Stadions bouwen in Duitsland
Amerikaan verdient
het meest bij Aegon
'Handel op internet
eidt tot vervoersexplosie'
Geen books maar bits
Economie
oed idee is genoeg voor steun van Twinning
°'flj [uurder Don Shepard van
5 ekeraar Aegon heeft vorig
~'i! ruim 5,5 miljoen aan salaris
ndere beloningen ontvan-
16^ Shepard heeft ook nog
6.7! r60 miljoen aan aandelen
ities op de plank liggen.
Miinierikaan is daarmee dé
;>5'otverdiener in de raad van
o'j tuur. Dat blijkt uit het jaar-
ui Jag van de verzekeraar.
Dn splitst voor het eerst be-
|oi liging, optierechten en aan-
o,5! nbezit per bestuurder. „De
iom openheid op dit ter-
2is: klinkt de laatste jaren
2 ij ds luider", licht een woord-
[der van het concern toe.
'6j[ ar hopen we nu aan tege-
2 ;t te komen."
ois pard, in 1997 meegekomen
o,5i de overname van de Ame-
22 anse verzekeraar Providian,
13^5 fing vorig jaar ruim twee
n o oen gulden aan salaris van
Bestuurder sleept bij verzekeraar ruim 5,5 miljoen binnen
Aegon. Daarbovenop kwamen
'prestatie-gebonden bijdragen'
ter waarde van 2,3 miljoen plus
1,2 miljoen voor de pensioen
opbouw.
Vergeleken met de Amerikaan
vallen de beloningen voor de
andere bestuurders in het niet.
Bestuursvoorzitter Kees Storm
ontving vorig jaar 2,8 miljoen
gulden. Zijn Nederlandse colle
ga's Paul van de Geijn en Henk
van Wijk ieder twee miljoen en
de Amerikaan Frank Herringer,
die niet in het hele jaar in
dienst was van Aegon, iets meer
dan één miljoen gulden.
„De salarissen van managers in
de VS liggen over het algemeen
hoger dan in Nederland", ver
klaart de woordvoerder. „Bo
vendien worden bonussen in
de VS zwaarder belast. Om net
to ongeveer gelijk uit te komen,
krijgen de Amerikaanse be
stuurders bruto meer."
Opvallend is dat geen van de
bestuurders vorig jaar opties
heeft uitgeoefend. In 1998 le
verde het verzilveren van koop
rechten op aandelen de topma
nagers samen nog zo'n 100 mil
joen gulden op.
Uit het overzicht van Aegon
blijkt dat Shepard de meeste
opties bezit van de bestuurders:
400.000. Inclusief zijn 126.000
aandelen beschikt de Ameri
kaan daarmee over een vermo
gen van ongeveer zestig miljoen
gulden.
Enkele weken werd bekend dat
de bestuurders ook dit jaar
100.000 opties per persoon ont
vangen. Die zijn nu echter nog
niets waard: de uitoefenprijs
van 93,50 euro ligt enkele eu
ro's boven de koers van het
aandeel Aegon.
Bestuurders moeten overigens
minimaal drie jaar wachten
voordat zij hun opties mogen
verzilveren. Na vijfjaar komen
de kooprechten te vervallen.
Luchtfoto van het nieuwe stadion van Schalke 04 dat wordt gebouwd door HBG.
2,8 HAAG PEET VOGELS
1™
i',4 erkoop van goederen via
met zal leiden tot een ver
sexplosie, verwachten de
2j3 sportondernemers. In
ts van één grote vrachtwa-
naar de supermarkt, zullen
1.1 raks tien bestelwagens met
chillende boodschappen-
3.2 idjes naar verschillende
2,o «sen rijden. De politiek
t met plannen voor de in-
3 j iructuur al rekening houden
deze ontwikkeling, want de
van de internetverkopen
razendsnel gaan.
