Veel multicultureler dan Londen wordt het niet
Frankrijk absorbeert al eeuwen immigranten
Buitenland
Duitsland nog lang
niet 'multi-kulti'
•vr;
a
iRDAG 22 APRIL 2000
de multiculturele sa-
Jeving, die vooral in de
ie steden ontstaat, uit-
ipen op een drama? Of
ven autochtonen en
euvvkomers tamelijk
edzaam met elkaar sa
il? En hebben de laat-
ook iets in de melk te
kelen? Het zijn vragen
en Nederlands debat.
;e ontwikkeling maakt
iiulticulturele samenle-
ng bij de buren door?
■N HARM HARKEMA
jvvel alle toeristengidsjes
t Londen geroemd als een
opolitische, vibrerende,
ior rr culturele smeltkroes. Lon-
taat met New York te boek
meest internationale stad
ireld. Er worden hier meer
talen gesproken, 33 na-
iteiten zijn vertegenwoor-
let meer dan 10.000 men-
daarnaast nog eens 12
teer dan 5.000.
rijk als Brixton staat be-
|als Caribisch, in Tower
its wonen veel Bengalen,
Neasden staat de grootste
letempel buiten India. In
'enkele wijk overigens
teen bepaalde groep
dan de helft van de bevol-
hand lit en elke goudkust heeft
ange lammer: ook in het
Kensington staan gemeen-
je in Londen ook bent,
I word je met het interna-
le karakter van de stad ge-
inteerd. Neem het keurige
7qp 'inchley. Het postkantoor
met vaardige hand ge
il door een Indiaas echt-
De groenteboer is Tony
Inental. Hij is een van de
HUI 'eer 50.000 Grieks-Cyprio-
e9s Londen, heeft een zoon
3 die plat-Londens spreekt
8 oc n grote fan is van zowel
tthene als Arsenal. Het as-
ïent van Tony is interna-
al, en dat geldt ook voor
lantenkring.
I komt bij Chorak van-
een sjieke bakkerij die
gedreven door een Irani-
verschillende Oost-Euro-
rinkelmeisjes in dienst
~'e bedrijfsleider van de
'estiging van pizzaketen
een Kosovaar die bij
:ur landgenoten werft.
:1 het complete perso-
estand bestaat uit Koso-
vluchtelingen. Geen zie-
in, maar snelle, zelfbe-
en professionele twinti-
peland mogen asielzoe-
jen halfjaar na aankomst
let werk. Een hunner,
lis nu zeven jaar in Lon-
Yorgos Kyriakou Panyiotou, beter bekend als George Michael, wordt vastgelegd door een horde fotografen en cameraploegen. De zanger, vooral beroemd geworden als helft van het
duo Wham!, is de succesvolle zoon van Grieks-Cypriotische immigranten in Londen. foto epa cerrypenny
den en heeft inmiddels een per
manente verblijfsvergunning.
In zijn vrije studeert hij Engels
en toeristisch management.
Toen laatst.mijn computer het
begaf, stuurde de reparateur
een Zuid-Afrikaanse whizzkid
langs die een floppy een skijffie
noemde. Hij is een van de hon
derdduizenden jongeren onder
de 27 jaar die hier twee jaar
mogen werken, omdat ze uit
een land van het Britse Geme
nebest komen. De babysit is
een Hongaarse, de zolder is
verbouwd door een Jamaicaan-
se aannemer, die was aanbevo
len door de Iraanse kastelein
van de Charleston-pub om de
hoek, en de buren zijn Canade
zen, Pakistanen, joden en Ja
panners.
In East-Finchley en aanpalende
wijken wonen relatief veel jood
se mensen, en dus is er ook
koosjere middenstand. Het top
punt van kruisbestuiving zijn
de koosjere winkels die worden
gedreven door Indiërs. En er is
Kaifeng, een koosjer Chinees
restaurant. Dit beeld moet ook
premier Tony Blair voor ogen
hebben gehad, toen hij een half
jaar geleden zei: „De grootste,
maar meest miskende kracht
van Londen is haar vruchtbare
mix van nationaliteiten en cul
turen, haar creativiteit en haar
kosmopolitische aard."
