Van onze koningin krijgen we geen psalmen
Geloof Samenleving
Polemiek tot de laatste
gelovige het licht uitdoet
w
Goede Vrijdag in Sofia
Echte calvinist is tegen monarchic
ZATERDAG 29 APRIL 2000
979
VANDAAG
Vandaag 151 jaar geleden, op 29 april 1849,
landde het Spaanse leger op de Italiaanse kust
bij de stad Terracina. Een paar dagen eerder
was de Franse vloot al in Italië gearriveerd. De
legers waren daar op verzoek van paus Pius IX, die zich ver
zette tegen de macht van Italiaanse eenheidstrijders. Aan
vankelijk zagen die strijders in de zeer populaire paus de
religieuze leider van de nieuwe Italiaanse eenheid. Maar
Pius IX werkte daar niet aan mee. Uiteindelijk delfden de
eenheidsstrijders het onderspit, mede door de militaire in
terventie van buitenlandse mogendheden. De paus bleef
populair in wat het langste pontificaat uit de kerkgeschie
denis zou worden (1846-1878).
Op 29 april 1109 stierf de machtige abt van het klooster te
Cluny in Frankrijk, Hugo van Semur. Hij adviseerde negen
pausen en vele vorsten in Europa en stond aan het hoofd
van 1200 kloosters en daarvan afhankelijk tehuizen.
Vandaag 470 jaar geleden, op 30 april 1530,
veroordeelde een groep intellectuele Franse
katholieken van de gezaghebbende priesterop
leiding Sorbonne in Parijs de evangelische leer
stellingen van hervormers als Luther en Zwingli. Volgens
de Sorbonne kon de bijbel niet zonder kennis van het
Grieks en Hebreeuws worden verklaard. Hervormingsge-
zinden, onder wie de invloedrijke zuster van koning Frans I
van Frankrijk, Margaretha van Valois, stelden zich teweer
stelde tegen deze 'Sorbonne ketters'. Margaretha bleef al
tijd katholiek maar betekende veel voor de reformatie. Ze
gaf onder meer de gevluchte Johannes Calvijn onderdak.
Op 30 april 1672 stierf Maria Guyart Martin. Zij had veel vi
sioenen en extatische ervaringen, maar werd hoofdzakelijk
zalig verklaard omwille van haar bekeringswerk onder de
Indianen.
Zingende dominees in Nederland
leiden Een koor van dertig Zweedse baptistenpredikanten is
volgende week op toernee in Nederland. Het is de eerste keer
dat deze zingende dominees hier op bezoek komen. Zweedse
baptisten onderhouden een grote muzikale traditie. Het predi
kantenkoor zingt vrijdag 5 mei om 12.00 uur in de Keukenhof in
Lisse, en om 19.00 uur in Katwijk. Zaterdag 6 mei om 11.30 uur
geven de baptisten acte de présence in Leiden, op de Burcht.
Om 20.00 uur zijn ze te gast in de Gereformeerde Kerk in Oude
Wetering. De dag daarop keren ze terug naar Leiden: om 10.00
uur staan ze in de baptistenkerk in de Drifstraat.
29
APRIL
30
APRIL
leiden
afke van der toolen
Een turbo-bulldozer die, ge
voed door veroveringslust, trots
en tirannie, door de kerken
dendert. Wie erop mee wil rij
den mag dat, de rest wordt ver
malen.
Waar kan dit staaltje van ver
bale oorlogsvoering anders over
gaan dan over een kerkfusie. Is
ook zo, maar over het Samen
op Weg-proces gaat het niet. Al
had dat met het oog op het
groeiende verbale geweld rond
dat proces best gekund. Boven
staand vrijvertaald citaat was
onderdeel van een heftige pen-
nenstrijd over de fusie van de
kerken in Canada, begin deze
eeuw.
