De oorlog in je achtertuin
'Een olifant in het echt
is indrukwekkender'
Doe Maar: oud en vertrouwd
Rustig worden met origami
Cultuur Kunst
ISDAG 3 MEI 2000
Ouderwets vermaak bij Circus Renz
waarin 1200 mensen passen. Zij zien
dat de acrobaten het net, waarboven ze
een paar minuten later door de piste
zweven, zelf ophangen. Noodzaak
trouwens, die zelfwerkzaamheid, want
een van de Hongaarse Flying Boys stui
tert er twee keer achter elkaar in. Ook
de acrobaat van de Rola Rola-even-
wichtsact was niet helemaal scherp. Hij
viel vanaf een meter of drie in het zaag
sel. Dat kan gebeuren in een echte
show. Ongedeerd en onverstoorbaar
vervolgde hij zijn act. 'The show must
go on'.
Bij leeuwentemmer Martin Lacey liep
wel alles op rolletjes. Onlangs kreeg hij
uit handen van Prins Rainier van Mo
naco nog een internationale circusprijs.
Zijn ietwat volgevreten leeuwen kwa
men wat loom over, maar gromden
dreigend hun tanden bloot en haalden
af en toe gevaarlijk uit. Maar ze gehoor
zaamden net als de olifanten, paarden
en honden dat aan hun bazen deden.
Hoogtepunt van de show waren de
verkleedpartijen van het Trio
Monhstyrsky. Met deze artiesten van
het Russisch Staatscircus kan je op een
feestje aankomen. Ze combineren illu
sie met theater en schieten in een oog
wenk van de ene schitterende creatie in
de andere.
Door het hoge niveau van de arties
ten en de instroom van jong talent is
Alex Sijm optimistisch over de toe
komst van het circus dat volgend jaar
zijn 90-jarige jubileum viert. Al zijn er
ook zorgen. ,,Hier bijvoorbeeld in Lei
den. Door de bebouwing van het par
keerterrein bij de Groenoordhallen valt
weer een goede plek weg. Steden wor
den steeds voller, omdat er meer ge
bouwd wordt. Er blijven maar weinig
plekken over waar een circus zich kan
ontplooien."
Martin Lacey
kreeg voor zijn
leeuwenact re
centelijk nog een
internationale
circusprijs uit
handen van prins
Rainier van Mo
naco. foto
henk bouwman
LEIDEN
LESLEY GRIETEN
Internet, Playstation, video en televisie.
Tegenwoordig kun je elke vorm van
vermaak vanuit je luie stoel beleven. Al
dan niet interactief. Maar bij het Circus
Herman Renz, nog tot 7 mei in Leiden,
staat ouderwets vermaak nog hoog in
het vaandel.
Bij Renz geen intemetzuilen of speel
automaten. De suikerspin en de fris
drank worden verkocht door de clown
die ook directeur is én de handen uit de
mouwen steekt bij het opruimen. En
het wordt nog steeds gewaardeerd,
want Alex Sijm van het circus zegt wei
nig last te hebben van de concurrentie
van computerspellen en internet. ,,De
eerste dagen is het meestal wat rusti
ger, maar door de mond-tot-mond re
clame zitten we altijd goed vol. Er is
meer amusement, maar mensen heb
ben ook meer vrije tijd en meer geld te
besteden. En een olifant op internet is
leuk, maar in het echt is hij veel indruk
wekkender."
De ouderwetse gezelligheid staat
voorop, maar het circus gaat wel met
zijn tijd mee. Elk jaar is er een compleet
nieuwe show. In de nieuwe voorstelling
zit een duidelijke verhaallijn en er is
veel aandacht voor de aanldeding. En
ook het circus heeft inmiddels een
website. ,,Met alleen een paar posters
in de stad kom je er niet meer. Om de
begroting rond te krijgen zijn al jaren
geleden verschillende grote sponsors
aangetrokken. Circus Renz is een be
drijf met tachtig medewerkers van
twaalf verschillende nationaliteiten."
