Symbool van liefde als kunst
TV-
WEER
Literaire naijver
Een reus van een baby
WOENSDAG 19 APRIL 2000
COMMENTAAR
In Klein Letterland is enig oproer ontstaan over de keuze Salman
Rushdie het Boekenweekgeschenk 2001 te laten schrijven. Sommi
gen geven besmuikt aan - en anderen openlijk - dat het thema
multiculturaliteit beter door een allochtone Nederlandse schrijver
behandeld had kunnen worden. Zoals wel vaker in Klein Letter
land bevat deze discussie veel naijver en gaat zij feitelijk over niets.
De stichting Collectieve Propaganda voor het Nederlandse Boek
(CPNB) heeft voor het eerst sinds de introductie van het Boeken
weekgeschenk een buitenlandse auteur geviaagd het kleinood te
schrijven. Daarbij blijft de Vlaming Hugo Claus even buiten be
schouwing, omdat hij tot het Nederlandse taalgebied behoort. Wie
weet hoezeer de Nederlandse boekenmarkt steunt op de buiten
landse inbreng, kan met recht constateren dat rijkelijk laat is be
sloten een buitenlandse auteur in de gelegenheid te stellen dit bij
zondere Boekenweeljfcadeau te schrijven.
De stichting CPNB Tieeft vanaf 1983 èen duidelijke koers ingezet
ter meerdere eer en glorie van het boek. Die koers heeft geleid tot
prachtige boekenweekgeschenken en almaar hogere oplagen. Bo
vendien is op deze wijze het belang van het boek en de literatuur
op nadrukkelijke wijze onder de aandacht van het grote publiek
gebracht. Een goede zaak, die nog een lang vervolg verdient. Eén
van de mogelijkheden daartoe is het gebruik van het literaire po
tentieel in het buitenland. Gelet op het thema van de volgende
boekenweek, de multiculturele samenleving, is Salman Rushdie bij
uitstek de persoon om een uniek Boekenweekgeschenk te schrij
ven. Dat anderen daar jaloers op zijn, het zij zo.
Pasen minder zacht
Op het midden van de Atlanti
sche Oceaan is de luchtdruk de
afgelopen nacht gedaald tot 968
hPa. Vanavond is de druk in het
centrum van de nogal omvang
rijke oceaandepressie terugge
lopen tot bijna 955 hPa. Dat is
een voor deze tijd van het jaar
wel heel lage luchtdruk. Hoewel
het lagedrukgebied op afstand
blijft, gaan uitlopers van het
systeem de komende tijd het
weerbeeld in onze streken be
palen. De barometers zakken
echter niet meer zo ver weg als
de laatste tijd het geval is ge
weest. De luchtdruk schommelt
aan de vooravond van en tij
dens Pasen rond 1010 hPa. Tot
dusver bedraagt de gemiddelde
luchtdruk over de maand april
circa 1005 hPa. Het record staat
op naam vap 1998 toen De Bilt
over de hele maand 1003,2 hPa
registreerde. Het vorige record
dateerde uit 1920, 1922 en 1950
en bedroeg 1007,5 hPa. Morgen
krijgen we te maken met het
frontensysteem van de oceaan
depressie. Aan het einde van de
ochtend en in de middag kan er
al wat regen vallen, donderdag
avond komt er meer nattigheid
op ons af. De temperatuur stijgt
in de middag nog tot zo'n 15
graden. De wind waait uit het
zuiden en is overwegend matig
van sterkte. Aan de kust neemt
de wind toe tot vrij krachtig,
mogelijk enige tijd krachtig. Op
vrijdag en zaterdag blijven de
regen en/of buienkansen groot.
Het frontensysteem van de de
pressie blijft namelijk boven het
westen van Europa slepen en
fungeert daar als overgangszo
ne tussen de koele lucht in het
westen en de warmte op het
Europese vasteland. Langs het
front komen geregeld storin
gen tot ontwikkeling. De tem
peraturen komen eerst nog
op maximaal zo'n 16 graden,
in het paasweekeinde wordt
het iets minder zacht. Ook
op paaszondag buienkan
sen, daarna wordt het
gaandeweg beter. Gisteren
een dag met vrij veel zon
en aangename tempe
raturen. In Bloe-
mendaal werd
15,6, in Nieuw-
Vennep 16,6 graad
geregistreerd. Wel
stond er aan
vankelijk nog
een vrij sterke
zuidenwind.
