De broekzak als hoogstpersoonlijk archief
'Provincie doet meer dan
muskusratten vangen'
Cultuur Kunst
Schilder Peter Klashorst
nog steeds niet voorgeleid
Cercamon slaagt met lof
Japanse dansers van Mars
Japans dierenrijk in Naturalis
OENSDAG 26 APRIL 2000
De Nederlandse schilder Peter
Klashorst Sie sinds zaterdag
vast zit in Senegal, is nog niet
voorgeleid voor de procureur-
generaal. Dat hebben het mi
nisterie van Buitenlandse Za
ken en de Amsterdamse Gallery
Donkersloot waar Klashorst
vaak exposeert gezegd. Het is
de bedoeling dat de kunstenaar
vandaag wordt voorgeleid, al
dus Buitenlandse Zaken. De
procureur-generaal kan bepa
len of Klashorst (op borgtocht)
vrijkomt of in het gevang moet
blijven. Klashorst werd gearres
teerd in Dakar, omdat hij naak
te modellen gebruikte voor zijn
schilderijen. De schilder wordt
ervan verdacht de 'seksuele
moraal' in het land te hebben
overtreden en kunstwerken te
hebben gemaakt die hij naar
het buitenland bracht.
De politie hield de Nederlan
der aan, nadat op zijn logeer
adres afbeeldingen van naakte
wouwen waren gevonden.
Klashorst gebruikte de afbeel
dingen om er schilderijen van
te maken. In het streng islamiti
sche Senegal is het verboden
naakte vrouwen als model te
gebruiken. Klashorst schilderde
al lange tijd in Senegal. Colle
ga's van Klashorst houden
woensdagavond in Gallery
Donkersloot een kunstveiling
met eigen werk. Met de op
brengst ervan hopen ze een
deel van de borgsom te bekosti
gen.
muziek recensie doorlopende flauwe wendingen
die het gregoriaans eigen zijn.
Zonder dirigent (althans niet
zichtbaar opgesteld) zingt de
groep zeer op elkaar inge
speeld, één van zin. De kwali
teit van de stemmen is helaas
niet echt om over naar huis te
schrijven. Vooral het homogeen
zingen, het maken van één
mooie warme toon, is redelijk
ver te zoeken. Hoe zachter ge
zongen wordt, hoe mooier het
resultaat. Maai' van Geert Grote,
én van Cercamon, mag je ook
wel eens lekker uithalen. Dan
wordt alles beduidend minder
prettig voor het oor.
Toch valt er genoeg te genie
ten, blijft de spanning aanwe
zig. Het repertoire is goed geko
zen. Variatie in een-, twee- en
driestemmigheid, steeds wisse
lende bezettingen, en er is niet
te veel op elkaar gepropt.
Mooie rustpunten, of dolle in
termezzo's van de organist Bert
Matter. Matter haakt steeds in
op het laatst vocaal gebodene
en gaat daar op de meest grap
pige manier mee aan de haal.
Een volière exotische vogeltjes,
gevolgd door een geestige me
neer Schormans. Die uitloopt
óp allerlei stemmetjes en legen-
stemmetjes uit een speeldoosje.
Zijn registratie is fantastisch.
En bij het laatste gezang
'Lauda relauda', wanneer Cer
camon van het podium weg
loopt, neemt Matter de melodie
op. Blaast hem op tot een le
vensgrote ballon, stikvol span
ning en kleur. Laat hem bijna
knallen in gierende dissonan
ten, la Ravels Bolero. Maar
Matter laat hem weer keurig
leeglopen. Het laatste zuchtje
vangt Cercamon weer op met
een gemurmeld Lauda. Cerca
mon en Matter slagen 'Met Lof
lidy van der spek
Concert: 'Muziek uit de moderne devo
tie', door Vocaal Ensemble Cercamon,
o.l.v Lida Dekkers, m.m.v Bert Matter,
órgelimprovisatie. Gehoord 25/4, Pieters
kerk, Leiden.
Cercamon (hij die de wereld
rondreist) zingt middeleeuwse
muziek. Een tiental vrouwen,
die bepaald niet op leeftijd ge
selecteerd zijn, maakt furore in
1998 wanneer de KRO een do
cumentaire uitzendt over leven
en werken van Hildegard van
Bingen. Cercamon draagt voor
een belangrijk deel bij aan de
muzikale illustratie.
