Cultuur Kunst
Een jubileumfeest
dat bruggen slaat
_>chone
-Schijn
Wilhelmina intiem en afstandelijk
Fraai vertelspel zonder opsmuk
Trekzak, smoelschuiver, blokfluit
Kooyker Ginsberg J
DRUK
Jan Cremer
Nicci French
AC 5 MEI 2000
ie tq
or. J
491
itney komt naar Nederland
Hooi
em Het wordt
eenmalig con-
Ca Maarniette-
'e rchieffoto anp
m b Dylan kandidaat Nobelprijs
j i (holm De Amerikaanse zanger, componist en tekstschrij-
lob Dylan is een serieuze kandidaat voor de Nobelprijs voor
teratuur. Dit heeft een van de achttien juryleden voor de
Jenning van de prijs, Lars Forssell, in een interview met de
)OF >dse televisie gezegd. De 72-jarige Forssell is sinds 1971 lid
R 1de Nobelprijsjury. De afgelopen jaren werd hij steeds vaker
nfronteerd met de opvatting van critici dat de al sinds de
zestig actieve Dylan de prijs een keer moet krijgen. Met
stap zou de Zweedse Akademie er blijk van geven dat zij re-
ruiklbig houdt met het door massacultuur drastisch gewijzigde
re n ip van literatuur. Eind deze maand krijgt Bob Dylan - echte
n Robert Zimmerman - uit handen van de Zweedse koning
en met de violist Isaac Stern de Polar-muziekprijs. Die prijs
GT It toegekend voor bijzondere prestaties in de muziek, zowel
erne als klassieke.
LL
Nederlands Dans Theater viert 40-jarig bestaan
Leidsch jggfc Dagblad
y.pningin Beatrix kreeg dit boekje cadeau.
U kunt het ook kopen.
VorstelilHe visites. Oranje voetstappen in Leitien
;rlij
E 09
Vorstelijke visites. Oranje voetstappen in Leiden.
Over Koninklijke bezoeken door de eeuwen heen.
Met illustraties uit de collectie van het Gemeentearchief.
955$evat tevens een uitgestippelde Oranjeroute door de stad!
Speciaal voor lezers van het Leidsch Dagblad is
dit vorstelijke boekje nu met 2,45 korting verkrijgbaar
/ie k'j het Gemeentearchief van Leiden.
en inlevering van deze bon bij het
neentearchief.
iotkade 2A, Leiden,
ilen lezers van het
Dagblad slechts 17.50
Vorstelijke visites
n/e voetstappen m Leiden
•maal 19.95).
0%
erv l"
2,45 korting
Geopend ma - vr. 9.30 - 17.00 u
zat 9.00-12.15 u
Nadere informatie
tel. (071)5120191.
Het Nederlands Dans The
ater viert volgende week
zijn 40-jarig bestaan. En
artistiek leider Jiri Kylian
draagt zijn werk over. Re
den voor de bijzondere ju
bileumproductie Arcim-
boldo 2000. Choreograaf
Paul Lightfoot: „Het mo
ment vroeg erom."
den haag maja landeweer
De toeschouwer zit niet alleen
passief op zijn stoel in de spec
taculaire dansproductie 'Arcim-
boldo 2000' van choreograaf Jiri
Kylian, maar maakt een span
nende verkenningstocht door
een groot deel van het gebouw
aan het Haagse Spui. Meer nog
dan 'Arcimboldo' (1995), dat
was geïnspireerd op de schilde
rijen van menselijke portretten
opgebouwd uit groente en fruit
van de Italiaan Giuseppe Ar
cimboldo, beoogt de remake
'Arcimboldo 2000' publiek en
toneel bij elkaar te brengen. Net
als indertijd lopen er bruggen
van auditorium naar studio's
en podium. Bovendien zit een
deel van het publiek op het to
neel in 'adventure seats'.
Een jubileum is bij het Ne
derlands Dans Theater altijd re
den tot feest. De overdracht van
Jiri Kylians artistiek leiderschap
aan Marian Sarstadt maakt de
ze viering extra bijzonder.