De turbo-bulldozer werd gis
teren opgevoerd door de Cana
dese theoloog P. Staples, op een
conferentie van het Leiden In
stitute for the Study of Religions
(LISOR).Twee dagen lang heb
ben godsdienstwetenschappers
uit alle windstreken zich in Lei
den gebogen over het ver
schijnsel religieuze polemiek.
„De mens is een ruziënd
dier", stelde gisteren de Leidse
godsdienstsocioloog M. ter
Borg. Oók als er religie in het
spel is. Want: „Dogma's, we
reldbeelden, doctrines, ze ko
men nu eenmaal niet op een
vriendelijke manier tot stand.
Het is een vuile oorlog, geen
onschuldige sportwedstrijd. Zo
dra religieuze polemiek elegan
te vormen aanneemt, is de
strijd in feite al gestreden."
Een goed voorbeeld van zo'n
discussie die niet bepaald ge
bruik maakt van redelijke argu
menten, is volgens zijn collega
W. van Noort het gevecht tus
sen orthodoxe en moderne her
vormden over het Samen op
Weg-proces. Hij maakte handig
gebruik van het taalprobleem -
de voertaal op de conferentie
was Engels - om de in zijn ogen
absurde trekjes van deze 'gods
dienstoorlog' rond Together on
the Way aan te duiden. Gerefor
meerd en hecvormd worden in
het Engels immers allebei ver
taald met het woord reformed.
Wie de typisch Nederlandse
verhoudingen niet enigszins
kent, moet regelmatig zijn oren
hebben horen tuiten.
Ter Borg duidde het eerder al
aan: „Voor een buitenstaander
is de felheid van zo'n debat
vaak onbegrijpelijk. Maar voor
de betrokkenen betekent het al
les." Van Noort gaf daar op zijn
beurt een stevige polemische
draai aan. „De kerken zouden
tegen de oprukkende seculari
satie nog echt een rol kunnen
spelen. Maar zo'n gevecht over
de naam van de nieuw te vor
men kerk is wel zo veilig. Die
polemiek zal worden voortgezet
totdat de laatste kerkganger het
licht uitdraait."
WEEROVERZICHT BUITENLAND
Weersvooruitzicht HWS
Geldig tot en met zaterdag.
Noorwegen:
Perioden met zon en meest droog. Zon
dag in het zuidwesten bewolkt en re
genachtig. Maxima van 6 graden in het
noorden tot 20 graden in de buurt van
Oslo.
Zweden:
Perioden met zon en meest droog. In
het noorden ook wel wolkenvelden en
kans op een bui. In het noorden kouder
met zondag kans op vorst. Verder maxi
ma meest tussen de 10 en 20 graden.
Finland:
Geregeld zon en veelal droog. Van het
noorden uit kouder met zondag maxima
van 0 graden in het noorden tot 13 gra
den in het zuiden.
Denemarken:
Van tijd tot tijd zon en kleine kans op
een bui. Maxima ongeveer 22 graden,
vlak bij zee een stuk frisser.
Engeland, Schotland, Wales, Ierland:
Af en toe zon en op veel plaatsen droog.
In het noordwesten van Ierland en
Schotland meer wolken en een enkele
bui. Middagtemperatuur ongeveer 15
graden.
8elgië en Luxemburg:
Geregeld zon, maar ook een enkele on
weersbui. Maxima ongeveer 23 graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Af en toe zon en in het westen meest
droog. In het oosten buiig met kans op
onweer. Maxima van 13 graden in Bre-
tagne tot ongeveer 20 graden in het
oosten.
Zuid-Frankrijk:
Geregeld zon en op de meeste plaatsen
droog, maar in de bergen in het zuid
oosten vooral zaterdag nog flinke buien.
Maxima oplopend tot ongeveer 21 gra-
Spanje:
Zaterdag droog en zonnige perioden,
maar in het westen meer wolken en en
kele buien. Zondag breiden de buien
zich uit over een groot deel van het
land. Maxima tussen 18 en 23 graden.