Er kan natuurlijk ook een veel
minder rooskleurig verhaal
worden verteld. De gemiddelde
Londense taxichauffeur is daar
goed in: „Er zijn natuurlijk ook
wel goeie Paki's, maar over het
algemeen..." En natuurlijk zijn
alle asielzoekers 'profiteurs en
gelukzoekers'. In dat laatste
worden zij bevestigd door de
populaire tabloids, die alle
asielzoekers in een kwaad dag
licht stellen.
Ook de Conservatieve Partij
doet daar niet moeilijk over.
Die rept bij voorkeur van be
dreigende 'stromen nep-asiel-
zoekers', en is voor dat stigma
tiserende taalgebruik kortgele
den nog op de vingers getikt
door de Verenigde Naties. Een
slechte naam heeft ook de Lon
dense politie. Een onderzoeks
commissie oordeelde vorig jaar
dat de politie 'institutioneel ra
cistisch' is. De politietop ont
kende het niet, en beloofde be
terschap.
Maar niet alleen de politie
maakt zich schuldig aan racis
me. Zo zijn de afgelopen maan
den verschillende blanke man
nen die een zwarte partner
hebben door racisten bedreigd,
en bij Oxford is een jeugdige
Pakistaan door blanke jongens
overgoten met benzine onder
het motto dat hij een stinkende
Paki was. Maakt dat Groot-Brit-
tannië dan tot een land van
vreemdelingenhaters?
Wie de twee jaar oude, als stan
daardwerk beschouwde studie
'Etnische minderheden in
Groot-Brittannië' doorneemt,
komt tot de conclusie dat dat
wel meevalt. De Britse - en dus
ook de Londense - samenleving
lijkt althans geen slechter figuur
te slaan dan het gemiddelde
West-Europese land, en komt
in een aantal opzichten (taai-
voordeel?) zelfs beter uit de
bus.
Niet goed gaat het in zijn alge
meenheid met de Pakistani en
Bengalen. Ze wonen in de
slechtste buurten, zijn het
slechtst opgeleid, spreken het
slechtst Engels en kampen dus
ook met hoge werkloosheid.
Een stuk minder slecht gaat het
met de Indiërs en de (zwarte)
West-Indiërs. Zij halen in me
nig opzicht hun achterstand op
blanken snel in, al baart met
name het ontbreken van de va
der in menig Caribisch gezin
zorgen.
Ronduit uitstekend gaat het
met de Chinezen en de Afri
kaanse Indiërs (uit onder meer
Uganda). Deze bevolkingsgroe
pen doen het gemiddeld zelfs
beter dan blanke Engelsen.
Hoopgevend is ook dat raciale
vooroordelen blijken af te ne
men (onder ouderen zijn die
het grootst), dat het aantal ge
mengde huwelijkheden toe
neemt, en dat minderheden in
toenemende mate de weg haar
de universiteit weten te vinden,
ook Pakistaanse jongeren.
Voor beleidsmakers is het rap
port echter een ramp. Na 359
pagina's onderzoeksresultaten
is een van de belangrijkste con
clusies: „Hoewel de omstandig
heden van minderheden enkele
gemeenschappelijke bronnen
voor ongelijkheid aangeven, la
ten die zich niet begrenzen
door de eigen cultuur. De di
versiteit is extreem groot."
Want niet alleen voor Engelsen,
maar ook voor leden van min
derheden geldt: je hebt ze in al
le soorten en maten.
'CEES VAN ZWEEDEN
fell
rijk is voor sommigen het
j an Vichy en Le Pen. Maar
rijk is ook het land dat
de Revolutie van 1789
inen Belgen, Italianen,
aarden en Polen heeft
ngehaald, en met succes
;eïntegreerd. Kan dat suc-
)rden geprolongeerd met
tische immigranten uit
1-Aftika?
el-Alami was 's avonds
:t haar moeder en drie
op weg naar huis, toen
(stoppen werd gedwongen
le politie. De jeugdige
kaanse had wel haar rij-
bij zich, maar niet de
kaart van haar auto. Een
agenten ontstak in woe-
impte haar op de borsten
nmeerde haar mee te ko-
die vier maanden zwan-
is, werd op het bureau
:n Parijse voorstad in een
gooid waar ze pas twaalf
ter met lege maag weer
im. Een voorval van der-
it een dozijn in een
rijk dat steeds racistischer
Misschien niet, want het
il is nog niet uit.