Nieuwe Economie is heie
niet virtueel, er komt een
ds grotere behoefte aan fy-
g'jj transport. Als we daar geen
ning mee houden, zal het
^derenvervoer vastlopen",
2j) is K. Noordzij, voorzitter
Transport en Logistiek Ne-
;>j and (TLN), de onderne-
isorganisatie voor het goe-
6,0 nvervoer.
komt een heel ander distri-
£3 epatrocn. Er komen steeds
H r individuele zendingen bij
riduele adressen, thuis, op
werk of bij de benzinepomp
en werk en huis. Nu gaat
nog bijna alleen maar om
ken en cd's, maar steeds
r winkels en supermarkten
i nnen met e-commerce."
het patroon bijna omge-
d. Goederen gaan met één
htwagen naar de super-
kt en worden daar door de
iten gekocht en met hon-
len privé-auto's naar hun
K. Noordzij, voortitter van Trans
port en Logistiek Nederland.
foto cpd roland de bruin
huishoudens gebracht. Door e-
commerce zouden al die indivi
duele ritjes dus tot het verleden
gaan behoren, wat tot veel
meer rust op de wegen zou lei
den.
Dat is echter niet waar. „De
twee vervoersstromen zullen
namelijk naast elkaar blijven
bestaan. Voor de vergeten
boodschappen moet je toch
naar de supermarkt. De winkels
zullen zich bovendien meer
gaan richten op het funshop-
pen, zo.dat de mensen toch
naar de winkel blijven gaan."
De concurrentie tussen de e-
commercebedrijven, zoals de
verkoop via internet genoemd
wordt, zal een strijd worden om
de beste distributie. „Het be
drijf dat het snelst en het meest
stipt de goederen bij de klanten
Logistiek wordt dus de sleutel
tot succes in de Nieuwe Econo
mie. Tot nu toe is omvang van
e-commerce erg bescheiden.
De verwachtingen over de groei
zijn echter hooggespannen.
„De politiek zal dus moeten in
vesteren in deze nieuwe ont
wikkeling. Er is hoe dan ook
nieuwe infrastructuur nodig
om al dat extra vervoer moge
lijk te maken. Het besef dat we
aan de vooravond staan van
een vervoersexplosie is nog niet
doorgedrongen tot de politiek
in Den Haag", meent Noordzij.
Om de transporteurs ook een
graantje te laten meepikken van
de nieuwe economie denkt
Noordzij aan een heel scala van
maatregelen. „We willen aparte
stroken voor het vrachtvervoer.
We pleiten niet voor nieuwe
wegen, maar uitbreiding van de
bestaande. Meer wegen is ook
beter voor het milieu, want dan
komen er minder files. Het be
leid van de overheid: laat de
wegen maar dichtslibben dan
zoeken de vervoerders wel een
alternatief, is slecht voor de
economie en voor het milieu."
De aanleg of uitbreiding van
wegen moet zich niet beperken
tot de grote snelwegen. „De
distributie gaat tot in de straten
van de woonwijken. Daarom
moet er ook aandacht komen
voor de haarvaten van het we
gennet, niet alleen de hoofd
slagaders."
Hollandse aannemers hopen dat WK voetbal in 2006 door oosterburen wordt georganiseerd
Als het aan bouwer HBG ligt, moet Duitsland het WK
voetbal in 2006 maar organiseren. De Duitsers moeten
dan miljoenen investeren in de bouw van nieuwe stadi
ons en de renovatie van oude. En een deel van die mar
ken wil HBG wel hebben. De bouwer heeft een mooi sta-
dionontwerp in de aanbieding. Een voorbeeld wordt al
gebouwd in Gelsenkirchen.
DEN HAAG GPD
Voetbalstadions zijn hip. Waar
een club vroeger zijn 'gasten'
ontving op tochtige, natte (hou
ten) tribunes, wil het bestuur
nu een multifunctioneel evene
mentenpaleis. Dat betekent op
z'n minst voor de goed betalen
de bedrijven een 'skybox' waar
ze zaken kunnen doen, een res
taurant en een plek waar ze de
spelers kunnen ontmoeten.
Sinds de opening van de ArenA
in Amsterdam dromen de be
stuurders ook steeds vaker van
een dak en een veld dat naar
believen in en uit het stadion te
schuiven is; dat is makkelijk
voor popconcerten van 'we
reldsterren' en andere 'culture
le topbijeenkomsten'.
In het Duitse Gelsenkirchen,
midden tussen de mijnschach
ten in het Ruhrgebied, bouwt
HBG voor de plaatselijke club
Schalke 04 zo'n nieuw stadion.
Eerder bouwde HBG het Philips
Stadion in Eindhoven, het Gel-
redome in Arnhem en reno
veerde De Kuip in Rotterdam.