Portugal:
Half tot zwaar bewolkt en enkele buien,
soms met onweer. Maxima rond 18 gra-
Mallorca, Ibiza, Menorca:
Droog en vrij zonnig, zondag later op de
dag mogelijk wat meer bewolking. Mid
dagtemperatuur oplopend naar 22 gra-
Marokko:
Westkust; zaterdag eerst zonnig, later
meer bewolking en vanaf zondagnacht
nu en dan regen. Maxima rond 18 gra-
Regel nü de unieke Internationale Reis- en
Kredietbrief PLUS. Als uw auto afhaakt, rijdt
gewoon verder in een vervangende auto.
Uw garantie voor een zorgeloze vakantie.
Kom langs, bel gratis 0800 - 0503
of kijk op www.anwb.nl ANWB
den, zondag vooral in het zuiden war-
Madeira:
Half tot zwaar bewolkt en enkele buien,
zondag mogelijk met onweer. Maxima
rond 18 graden
Canarische Eilanden:
Perioden met zon, ook geregeld wolken
velden en kans op een bui. Maxima tus
sen 18 en 22 graden.
Duitsland:
Perioden met zon en waarschijnlijk
droog. In het zuidwesten en westen wel
kans op een regen- of onweersbui.
Warm met een middagtemperatuur van
ongeveer 24 graden.
Oostenrijk:
Van het westen en zuiden uit toene
mende bewolking en een enkele bui,
mogelijk met onweer. Maxima rond 24
graden.
Zwitserland:
Wolkenvelden en enkele enkele regen-
of onweersbuien. Ook wat zon tussen
door. Maxima rond 20 graden.
Polen:
Zonnig en warm zomerweer met maxi
ma van ongeveer 25 graden.
Tsjechië en Slowakije:
Perioden met zon en waarschijnlijk
droog. Maxima van ongeveer 24 graden,
Hongarije:
Zonnige perioden en kans op een lokale
onweersbui. Verder warm met maxima
van ongeveer 25 graden.
Italië:
Af en toe zon en vooral zaterdag enkele
fikse regen- en onweersbuien. Maxima
ongeveer 20 graden.
Corsica en Sardinië:
Af en toe zon en vooral op Corsica kans
op een regen- of onweersbui. Maxima
rond 20 graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnige perioden en in het noorden een
kleine kans op een regen- of onweers
bui. Middagtemperatuur tussen 20 en
25 graden.
Malta:
Zaterdag enkele wolkenvelden en een
kleine kans op een bui. Verder veel zon.
Maxima rond 20 graden.
Turkije en Cyprus:
Zonnige perioden maar vooral zaterdag
ook kans op een regen- of onweersbui.
Maxima oplopend tot ongeveer 25 gra-
Z0NDAG 30 APRIL 2000
Zon- en maanstanden
Zon op 06.12 Zon onder 21.02
Maan op 05.12 Maan onderlö.10
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 01.55 14.26 01.28 13.59
Laag 09.15 22.04 08.56 21.45
MAANDAG 1 MEI 2000
Zon- en maanstanden
Zon op 06 10 Zon onder 2103
Maan op 05.33 Maan onderl7.32
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 02.45 14 55 02.18 14.28
Laag 10.26 23.15 10.07 22.56
Weerrapporten 280417 u
Eindhoven
hall bew.
nw2
20
9
0.0
bewolkt
onweer
warmtefront
Den Helder
half bew.
nw2
16
9
0.0
Rotterdam
Twente
half bew
zwaar bew.
n3
o3
18
23
9
11
0.2
0.0
regen
e
sneeuw
-r-
koufront
Maastricht
zwaar bew.
nw3
n2
16
21
11
11
14.3
0.0
opklaringen
^L*> ha
gel
L
lagedruk
Aberdeen
Athene
zwaar bew.
half bew.
n3
12
7
13
0.0
0.0
mist
windrichting
H
hogedruk
Barcelona
Berlijn
half bew.
zwaar bew.
zw3
zo 5
20
23
11
15
0,0
0.0
zonnig
19 temperatuur
-1000-
luchtdruk in
hecto pasca
Boedapest
licht bew.