Tijdens de eerste matineevoorstelling
in de tent bij de Groenoordhallen be
volkten gisteren 300 kinderen samen
met ouders of grootouders de tent
lonsai, aikido, origami. In het kader van vier eeuwen betrekkingen is 2000 uitgeroepen tot Japan-jaar. Een uitgelezen moment om een
aantal typische Japanse cultuuruitingen eens kort onder de loep te nemen. In aflevering 5: origami.
O
z
O
O
O
I-
CM
1
K
O
m
u
O
j
(0
u
u
De eeuwenoude kunst van het papier-
vouwen is oorspronkelijk bedoeld om
kinderen te leren zich te concentreren en
hun motoriek te verfijnen - dat is nodig
voor de beheersing van de 15.000 karak
ters die het Japanse schrift telt. Toen er
nog geen speelgoed was, werd papier-
vouwen gebruikt om de kleintjes zoet te
houden.
De Japanners hebben origami geïmpor
teerd, het tot autonome kunstvorm ver
heven en zich er verder in bekwaamd - je
kunt er zelfs grootmeester in zijn - maar
oorspronkelijk kwam de vouwkunst uit
China, waar monnikken met hun creatie
ve vouwsels de altaren versierden. Ooit
werd het aan het keizerlijk hof beoefend
als tijdverdrijf, intussen vouwt jong en
oud over de hele wereld aan simpele figu
ren, (kerst)kaarten van theezakjes, tot in
gewikkelde bouwwerken waarin uren
(precisie)werk gaan zitten. Een bijko
mend voordeel: je kunt het overal doen.
In de trein, in het vliegtuig of tijdens een
saaie vergadering. En wat je ook maakt, je
wordt er zo lekker rustig van.
Bij origami gaat erom zonder hulpmidde
len als lijmpot en schaar van een vierkant
stuk - bij voorkeur - gekleurd papier aller
lei voorwerpen of figuurtjes te vouwen zo
als maskers, bloemen, versieringen en die
ren. Origami vraagt concentratie, verleven
digt de fantasie en versterkt de handig
heid. „Van een simpel velletje papier maak
je een driedimensionaal beeldhouwwerk",
zegt Petra Wortel. „Het aardige is dat je
niet ziet wat het gaat worden. Bij veel die-
renfiguren bijvoorbeeld, heb je aan het
eind nog geen zicht op het resultaat. Dan
blaas je het op en heb je ineens een ko
nijn."
De grondregel is dat de figuren op een
vlakke en gladde ondergrond worden ge
vouwen. De vouw moet scherp worden
aangebracht en met de nagel van de duim
verder worden aangeplet. Je begint met de
basisvormen en borduurt hierop, naarma
te je vordert, steeds voort. Elke afzonderlij
ke bewerking moet in samenhang met de
vorige én de volgende worden uitgevoerd.
Bij mislukking moet je een beroep doen op
het Japanse geduld. Alles moet worden ge
controleerd: is nergens een woord of een
pijltje in de, vaak summiere, beschrijvin
gen over het hoofd gezien? Is de vouwrich-
ting juist? De tegenvouw komt het meest
voor, maar is ook het moeilijkst. Verder
kent origami de zogeheten dal- en berg-
vouw (bij het dal kijkje in de vouw, bij de
berg erop). „De pijlen in de beschrijvingen
moetje léren lezen", zegt docente Linda
Sloterdijk. „Daar is oefening voor nodig."
Met een 'vliegerbasis' bijvoorbeeld, maak
je een zwaan. Of de beroemdste origamifi-
guur, de kraanvogel. Dit Japanse nationale
symbool betekent 'een leven lang geluk'.
Gevorderden zoals Junko Benoist weten
van een piepklein papiertje een miniatuur-
kraanvogeltje te maken van vier bij vier
milimeter. Maar je kunt ook de complete
Keukenhof namaken, of, een geliefd on
derwerp van mannen: dinosauriërs. Er
komt ruimtelijk inzicht kijken bij het vou
wen van de triceratops of de tyrranosaurus
rex. Concentratie, nergens anders meer
aan denken. Daar gaat het om.
