Chocola: lekker en gezond
Gezond broodsmeersel dankzij olie uit houtpulp
Smaak
Opmerkelijke dessertwijn
'Binnen twee
weken resultaat'
DONDERDAG 27 APRIL 2000
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER 023-5
Banyuls behoort met enkele an
dere eveneens uitgesproken
zoete wijnen tot de meest op
merkelijke dranken die in Rous-
sillon aan de voet van de Pyre
neeën dichtbij de Middellandse
Zee in Frankrijk worden voort
gebracht. Banyuls werd in de
jaren zeventig door de in 1998
overleden wijnhandelaar en cu
linair scribent Pieter Taselaar in
ons land geïntroduceerd.
Taselaar, die een groot aanhan
ger was van de Franse keuken,
wees direct al op de bijzondere
eigenschappen van Banyuls die
zowel met chocolade als met
koffie graag samengaat. Hij be
nadrukte daarbij ook de rol die
Banyuls in de keuken zou kun
nen vervullen.
Inmiddels hebben Banyuls en
de meeste andere zoete wijnen
uit Roussillon een vaste plaats
in de professionele keukens in
ons land verworven. Met hun
opmerkelijke smaken kunnen
ze aan tal van gerechten een
bijzonder accent verlenen. Daar
is het niet bij gebleven, want
ook steeds meer hobbykoks ge
bruiken met groot enthousias
me Banyuls, Muscat de Rivesal-
tes en de Vin Doux Naturel de
Rivesaltes. De zoete wijnen van
de Rivesaltes (vernoemd het ge
bied in Roussillon waar ze wor
den geproduceerd) lenen zich
bij uitstek om bij desserts te
schenken. Daarnaast kunnen ze
ook koel (8 graden) als aperitief
worden aangeboden en smaken
ze heel goed bij een terrine de
foie gras of andere koude ge
rechten met ganzen- of een
denlever. Hoewel die laatste
combinaties eigenlijk voor de
peperdure wijnen van Chateau
d'Yquem zijn voorbehouden
bieden de wijnen van de Rive
saltes een uitstekend alterna
tief.
Ook bij allerlei Franse kaassoor
ten laten die wijnen zich heel
goed smaken en het is dan ook
geen wonder dat ze zich graag
laten combineren met onze Ne
derlandse Kernhemmer kaas.
Wie met een heel bijzonder na
gerecht voor de dag te komen
moet bij de wijnhandelaar een
(of meer) flessen Banyuls of an
dere zoete wijnen van de Rive
saltes inslaan. Verder is bittere
chocolade, eieren, een vanille
stokje, suiker, melk en boter
nodig. Het recept volgt hieron
der.
HANS BELTERMAN
Rivesaltes sur Grains
Chateau De Caladroy'
(Hrf!
rs// r/z*
Benecol-producten bevat
ten plantaardige stanoles-
ter. Het spul blokkeert de
opname van cholesterol in
het lichaam. Het wordt vrij
wel niet opgenomen uit de
darm en komt dus niet in
de bloedsomloop, waar
door de kans op nevenef
fecten miniem is, stelt de
fabrikant.
In Nederland zijn twee Be
necol producten verkrijg
baar: een smeer-, bak- en
braadproduct met 70 pro
cent plantaardig vet en een
halvarine met 40 procent
plantaardig vet. Om het
LDL-cholesterolgehalte tot
14 procent te laten dalen,
zou iemand dagelijks zo'n
25 gram Benecol moeten
gebruiken. Dit komt over
een met twee tot drie por
ties per dag. Bij de meeste
mensen verlaagt dit het
cholesterolniveau binnen
twee weken.
Het cholesterolgehalte kan
worden gemeten in het
bloed. Daarbij is vooral de
verhouding tussen het
'goede' (HDL) cholesterol
en het 'slechte' (LDL) van
belang. Sommige mensen
ontdekken dat ze een te
hoog cholesterol hebben
bij een bedrijfskeuring of
een keuring voor de verze
kering. Het kan ook zijn dat
in de familie hypercholes-
terolemie en hart- en vaat
ziekten voorkomt als gevolg
van erfelijke belasting.
Mensen kunnen naar de
huisarts gaan en vragen om
een cholesterol-test. Een
huisarts zal zelf het initia
tief nemen voor een cho
lesterol-test wanneer er
sprake is van meer risico
factoren voor hart- en vaat
ziekten, zoals hoge bloed
druk, weinig lichaamsbe
weging, roken en suiker
ziekte.