Het nieuwe stadion, Arena Auf
Schalke, lijkt op het Gelredome
in Arnhem en de Amsterdam
ArenA. Het krijgt een dak dat bij
slecht weer dicht kan. En net
zoals in het Gelredome krijgen
de Duitsers een veld dat in vier
tot zes uur het stadion uit te
schuiven is. Ondanks de kosten
van het geschuif, 20.000 gulden
per keer, moet het voor iedere
wedstrijd. In het stadion zelf
kan het veld niet herstellen van
het gedraaf van de spelers, er
moet daglicht bij komen, een
gebrek dat de Amsterdamse
ArenA miljoenen kost aan nieu
we grasmatten. Een noviteit
voor Gelsenkirchen is een in
schuifbare tribune waardoor
een groter veld ontstaat voor
bijvoorbeeld popconcerten.
Het stadion is in alles groot. Het
krijgt 52.000 zitplaatsen, waar
van er 9.000 zijn te veranderen
in 15.000 staanplaatsen. De
dakgoot is één kilometer lang
en heeft een breedte van 1,2
meter. Bij een verstopping kun
nen er kano's doorheen. Het
dak, een tentdoek van 154.000
vierkante meter, weegt 560 ton
en kan in een half uur open of
dicht. Het geheel moet zo'n 400
miljoen gulden kosten.
Voor de toeschouwers die in de
pauze in een kwartier tijd alle
maal wat te eten of te drinken
willen, komen 35 'kiosken'. Die
zijn enigszins aangepast aan de
landsaard en toegerust op mas
sale braadworstconsumptie.
Volgens HBG is de 'Bratwurst'
in de Duitse stadions goed voor
60 procent van de horeca-om-
zet.
Zonder de bouw van het kleine
re Gelredome in Arnhem had
HBG de klus waarschijnlijk niet
gekregen. De contacten met
Schalke zijn tot stand gekomen
via Vitesse in Arnhem. Het be
stuur had in 1991 al plannen
voor een nieuw stadion en
voerde vijf jaar vruchteloos ge
sprekken met de Duitse bouwer
Philip Holzmann. „We hebben
begrepen dat Philip Holzmann
te duur was", zegt HBG-direc-
teur Jan Veraart. Na gesprekken
van Schalke met HBG in 1997
was de zaak snel beklonken en
toen de club in 1998 de finan
ciering rond had, kon HBG in
oktober gaan bouwen.
Naar verwachting zal het nieu
we stadion snel rendabel zijn.
Gelsenkirchen ligt in een dicht
bevolkte omgeving, het Ruhrge
bied. Binnen een straal van vijf
tig kilometer wonen 6,4 miljoen
mensen. Daarbij komen de
Duitsers, behalve op nieuwe ar
tiesten, bij concerten ook mas
saal af op toppers uit de oude
doos zoals de rockbands AC-
/DC en Iron Maiden, waarmee
in Duitsland nog steeds stadi
ons te vullen zijn.
Schalke heeft bovendien een
trouwe aanhang. Bij thuiswed
strijden komen minimaal
40.000 toeschouwers. De staan
plaats is overigens populair bij
de supporters.
Gelsenkirchen wil ook een paar
wedstrijden van het wereld
kampioenschap voetbal in
2006. Als de Duitsers het toer
nooi krijgen, komen zeker extra
financiële middelen vrij voor de
bouw van andere stadions. De
stadsbesturen hebben waar
schijnlijk wel wat geld over voor
een paar wedstrijden van het
toernooi in de stad. Alleen al
voor de naamsbekendheid en
het toerisme.
De beslissing over de toeken
ning neemt de Wereldvoetbal
bond in juli. HBG heeft zich
dan mooi in de kijker gespeeld
met het Schalke-stadion. Mo
menteel voert de bouwer met
tien clubs gesprekken. De club
uit Keulen is de meest concrete
kandidaat. Daar willen ze in
2003 aan verbeteringen begin
nen. In Rostock is HBG al be
gonnen met de bouw van een
nieuw stadion.
Een stadion als Arena Auf
Schalke is geen kaskraker voor
HBG. Op jaarbasis levert het
project één procent van de om
zet op. Maar positieve ontwik
kelingen in Duitsland kan HBG
wel gebruiken. Drie jaar gele
den deed het bedrijf daar een
flinke aankoop, Ways Freytag,
waar achteraf wat financiële lij
ken in de kast bleken te han
gen, die de winst twee jaar ach
ter elkaar hebben opgeslurpt.