il Hayat werd aangevallen
le politieman, keek Julien,
jarige Fransman, toe
zijn balkon. Of liever, Ju-
:ek toe door de lens van
deocamera. Hij was ver
over de agressie van de
tegen de vijf buitenland-
uwen, en besloot die op
ast te leggen. Hij liep naar
len en overhandigde de
te aan de inmiddels ge-
ïerde vader van Hayat,
is gearriveerd met de grij-
rt.
iler speelde de band door
pers, en luttele dagen la-
i heel Frankrijk via de
etuige van het voorval,
verlegenheid gebrachte
omschreef het optreden
agent als 'onverdedig-
en justitie begon een ge
lijk onderzoek tegen de
man.
Politioneel racisme is volgens
veel experts in Frankrijk een
groter probleem dan elders op
het Oude Continent. Een van
de redenen is dat in 1962, toen
Algerije na een bloedige oorlog
zijn onafhankelijkheid her
kreeg, tienduizenden kolonis
ten pieds noirs) de politiekorp
sen binnenstroomden. Van
daaruit zetten zij veelal hun
oorlog tegen de Algerijnen
voort op Franse bodem.
Maar Emile Temine, een hoog
leraar in Marseille, gelooft niet
dat Fransen racistischer zijn
dan vroeger of racistischer dan
andere volkeren. „Racisme
heeft altijd bestaan, omdat het
inherent is aan de menselijke
natuur", zegt hij. „Vroeger wa
ren joodse en Italiaanse immi
granten het doelwit, nu de Al
gerijnen en Marokkanen."
Blijkens een opiniepeiling van
half maart groeit de afkeer van
immigranten, Emile Temime
hecht weinig waarde aan die
peiling, maar zegt: „Vroeger
vielen oplevingen van racisme
samen met crises in de econo
mie. Ik denk dat de xenophobie
van de laatste decennia eerder
te verklaren is uit het verlies
van de koloniën. Dat hebben
veel mensen nog niet ver
werkt." Frankrijk verloor Indo-
China in 1954 en Algerije in
1962, beide na een bittere oor-
Emile Temime schreef eind vo
rig jaar een boek over immigra
tie (France, terre d'immigration)
dat de opwinding over de laat
ste immigratiegolf relativeert.
Die golf begon in 1954 met de
komst van honderdduizenden
Algerijnen, die vanaf f968 ge
zelschap kregen van Marokka
nen. Blijkens de volkstelling van
1990 was het aantal Algerijnen
in het land gegroeid tot 614.000
en het aantal Marokkanen tot
573.000.
Anders dan bijvoorbeeld in
Duitsland is immigratie in
Frankrijk een oud fenomeen,
dat terug gaat naar de revolutie
van 1789. Frankrijk opende
Jonge Fransen
van Iraans-joodse
komaf demonstre
ren in de straten
van Parijs voor
het lot van hun
geloofsgenoten in
het land van her
komst
foto ap» jac
ques brinon
vanaf dat jaar zijn grenzen voor
politieke vluchtelingen uit het
buitenland, wier kinderen auto
matisch de Franse nationaliteit
kregen als ze in Frankrijk gebo
ren waren. Bij die politieke im
migranten voegden zich later
de economische immigranten:
vooral Belgen, Italianen, Span
jaarden en Polen. In 1921 telde
Frankrijk ruim anderhalf mil
joen buitenlanders, naar ver
houding bijna evenveel als nu.
Wat is er van de afstammelin
gen van al die immigranten ge
worden? Een klein aantal is te
ruggekeerd naar het land van
hun (voor)ouders, zegt Temi
me, maar de meesten zijn ge
woon Frans geworden. „Het
proces van assimilatie vergt ge
middeld drie generaties", zegt
de hoogleraar. „De eerste gene
ratie blijft altijd achterom kij
ken, naar het land van her
komst. De tweede generatie
spreekt al heel goed Frans en is
vaak nog nationalistischer dan
de Fransen. De derde is com
pleet geassimileerd."