Dit j^ar is Cercamon op tour
nee met een nieuw programma
rond de muziek van de 'Moder
ne Devotie'. Een beweging die
rond het midden van de 14de
eeuw gesticht wordt door Geert
Groote en zijn aanhangers in
Deventer. De muziek die zij
zingen wordt gekenmerkt door
drie factoren: de gregoriaanse
traditie, nieuwe ontwikkelingen
in de meerstemmige muziek en
de zeer persoonlijk gekleurde
teksten, kenmerkend voor deze
beweging. Deze club was zeer
sober ingesteld, teruggekeerd
naar de leefwijze van de eerste
christengemeenten.
Bijna dit hele concert straalt
soberheid uit. Om de een of an
dere reden van de vrouwen zelf,
van de hele enscenering en niet
het minst van de muziek. De
gezangen worden a cappella
gezongen, hebben een onregel
matig ritme, verschillende vor
men, en onderdelen van de ge
zongen mis.
Cercamon zingt buitenge
woon gedisciplineerd. De vrou
wen moeten keihard gestu
deerd hebben op de teksten en
nog hafder op de eindeloos
Directeur van Kunstgebouw over Zuidhollands kunstproject
Na steden als Leiden, Gouda en Dordrecht is in
het jaar 2000 de eer te beurt aan de gehele pro
vincie. Zuid-Holland profileert zich als cultuur
centrum. 'De Kunst van Scheppend Water' gaat
vandaag van start met onder andere theater, een
architecten-prijsvraag, en literaire fietstochten.
Dat alles gecoördineerd door de provinciale in
stelling Kunstgebouw. Volgens directeur Marco
Bentz van den Berg in de breedte wellicht niet zo
bekend, maar wel uiterst actief. ,,De provincie
Zuid-Holland doet meer dan alleen maar mus
kusratten vangen."
Een vroege brainstormsessie had bijna thema's
opgeleverd als 'Het golvende veen' of 'Onvoltooi
de toekomst'. ,,Maar behalve de dijk voor de A4
in Midden Delfland bleek dat alles in deze pro
vincie al zo'n beetje afgerond is. We hebben hier
niet zoals in België stukken snelweg die
plompverloren in het landschap staan en ner
gens heenleiden" aldus de directeur van Kunst
gebouw. Dus werd 'water' het thema. Want water
verbindt ons. „Deze provincie zou niet bestaan
zonder het water als tegenstander en bondge
noot. We hebben hier serieuze rivieren, en ook
nog het diepste punt van Nederland. We zijn
doordrongen van de aanwezigheid van water."
De Kunst van Scheppend Water wordt het
meest verspreide culturele project dat Kunstge
bouw, sinds '95 actief, organiseert. Bij 'De Kunst
van Scheppend Water' werken lokale en regiona
le instellingen als VW's en waterschappen mee
met Kunstgebouw. De projecten laveren, zoals
Bentz van den Berg het uitdrukt, tussen 'toeris
tisch recreatief en cultuur-educatief. Want er
mag ook nog wat geleerd worden.
Tijdens de Zuid-Hollandse Waterdagen in juli
organiseren diverse waterschappen rondleidin
gen. In Alphen aan den Rijn is er een poëziepro-
ject waarbij kinderen van asielzoekers hun ge
dichten op de onderkant van hefbruggen mogen
schrijven. En langs de Hollandsche IJssel komt in
juli de literaire fietsroute 'Verhalen Betrapt'.
Op de architectuurwedstrijd op internet, 'Am
fibisch Wonen', een andere poot waar 'De Kunst
van Scheppend Water' op stoelt, kwamen 323 in
zendingen binnen. Professionals en amateurar
chitecten ontwikkelden ideeën voor een beter sa
mengaan van wonen en water op een aantal aan
gewezen locaties in de provincie. Zelfs uit de Oe
kraïne, Japan, Mexico en de Verenigde Staten
kwamen de inzendingen binnen.
En dat alles georganiseerd door een instelling
die een van de uitvoerders is van het provinciale
kunst- en cultuurbeleid, waar 70 mensen werken,
maar wier naam nou niet direct lichtje doet op
gaan. „Als het alleen om cursussen en bijscho
ling gaat, weten gemeentebesturen soms niet
eens dat we in hun gemeentes actief zijn. Maar
aan de activiteiten die Kunstgebouw organiseert
hoeft ook geen wethouder te pas te komen. We
werken in directe samenwerking met de scho
len", verduidelijkt Bentz van den Berg.
„Daar is ook een groot deel van onze reguliere
activiteiten op gericht. Je kunt dan denken aan
bijscholing in de creatieve vakken voor docenten.
Als een leerkracht zangles moet geven op school,
komen wij in beeld en verzorgen wij de lessen.