Eigraveerster blaast Poolse paastraditie nieuw leven in
Een ei hoort erbij met Pasen. AI eet vrijwel geen mens zich er nog een ongans aan op die erkend
christelijke lentedagen, sinds de medische wetenschap onomstotelijk aantoonde dat met overmati
ge consumptie van eieren een cholestorolbom wordt gelegd onder de gezondheid. Eieren beschil
deren is een meer of minder kunstzinnige bezigheid die in de dagen voorafgaande aan de paasda
gen nog wel volop wordt bedreven. Maar als enige in Nederland investeert kunstenares Jolanta van
Buuren-Jaszczur uit Callantsoog al haar creativiteit in het graveren van ganzeneieren. „Ik probeer
hier een in mijn geboorteland Polen uitgestorven volkskunst te laten herleven."
Na de reclame: reclame
Oof Wil Buys heeft in de reclame gezeten. Foldertjes rondbrengen.
Deur aan deur. In Parijs. Dus wie wil weten waar de Rue d Amster
dam is, kan bij mij terecht.
In die paar maanden, toen ik mijn wilde haren in Parijs liet wap
peren, heb ik de essentie van de reclame leren kennen. Dat ging zo.
Eerst was er één garagebedrijf dat een foldertje rond liet brengen.
Toen was er een tweede, dat niet achter wilde blijven. En toen weer
een derde, want ja, je laat je de kaas niet van het brood eten. En ten
slotte was er Wil Buys, die met drie tassen gevuld met drie verschil
lende reclamefoldertjes de deuren langsging. En van alledrie de ga
ragebedrijven aan het eind van de weekz'n geld beurde.
Reclame. Welke van de volgende vier weetjes hoort niet in het rijtje
thuis?
Walibi Flevo heet voortaan Six Flags Holland.
„Nu is alles makkelijker met Svit.
„In 1898 werd keizerin Sissi vermoord."
„De dag begint pas met Tropicana.
Welke van de vier? Dat van Sissi, omdat dat uit een geschiedenis
boekje komt en de rest uit de snelle pen van een televisiereclame-
jongen? Fout. Ook dat van Sissi is een reclame. Voor een musical,
het is maar dat u het weet.
Reclame. Niemand wil het zien, niemand ontkomt eraan. Ze zeggen
dat die ellenlange blokken vol Omo en Delta floyd nodig zijn om de
'echte' programma's te financieren. Ik weet het niet hoor. Volgens
mij dienen ze vooral om de gaten daartussen op te vullen. Want la
ten we eerlijk zijn, als al die zendtijd op al die verschillende televi
sienetten met alleen maar echte programma's werd gevuld, dan ke
ken we nu metz'n allen voor de zevende in plaats van voor de derde
keer naar Star Trek - The Next Generation.
Vergezocht? Welnee. Gisteren Reclame, Reclame niet gezien? Waar
in een paar doodordinaire reclameblokken onbeschaamd aan el
kaar worden gepraat door lolbroek - maar niet heus - Frans van
Deursen, onder het mom van - ja van wat eigenlijk? Amusement?
Maar hoe kan iets dat normaal gesproken iedereen naarz'n zapap-
paraat doet grijpen nu ineens amusement zijn? Dus: waar dient
zo'n programma anders voor dan ter opvulling?
Straksna de reclame: Reclame, Reclame.
„Straks, na Reclame, Reclame: de reclame."
En uiteindelijk worden alleen de reclamejongens er beter van.
Net als Wil Buys, destijds in Parijs.
Het ei als symbool van liefde verheffen
tot kunstobject, daar is Jolanta van
Buuren-Jaszczur volgens haar eigen
bondige formulering het ganse jaar mee
zoet. Want eieren graveren beperkt zich
al lang niet meer tot Pasen. Door mond
tot mond-reclame ontdekken steeds
meer prille ouders het gegraveerde ei als
alternatief geboortekaartje. En zo heeft
een Haarlemse restaurateur zijn be
drijfslogo op een ei laten zetten om het
als decoratie in zijn zaak te zetten. ,,In
principe kan ik aan alle aanvragen vol
doen. De paashaas of het gezicht van
een jubilaris op een ei, het maakt me
niet uit."
Net als in andere landen moet ook in
Polen voor de technologische ontwikke
ling en de daarmee gepaard gaande ver
zakelijking van de samenleving de hoge
prijs van cultuurverarming en traditie-
verlies worden betaald. Het is Jolanta
van Buuren-Jaszczur opgevallen dat in
haar geboorteland tegenwoordig nie
mand zich in de dagen voor Pasen nog
inlaat met het graveren van eieren.