Uit een recente studie van het
Insee, het Franse CBS, bleek dat
zelfs de eerste generatie al rede
lijk integreert. Van de Poolse
mannen van 35 tot 59 jaar was
in 1990 ruim 61 procent Frans
geworden en had 38 procent
een niet-Poolse vrouw. Van de
Italiaanse mannen van dezelfde
leeftijd had 43,5 procent een
Frans paspoort en 62,8 procent
een niet-ltaliaanse vrouw.
Het verhaal dat islamitische Al
gerijnen en Marokkanen moei
lijker integreren, wuift Emile
Temime weg. „Dat werd aan
het begin van de eeuw ook van
de joden gezegd", zegt hij.
„Godsdienst is geen factor. Het
katholicisme van bijvoorbeeld
de Polen was destijds heel an
ders dan dat van de Fransen.
De Polen importeerden zelfs
hun eigen priesters. En trou
wens, de meeste kinderen van
Algerijnse en Marokkaanse im
migranten zijn helemaal niet
religieus."
Noord-Afrikanen hebben meer
de neiging hun nationaliteit te
behouden, bleek uit de Insee-
studie, maar ze integreren ge
makkelijker dan bijvoorbeeld
Portugezen. Van de Algerijnse
mannen tussen 35 en 59 jaar
had 26 procent een niet-Alge-
rijnse vrouw, waarmee ze twee
keer zo hoog scoorden als 'ka
tholieke' Portugese mannen.
Over de kinderen van immi
granten zijn weinig betrouwba
re cijfers bekend, maar een on
derzoek wees enkele jaren gele
den uit dat 80 procent van de
dochters van Algerijnse immi
granten een Franse vriend had.
Dat is een cijfer waar voorstan
ders van raciale integratie in
Amerika alleen maar van kun
nen dromen.
Duitsers van Turkse origine brengen bij de verkiezingen van sep
tember vorig jaar hun stem uit in een Berlijns verkiezingsbureau.
foto dp a peer grimm
BERLIJN PETER VAN NUUSENBURG
CORRESPONDENT
Cem öczemir is afgevaardige
van de Groenen in de Bonds
dag. Hij is Duitser, en heeft
Turkse ouders. Dat heeft hem
tot de waarschijnlijk meest
geciteerde politicus inzake
'multi-kulti' gemaakt. Daar
mee is hij bij veel medebur
gers bekend geworden, maar
niet populair. De postbode
bezorgt hem na elk publiek
optreden een zak vol 'hate-
mail', waarvan de vriendelijk
ste bijdrage de 'jodenturk'
dringend aanraadt naar zijn
'eigen land' terug te keren,
öczemir rijdt in een gepant
serde Mercedes en wordt
vaak vergezeld door lijfwach
ten. Hij geldt niettemin als
hét voorbeeld van de geïnte
greerde allochtoon.
De Bondsrepubliek telt vol
gens de meest recente, uit
1998 daterende cijfers ruim
7,3 miljoen buitenlanders,
bijna 9 procent van de totale
bevolking van rond de 80 mil
joen. Een kwart 1,85 miljoen)
komt uit andere landen van
de Europese Unie, en bij 15
procent (1,1 miljoen) gaat het
om (politieke) vluchtelingen.
De ruim 2 miljoen Turken
vormen de grootste groep.
Berlijn bijvoorbeeld was ja
renlang na Istanbul de groot
ste Turkse stad in Europa.
De integratie van de meeste
buitenlanders verloopt moei
zaam en is politiek een heet
hangijzer. Vooroordelen vin
den nog steeds bij veel Duit
sers veel gehoor, en worden
niet alleen door extreem
rechts maar ook door partijen
als de conservatieve CDU en
haar Beierse zuster CSU soms
schaamteloos geëxploiteerd.
De 'multiculturele samenle
ving' wordt afgewezen met de
slogan dat 'Duitsland geen
immigratieland' is. Voor ver
kiezingen wordt die campag
ne vaak aangescherpt. Vorig
jaar won de CDU in de deel
staat Hessen de verkiezingen
met een actie tegen de dub
bele nationaliteit, die de
rood-groene regering onder
tamelijk strikte voorwaarden
wilde invoeren.