„Het afscheid betekent geen
einde", vertelt de Engelse cho
reograaf Paul Lightfoot, die ook
een bijdrage levert aan 'Arcim
boldo 2000', „maar eerder een
nieuw begin. Hoewel het hem
w
moeite kost geen leiding meer
te geven, past Kylians baan
hem nu beter (hij is huischo-
reograaf en artistiek adviseur).
En de rest van het gezelschap
leert sterker op eigen benen te
staan. Verandering is noodza
kelijk. De combinatie van lei
derschap en scheppend kun
stenaar geeft veel druk. Ik hoop
dat hij nu meer ruimte voor
zichzelf zal hebben".
Geen treurig afscheid dus,
maar een feestgevoel. ,,'Arcim-
Choreograaf
Paul Lightfoot:
„Geen einde,
maar een nieuw
begin." foto
gpd/harry
verkuylen
boldo' is een heel opwindend,
vrolijk stuk", gaat Ligthfoot ver
der. „Een parodie waarin we
om onszelf lachen. Destijds in
1995, bij het vorige jubileum,
werd het een 'pièce d'occasion'
genoemd, een gelegenheidsstuk
voor een bijzonder moment. Ik
vergelijk 'Arcimboldo' met een
vlinder: prachtig om te zien,
maar van korte levensduur. Het
is dan ook nooit de bedoeling
geweest om het te herhalen,
maar het moment vroeg erom."
„'Arcimboldo 2000' is wel ri
goureus aangepast. Sterke de
len zijn gebleven, andere zijn
compleet veranderd. Het stuk
heeft een nieuwe magie. Zelf
heb ik twee delen die ik eerder
heb gemaakt verbeterd. En ik
maak een nieuw stuk voor zes
dansers, van de verschillende
gezelschappen. Het samenko
men van de energie van jonge
en rijpe dansers maakt de cho
reografie mede zo bijzonder.
Gewoonlijk is er weinig kans tot
contact tussen de verschillende
gezelschappen."
Lightfoot, die al vijftien jaar
aan het Nederlands Dans Thea
ter is verbonden en wiens cho
reografische talent algemeen
wordt erkend, wordt wel eens
gezien als de opvolger van Ky-
lión, die het gezelschap tot de
succesvolle, internationaal ver
maarde groep maakte die hij nu
is.
„Ik vind het aan de ene kant
een compliment en onze loop
banen als choreograaf vertonen
inderdaad parallellen, maar aan
de andere kant wil ik mijzelf
zijn. Mensen moeten niet van
mij verwachten dat ik ook artis
tiek leider word. Dat zou enorm
destructief zijn voor mij als
choreograaf. Het is een gevaar
lijke combinatie. Ik heb ruimte
nodig om adem te kunnen ha
len. Jiri Kylan en ik zijn ver
schillend. Hij is filosofisch. Ik
toneel recensie
susanne lammers
Voorstelling: Wilhelmina zonder franje
door José Ruiter. Gezien: 5/5, Leidse
Schouwburg Nog te zien: 6/5 (met sou
per) en 7/5 (middagvoorstelling met high
tea), aldaar
„Pindarotsjes!" Ik heb het
nooit zo'n koninklijke lekkernij
gevonden, maar de manier
waarop José Ruiter het woord
uitspreekt, is onbetaalbaar. En
het past bij de koningin Wilhel
mina die Ruiter neerzet, om
daar wél van te houden. Haar
Willemien blijft een beetje on
doorgrondelijk; van de ene
kant een gewoon mens, lijdend
onder haar gouden kooi die
haar soms tot een marionet
maakt, van de andere kant een
vorstin die de mensen om haar
heen absoluut bestiert.
In korte scènes, waarin ze
door het leven van Wilhelmina
springt, geeft Ruiter een beeld
van de moeder des vaderlands,
deels gebaseerd op 'Eenzaam
maar niet alleen', de mémoires
van Wilhelmina, en deels op
andere bronnen. Ruiter toont
Wilhelmina eerst met haar
poppen spelend in monoloog-
jes waarin ze de rigide opvoe
ding van het kleine meisje zij
delings maar scherp onder de
aandacht brengt. Maar al snel
introduceert ze een tweede
stem, die van Francois van 't
Sant, de man die de schanda
len die Hendrik veroorzaakt
binnenskamers moet houden.
