader, een dominee,
bruikt. Haar vader la he
ven en ze wilde oveilez
bruik van woeger p de
had hem een lange
schreven. Hij antwoi ;e
hij al heel vaak omgmk
ning had gebeden. I int
genoeg zijn. Maar z'
vond dat niet voldoèloc
vind ik ook. Daders ree]
voordat ze het met Gjar.
maken, het eerst
slachtoffers in orde ifma
kunnen niet zeggen:
geeft, dus wij hoeven
te praten. Zo gemak) uni
je er niet vanaf."
den bosch anp
Bisschop Hurkmans van Den
Bosch heeft de Nijmeegse
hoogleraar kerkgeschiedenis
P. Nissen gekapitteld wegens
diens kritiek op het bisschop
pelijk beleid. Nissen uitte in
het Brabants Dagblad scherpe
kritiek op de reorganisatie van
het bisdom scherp. „Decen
tralisatie bleek centralisatie te
worden en de platte organisa
tie werd zo piramidaal en ver
ticaal als maar zijn kan", aldus
de hoogleraar.
De bisschop vond het voor
een hoogleraar aan een
rooms-katholieke theologi
sche faculteit niet gepast zich
in het openbaar zo uit te la-
ten.Die denkt daar anders
over. „Ik heb geen kritiek op
de leer van de kerk, maar op
het beleid van deze bisschop."
Nissen had de bisschop in
het gesprek, dat „niet langer
dan anderhalf kopje koffie"
duurde, erop gewezen dat vol-
01t
gens het kerkelijk
(canon 212) de gelov
recht en soms zelfs
hebben hun mening
welzijn van de kerk
'herders' bekend te
Wat Nissen niet zegt,
dit volgens datzelfde
wel „met eerbied jf
herders en rekening
met het algemeen m C16
waardigheid van df
nen" aan hun mede-{
bekend dienen te mal
Nissen heeft vaker 1
de bisschoppen en hi
geuit. In 1997 zei hij
zuin dat de helft van
we priesters in het
Den Bosch over onvi
kwaliteiten beschikt
ambt te kunnen uil
Hij is oud-docent vai
sche priesteropleidim
Janscentrum. Over
ging van bisschop Telst
van Den Bosch zei 11 n
hopen op 'een bisse t(
ballen'. n
>rd
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht HWS
Geldig tot en met dinsdag.
Noorwegen:
In het zuiden zonnig, naar het
noorden toe meer bewolking en
kans op een enkele bui. Maxima
van 6 graden in het noorden tot
rond 20 bij Oslo, in het noorden
dinsdag wat warmer.
Zweden:
Droog en overwegend zonnig.
Maandag in het noorden wolken
velden en kleine kans op een wat
regen. Middagtemperatuur oplo
pend tot 12 graden in het uiter
ste noorden en net boven de 20
in het zuiden.
Finland:
Perioden met zon, maar maan
dag tijdelijk meer wolken en
kans op wat regen. Maxima tus
sen 8 en 15 graden, dinsdag een
paar graden hoger.
Denemarken:
Zonnig en droog lenteweer. Mid
dagtemperatuur rond 22 graden.
Engeland, Schotland, Wales, Ier
land:
In Schotland en het noorden van
Ierland droog en flink wat zon.
Elders minder zon en kans op
enkele regen- of onweersbuien.
Middagtemperatuur rond 20 gra
den in het zuiden, in het noor
den oplopend tot 16 graden.
België en Luxemburg:
In de ochtend steeds geregeld
zon, in de middag stapelwolken
en kans op enkele regen- of on
weersbui. Middagtemperatuur
rond 24 graden-.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Perioden met zon, maar ook sta
pelwolken en van tijd tot tijd en
kele regen- of onweersbuien.
Middagtemperatuur rond.22 gra
den, maandag in het oosten nog
wat warmer.
Zuid-Frankrijk:
Af en toe zon en geregeld on
weersbuien, plaatselijk met veel
neerslag. Maxima omstreeks 23
graden.
Spanje:
Perioden met zon, maar van tijd
tot tijd ook enkele regen- of on
weersbuien. Middagtemperatuur
veelal tussen 20 en 25 graden.
Portugal:
Soms wat zon, maar ook buien,
lokaal met onweer. Maxima on
geveer 20 graden.
Mallorca, Ibiza, Menorca:
Wolken, maar ook zonnige perio
den en kans op een bui. Middag
temperatuur ongeveer 23 gra
den.
Marokko:
Westkust: perioden met zon,
maar vlak aan zee soms wolken
velden en nu en dan een bui.