zo 3
24
12
0.0
Bordeaux
half bew
w4
10
7
35.0
zwaar bew.
zw4
14
8 1.5
Parijs
regen w
12 11
25.0
Brussel
zwaar bew
nw2
17
12
0.0
ocarno
zwaarbew.
zw2
20
13 0.0
Praag
zwaar bew. zo
23 13
0.0
Cyprus
licht bew.
w5
22
12
0.0
onden
zwaar bew
no 2
16
10 0.0
Rome
zwaar bew. zo
21 12
0.0
Dublin
zwaar bew.
zo 3
8
1
0.2
uxemburg
half bew.
zl
24
13 0.0
Split
zwaar bew, zo
23 13
0.0
Frankfurt
zwaar bew.
o2
23
12
0.0
Madrid
zwaar bew.
w4
14
4 2,5
Stockholm
zwaarbew. no
9 0
0.0
Genève
zwaar bew.
zw2
22
14
0.0
Malaga
licht bew
nw5
19
8 15
Warschau
licht bew. o 5
20 12
0.0
Helsinki
zwaar bew.
z3
11
7
0.0
Mallorca
zwaar bew.
nw4
21
12 0.0
Wenen
licht bew. zo
24 13
0.0
Innsbruck
zwaar bew.
no 4
23
18
0.0
Malta
licht bew.
o5
21
16 0.0
Zürich
zwaar bew. o3
21 10
0.0
Istanbul
zwaar bew
n3
14
12
2.6
Moskou
zwaar bew.
n2
23
7 0.0
Bangkok
zwaar bew. z3
34 26
0.0
Klagenfurt
zwaar bew.
02
21
11
0.0
München
zwaar bew
zo 3
19
11 0.0
Buenos Aires
licht bew. zw
18 13
5.0
Kopenhagen
zwaar bew.
o4
17
10
0,0
Nice
regenbui
no2
20
15 0.8
Casablanca
half bew n 2
18 9
6.0
Las Palmas
licht bew.
no 5
21
16
0,0
Oslo
zwaar bew
n2
10
8 1.0
Johannesburg
half bew. no
19 -15
0.0
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860')
KANTOOR
Rooseveltstraat 82 071-5356 356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128 030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/ vr.18.00—19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-512
DIRECTIE
B.M. Essenberg,
W.M.J. Bouterse (adjunct)
J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
T. van Brussel (adjunct)
L.F. Klein Schiphorst (adjunct)
REDACTIE
A. Maandag, chef eindredactie algemeen
T. Brouwer de Koning, chef redactie Rijn- en
Veenstreek
D.C. van der Plas, chef eindredactie regio
J. Rijsdam, chef redactie kunst
W. Spierdijk, chef sportredactie
E. Straatsma, chef redactie Regio Leiden
R.I.M. van der Veer, chef redactie
Duin- en Bollenstreek
W.F. Wegman, chef redactie Leiden
INTERNET:
TELEFAX
Advertenties: 071- 5323 508
Familieberichten: 023- 5317 33)
023- 5320 216
Redactie: 071- 5321 921
Hoofdredactie: 071- 5315 921
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot|
071- 5356 230
RUBRIEKSADVERTENTII
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot|
071- 5143 545
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling):
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per halfjaar (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging vei
het automatisch afschrijven
abonnements- geld, ontvangen 1,-
betaling.
VERZENDING PER POST
Voor abonnementen die per post (bin
worden verzonden geldt een toeslag
aan portokosten per verschijndag.
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSET
Voor mensen die moeilijk lezen, sle
hebben of blind zijn (of een ander*
leeshandicap hebben), is eei
van het regionale nieuws uit het L£
Dagblad op geluidscassette beschik
informatie 0486-486486
(Centrum voor Gesproken Lectuur,
K E N H U I
ONGEVALLENDIENST
Rijnland Ziekenhuis, vestiging St. Elisabeth: 24 u. per dag.
Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdag 08.00-17.00 u. (uitgezonderd j.
feestdagen).
Leids Universitair Medisch Centrum: 24 u. per dag.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: geen ongevallendienst.
INLICHTINGEN BEZOEKUREN ZIEKENHUIZEN
Diaconessenhuis: tel. 071-5178178.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Elisabeth: tel. 071-5454545.
Rijnland Ziekenhuis, vestiging Rijnoord: tel. 0172-463131.
Leids Universitair Medisch Centrum: tel. 071-5269111.
Sofia Een
oudere vrouw
kruipt in een
kerk in de Bul
gaarse hoofd
stad Sofia on
der een tafel
door waar een
groot kruis
beeld op staat.
In orthodoxe
kerken was het
gisteren Goe
de Vrijdag. Pa
sen wordt in
orthodoxe lan
den een week
later gevierd.
FOTO EPA
OPINIE
LEIDEN HANS VOLLAARD
Johannes Calvijn (1509-1564)
had in kerkelijk verband slechte
ervaringen met
alleenheerschappij. In zijn boek
Institutio Christianae Religionis
(Institutie der christelijke religie)
verwijt Calvijn de paus en de
zijnen misbruik te hebben
gemaald van hun monarchische
positie. Calvijn beschuldigt de
paus zelfs van tirannieke trekjes.
Volgens hem is een monarch
daartoe al snel geneigd, omdat
niemand hem op die plaats kan
corrigeren. In zijn voorstel voor de organisatie van
de christelijke kerk kiest Calvijn daarom voor een
regering van een aantal personen, zgn.
magistraten. Die kunnen elkaar instrueren,
terechtwijzen en ondersteunen. Zo beperken
magistraten eikaars macht en voorkomen ze dat
een van hen tot een tiran uitgroeit. Voor de
wereldlijke regering geldt eigenlijk hetzelfde.
Calvijn stelt dat het hoogst uitzonderlijk, ja zelfs
een wonder is wanneer monarchen zichzelf
kunnen beheersen. Bovendien is het vrij zeldzaam
dat alleenheersers zo gezegend zijn met wijsheid
en scherpte van geest, dat ze kunnen aangeven
wat goed en bruikbaar is, aldus Calvijn. Aan de
hand van Bijbelse voorbeelden toont hij, aan dat
monarchen vaak al snel hun aandacht richten op
zwelgpartijen, criminele activiteiten en
machtsmistbruik en daarmee de waardigheid van
hun eervolle ambt teniet doen. Ook voor een
wereldlijke regering ziet hij daarom liever
magistraten die elkaar kunnen beheersen.Toch
zijn de Nederlandse calvinisten over het algemeen
sterk voor de monarchie. De oorzaak daarvan ligt
in de zestiende eeuw. In de revolte van Willem
van Oranje tegen de Heer der Nederlanden
Philips II in de tachtigjarige oorlog (1568-1648)
speelden naast machtspelletjes en
belastingkwesties religieuze motieven een rol. De
Rooms-Katholieke Philips II en de legers van zijn
generaal Alva probeerden namelijk het
Ook orthodox-protestanten,
vanouds de verdedigers van
het Nederlandse vorstenhuis,
hebben hun stem laten horen
in de discussie over de mo
narchie. De geestelijk vader
van de Nederlandse ortho
dox-protestanten, Johannes
Calvijn, had echter weinig op
met de monarchie. Calvijms
Nederlandse nazaten moeten
zich dus bezinnen op hun
standpunt.
protestantisme in de f
Nederlanden tegen te gaai i]
de Noordelijke Nederland!