Zwaarlijvigheid gaat soms
gepaard met een verhoogd
cholesterol. Benecol helpt
mee aan het verlagen van
cholesterol, maar van mar
garine word je toch juist
weer dik? Hoe zit dat?
Overgewicht wordt veroor
zaakt door diverse factoren,
waaronder bijvoorbeeld
een te vette en te koolhy-
draatrijke voeding, en te
weinig beweging. Soms kan
ook sprake zijn van een
verstoorde stofwisseling of
erfelijke afwijkingen. Een
gezond voedingspatroon is
meer dan vet alleen. Het is
van belang om verzadigd
vet uit de weg te gaan.
Daarentegen zou men veel
vers fruit en groente moe
ten eten en bijvoorbeeld el
ke week 2 tot 3 porties vette
vis.
Benecol bevat het stanoles-
ter dat het 'slechte' (LDL)
cholesterol verlaagt. Verder
zijn de vetten die in de Be
necol margarines worden
gebruikt voornamelijk
meervoudig onverzadigde
vetten. Wanneer iemand
op zijn vetinname wil let
ten, kan het beste halvarine
worden gebruikt op brood
en in sauzen.
Benecol is geen vervanging
van een cholesterolverla
gend middel, maar een
aanvulling. Iemand die der-
geljke middelen gebruikt
doet er verstandig aan eerst
zijn arts raad te plegen.
Cake met
Banyuls
Breek 100 gram bittere chocolade
in kleine stukjes of rasp de choco
lade grof. Leg de chocolade samen
met 100 gram boter en 75 gram
poedersuiker in een hittebestendi
ge kom. Plaats de kom in een pan
waarin water tegen de kook aan
wordt gehouden. Blijf zolang roe
ren tot de chocolade is gesmolten
en een gladde homogene massa is
verkregen.
Splits 3 eieren. Roer de dooiers sa
men met 3 eetlepels Banyuls door
het chocolademengsel. Laat de
massa iets afkoelen.
Klop de eiwitten stijf op. Strooi
door een fijne zeef 25 gram poe
dersuiker en 15 gram maïzena er
over. Klop alles nog even flink op.
Spatel het chocolademengsel zo
luchtig mogelijk door het eiwit.
Doe alles over in een reeds bebo
terde ovenvaste kom (soufflépot).
Strijk het oppervlak met de bolle
kant van een lepel glad af. Plaats
de kom op het rooster dat in het
midden van de tot 175 graden
voorverwarmde oven is geplaatst.
Reken op een oventijd van ca. 25
minuten. Laat de cake iets afkoe
len. Snijd de cake daarna in 4 of 6
punten. Leg ze op voorverwarmde
borden. Schep warme vanillesaus
over de cake en schik er rode
vruchtjes (aardbeien, frambozen,
rode bessen) bij. Maak de vanille
saus door eerst 4 1/2 deciliter melk
samen met een overlangs openge
sneden vanillestokje heel langzaam
tot aan het kookpunt te brengen.
Houd daarna de melk 20 tot 30 mi
nuten tegen de kook aan. Roer in
een kommetje 10 gram maïzena, 1
eierdooier en 25 gram suiker en 3
eetlepels melk tot een glad meng
sel. Voeg er enkele eetlepels hete
melk aan toe. Roer alles opnieuw
door en schenk het mengsel daarna
bij de hete melk. Neem het vanille
stokje uit de pan. Schraap het merg
uit de beide helften en roer het
door de saus. Laat alles dan nog 2
minuten zachtjes doorkoken. Houd
de saus daarna warm.
Chocola is niet alleen lekker,
maar ook gezond. De indianen
wisten dat al lang en gebruiken
sinds eeuwen cacao als medi
cijn. Onderzoek aan de univer
siteit van Californië bevestigt
die wetenschap: cacao is goed
voor hart en bloedvaten. Dat
komt doordat chocola flavonoï-
den bevat, stoffen die de vor
ming van bloedstolsels vermin
deren. Dat bleek bij proefperso
nen die warme chocolademelk
te drinken hadden gekregen. Al
eerder was ontdekt dat con
sumptie van pure chocola be
paalde receptoren in de herse
nen prikkelen die plezierige ge
voelens opwekken.