ICT-initiatief voor startende ondernemers slaat aan
Internetuitgever predikt nieuwe toekomst
107, LEM LÉON KLEIN SCHIPHORST
103 leiding voor het gesprek
Michiel Westermann is het
:es van de BV Twinning,
vooruitstrevend initiatief
economische zaken om op
bedrijfsmatige manier jon-
97! CT-ondernemers in het za-
le helpen. Maar de gedre-
directeur wil eerst z'n er-
lis ventileren over alle aan-
it in de media voor de
rsavonturen van onderne
gen die de nieuwe econo-
vertegenwoordigen. Wat
ml 1 mateloos stoort, is dat de
f j lieke discussie zich toe-
it op het grote geld verdie-
Het snel rijk worden. „Ik
L j2 iever een hype ontstaan
3,2 i het fenomeen werk. Rond
37 0 verlangen een succesvolle
onderneming te begin -
it het gaat snel en er ge-
113 rt veel, weet Westermann.
122 is meer dan zakkenvullen.
J' nternet is meer dan zoek-
i,o hines, webwinkeltjes en te-
ij mmunicatie. „Geloof me,
veel veranderen. Het gaat
verder dan we ons vandaag
oen voorstellen."
ressant bij de ontwikkelin-
in de informatietechnolo-
aan-iijn vooral de toepassingen
rbij de doelmatigheid van
aande bedrijven spectacu-
ivordt opgevoerd. Waarbij
n uit de oude procesindu-
kunnen worden overgesla-
Klinkt nogal abstract, maar
iënter werken betekent ge
il minder kosten en een ho-
lendement. „Dat zou de
aging moeten zijn", bena-
Westermann. „Teveel
lg 1 isen zijn bezig met de waar-
ng, te weinig met de toege-
gde waarde van het bedrijfs-
en zelf."
we technologie is ook soft-
schrijven die een com
pleet nieuwe manier van wer
ken introduceert. Een voor
beeld? Westermann noemt het
bedrijf Motek. „Die laten ie
mand op een band lopen, ma
ken daar digitale opnames van
en zetten zo de bewegingen van
mensen op schijf. Normaal
doet een arts een beoordeling
met z'n ogen. Nu vergelijkt de
computer de beelden van de
patiënt met een normaal func
tionerende motoriek en de pro
grammatuur geeft feilloos aan
wat er aan mankeert. Wanneer
deze techniek preventief wordt
toegepast, kunnen vijftig pro
cent van de sportblessures wor
den voorkomen. Reken maar
eens uit wat dat betekent voor
wachtlijsten, medische kosten
en verzuim in bedrijven."
Westermann kan nog wel hon
derd voorbeelden geven. Sinds
in oktober 1998 door minister
Jorritsma het eerste Twinning-
centré werd geopend, hebben
meer dan vijfhonderd startende
ICT-ondernemers er een busi
nessplan ingediend. Het aantal
loopt spektaculair op en over
stijgt inmiddels de vijftig per
week. Tien procent heeft ge
noeg potentie voor hulp en uit
voering. Een mooie score, want
via de traditionele weg komt
niet meer dan een op de negen
tig beginners aan de bak, vertelt
Westermann.
Twinning is een initiatief van
oud-minister Hans Wijers en
ICT-hoogleraar en ondernemer
Roel Pieper. Economische Za
ken heeft er inmiddels meer
dan negentig miljoen gulden
ingestoken. Er zijn naast Am
sterdam ook vestigingen in En
schedé en Eindhoven. Wanneer
?en idee kansrijk is, wordt het
bedrijfsplan volgens een klas
siek model getoetst op onder
meer organisatie, marketing en
kwaliteit van de ondernemer.
Originaliteit en kansen van het
Michiel Westermann, directeur
Twinning Holding. foto pr
product zijn belangrijker dan
een indrukwekkende cv van de
initiatiefnemer. Die moet wel
'slim' zijn en open staan voor
adviezen van derden, want voor
actieve ondersteuning is een
netwerk met gerenommeerde
coaches uit het bedrijfsleven op
afroep beschikbaar. Deze 'an
gels' brengen kennis en geld in.
Ze krijgen er een aandeel in het
bedrijf en veel voldoening voor
terug.