Voor bemiddeling tussen basisscholen en profes
sionele kunsten hebben we contracten met 26
scholen in de provincie waaronder ook Lisse,
Noordwijk, Wassenaar, Warmond, Rijnswoude,
Jacobswoude en Alkemade. In heel Zuid -Hol
land zijn dat er zo'n 700."
Daarnaast heeft de instelling een uitleencen
trum voor muziekinstrumenten en een afdeling
voor professionele kunst en voor amateurkunste
naars. Vaak groepen die anders niet in de be
kendheid komen. „De Zuid-Hollandse schrijvers
dag is daar een goed voorbeeld van. Amateur
schrijvers vormen een typisch niet goed georga
niseerd clubje die niet zo snel naar buiten tre
den. Wij bieden ze een podium."
Maar het moet wel gaan om kunst 'in een toe
pasbare situatie, met voldoende draagvlak en op
bovenlokaal niveau', benadrukt de directeur.
„Het sterke punt van een instelling als Kunstge
bouw is dat we als een spin in een web zitten en
een uitgebreid netwerk hebben. We doen al jaren
projecten als de Kunstestafette en Cultuurstad.
We proberen ook originele ideeën aan te reiken
en werken niet alleen in opdracht van anderen.
Pens bijvoorbeeld, het stuk waarmee 'De Kunst'
opent, is geen traditionele voorstelling op een
voor de hand liggende locatie. Als je aan een ge
meente zou vragen 'wat willen jullie?' Dan zullen
ze niet zo gauw op de proppen komen met zo'n
stuk in een vervallen bollenschuur. Maar je denkt
mee en organiseert in samenwerking met zowel
de gemeente als de makers van het stuk iets
moois en origineels dat er anders misschien
nooit was gekomen. Dat vind ik belangrijk."
Pens, een toneelstuk van Judith de Rijke en ge
speeld door Jaqcues Commandeur en Annelies
de Bie, gaat vanavond om 20.30 uur in première.
Het stuk handelt over de lotgevallen van een fa
milie die ooit in het bezit was van een bloeiend
bollenbedrijf dat in verval is geraakt. Pens wordt
tot en met 27 mei gespeeld in een bollenschuur
aan deTeylingerlaan 70 in Sassenheim.
Intieme culturele manifestatie in Deventer
a meest bizarre vondst was een ge-
navelstreng. Ze troffen hem
in de broekzak van een man. Hij
eg hem altijd bij zich. Zijn eigen
elstreng, met het klemmetje er nog
„Wat kunnen kleine dingen veel
:ellen over een mensenleven", on-
vonden Alied van der Meer en
inie Kleine gedurende de afgelo-
zes maanden. Al die tijd vroegen
e pas en te onpas óf voorbijgangers
inhoud van hun broekzakken wil
tonen. Het resultaat van hun om-
grijke onderzoek is op 21 mei te
in Deventer, waar het duo zijn be
lingen presenteert in. de vorm van
videofilm, een foto-expositie, een
itervoorstelling, en een boekje, ui-
ard op broekzakformaat,
an der Meer en Kleine zijn beiden
docent aan het Centrum voor Kunste
ducatie in Deventer. De eerste geeft les
in schrijven, „de tweede is dramado
cente. Ze werden de laatste maanden
gedreven door een extreme nieuwsgie
righeid naar wat misschien wel het
meest intieme plekje van de westerse
mens kan worden genoemd.
Dat kleine territorium, vol persoon
lijke eigendommen, vertelt soms veel
over iemands leven. Zo droeg een
meisje van tien zeker veertig pasfoto's
op zak, van vriendinnen, klasgenoten
en familieleden. En een paar kapotte
vioolsnaren waren goed voor een in
dringend gesprek met een dakloze.
„We hebben ons erover verbaasd hoe
makkelijk mensen de inhoud van hun
zakken tonen en hoe snel ze met hun
verhalen komen", zeggen Van der
Meer en Kleine.
Een dergelijke openhartigheid had
den ze niet verwacht. Zelfs hun
'slachtoffers' verwonderden zich over
het gemak waarmee ze hun broekzak
ken binnenstebuiten keerden. „Als we
vroegen of ze iemand kenden die iets
bijzonders bij zich draagt, dan kregen
we vaak als reactie: nee, want ik zou
zelf nooit op het idee komen naar zo
iets intiems te vragen."
Op straat laten ze zien hoe simpel
het is. Ze houden een vrouw staande,
die na een korte uitleg over het doel
van hun onderzoek, prompt een sleu
telhanger tevoorschijn haalt. Ze heeft
hem van haar man, die enkele jaren
geleden onderweg naar Oostenrijk aan
de gevolgen van een beroerte is overle
den.