In het eerste onderhoud on
derricht ze deze Van 't Sant in
delicate termen, maar zeer
souverein - om niet te zeggen
bot - in zijn taken. Bij de laatste
ontmoeting vijftig jaar later
schenkt ze beverig thee en rum
en bedankt ze hem, enigszins
ontdooid, voor zijn trouw. In
de tussenliggende gesprekken
komt het portret tot leven.
En dat portret verdoezelt
niets. Haar Wilhelmina is een
afstandelijk, zelfs arrogant
mens en toch weet ze sympa
thie voor haar personage op te
wekken. Dat getuigt van groot
theatraal vakmanschap. Maar
op de voorstelling is ook wel
wat af te dingen. Ruiter gaat
het schmieren niet altijd uit de
weg. Inhoudelijke verrassingen
blijven uit en de gesprekken
tussen de vorstin en haar trou
we dienaar neigen op den duur
naar het potsierlijke door die
afwisselend hoge en bekakte
en geforceerd lage stem. Het
suggereren van onderhuidse,
verboden gevoelens tussen de
twee is ook iets te voor de hand
liggend om werkelijk dramati
sche spanning te creëren.
Ruiter speculeert er ook al te
duidelijk op dat de ambiance
minstens voor de helft het
werk doet. Nu is die ook bij
zonder. Het selecte publiek zit
samen met haar op het podi
um van de Schouwburg. Ze
speelt vlak voor je neus met
voor de gelegenheid van het
Stadhuis geleend meubilair.
Op bezoek bij de koningin met
een smakelijk souper in het
vooruitzicht. Vóór je de lege
zaal, dan voel je je al snel uit
verkoren.
'Wilhelmina zonder franje' is
een portret dat het in de sche
mer van de intimiteit en de ex
clusiviteit aardig doet.
In het licht van een echte
zaal zal het verbleken.
IJiri Kylian:
meer ruimte
voor zichzelf.
foto
GPD/MAURICE
NELWAN
ben meer instinctief."
Kan Lightfoot zich een leven
zonder het NDT voorstellen?
„Ja. Het is nu mijn eerste thuis,
maar net als Kylian ben ik van
mening dat verandering af en
toe noodzakelijk is. Met dans
kun je niet eeuwig door blijven
gaan. Wel wil ik in Den Haag
blijven. Holland is thuis en voor
mijn vrouw (Sol León, NDT-
danseres) en mij symbool van
onze liefde."
Nederlands Dans Theater met
de Jubileumproductie 'Arcim
boldo 2000' in Den Haag. Cho
reografie: Jiri Kylian. Van 9
(première) t/m 20 mei. Aan
vang: 20.15 uur.
Eerste finalisten
levensliedfestival
Na de eerste voorronde zijn de
eerste zes finalisten van het
Leids Festival van het Levens
lied bekendgemaakt.
In de categorie klassiekers
gaan het Trio Bill Naad uit
Krimpen a/d IJssel, Tante Annie
uit Wageningen en Co van Dam
uit Alphen naar de finale. De
acts die met hun eigen num
mers gaan strijden om de Mary
Bey-bokaal zijn De 3 Keien uit
Lichtenvoorde, Kreukzone uit
Zwolle en Cor Vissers uit Raam-
sdonksveer. Op 10 mei worden
nog acht acts gekozen. De fina
le is op 23 september.
drie weken geleden werd
Alphen aan den Rijn de
i de Accordeon en de
harmonica gehouden,
zeg ik dan. Vandaag
n Leiden de Draaiorgel-
lats. Instrumenten met
;e attentiewaarde bele-
irwaardering. Hieronder
5 van verwaarloosde
^instrumenten die wel
kunnen gebruiken.
:ordeon
u pe
Iverti entinië misschien sexy,
jn het muzikale pvc-
leuren waar de damp van
hraal bier verzadigde
che tapijtjes uit opstijgt.