De volkskunst zat er in vroeger dagen bij
iedereen ingebakken, maar de traditie is
lang ontworteld door de haast van de
daar tot wasdom gekomen consumptie
maatschappij. 't Is dat haar inmiddels
overleden oma Jolanta de beginselen
van het eieren graveren bijbracht op
haar tiende, anders was een typisch
Oost-Europees paasgebruik met de
daarbij horende mythen en sagen ver
moedelijk in de vergetelheid verzonken.
Bij talloze schuchter ontluikende liefdes
in Polen bezegelde de overhandiging
van een gegraveerd ei de eerste stap
naar een huwelijk. De versiertoer had,
kortom, in de dagen van Jolarlta's groot
moeder wel wat meer om het lijf dan
wat vrijblijvend gesjans boven een glas
cola.
„Het paasritueel als symboliek van een
ontluikende lente ving aan in de dagen,
voorafgaande aan Pasen. Jonge vrouwen
Jolanda van Buuren bewerkt paaseieren met een mesje.
FOTO MARTIN MOOIJ
gingen dan over tot het bewerken van
eieren, vanwege de traditie van Natte
Maandag op Tweede Paasdag. In op
tocht trokken met kleurige sjerpen ver
sierde jongens door hun dorp om water
te gooien naar hun favoriete meisjes. Op
hun beurt kregen die natspuiters een ei
van de dames, al bewaarden die uiter
aard onder veel gegiechel wel hun mooi
ste voor de knapen op wie ze verliefd
waren. Een verarming dat vrijwel geen
mens in Polen daar nog weet van heeft.
In Polen is trouwens heel weinig docu
mentatie over te vinden. Ik heb rondge
snuffeld in bibliotheken, bij boekhande
laars en in antiquariaten. Wat ik vond,
stelde weinig voor."
Eigenlijk is de in 1962 in Bytom geboren
Van Buuren bij toeval tot het verbreiden
van een vergeten Poolse cultuuruiting
gekomen in een voor haar vreemd land,
waar ze zeven jaar geleden bleef hangen
na een ontmoeting die veel meer voor
stelde dan een vakantieflirt. Weldra
kwam ze hier ook tot de slotsom dat er
meer chemie was met haar artistieke
kant dan met haar in Polen afgeronde
studie scheikunde. Aan schilderen, teke
nen en eieren graveren had ze van jongs
af aan al gedaan, maar pas in de kop van
Noord-Holland drong de kunstenares in
haar naar voren. Ze vestigde zich als
aquarelliste. Links en rechts hield ze ex
posities. Eerst nabij Callantsoog, nader
hand in het hele land.
„Maar na een expositie in Schagen werd
alles anders. Iemand hielp mij de schil
derijen naar de tentoonstellingsruimte
te dragen. En opeens zag die persoon
een paar gegraveerde eieren op de ach
terbank van mijn auto liggen. Mij werd
spontaan gevraagd of ze in een glazen
vitrinekast mochten worden tentoonge
steld. De mensen daar wilden meteen
alles weten van de oorsprong van het ei
eren graveren. Of ik nog eens langs wil
de komen voor het geven van een cur
sus. Dat zag ik eerst niet zitten. Ik had
nooit les gegeven en al helemaal niet in
het Nederlands. Maar bij nader inzien
besloot ik het toch maar wel te doen.
Omdat ik van Nederland en van de Ne
derlanders ben gaan houden en deze
kunstvorm graag aan jullie wilde over
dragen. En zo stond ik vorig jaar op van
de zenuwen in Sint Maartensbrug de
plattelandsvrouwen te vertellen wat
mijn oma indertijd mij had bijgebracht
over dë rituelen van Natte Maandag. Ie
dereen moest vreselijk lachen."
Aan het maken van aquarellen komt ze
amper nog toe. Het gegraveerde ei is al
lang geen kunstzinnig bijproduct meer.
In vlekkeloos Nederlands geeft Jolanta
van Buuren in principe tot in alle uit
hoeken van het land cursussen eieren
graveren.
Ze zet haar graveermesjes in hoofdzaak
in onbevruchte ganzeneieren, al schiet
er ook wel eens een nandoe- of struisvo
gelei tussendoor. Het legsel van een kip
is te enen male ongeschikt voor het on
dergaan van het creatieve oma-procedé.
„Het kippenei is te klein en de schil te
dun. Ik betrek onbevruchte ganzeneie
ren van een dierenvoederbedrijf in
Zwolle. Die prepareer ik volgens een
methode, die ik niet in het openbaar,
maar wel op mijn cursussen vertel. Zo
zakelijk ben ik nog wel, hahaha. Daarna
worden ze geverfd en gegraveerd. Zo'n
bewerkt ei blijft jaren en jaren goed. Het
mooie ervan is dat je niet alleen een
kunstwerkje in huis hebt, maar vooral
ook een symbool van leven en liefde."