„Chocola heeft alles in zich om
te veranderen van een genot
middel in een medicijn", zegt
Louis Grivetti, onderzoeker aan
de universiteit van Californië in
Davis. Maar dat is niets nieuws,
aldus de voedingskundige. „De
cacaoplant wordt om zijn ge
neeskracht al sinds het jaar nul
verbouwd door indianen in
Midden -en Zuid-Amerika. De
cacaobonen werden door hen
gezien als een goddelijk voed
sel. Het werd zelfs zo hoog ge
waardeerd, dat het eeuwenlang
dezelfde ruilwaarde kende als
goud."
Grivetti dook in de medische
historie van chocolade. De eer
ste beschreven therapieën date
ren uit 1522 en zijn opgeschre
ven door Europeanen die voor
het eerst voet zetten in de Nieu
we Wereld. Hun verslagen wa
ren zo overtuigend, dat spoedig
hierna enorme hoeveelheden
cacaobonen werden ingevoerd
voor de groeiende markt van
therapeutische chocola.
De oudste teksten beschrijven
chocola als hulpmiddel om vie
ze medicijnen makkelijker in te
nemen. Later werd het be
schouwd als zelfstandig ingre
diënt om een breed scala aan
ziekten te behandelen.
De cacaobonen werden verma
len en verdund te drinken gege
ven aan mensen met koorts en
De 'chocoholics' van tegenwoordig hebben nu een geweldig excuus:
chocola is lekker en zelfs gezond, vooral voor het hart. foto anp
aan hen die leden aan lever- en
nierziekten. Cacaodrab, ge
mengd met rozijnen, was een
remedie tegen dysenterie. Ca
caodrank was, gemengd met
maïsgraan, een paardenmiddel
om de nodige kilo's aan te ko
men. Warme chocolademelk
was voorgeschreven als laxeer
middel en om de spijsvertering
te bevorderen.
Begin 17e eeuw rapporteerden
Europese onderzoekers al dat
chocola de stemming kon beïn
vloeden. Grivetti vond een ver
handeling van de Spaanse arts
Antonio de Ledesma uit 1631.
Hierin stond dat chocola men
sen aardiger maakt en de ge
bruikers aanzet tot vrijen. Van
wege de vermeende bedwel
mende werking werd chocola
tot de veertiende eeuw echter
niet geschikt geacht voor vrou
wen en kinderen. Maar in de
tijd van Ledesma was de drank
niet langer voorbehouden aan
mannen.
De liefdesdrank hielp vrouwen
bij de conceptie. En regelmatig
gedronken tijdens de zwanger
schap zorgde het voor een
makkelijke bevalling. In Enge
land werd een mix aangeraden
van cacao en vanille om de
baarmoeder te sterken. Ge
mengd met peper bevorderde
het de menstruatie. En met ro
zijnen schoot de melkproductie
van de moeder omhoog. Olie
van cacaobonen hielp zelfs te
gen tepelkloven van zogende
vrouwen.
Er zijn maar weinig aandoenin
gen die niet verbeteren door
chocola, aldus de bevindingen
uit de literatuur. De plant werd
gebruikt om tuberculose te be
handelen, evenals tandpijn en
zweren. Het was goed tegen
jeuk en voor een gezonde
nachtrust. In de 18e eeuw werd
het gezien als een opkikkertje
na een dag hard werken en als
hartversterker. Nog later werd
het een beproefde remedie te
gen katers na te veel drankge
bruik. Gecombineerd met be
paalde kruiden werd het een
middel tegen geslachtsziekten
zoals syfilis en schaamluis.
Opvallend is dat bij toepassing
van chocoladedrank als genees
middel er door de indianen
nooit enige zoetstof aan toe
werd gevoegd. De inheemse
dranken, vaak op smaak ge
bracht met kaneel of oregano,
werden door de Europeanen
bespot en walgelijk gevonden.
Toch brachten ze de receptuur
mee vanwege de therapeuti
sche werking.
Toen eenmaal suiker aan de
chocodrank werd toegevoegd,
pas in de laat 19e eeuw, was de
lust van de Europese zoetekau
wen niet meer te stuiten. De
beste chocolademakers ter we
reld zitten in België. De 'choco
holics' van tegenwoordig heb
ben nu een geweldig excuus
voor hun gebruik: lekker en
zelfs gezond, vooral voor het
hart. „Daarom moeten mensen
zich niet meer schuldig voelen
als zij chocola eten", meent
Grivetti.