:n hun slechte reputatie
te danken aan intensieve
gandacampagne van ge-
I. sheidsguerilla De Kermis-
:n (operatie: Op volle toe-
In Alphen aan den
hst men een aantal weken
ha in tijdens bovengenoemd
5TA( *1 een link te leggen tus-
iciaccordeon en filmmu-
vreemd. Als de accordeon
rol heeft gespeeld in de
an was dat ten hoogste als
ïidingsmuziek voor het
8(dgebumstussen de Mil-
ïien. Vogeltjesdans was
ïadeklap. Komt nooit
goed. Helpt zelfs geen
j 0| grijze geitebreier wat aan.
Mondharmonica: In eerste instantie een instrument met veel borsthaar.
archieffoto henk bouwman
ktroniseh orgel
eldt voor rijlessen geldt
)or lessen op het Yamaha
ïlklavier. Ga er pas op als
2enfen bij de pedalen kun-
3e e> ien confrontatie op te
jonge leeftijd zou kunnen lei
den tot het idee dat de vlooien-
mars muziek is. Sterker nog: in
de jaren zestig werd in een
stuip van het debiliserend ge
lijkheidsbeginsel het Riha een-
vingersysteem uitgevonden. Di
rect gevolg was dat mannen
van middelbare leeftijd in me
diterrane badplaatsen met twee
handen een heel mambo-orkest
bespeelden én 'Solare' erbij
zongen. Met desastreuze gevol
gen (lees: dansende ouders). Bij
Bacb eindigde tenminste elke
inventio, toccata of fuga in een
stemmig amen. In de jaren
tachtig van de vorige eeuw is
dat voorgoed veranderd in een
roffel van de elektronische rit
mebox en een ordinair niet ter
zake doend Cha, cha, cha. Ach,
das unwohltemperierte Klavier.
En straatorgels dan zegt u?
Daar begin ik niet eens aan.
Da's gedoogde muzikale graffi-
3. mondharmonica
Instrument voor hen die een
verre reis in het vooruitzicht
hebben: Cowboys en ter dood
veroordeelden. Orfeus was bei
de. Toen hij uit de onderwereld
terugkeerde en zijn Eurydice
verloor zuchtte hij, hing zijn lier
aan de wilgen (vandaar de uit
drukking) en koos definitief
voor de mondharmonica. Or
feus had de blues. Orfeus heeft
zijn zielepijn in een hartver
scheurend lied uitgedrukt
waarvan de restanten in onze
moderne cultuur zijn overgele
verd als 'I'm a poor lonesome
cowboy, and a long long way
from home". In eerste instantie
een instrument met veel borst
haar, maar het image is verpest
door weke astmatische padvin
ders. Niettemin nog steeds een
typisch manneninstrument.
Vrouwen spelen geen mond-
2. blokfluit
Vaker ingezet als gereedschap
in de orthopedagogiek dan als
volwaardig muziekinstrument.
Ik ken mensen die hun kind op
blokfluitles zetten om een hard
nekkige orale fase op soepele
kindvriendelijke wijze te verhel
pen. Zuigt uw kind? Geef het
een blokfluit cadeau. Het is
goedkoop, heeft de schijn van
functionaliteit, ziet er minder
onsmakelijk uit dan een natte
duim en met een beetje geluk
komt er nog wat muziek uit.
Negatief bijgevolg: Overbite.
Kinderen die op te vroege leef
tijd aan de blokfluit gaan moe
ten dat op latere leeftijd beko
pen met een beugel. Door vol
wassenen, uit angst voor hoon,
alleen in groepsverband be
speeld. Net als de mondharmo
nica ook voor Einzelgangers,
maar toch anders. Ziet u Clint
Eastwood al met de blokfluit?