CAROLINE VAN OVERBEEKE
RECENSIE MUZIEK
LOUIS DU MOULIN
Doe Maar in Ahoy. Nog te zien in 15 con
certen tot 7 juni.
Doe Maar kon zich gisteravond
geen betere start van haar lang
verwachte recordserie van zes
tien concerten in Ahoy' wen
sen. Bij wijze van inleidende
schermutseling werd de tijdelijk
herenigde popgroep in de cata
comben verrast met een portie
platina vanwege de zeer voor
spoedige afzet van het reunie-
album 'Klaar'. Binnen twee we
ken gingen er meer dan 200.000
exemplaren over de toonbank.
De publieke vraag naar nieu
we Doe Maar-kost sluit naad
loos aan bij het overweldigende
animo voor de optredens in het
Rotterdamse sportpaleis, een
belangstelling die is gevoed
door massale nostalgie naar de
hoogtijdagen van dat 'hele leu
ke bandje' in de eerste helft van
de jaren tachtig.
Op die publieke behoefte
werd door Henny, Ernst en de
beide Jannen uiteraard volop
ingespeeld: bijna de gehele set
bestond uit 'goud van oud',
slechts een paar nummers wa
ren kersvers. Dus gingen vanaf
de opening 'Doe Maar Net Als
of de ruim 10.500 fans op deze
première-avond herhaaldelijk
uit hun bol, alleen niet meer zo
hysterisch als in de dagen dat
'32 Jaar', 'Is Dit Alles', 'Pa', 'Bel
le Helène' en 'Eén nacht alleen'
actueel waren.
De flauwvallende jonge meis
jes die toen voor het podium
het beeld bepaalden (en daar
mee de opheffing van het su
perkwartet bevorderden), wa
ren nergens te bekennen. In
plaats daarvan werden de over
bekende ska- en reggaekrakers
nu geconsumeerd door neu
traal ogende dertigers en veerti
gers die geen moeite hadden
om hun vreugde in de hand te
houden. Waar ooit de verafgo
ding overheerste, wordt er
thans meer geluisterd en veel
bewuster meegezongen.
Ook opmerkelijk: de overwel
digende meerderheid van het
vrouwelijk geslacht bleek aan
zienlijk teruggedrongen. Doe
Maar is tussen zijn eerste le
vensfase en deze kortstondige
Eén mei 1945 vloog over het
stadhuis van Leiden een tiental
Amerikaanse B-17 bommen
werpers om 70.399 ton voedsel
boven de stad te droppen. De
foto hangt opgeblazen tot reu-
zenformaat als stille getuige
aan één van de borden van de
foto-expositie in de Hoogland
se Kerk. Aan de andere kant
van hetzelfde schot hangt een
'boodschappenlijstje' van ene
mevrouw Vermeulen. Een was
lijst van eerste levensbehoeften
die ze dankzij diezelfde voed-
seldroppings kon ophalen bij
het verdeelpunt.
De grote gebaren terugge
bracht tot een menselijke maat.
Volgens Henny Kwik van het 5
Mei-comité is dat één van de
sterke kanten van de foto-ex
positie over de Tweede Wereld
oorlog die rond bevrijdingsdag
wordt georganiseerd in de
Hooglandse Kerk. De herken
baarheid waart soms letterlijk
rond. De foto's van de bevrij
dingsfeesten op het Schutters
veld compleet met opgescho
ten Leidse jongelui is elke jaar
weer goed voor herkennings-
kreten van bezoekers die op de
oude zwart-witprenten oma's,
opa's, ooms en tantes ontwa
ren.
Kwik, die de expositie als
sinds 1960 organiseert, noemt
dat steevast de 'succesnum
mers'. „Elk jaar hebben we for
mulieren waarop bezoekers
kunnen aangeven welke onder
werpen ze het volgend jaar
weer aan bod willen zien ko
men. De intocht van de Cana
dezen bijvoorbeeld en de voed-
seldroppings, waarvan we dit
jaar nieuw fotomateriaal van
Leiden hebben."