PETER DE JAEGER»
Dieet helpt
impotente m|
Maandag: sinaasappels, cf
en kiwi's. Dinsdag: knofloc
en groene pepers. Woensd
volkorenrijst en lever. Hetr
maar een greep uit een vet
lovend dieet dat speciaal v
impotente mannen is sam
gesteld door Italiaanse arts
Volgens hen wordt het pn
bleem vaak veroorzaakt di
stress en roken, maar zijn
gewoontes van mannen m
stens zo bepalend.
De urologen zijn tot de coi
sie gekomen dat een goedf
maaltijd zonder al te veel
wonderen doet. Ze hebbel
'potentiedieet' vol trots
senteerd op een conferent
Brussel. Een medisch tea
Zweden heeft ermee geë:
menteerd en de resultaten
veelbelovend.
Volgens de onderzoekers
nen met vet bereide maalt
een goede vrijpartij behoo
in de weg staan. Het eten
spek, geroosterd varkensvl Q
en worst kan funest zijn.
denkt dat een snel gebakki
maaltijd goed is voor de si
zit er flink naast", aldus ei
van de artsen in de Britse 1
The Times.
Impotente mannen die va
hun probleem af willen, zi
zich dus moeten inhoud*
Voor een goed 'reproduci
systeem' kunnen ze het b*
hun toevlucht zoeken tot
ducten als champignons,
nijn, walnoten en kalfsvlei*
Aan het eind van de weekp
gen ze zondigen met een
je witte wijn. De Italianen
wachten dat de resulaten
hun onderzoek vooral in i
land met belangstelling w
bekeken. Ondanks de myU
van de 'latin lover' is impi
tie in Italië een 'nationale
sessie'. Eenvijfde van de II
aanse mannen tussen de
60 jaar zoekt wegens imp(
tie regelmatig een arts op.
de erectiepil Viagra twee
geleden op markt, waren
als de kippen bij.
Sterolen zijn vetachtige stoffen,
die in alle cellen van planten,
mensen en dieren voorkomen.
Klinkt niet erg spannend, maar
het is het onvermijdelijke begin
van het verhaal over Benecol.
Dat is een betrekkelijk nieuwe
halvarine en margarine, ook
bruikbaar als bakvet. Het spul
wordt aanbevolen als choleste
rolverlagend.
Cholesterol is een van de stero
len. Komt alleen in dierlijke (en
dus menselijke) cellen voor.
Een onmisbaar onderdeel.
Maar mensen hebben er een
probleem mee. Cholesterol
wordt via het bloed naar de cel
len getransporteerd. In bloed
zit het dus altijd, maar het mag
niet te veel worden. Te veel ver
oorzaakt aderverkalking, en dat
kan leiden tot hart- en vaatziek
ten. Door het overdadige eetpa
troon van de moderne westerse
mens is het heel moeilijk om
het cholesterolniveau laag te
houden.
Al begin vorige eeuw vermoed
de de Russische onderzoeker
Anitschkow een relatie tussen
voeding, cholesterol en hart- en
vaatziekten. Toen al! Hij con
stateerde dat de gegoede burge
rij van Sint-Petersburg vaker
door een hartinfarct werd ge
troffen dan werkende mensen,
en volgens hem kwam dat
doordat de rijken te veel vlees
en vet aten. Hij experimenteer
de met konijnen, die choleste-
rolrijk voer kregen en aderver
kalking ontwikkelden. Een
eeuw later (jaren twintig) deed
een Nederlander iets dergelijks
in het toenmalige Nederlands-
Indië. Hij gaf Javanen westers
voedsel en stelde vast dat het
cholesterol in hun bloed toe
nam.
In de jaren vijftig werd duidelijk
dat plantensterolen choleste
rolverlagend werken. Toch
heeft het nog lang geduurd,
voordat men daar iets mee kon
doen. Het was moeilijk die
plantensterolen bruikbaar te
maken.
Bij Benecol is dat gelukt en de
In wetenschappelijke kringen bestaat geen twijfel over de werking van
stanolester, het hoofdbestanddeel van Benecol. foto gpd
producten worden sinds een
jaar ook in Nederland verkocht.
Met een stanolester, om het ge
lijk maar even moeilijk te ma
ken. Een stanolester is een be
werkt plantensterol, bruikbaar
gemaakt voor toepassing.