Voor de financiering is er een
Seed Fund, bedoeld om een ini
tiatief van de grond te laten ko
men. Het Growth Fund ver
schaft de middelen voor de lan
gere termijn. Niet alleen de
overheid ook de private sector
investeert graag in veelbeloven
de informatietechnologie-pro
jecten. Bij de doorstart van 'het
zaaien naar het groeien' wordt
eerst een financiële partner in
de markt gezocht en haakt
Twinning aan co-financier, tot
een maximum van twee mil
joen gulden.
Is het plaatje goed, dan kost het
geen moeite geld te vinden.
Ook de ING doet mee. Ze inves
teren zonder de initiatiefnemer
hoofdelijk aansprakelijk te stel
len. Bij andere banken moet je
met huis en haard garant staan.
ING heeft al 25 miljoen be
schikbaar gesteld. Ook de Euro
pese Investeringsbank droeg 25
miljoen bij. „Dat noem ik ver
trouwen, goed inspelen op zo'n
veelbelovend initiatief', zegt
Westermann.
Twinning biedt ook onderdak
aan de ondernemers in spe. In
Amsterdam zijn de bedrijfjes
ondergebracht in drie doelma
tige kantoorblokken op het ter
rein van de vrije universiteit.
Westermann hoopt op enige
wervende werking, zo dicht bij
de studenten in opleiding.
Want het imago van onderne
mersland kan wel wat opwaar
dering gebruiken. Van de stu
denten in Nederland denkt ze
ventien procent er wel eens aan
voor zichzelf te beginnen, weet
Westermann. In Amerika is dat
zeventig procent. Dat zegt iets
over het verschil aan mentali
teit.
De ICT vraagt om lef, snelheid
en dynamiek. Jonge mensen
moeten die keuze durven ma
ken. Twinning zal ze daarin sti
muleren. Ook Oscar Gebski en
Rebecca Russell begonnen hun
bedrijf The Big Picture via
Twinning. Hun business is boo
ming. Ze verkopen internetstra-
tegie ('hoe ga ik als onderne
ming het net op') en adviseren
inmiddels louter grote bedrij
ven. Geven inmiddels zelf stu
diedagen op Nijenrode. Het
was een gouden idee, maar ze
beschikten niet over geld. In
middels is de jonge onderne
ming uitgegroeid van twee naar
23 werknemers. Russell: „Twin
ning op je businesskaartje is
een begrip. Het opent deuren
die anders gesloten blijven."
GRONINGEN HAROLD DE HAAN
Hans Offringa geeft zijn ogen
en oren de kost. De mede-ei
genaar van internetuitgeverij
Gopher Publishers bezoekt se
minars en beurzen, praat met
oude en nieuwe uitgeverijen,
met auteurs, musici en kun
stenaars. Al met al met ieder
een met wie zijn miljoenenbe
drijf een band heeft of kan
krijgen. Gesprek met een 'fu
turoloog en schrijver'. „Voor
een bedrijf betekent 'geen In
ternet' op den duur de nek
slag", zegt hij.
Zijn kantoor in Groningen is in
gericht als een oude Engelse bi
bliotheek, de computerruimte
van Gopher Publishers lijkt op
een ruimteschip. Zilverkleurig;
een strak en modern interieur.
Toch is deze tegenstrijdigheid
van oud versus nieuw slechts
schijn, meent Hans Offringa.
Sterker nog, volgens de mede
eigenaar van Internetuitgeverij
Gopher Publishers is er juist
een overeenkomst. „Verleden
ontmoet heden en toekomst.
Alles is tijd." In deze continue
golf van koestering en vernieu
wing heeft Offringa zijn plaats
gevonden. In de virtuele we
reld. „Internet heeft zo veel
mogelijkheden. We staan nu
nog maar aan het begin."
Futuroloog. Zo wordt de Zwolse
zakenman vaak betiteld. „Om
dat ik predik over een nieuwe
toekomst, waarin internet en
technologie een nog grotere in
vloed krijgen. En die toekomst
is dichterbij dan menigeen
denkt."
Offringa, die mede aan de basis
stond van Teletekst, voorziet
een vergaande integratie van tv,
internet, radio en kranten. „Op
een relatief korte termijn. Kijk
maar eens om je heen. Uitgeve
rijen, omroepen; iedereen stort
zich op de digitale snelweg. De
komst van web-tv is slechts een
kwestie van tijd. Een mobiele
computer in zakformaat, waar
op je de krant kunt lezen en tv
kunt kijken evenzo. Ondanks
dat het tijd en plaatsgebonden
is. Internet bewijst dat alles mo
gelijk is en speelt daarin een
heel belangrijke rol. Maar ook
deze toekomst is zo dichtbij als
je zelf wilt. Je kunt je ervoor af
sluiten."