Op deze manier kregen ze de afgelo
pen maanden een veelheid aan voor
werpen te zien: boodschappenbriefjes,
hondenbrokken, deodorant, neuss-
spray, maandverband, kastanjes, ont
smettingsmiddel, ringen, een katapult,
een veteranenpas, snoepjes en een
parkeerbon. En als ze waren uitge
praat over persoonlijke eigendommen
in de broekzak, dan vroegen Van der
Meer en Kleine brutaalweg of ze in de
tas mochten kijken of in de portemon
nee, waaruit vervolgens nog meer
dierbare spullen, herinneringen en an
dere overblijfselen uit het verleden te
voorschijn kwamen.
De archeologie van de broekzak. De
broekzak als hoogstpersoonlijk archief.
Van der Meer en Kleine waren vooral
uit op geheimen, gedachten, verhalen.
Met steeds als centrale vraag: wat is de
emotionele waarde van dingen? De
stichting Vrienden van het Centrum
voor Kunsteducatie vond het project
zo belangwekkend dat ze er tiendui
zend gulden subsidie voor beschik
baar stelde. Mits het uiteraard iets zou
opleveren dat onder de noemer 'kunst'
kan worden gerangschikt.
„Ja, wat is kunst?", reageren Kleine
en Van der Meer. „Je gaat uit van iets
heel gewoons. Door de manier waarop
je dat vastlegt, kan er kunst ontstaan."
Het broekzakproject leidt op 21 mei
tot een grote culturele manifestatie in
Deventer. Een boek met interviews, fo
to's en teksten van kinderen en vol
wassenen vormt straks met een foto
expositie en een videofilm het tastbare
resultaat van het project. Daarnaast
worden voorbereidingen getroffen
voor een optreden van een broekzak-
kenkoor. Kleine en Van der Meer ge
ven nog een semi-wetenschappelijke
lezing over de inhoud van broekzak
ken. Ook komt er een toneelvoorstel
ling, onder regie van Esther Snelders.
Discussiëren over Stationsplein
iiden Het Stationsplein: wie heeft er niet een mening over?
)e nieuwe hoogbouw rondom het station staat vanavond cen-
iraal in een discussie van het Rijnlands Architectuur Platform
lie om 20.00 uur in sociëteit de Burcht (Burgsteeg 14 in Lei-
ien) begint.
Irjen Hoogeveen, de architect van de bejubelde en verguisde
iociale Verzekeringsbank, geeft een presentatie, evenals Rem-
o Slavenburg, de stedenbouwkundige van het Stationsplein
>n Mik Becka en Martin van Wilsum, de ontwerpers van de
■ïieuwe appartementen die rondom het station moeten verrij-
len. Iedereen, politici, welstandscommissie én belangstellen
den, mag meepraten, zijn mening geven of gewoon zijn hart
lichten.
Fotowedstrijd 'Leiden, zoals het is'
Ieipen 'Leiden, zoals het is'. Dat is het thema van de jaarlijkse
fotowedstrijd van de stichting Leiden Promotie. De jury be
oordeeld dan ook alleen foto's die in Leiden zijn gemaakt. De
winnaar die 'Leiden in al haar glorie' op de gevoelige plaat
leeft vastgelegd, krijgt naast de wisselbokaal een geldprijs van
1500 gulden. De twaalf winnende foto's zijn eind september te
lewonderen op een speciale jaarkalender van Stichting Leiden
'romotie. Een selectie van veertig foto's wordt geëxposeerd op
:en nog niet bekende locatie. Fotografen kunnen van 1 tot en
net 25 augustus vijf foto's inleveren bij Leiden Promotie op de
(orevaarstraat 2a. Voor meer informatie en inschrijfformulie-
en, tel. 071-5665607.
vlisdaadthcater in Berlijn
erlijnBerlijn heeft er een theater bij waarin uitsluitend mis-
laadstukken worden gespeeld. De directie verwacht vooral
lefhebbers die genoeg hebben van de overdreven harde actie
ip televisie. Het Berliner Kriminaltheater bij de Kurfürsten-
lamm is het tweede misdaadtheater in de Bondsrepubliek,
let zijn ruim 360 zitplaatsen is het het grootste,
n München worden sinds 1983 in het veel kleinere Bluten-
iiirgtheater misdaadstukken opgevoerd. Daar is gemiddeld 80
irocent van de plaatsen bezet. De Berlijnse leiding wijst op de
'i nafgebroken belangstelling voor 'The Mousetrap' van Agatha
Ihristie, een misdaadstuk dat al tientallen jaren met groot
ucces in Londen wordt opgevoerd. „Bij ons kan de toeschou-
1 .'er als rechercheur, detective of deelgenoot van het misdrijf
en misdaadstuk van zeer dichtbij meebeleven", aldus de the-
terdirecteuren. De directie wil ook misdaadromans voor het
Dneel laten bewerken. Verder worden rechercheurs uit televi-
ieseries voor gastoptredens uitgenodigd.