Opnieuw is het een margarine
die een probleem moet oplos
sen. Jaren geleden kwam Becel
(van Unilever) als cholesterol
verlager op de markt. In Becel
was het de soort vet (meervou
dig onverzadigd) die de klus
moest klaren. Bij Benecol is het
iets heel anders: de stanolester,
die letterlijk de opname van
cholesterol in het bloed verhin
dert. Unilever komt nog met
een vergelijkbaar broodsmeer
sel, waarin sterolen uit sojaolie
zullen worden gebruikt.
Producent McNeil Consumer
Nutritionals Europe (dochter
van farmaciegigant Johnson
Johnson) moet nu de consu
menten overtuigen van het nut
van zijn braadvet en
broodsmeersel. Dat valt niet
mee. Ruim de helft van de Ne
derlanders heeft (meestal onge
merkt) te veel cholesterol in zijn
bloed. Dat is wel tot iedereen
doorgedrongen. Uit markton
derzoek in opdracht van
McNeil blijkt dat 95 procent
van de Nederlanders weet wat
de gevaren van te veel choleste
rol zijn. Maar slechts elf pro
cent van de ondervraagden ver
onderstelt dat hij zelf te veel
cholesterol heeft. De neiging
om de dure Benecol-smeersels
te kopen zal dus niet zo groot
zijn. En veel mensen zullen zich
afvragen: werkt dat nou eigen
lijk wel?
Het blijkt dat daar in de weten
schappelijke wereld niet veel
twijfel over bestaat. Op uitnodi
ging van producent McNeil gaf
prof. dr. ir. Ronald Mensink,
van de vakgroep humane biolo
gie aan de Universiteit Maas
tricht, daar tijdens een persbij
eenkomst een toelichting bij.
Hij heeft vele studies naar de
effectiviteit van stanolester be
keken. Het eerste grote onder
zoek naar de effecten van dat
typische stofje werd nog maar
vijfjaar geleden gepubliceerd,
in 1995, in de New England
Journal of Medicine.
Als 'proefpersonen' deden een
heleboel Finnen mee, die een
jaar lang stanolester via hun
voeding consumeerden. Bij die
groep daalde het totaal choles
terolgehalte met gemiddeld tien
procent. Het LDL-cholesterol,
dat verantwoordelijk is voor
verkalking van de vaatwanden,
daalde zelfs gemiddeld met
veertien procent, terwijl het
goede HDL (dat niet zo plakke
rig is, maar kan worden afge
voerd) op peil bleef. Dat juist
Finnen werden bestudeerd, was
niet zo'n wonder: stanolester is
een Finse uitvinding. Finnen
hebben in het verleden grote
problemen gehad met uitzon
derlijk hoge cholesterolniveaus.
Sinds '95 is er nog veel meer
onderzoek gedaan. Mensink
zelfheeft, samen met J. Plat, het
effect van stanolester vergele
ken met de cholesterolverla
gende werking van plantaardige
olie.
Een recente publicatie is af
komstig van Malcolm Law, te
lezen in het maartnummer van
de British Medical Journal. Law
is zeer positief over stanolen en
sterolen. Hij ziet ze als baan
brekend, als een belangrijke
vernieuwing van de aanpak om
hart- en vaatziekten te voorko
men. Het risico op hartziekten
kan volgens hem 25 procent
kleiner worden. Dat is een veel
groter effect dan ooit kan wor
den bereikt met het huidige
voedingsadvies om vooral min
der verzadigd vet te eten.
Hij tekent overigens wel aan dat
ze cholesterolverlagende medi
cijnen niet kunnen vervangen,
maar het nieuwe product ér bij
gebruiken lijkt hem geen pro
bleem.
Law vermeldt dat er tegenwoor
dig veertig plantensterolen be
kend zijn, Niet alleen dierlijke
(of menselijke) cellen hebben
sterolen nodig, in de vorm van
zoals gezegd cholesterol. Het
zelfde geldt voor plantaardige
cellen. Plantencellen gebruiken
vergelijkbare stoffen, bijvoor
beeld stigmasterol, sitosterol of
campesterol. Die laatste twee
zijn plantaardige stanolen, bij
na hetzelfde als stigmasterol,
maar uitgebeeld in een chemi
sche figuur net een beetje an
ders.