GERARD VAN PUTTEN
Nadere informatie: Tel. 0224-582905 of
06-23742162.
VPRO-lid is
gelukkig en gebruikt
veel wc-papier
De VPRO ziet geen toekomst als
commerciële zender. VPRO-le-
den kijken te weinig reclame, zo
bleek uit onderzoek. Volgens
een woordvoerster van de om
roep moet het onderzoek meer
gezien worden als een grap. De
omroep zou niet serieus over
wegen om uit het bestel te'stap
pen, maar uit de enquête ko
men aardige weetjes naar voren
over het gemiddelde VPRO-lid.
Zo kijkt hij per dag 2,4 uur naar
de tv en luistert 2,5 uur naar de
radio. Daarnaast leest hij de
Volkskrant en surft dagelijks
ruim een half uur op internet.
Hij is hoog opgeleid, drinkt bij
voorkeur wijn en blijkt bijna 2,3
toiletrollen per week te gebrui
ken. Driekwart van de VPRO-le-
den gaf aan gelukkig tot zeer
gelukkig te zijn. De meesten
zijn tevreden over het eigen ui
terlijk en in het bezit van een ei
gen huis. Ze laten zich, zeggen
ze zelf, niet of nauwelijks beïn
vloeden naar reclame. De com
binatie van desinteresse in re
clame, de geringe alcohol- en
tabakconsumptie en de angst
om geld te lenen, sluit commer
cieel succes uit. „Op alleen de
overmatige consumptiè van toi
letpapier kan geen omroep
draaien", aldus de VPRO.
Een medewerkster van een Londense galerie bekijkt deze reuzenbaby van kunstenaar Ron Mueck. Het werk is onderdeel van een expositie.
FOTO EPA JOHN STILLWELL
Portret
Ik hang in Pulchri Studio. Dat is te zeggen: mijn
portret hangt er. De leden van het Haagse schil
dersgenootschap vieren het voorjaar sinds jaar
en dag met een tentoonstelling op grote schaal.
Allemaal eigen werk. Er zijn veel zalen. De
wanden zijn hoog. Het hangt vol tot aan het
plafond met landschappen, verbeeldingen
van de ziel, surrealistische inspiratie, fijn
zinnig gepenseel en bruusk geworstel met
grove schilderskwast. Veel portretten ook.
De afgebeelden behoren tot elke leeftijdsca
tegorie en welvaartsgroep.
Op een tafel in de grootste zaal liggen lijs-
ten met de namen van de kunstenaars, de
titel van hun inzending en eventueel hun
prijs. Ik heet 'H.M.en waar anders de prijs
staat vermeld, staat er bij mij 'N.T.K.'. Dat
betekent dat ik Niet Te Koop ben. Daarmee
tart de maakster, Manke Bok, de beroemde
woorden van Bismarck dat iedereen te koop is
en dat alleen de prijs verschilt. Want ik ben
dus niet te koop. De ijzeren kanselier uit
Pruisen kan Marike en mij nog meer vertel
len.
Het is een prachtig portret. Wie het werk
HAN MULDER
van Marike Bok kent zal niet verbaasd zijn. Zij is de
schilderes van ministers en schrijvers. Ze legde de
roemruchte herenclub rond Harry Mulisch vast. Het
werd een modern schuttersstuk. Harry en de heren
zijn wat minder corpulent dan hun voorzaten uit de
Gouden Eeuw. Minder kroezen wijn op tafel, maar
wel meer pretentie op de gezichten. Marike kan het.
We kijken met Marike mee naar haar model en con
stateren door de verf en het linnen heen veel ijdele
hoop en vergankelijkheid. Ik ben altijd wel in voor
een beetje filosofie vis-ct-vis zo'n portret. Maar in
Pulchri Studio ben ik zelf het teken aan de wand.
Met een grote bocht eromheen is mijn eerste reactie.
Het vermomd met pet op en zonnebril benaderen is
de tiueede.
Portretten waren bedoeld voor gebruik in kleine
kring. Toen er nog geen fotografie bestond lieten wel-
gestelden zichzelf en hun naasten bij voorkeur le
vensgroot tot de voeten afbeelden. Men hing in de sa
lon of in het ergste geval in het wees- of oudeman
nenhuis waarvan men weldoener was. Met vorsten
was het anders. Die werden veelvuldig geschilderd en
opgehangen maar dan meer in de rol van vogelver
schrikker in de ongelijke wereld van die eeuwen. Het
grauw uit de sloppen werd daarmee nog eens extra
zijn plaats ingeprent en Thom de Graaf moest nog
geboren worden.