lukte dat niet. Protestante Pr
magistraten verklaarden jjo
vervolgens de Noordelijke;
Nederlanden onafhankelijk
Republiek der zeven V^j
verenigde provinciën wast
feit. Ook calvinisten in En^t,
(met Oliver Cromwell) en kg
Verenigde Staten zouden pc
de republiek en dus niet <jn
monarchie uitroepen. In *j
republiek waren de Oranje-stadhouders
legerbevelhebbers en moesten zo veel maclrij
overlaten aan de magistraten. De stadhoudj
poogden evenwel met steun van de cal vink
Ideine luiden de macht van de magistraten
beperken. Met name in de negentiende eet
het beeld van deze band tussen stadhoudei
het calvinistische volk en van de revolte v:
Willem van Oranje gevormd dat onder het
'God, vaderland en oranje' de Oranjes al tij*
vurige verdedigers van het calvinisme ware i a
Toen de Oranjes vervolgens monarchen we [f
konden ze daarom op ongekende loyaliteit
rekenen van calvinisten. Dat kenmerkt nog
de huidige klein-christelijke partijen. Een e
calvinist zou evenwel wensen dat er geen
monarchie zou zijn en de klein-christelijke
partijen zullen zich dus moeten bezinnen c
standpunt. Gezagsgetrouw als onderdanen
volgens Calvijn moeten zijn, mogen ze geei
revolutie ontketenen tegen de monarchie. I )a
is een tenzij. Als de Nederlandse monarchi*
verwordt tot een feestpaleis met hossende i
of een bron van itirannie, dan mogen ondei
van Calvijn daartegen protest aantekenen.
Hans Vollaard is politicoloog aan de UniveLn
Leiden en duo-raadslid, voor de ChristenUn j
in Leiden L
Een van de hoogtepunten van de seider - de
maaltijd voor de viering van de uittocht uit Egyp
te - is het laatste liedje dat wordt gezongen, Chad
Gadja, helemaal op het einde van de avond. Het
heeft nog het meest weg van een kinderliedje en
het wordt gezongen op de prachtigste melodieën
uit alle windstreken.
Vader heeft een bokje, een gadja, gekocht. Hij
heeft er twee zoeziem voor be-
<taald. Een kat eet het bokje op.
Een hond doodt de kat, een stok
slaat de hond, een vuur ver-
brandt de stok, het water dooft
het vuur, een stier drinkt het wa-
ter, een slachter slacht de stier, de
Zengel des doods doodt de slager
en God doodt ten slotte de engel
des doods.
Armando heeft van Chad Gadja
een serie etsen gemaakt. Een keer
L^J per jaar komen in mijn huis zijn
bokje, kat, hond, stok, vuur, wa-
Xter, stier, slachter, engel des
doods en God uit de doos. Het is
<een ontroerend moment.
Het heeft er veel van weg dat dit
simpele lied bij uitstek geschikt is
om ons duidelijk te maken dat
<God uiteindelijk de dood zelf van
ons wegneemt - wat je je daar
verder ook bij moet voorstellen.
De paradox is dat in Chad Gadja
alles doodgaat, behalve het leven
ig^fT zelf.
Rabbijn John Rayner legt een ver-
Li band tussen Chad Gadja en een
passage in de Talmoed. Daarin
ningin: alleen met een dolgedraaide fanta:
je je onze majesteit zo voorstellen. (h
Nee, met haar vastgebeitelde kapsel lijkt z* gjjj
der een onwrikbare Goliat, van wie je met m
de haren door de war zou willen blazen, zi
storm vorig jaar deed toen zij ver van huis
De Katwijkse wind zal geen barst in haar h l
helm maken.
Is ze een tweede Salomo? Ze kan het niet i
den, want ze mag niets zeggen. De grondv
heeft haar de mond gesnoerd. Iets over zit
zeggen en van zichzeilf laten zien zou ook ft
stijlbreuk zijn met de twintig jaar dat Beat
functie uitoefent. Rund Lubbers heeft, als
mier, de koningin gewaarschuwd dat ze n
zichtbaar moest zijn iin de krant, op de rac
op de televisie. Had Lubbers gelijk? Missel
wel niet.