Stanolen kunnen ook uit stero
len worden gemaakt. Door ve-
restering, zoals dat heet, een
klein beetje veranderen. Er zijn
maar weinig stanolen in de na
tuur aanwezig. Ze zijn op kleine
schaal te vinden in tarwe, rogge
en ander graan. De Finse stano
len worden uit onder meer
dennenbomen gehaald. Uit
olie, die wordt gewonnen uit de
houtpulp voor de papierfabri
cage.
De Finnen ontdekten ook wat
je moet doen om ze in voe
dingsmiddelen te kunnen ge
bruiken: ze plakten er een vet-
zuurmolecuul aan. Dan wordt
het gemakkelijker bruikbaar
(oplosbaar) in vet. Zo ontstaat
dan de stanolester, een nieuwe
chemische verbinding. En een
naam, die nu zijn intrede in de
wereld van het grote publiek
heeft gedaan.
Benecol heeft hem aan al zijn
pakjes margarine gehangen.
Voor de meeste margarinege
bruikers zal dat nog even wen
nen zijn.
Plantaardige stanolen en stero
len remmen zowel de opname
van cholesterol uit voeding als
de cholesterol die afkomstig is
van de gal. Beiden komen in de
darm, en zouden daar naar de
bloedbaan 'verhuizen'. Dank zij
de plantaardige stanolen
rolen gebeurt dat op een
kleinere schaal. Wat het lipt
chaam tekort meent te kc
maakt het dan overigens
weer aan, maar het netto^sl
taat is toch minder vetaclf—
stof in het bloed.
Het gewenste effect word
reikt met een dagelijkse c
sumptie van twee tot drie
stanol. De natuur zelf lev<
het dagelijks eten tien ke<
minder stanolen en stero
Wie wil, kan van de Finse
kunstgrepen profiteren.
taald naar margarine of b
moet je twee of drie porti j
dag gebruiken. Eén porti* t j
twee boterhammen met
nieuwe margarine of een
pel bakproduct.
Blijft de vraag of je bij me
kunt meten of stanolen d
werkelijk de kans op een
farct of op andere vaatpr*
men (in hersenen of in b<
kunnen verkleinen. Dat i:
moeilijk, zegt Mensink. 0
zoek bij dieren komt eige
niet in aanmerking, omd;
ren vaak ongevoelig zijn
aderverkalking. Daarom
TNO-PG in Leiden een pi
gedaan met transgene mi
Dieren dus die andere erl
eigenschappen hebben n
kregen dan hun oorspror
soortgenoten. Bij die mui
bleek dat er minder vettij
in de bloedbaan circuleei
dat de kans op aderverka
vervolgens kleiner werd.
De conclusie van Mensin
overigens dat consumpti
margarine zoals Benecol
vrijbrief is. Het betekent
dat je dan verder maar ra
kunt eten. Voor hem blijf
oude advies recht overeiij
eerst kijken of het choles
omlaag gaat met verstanij
eten. Vooral heel zuinig
met verzadigd vet. Liever
olie bijvoorbeeld. En als
niet werkt, dan kun je aa
iets als Benecol gaan denj
WÊÊÊÊË
Kruiswoordraadsel
HORIZONTAAL: 1Fluweelachtig weefsel; 4. voormalige Perzische koning;
8. buurt; 10. papegaai; 11. zijrivier van de Rijn; 13. boom; 15. Noach;
16. diskjockey; 17. oefenmeester; 20. voordeel; 21. onbesliste wedstrijd;
22. branden zonder vlammen; 24. persoonlijk vnw.; 25. vreemde munt;
26. persoonlijk vnw.; 28_ Russisch voor vrede; 29. begerig, 32. droog (van
wijn); 34. meer in Kazachstan; 35. gewicht.
VERTICAAL: 1Cijfer; 2. file; 3. keurmerk; 5. bevestiging; 6 soort slee;
7. softdrug; 9. uitroep van zeelui; 11 ontleedkundige; 12. hertachtig dier;
14 oefentijd; 16. neiging; 18. loopvogel; 19. roem; 23. bijwoord;
24. Griekse letter; 27. ijsje; 30. bijbelse stad; 31. bazige vrouw;
32. muzieknoot, 33. oude lengtemaat.
Oplossing van woensdag:
Horizontaal: 1. Topsport; 5. linkerdij; 6. kant; 8. niks; 10. torso; 12. toets.
Verticaal: 1. Tellen; 2. pijnlijk; 3. preek; 4. raden; 7. aarde, 9 stut; 11. ons.