1. triangel
Heeft slechte reputatie aan
zichzelf te'danken. U kent het
verhaal van de man die de pa
perclip uitvond door gedachte
loos aan een stukje metaal te
draaien? Was hij daar maar bij
gestopt. Slagroom moet je ook
niet te lang kloppen. Verban
nen naar het Siberië van het
symfonisch orkest. Heeft niet
het bravoure van de bekkens,
de kapsones van de koebel, of
de tamtam van de tamtam. Pre
historische reuzenvorm nog te
zien in politiek correcte Ameri
kaanse films. Gebruikt door ne
gerslavinnen die hun kinderen
aan tafel willen krijgen. In de
loop van de tijd doorgeëvolu-
eerd en steeds kleiner gewor
den. Aan het eind van deze
eeuw misschien helemaal ver
dwenen.
pablo cabenda
theater recensie
wunand zeilstra
'Kaalslag' door de groep 'Tevengebroed'
naar de roman 'Kleuren van verschrikking'
van Jordan Ivantsjev. Gezien: 5/5, LAK-
theater Leiden De voor vanavond aange
kondigde voorstelling is afgelast
Tussen toneelspelen en vertel
len zit een intrigerend grijs ge
bied dat al eerder in de afgelo
pen jaren prachtige producties
heeft opgeleverd. Voorwaarde
is echter wel dat de acteurs goe
de vertellers zijn die met weinig
of geen hulpmiddelen het ver
haal aanschouwelijk weten te
maken. Aan die voorwaarde
voldoen ruimschoots de vier
acteurs die zich als groep 'Te
vengebroed' noemen. Daniël
Boissevain, Kees Boot, Casper
Gimbrère en Ruben Lürsen
hebben dit grijze gebied ver
kend door een roman van de
Bulgaarse schrijver Jordan
Ivantsjev tot een theatervoor
stelling te bewerken. Het resul
taat is een vertelspel zonder op
smuk dat anderhaf uur lang
moeiteloos alle aandacht op
eist.
Begin en einde van het boek
komen vrijwel letterlijk met be
gin en einde van de voorstelling
overeen. De vertelstructuur
blijft dan ook in zekere zin in
tact. Binnen de verhaallijn spe
len de acteurs de rol van hun
personages, ze geven ook com
mentaar daarop, creëren korte
spelscènes en vertellen de
voortgang van het verhaal. En
alles in deze boeiende combi
natie loopt soepel in elkaar
over.
Vier mensen proberen hun
land te ontvluchten dat zich als
een posttotalitaire staat in een
volkomen chaos bevindt. Eerst
zijn er- de filosoof met zijn
zoontje en een voetballer. Een
vierde die hen aanvankelijk ver
gezelt, sterft onderweg. Na ver
loop van tijd meldt zich een
jonge vrouw bij dit gezelschap.
1 let verhaal beschrijft de ontbe
ringen die zij op hun vlucht te
genkomen. Twee redden het
uiteindelijk niet, vader en zoon
misschien wel - het verhaal laat
dat open.
Soms moet er gevochten
worden, het bestaan is immers
tot pure overlevensstrategie ge
reduceerd. Als het een keer op
een slag op leven en dood aan
komt, klinkt er keiharde mu
ziek. Jammer, het is een klein
detail dat niet past in deze
voorstelling die nu juist met
wat onbestemde kleding en een
uitgekiend lichtplan heel veel
aan de verbeelding van de toe
schouwer overlhat.
Deze acteurs mogen immers
op het raffinement van hun
vertelkunst vertrouwen.
vijftigste
'jyj
signeert voor het eerst in zijn leven bij de boekhandel!
Hij signeert de jubileumuitgave van: 'Ikjati Cremer'
Vrijdag 12 mei, 15.00-16.00 uur i.s.m.
begane grond, Brcestraat 93, Leiden De Bezige Bij
Het auteursduo
signeert hun nieuwe roman: 'Onderhuids'
Zaterdag 13 mei, 12.00-13.00 uur i.s.m.
begane grond, Breestraat 93, Leiden Ambo
A .1 ERÏX
Wereld
René van Royen en
Sunnyva van der Vegt
signeren hun bock 'Asterix en de Wijde Wereld'
Zaterdag 13 mei, vanaf 14.00 uur
eerste etage, Breestraat 93, Leiden