Het is waar dat de media voortdurend zoet
naar drama en vaak nogal slordig met de
heid omspringen. Maar de huidige discusp
het koningschap is niet slechts ingegeven F
de (ongewenste) invloe d die de koningin
politiek blijkt uit te oefenen. Ze is ook inge
doordat Beatrix een scherm heeft geplaatst
sen zichzelf en haar onderdanen. Ze wil ga
Brother-Ruudje worden, terecht, maar is
door ook een onpersoonlijke figuur gewoif
een tijd die het persoonlijke juist waardeef>|
Van deze koningin krijgen we geen psalme
geen spreuken en geen Hooglied. En ook i
persoonlijke uitspraken. En bovendien v
van haar geen openbare politieke mening! Kj
liever zo weinig mogelijk politieke invloedL
koningin moet dus iets anders verzinnen t
(weer) geliefd te maken. Wat? Ik zou het o
weten.
staat dat er 'tien sterke dingen zijn geschapen in
de wereld. De rots is sterk, maar het ijzer klieft de
rots. Het ijzer is sterk, maar vuur doet het smel
ten. Het vuur is sterk, maar het water dooft het
uit. Het water is sterk, maar de wolken nemen
het mee. De wolken zijn sterk, maar de wind ver
spreidt ze. De wind is sterk, maar het lichaam
ademt het in. Het lichaam is
sterk, maar angst breekt het li
chaam. Angst is sterk, maai' de
wijn lost de angst op. De wijn is
sterk, maar de slaap ontneemt
de wijn zijn kracht. De dood is
sterker dan al deze dingen bij el
kaar, maar tsedaka (hetgeen zo
wel liefdadigheid als rechtvaar
digheid betekent) verlost van de
dood, zoals geschreven staat in
Spreuken.
Wat heeft dat in hemelsnaam
met Koninginnedag te maken?
De spreuken in het gelijknamige
bijbelboek worden aan Salomo
toegeschreven, een van de grote
koningen van Israel. De spreu
ken zijn bedoeld om wijsheid en
tucht te verkrijgen, om verstan
dige woorden te verstaan, om de
tucht aan te nemen die verstandig maakt, ge
rechtigheid en recht en rechtschapenheid; om de
onderstandige schranderheid, de jongeling ken
nis en bedachtzaamheid te geven. De wijzen
moeten bovendien inzicht ontlenen aan de wijze
woorden van de koning en de verstandigen gaan
er met elkaar over in discussie.
Het joodse volk wilde koningen, omdat ze net als
alle andere volkeren in hun omgeving wilden
zijn. De profeten, de eigenlijke leiders van het
volk, waren het er niet mee eens, maar gingen
overstag. Van de koningen die het volk Israel had
zijn er drie die tot de verbeelding blijven spreken.
Saul, de koning die gek werd. David, de koning
die als pubertje de reus Goliat omlegde door een
steentje tussen diens ogen te schieten en die de
mooie Batsjewa inpikte van
haar man Uri, die hij naar het
front stuurde zodat hij zou
sneuvelen. De koning ook die
de psalmen schreef (althans zij
worden aan hem toegeschre
ven), bron van troost, vreugde
en inspiratie. En Salomo, de
wijze koning en de koning die
de eerste Tempel bouwde. Aan
Salomo wordt het Hooglied
toegeschreven, de erotische
tekst die altijd met Pes-
achwordt voorgelezen.
Van Beatrix kun je je niet voor
stellen dat ze krankzinnig zou
worden. Ze is juist de belicha
ming van de control-ffeak. Tot
in het kleinste detail moet alles
geregeld zijn. Zo heeft ze het
graag, ook als haar onderdanen
er tureluurs van worden, getuige het gemor dat
in Katwijk en Leiden ontstond om de ijzeren
maatregelen waarmee haar bezoek in goede ba
nen moet worden geleid. Nee, de greep op haar
leven zal onze koningin niet verliezen... Een
tweede Saul is zij niet.
Een tweede David - enerzijds de zanger met de
harp, anderzijds degene die alsmaar oorlog voert
- is zij ook niet. Een door wellust gedreven ko-