In Noordrijn-Westfalen
hoopt de CDU-lijsttrekker bij
de deelstaatverkiezingen van
volgende maand met de leus
Kinder statt Inder (Kinderen
in plaats van Indiërs) premier
te worden. De regering in
Berlijn wil 20.000 Indiërs, in
formatie-technici, een tijdelij
ke verblijfsvergunning verle
nen om het bedrijfsleven uit
de IT-nood te helpen. De
CDU zegt de computer toe
gankelijker te willen maken
voor kinderen, en niet tegen
de Indiërs te ageren. Dat ge
looft niemand.
Duitsland is natuurlijk allang
een 'immigratieland'. De
Poolse mijnwerkers die in de
negentiende eeuw naar het
Ruhrgebied zijn gehaald,
vormden de voorhoede. Ze
zijn gebleven, net als de Itali
aanse gastabeiders die na de
Tweede wereldoorlog hielpen
het Wirtschaftswunder van
de grond te tillen.
Er zijn wijken in Berlijn waar
Turks de voertaal lijkt te zijn.
In die wijken staan scholen
waar minstens de helft van de
leerlingen niet Heinz of Hei
di, maar Hassan en Yasmin
heten. In een restaurant of op
een terras wordt de gast zel
den bediend door personeel
waarvan de moedertaal Duits
is. De Turkse middenstander
is in vrijwel elke volksbuurt
een doorgaans geaccepteerde
verschijning.
Toch waren er de afgelopen
jaren regelmatig rellen als
Turkiyemspor of BSV Hürriy-
et in de Berlijnse onderafde
ling tegen een 'zuiver' Duitse
club voetbalde en - meestal -
won. En een zwarte kan 's
avonds laat beter niet bepaal
de U- ofS-Bahn-lijnen ne
men. De criminaliteit onder
de buitenlanders is lager dan
onder de Duitsers, maar door
de activiteiten van de Russi
sche en Albanese mafia,
Poolse autodieven en Ghane-
se drugsdealers denken som
mige Duitsers het tegendeel.
De grote politieke partijen, de
CDU/CSU en SPD, weten ei
genlijk niet goed raad met de
buitenlanders in hun mid
den. Aan de ene kant leeft het
besef dat immigranten nodig
zijn, alleen al wegens de ver
grijzing. Zonder 'vers bloed'
worden de nu al onder druk
staande AOW en andere soci
ale voorzieningen onbetaal
baar. Aan de andere kant
weet men dat de bevolking de
meestal vermeende bevoor
deling van asielzoekers, bij
voorbeeld bij de toewijzing
van woningen, slechts mor
rend pikt. De tolerantiedrem
pel is de afgelopen jaren een
stuk hoger komen te liggen.
De dicussie draait momen
teel om de wenselijkheid van
een immigratiewet, die moet
regelen wie wel en wie niet
welkom is. De CSU heeft
daarvoor het volgende selec
tiecriterium bedacht: van wie
profiteren wij en wie wil van
ons profiteren. De laatste
hoeft zich niet bij het loket te
melden. In samenhang met
zo n immigratiewet wilde
CSU het asielrecht beperken.
Daar voelt de CDU veel en de
SPD-minister van binnen
landse zaken Schily wel iets
voor, al wil Schily de asiel
kwestie vooral binnen EU-
verband regelen.
Die discussie zal vermoede
lijk nog een aantal jaren du
ren. Minstens net zo lang zal
Cem öczemir na elk pleidooi
voor de multiculturele sa
menleving van haat walmen
de post uit zijn brievenbus
moeten halen.
Zoek jij werk in een commerciële, administratieve of secretariële
functie? De Start Kantoorbanendag op 27 april is dé gelegenheid om
je goed te oriënteren op diverse banen in de omgeving. Bovendien
kun je een opleidingscheque ter waarde van f 500,- verdienen als je
je op deze dag bij ons inschrijft. Kijk voor de voorwaarden en de
vestiging bij jou in de buurt op www.start.nl. Of bel gratis 0800-1201.
Start 4 Uitzendbureau