'Eene slegts weinig beduidende verzameling van
vogelen, is alles wat wij tot heden uit Japan van
den Heer Siebold on tvangen hebben. Men zegt eg-
ter dat gemelde Heer aanzienelijke verzamelingen
in dat zoo weinig bezogt gedeelte der wereld heeft
bijeengebracht.
De eerste zending die de Duitse arts Philipp
Frans von Siebold (namens
Nederland afgevaardigd op
minihandelspostje Deshima)
in 1827 naar Leiden stuurde,
kon de toenmalige directeur
van het toenmalige Rijksmu
seum van Natuurlijke Histo
rie, het huidige Naturalis, niet
bekoren. Coenraad Jacob
Temminck, een groot vogel
kenner, was met Von Siebold
overeengekomen dat hij het
door de arts in Japan verza
melde zoölogische (dieren)
materiaal zou beschrijven in
een Fauna Japonica. Von Sie
bold zond daartoe scheepsla
dingen materiaal naar het
Leidse museum. De arts had
de bewegingsvrijheid om in
en nabij Nagasaki dieren te
verzamelen. Ook tijdens de
hofreis naar de shogun (mili
taire opperbevelhebber) in
Edo, het huidige Tokyo, was
hij volop in de gelegenheid
om zijn collectie uit te brei
den. Zoogdieren, amfibieën,
reptielen, vogels en schaaldieren kreeg hij aange
boden door assistenten en toegesneld volk langs
de weg. Een derde scheepslading kwam in 1829
in Leiden aan en betrof 89 kisten met onder meer
levende honden, een aap, een wasbeertje tanuki
en een paartje reuzensalamanders. Veel beesten
hadden de lange zeereis niet overleefd: van het
koppeltje salamanders had de een de ander op
gepeuzeld. Na vier ladingen omvatte de collectie
zo'n 200 zoogdieren, 99 vogels, 750 vissen, 170
reptielen en meer dan 5000 ongewervelende die
ren. Toen Heinrich Bürger in 1830 de post van
Von Siebold overnam, raakte Temminck enthou
siast. Hij meldde in zijn jaarverslag: 'de ontvangst
eener voortreffelijke hoeveelheid naturalien van
den heer Burger uit Japan, voornamelijk visschen,
welke alzoo de vroeger, door den Hr. Siebold bij-
Amsterdam Het lijkt alsof de butohdansers van Sankai Juku net uit
hun vliegende schotel zijn gestapt. Met hun witgeschilderde licha
men, kaalgeschoren schedels en buitenaardse silhouetten geven ze
'Eene weinig beduidende verzameling vogelen
eengebragte, op eene aangename wijze complete
ren en in allen opzigte voor de kennis der weinig
onderzochte zeeen van dat land van het grootste
belang zijn.'
Van de Fauna Japonica verschenen in de jaren
1833 en 1850 vijf delen (over zoogdieren, vogels,
schaaldieren, vissen, reptielen en amfibieën) van
de hand van Temminck en zijn collega's. Von
Siebold leverde het materiaal en was niet meer
dan redacteur van de Fauna, maar het tekent de
Duitser dat hij Temminck, de feitelijke auteur,
zijn 'mede-auteur' noemt. Naturalis herbergt af-
beeldingen uit de Fauna en een nog onvoltooid
manuscript over zeesterren en zeeëgels. In het
enorme depot dat oprijst achter het Leidse^sta
tion staat ook een bont gezelschap Japanse grie
zels en schatjes, in zijn geheel of in stukken, op
gezet of op sterk water.
caroline van overbeeke
hun eigen visie op moderne dans. De dansers van Sankai Juku zijn op
6 en 7 mei te zien tijdens de produktie 'Hibiki' in het Muziektheater in
Amsterdam. foto anp/ birgit/comm
Bonsai, aikido, origami. In het kader van vier
eeuwen betrekkingen is 2000 uitgeroepen tot Ja
pan-jaar. Een uitgelezen moment om een aantal
typische Japanse cultuuruitingen eens kort on
der de loep te nemen. In aflevering 4: griezels en
schatjes in Naturalis.
De Japanse
ibis, verzameld
door Von Sie
bold, beschre
ven in de Fau
na Japonica.
foto pr