Niettemin heeft de project
leider zelf een aantal nieuwe
onderwerpen opgepikt. Unieke
foto's van het Vliegkamp Val
kenburg en een foto die uit een
B-17 is genomen, beeldmateri
aal van Katwijk waar de kust
strook in een puinhoop werd
veranderd door Duitsers. Een
foto van Oxfordstudenten in
Volendamse klederdracht, een
verzameling propagandadocu-
menten en affiches die vooral
psychologische schade moes
ten aanrichten en het moreel
van de geallieerden ondermij
nen. Op de achterkant van een
beschreven velletje papier, dat
zich voordoet als een blaadje
uit het dagboek van een Ameri
kaanse soldaat, staat het relaas
over hoe de ongelukkige schrij
ver aan zijn eind is gekomen.
„Een heet, puntig stuk staal
doorboorde zijn jas, zijn dag
boek en zijn hart." Met als af
sluiting de onheilspellende
woorden 'Hij was een soldaat,
net zoals jij.'
Eén van de meest markante
voorwerpen op de tentoonstel
ling is de gedenksteen voor
Emil Georg Lucas Werner. Een
rijk gedecoreerde Duitse vlie
ger, die 106 kisten neerhaalde,
maar zijn doodsvlucht maakte
ih de tuin van het toenmalige
Elisabeth Ziekenhuis aan de
Hooigracht, de steen heeft ja
renlang in de tuin gelegen op
de plek waar Werner zijn dood
vond. Maar wie hem daar heeft
geplaatst of waarom, dat weet
niemand.
Het ademt de sfeer van de
oorlog die hier en daar terug
gebracht is tot de anecdotiek
van de gebeurtenissen die, in
dit geval letterlijk, in de achter
tuin plaatsvonden. Een oorlog
die Leiden overkwam. Waar
hier en daar zelfs een link
wordt gelegd met het heden.
En dan niet eens altijd op de
voor de hand liggende manier
waarop men aantoont dat
vreemdelingenhaat van alle tij
den is. Illustratie: Een kranten
foto van Haider naast een oor
logsfoto waarop Weense Joden
op hun knieën met een tan
denborstel een plein moesten
schoonmaken. Of beelden van
het speuren naar de bommen
in Leiden.
Maar de krantenkoppen van
maart 2000 zijn heel wat ge
ruststellender dan die van de
cember '44. „Speurtocht naar
bommen voorbij".
Expositie Tweede Wereldoorlog,
Hooglandse Kerk, van 3 tot en niet 6
mei. Openingstijden: donderdag
10.30-16.00, vrijdag 12.00-16.00
(met om 14.00 een optreden van het
Eurokoor), zaterdag 10.30-16.30
(met concert van 22 Leidse draaior
gels).
reanimatie geëvolueerd tot een
soort icoon waar ook (jonge)
mannen meer waardering voor
hebben gekregen.
Dankzij een geprofessionali
seerde uitvoering (het gebruik
van videoschermen, een inge
nieus decor en een soepele
lichtshow) werd het voor ieder
een toch even meer dan een jo
lige, memorabele sprong terug
in de tijd. De vraag naar meer
was dan ook zeer hevig. Niet al
leen voor het moment (waar
aan werd tegemoet gekomen
met een akoestische setje in de
arena en 'De Bom' als zinde
rend slotakkoord), maar even
goed voor de langere termijn.
Maar voor alle duidelijkheid:
Doe Maar zet er, na de laatste
sessie in Ahoy' op woensdag 7
juni, definitief een streep on
der. „Alle bandleden hebben na
het laatste concert weer hun ei
gen projecten gepland. Daarom
acht ik de kans nihil dat ze lan
ger samen blijven spelen", zegt
manager annex vijfde bandlid
Frank van der Meijden.