Offringa's internetuitgeverij is
Gopher Publishers. Het geeft
onder meer het kookboek van
Big Brother Willem uit en heeft
muzikant Jan Vayne onder con
tract. „Joost ten Zijthoff en ik
zijn 2,5 jaar geleden begonnen.
Eerst kleinschalig. Het boek Het
Huis, dat ik geschreven heb en
dat zich voor een groot deel in
Zwolle afspeelt, gebruikten we
als proef. En het bleek te lopen.
Niet verschrikkelijk hard, maar
het liep. Van het hele assorti
ment, dus ook van andere wer
ken, verkochten we in het begin
zo'n drie stuks per week."
Dat gemiddelde is op dit mo
ment uitgegroeid naar tweedui
zend stuks per week. Daarnaast
heeft Gopher inmiddels kunst
en muziek (lees: cd's) in zijn as
sortiment. Alles is alleen on-li
ne te bestellen. „Wanneer we
een nieuw boek of een nieuwe
cd uitbrengen, introduceren we
die in nieuwsgroepen. Daar
naast krijgt iedere auteur of
muzikant van ons zijn eigen
'community', zijn eigen websi
te. Ook daar kan de consument
het werk bestellen."
Het bedrijf van Offringa han
teert de slogan bestelling-op
maat. „Dan kunnen we veel van
de persoonlijke wensen van de
klant in het product verwerken.
Zo is het mogelijk om het voor
woord van een boek te veran
deren, zodat het werk een per
soonlijk tintje krijgt. Die snel
heid en eenvoud van het per
soonlijk maken van produkten
zorgt voor een meerwaarde.
Ook is het een voordeel dat de
produktlijn veel korter is. Bij
ons is het niet 'auteur, uitgever,
drukker, centraal boekhuis,
boekwinkel, klant', maar 'au
teur, Gopher, klant'. Daardoor
is contact tussen bijvoorbeeld
een muzikant en zijn fan mak
kelijker."
De stelling dat het boek in de
toekomst verdwijnt en mensen
alleen nog achter de computer
iets lezen, vindt hij onzin. 'E-
books en 'flexible books' van
Sony zullen nooit het gedrukte
schrift vervangen. Ik denk dat
mensen altijd een boek willen
voelen, ruiken en het in de kast
zetten. Een computerbestand
leeft niet, terwijl een boek dat
wel doet. Dat neemt niet weg
dat er ook op dit gebied veel
staat te veranderen. Boekhan
dels zullen bijvoorbeeld meer
servicegericht moeten zijn, met
een internetterminal in de zaak.
Anders komt de klant er straks
alleen om te snuffelen, maar
wordt het boek pas thuis via de
computer gekocht."
Volgens Offringa zullen uitgeve
rijen op den duur anders moe
ten werken. „Er moet een om
slag komen. Uitgeverijen zijn te
behoudend en willen niet te
veel met hun werk schuiven.
Omdat ze niet weten wat er
daarna gebeurt. Maar wanneer
zij proberen hun onderneming
'van buiten' te bekijken, dan
zullen ze me gelijk geven. Dan
zullen ze meer werken met in
ternet en bestelling-op-maat. Er
zijn legio voordelen. Zo kan de
uitgever, maar ook de auteur of
muzikant bijhouden wie zijn
werk koopt en hoeveel er is ver
kocht."
Offringa raadt mensen met een
idee voor een eigen internetbe
drijf aan dat snel in de praktijk
te brengen. „Binnen nu en een
jaar kan het nog. De rek is er
niet uit. Je moet gewoon in je
zelf kunnen geloven. Nu heerst
de piranha-economie. I Iet is
toch fantastisch dat kleine be
drijfjes - zo één van twee vrien
den in de garage - grote onder
nemingen als IBM van de markt
kunnen drukken. Niemand
heeft dat ooit zien aankomen."
Gopher is gegroeid. „Een paar
weken terug is een tweede ves
tiging geopend in Schotland.
En over paar weken openen wij
er één in Los Angeles en ander
halve maand later volgt New
York. Wanneer iemand in één
van die landen een boek be
stelt, sturen wij de tekst naar
het daar gevestigde kantoor.
Die drukken het. We versche
pen dus geen werk, sturen geen
books, maar bits."