Maxima rond 22 graden.
Tunesië:
Veel zon en alleen in het uiterste
noorden kans op een enkele bui.
Maxima aan zee rond 26 graden.
Madeira:
Wisselend bewolkt met nu en
dan een bui. Maxima rond 19
graden.
Canarische Eilanden:
Perioden met zon, vooral aan de
noordkant van de eilanden meer
wolken en ook kans op een bui.
Middagtemperatuur rond 24 gra
den.
Duitsland:
Op veel plaatsen geregeld zon,
hier en daar ook een enkele re
gen- of onweersbui. Middagtem
peratuur tussen 23 en 27 gra
den.
Oostenrijk:
Perioden met zon, maar vooral
maandag laat en dinsdag ook
kans op een regen of onweers
bui. Maxima rond 25 graden.
Zwitserland:
Afwisselend zon, wolken en voor
al in het zuiden nu en dan een
bui, misschien met onweer. Mid
dagtemperatuur rond 23 graden,
plaatselijk wat hoger.
Polen:
Droog en veel zon. Dinsdag in
het zuiden kans op een onweers
bui. Maxima van 22 graden in
het noordwesten tot 27 tegen de
Tsjechische grens.
Tsjechië en Slowakije:
Flinke perioden met zon, maar
dinsdag ook kans op een on
weersbui. Middagtemperatuur
rond 27 graden.
Hongarije:
Maandag veel zon en droog len
teweer. Dinsdag wat meer bewol
king en mogelijk een enkele re
gen- of onweersbui. Middagtem
peratuur ongeveer 28 graden.
Italië:
Onbestendig weer met af en toe
zon, maar vooral in het midden
en noorden ook kans op een re
gen of onweersbui, plaatselijk
met veel neerslag. Middagtem
peratuur ongeveer 25 graden.
Corsica en Sardinië:
Af en toe zon, maar met name op
Corsica ook een enkele regen- of
onweersbui. Maxima tussen 24
en 27 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig, maar in het noorden ook
stapelwolken en daar kans op
een lokale regen- of onweersbui.
Middagtemperatuur rond 25 gra
den.
Malta:
Perioden met zon en kans op een
enkele bui. Maxima rond 25 gra
den.
Turkije en Cyprus:
Veel zon en droog. Middagtem
peratuur meest rond 25 graden.
Weerrapporten 080505 u
DINSDAG 9 MEI 2000
Zon- en maanstanden
Zon op 05.55 Zon onder 21.17
Maan op 10.44 Maan onder02.15
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 08.09 20.49 07.42 20.22
Laag 03.46 16.04 03.27 15.45
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
bewolkt
m.
onweer
W warmtefront
regen
sneeuw
V koufront
opklaringen
hagel
lagedruk
rnist
windrichting
H hogedruk
zonnig
19
temperatuur
luchtdruk in
1000 hect0 pascal
kantoor
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
abonneeservice
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging.
Ma. t/m/ vr. 18.00—19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-512
directie
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
hoofdredactie
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
redactie
A. Maandag, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D.C van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
TELEFAX
Advertenties: 071- 5323 50! i:
Familieberichten: 023- 531:
023- 5320 216
Redactie. 071- 5321 921
Hoofdredactie: 071- 53159
ADVERTENTIES e
Maandag t/m vrijdag v.
071- 5356 230
RUBRIEKSADVERTEI
Maandag t/m vrijdag van 8 30
071- 5143 545
ABONNEMENTEI f
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per half jaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtigingt,je
het automatisch afschrijven van h a
abonnements-geld, ontvangen/
betaling.
VERZENDING PER W
Voor abonnementen die per post )i
worden verzonden geldt een toes a jj
aan portokosten per verschijndag
LEIDSCH DAGBLAD OP CAS ekt
Voor mensen die moeilijk lezer uk
hebben of blind zijn (of
leeshandicap hebben), is een s: "7
van het regionale nieuws uit hl
Dagblad op geluidscassette bei
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lectit
München half bc
Stockholm
Warschau
Buenos Aires zwaar bew
Casablanca zwaar bew.
Johannesburg onbewolkt
Los Angeles zwaar bew
New Orleans licht bew.
New York regen
K
N H U I Z
22 13 0.0
27 11 0.0
- 10 0 0
33 26 2 0
TelAviv
licht bew.
half bew.
22 13 0.0
23 18 0.0
29 20 0.0
18 0.0
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08 00-17.00 u. (uitgezond elc
feestdagen)
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst,
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111
lol