Door voor dit onherroepelijke
einde te kiezen laten de Doe
Maars, dankzij deze reünie als
nog ruimschoots miljonairs,
wel een unieke mogelijkheid lo
pen om nog veel meer kapitaal
binnen te slepen. Chris Boog
van hun platenfirma V2 Re
cords vindt het dan ook grote
onzin dat de band is beticht
van 'handig incashen'. „Als de
ze jongens echt voor het grote
geld waren gegaan, dan hadden
ze wel een andere koers ge
volgd. Er zijn sponsoraanbie
dingen gedaan waar elke ande
re band voor door de knieën
zou zijn gegaan."
ni Maxi onderscheiden
fVAG» Het duo Mini Maxi krijgt de Johan Kaartprijs. Karei
If loij en Peter de Jong ontvangen de prijs op 9 mei in de Ko-
I ijke Schouwburg in Den Haag. De prijs is ingesteld als
-triage aan de acteur Johan Kaart en wordt sinds 1976 uitge-
aan diegenen, die zich op uitzonderlijke wijze hebben on-
heiden op komisch gebied zoals in blijspelen, kluchten,
II i cals, cabaret of verwante producties. Eerdere winnaars zijn
3e' m Nijholt, Leen Jongewaard, Jenny Arean, John Lanting en
utl iy Kraaykamp sr.
tiano Apes op Lowlands
"anOrganisator Mojo Concerts heeft nieuwe namen vrijge-
1 van bands die dit jaar gaan optreden tijdens het popfesti-
)wlands. Onder meer Guano Apes, Therapy?, Calexico,
daddy, Motorpsycho en Travoltas zijn toegevoegd aan de
jronkelijke bezetting (Limp Bizkit en Underworld). Het
5 irenstadje in de polder mag dit jaar weer 55.000 bezoekers
an, en en wordt opgetrokken naast pretpark Six Flags, het
n ;ere Walibi Flevo, in Biddinghuizen. Het evenement heeft
op 25, 26 en 27 augustus. In totaal zijn er zo'n 150 optre
de, geboekt tijdens Lowlands 2000.
De stad Leiden heeft zijn gedichten op muren - in
leggen twee kunstenaars momenteel de laatste hand
project 'dichten op daken'. Mark Bunder en Patrick
gebruiken de boerderijen tussen de dorpen Laaksum en
als beelddrager voor een gedicht van de Friese schrijver
Kootstra. Tijdens Simmer 2000 geeft een literaire fiets-
langs de 16 deelnemende boerderijen het 'totaalbeeld'
versregels prijs. foto anp
op daken
Het Leids schilder- en tekengenootschap Ars Aemula
opent zaterdag en zondag zijn deuren voor eenieder
ni|ennis wil nemen van wat Ars aan cursussen te bieden
Dat zijn er voor het komende jaar maar liefst 29 in getal:
r meer tekenen, schilderen, portretten, modeltekenen,
relleren, boetseren, lithograferen, etsen etc. Op beide da-
s Ars, gevestigd aan de Pieterskerkgracht 9a, geopend van
•^jl) tot 16.00 uur. Door het hele gebouw heen is werk te be
leren van cursisten van nu.
nie M.G. Schmidt-lezing
!'ai Li Schrijfster Imme Dros houdt woensdag 31 mei de eerste
e M.G. Schmidt-lezing. Dat gebeurt op de universiteit van
;n, waar sinds december 1999 prof. dr. Helma van Lierop
jijzondere leerstoel kinder- en jeugdliteratuur bekleedt. De
°Pjg heeft als titel 'De kleren van de keizer'. Imme Dros
ïkt in haar lezing over de relatie tussen vorm en inhoud van
;r- en jeugdliteratuur. Dros debuteerde in 1971 met 'Het
aa 1 Rudolf. Haar werk is vele malen bekroond, onder meer
Zilveren Griffels, een Zilveren Zoen, de Nienke van Hicht-
r rijs en de Libris Woutertje Pieterse Prijs. De laatste kreeg ze
'Annetje Lie in het holst van de nacht' uit 1987.
DEZE
ZONNEBRIL
IS ZEKER FOUT.
PROOF GLAZEN CADEAU HIJ
IJW NIEUWE ZONNEBRIL OP STERKTE
Hex: goed is üw zonnebril? De opticiens van Hel I luis kijken er des
kundig naar. En vanzelfsprekend vindt u hij Het Huis altijd een écht
goede zonnebril op sterkte. Mét UV-proof glazen, dus gegarandeerd
veilig en comfortabel voor uw ogen. Kom gerust vergelijken en kiezen!