Sinds de fotografie staan we er allemaal op. Eerst
zwart-wit, later gekleurd. Ze verdwijnen snel, maar
soms zie je nog wel eens een etalage van een foto
graaf, vol met bruidsparen, gelukkige gezinnen en
een toevallige bekende Nederlander uit de buurt. Ik
fiets bijna dagelijks langs een enigszins opgefokte fo
towinkel, waar welgestelde tweeverdieners voor de
ruiten hangen. Met de kinderen, maar als kroost
geen optie is vanwege de carrière, ook wel met een
huisdier. Je loopt niet te koop, maar je hangt te koop
tussen de camera's.
Pulchri is in dit opzicht niet veel anders dan een
fotowinkel. De toegang tot de lentetentoonstelling is
gratis. De helè maand april kan iedereen naar bin
nen aan het Lange Voorhout. Je kunt als bezoeker
ongegeneerd je commentaar kwijt. Op de schilder en
op zijn model. Is het ijdeltuiterij of zelfkwelling dat
ik me verdekt op stel om goed het commentaar op
mij en mijn maakster te vernemen? Ik neig naar het
laatste. Het is een beproeving. Want weliswaar ben
ik Niet Te Koop, maar wie zou me eigenlijk willen
hebben?
MENSELIJ
Een routi
neonder-
zoek heeft
aange
toond dat
MADON
NA een
ZOON
krijgt. De
Britse
krant The
Sun meldt
dat vandaag. Volgens heiL.
Madonna 'verrukt' dat ha jin
jaar oude dochter Lourde id:
september een broertje: iv;
gen. Ook de vader, de Bi
filmregisseur Guy Ritchi;Dol
'in de wolken' zijn. De 3! cht.
Ritchie voltooit momenti on
Londen een vervolg op zi|
succes Lock,-Stock and
Smoking Barrels. De41-Jeru
Madonna heeft Lourdes
New York gebracht, nada [J,
der van het meisje, fitnes
Carlos Leon, had geëiste SL
haar wilde zien, aldusTt imi
Het autobusje met de ins
ten van DOE MAAR is
Brussel gestolen. Degro
daar gisteravond met am
strumenten op. In het by
herkenbaar als dat vanö
waren onder meer instrui
versterkers en randappai lil
De spullen die twee totc
waard zijn, hebben voor,
een grote emotionele
vertelt Doe Maar-managi
der. Heijden. „Alle gitare
basgitaar van Henny Vrie
zijn weg. Een gitaar is$
persoonlijk instrument,
mand jaren op speelt
alle hoekjes en gaten va aa
rd
erd
vooi n bi
en ergernis gezorgd. Spt ;in'
ce kreeg voor haar 26sti
dag met haar eveneens
ke voetballende echtgen
vid Beckham en haaréé
zoontje Brooklyn een gr« ste
leiding in de dierentuin
Chester. Niet alleen hoeind<
niet onbemiddelde fami
toegang te betalen, maa
hen werden de andere t» ita;
verwijderd uit de verblijï
de olifanten, giraffes en
Ten/vijl de Beckhamsvai ok
recteur een privé-rondle 'oei
kregen moesten anderei ad
buiten in de regen wachi leg
hun beurt.
ei
De Britse rockzanger GA
GLITTER heeft Groot-Bf
verlaten om zich op Cub
tigen. De 55-jarige voonr'
rockster werd begin ditj
twee maanden gevangei
vrijgelaten. Glitter kreeg
wegens het bezit van km :n,ej
nofoto's, die hij van inte
gehaald. Nu hij op Cuba
nen, kan hij niet worden
dwongen om zich te late
streren als seksueel ove
en zal hij zo goed als om
zijn voor de Britse zeden
ie 1 he
De PLAYSTATION2 is to
GEVAARLIJK. Het Jap]
nisterie van handel heel
teren vastgesteld, nadat
elektronicagigant Sonyi
exportbeperkingen had
legd, wegens vermeend
nut van de geavanceerd
computer. Experts ware
dat de technologie gesc
zijn voor raketgeleiding
men. „Het is uiteindelij
een algemeen product!
hebben we de procedur
soepeld", verklaarde Ta
kaya, minister van hand
dustrie. Sony hoopt viel
exemplaren in Japan te
en in totaal zes miljoen
Verenigde Staten en Euf
Eind 2000 moet de coii
het Westen op de schap|
gen.
Tien jaar na
het einde
van haar pre
mierschap
lijkt MARGA
RET THAT
CHER defini
tief geschie
denis te zijn
geworden.
De Londense National! jrr
Gallery verwijdert haarf 11 j
de zalen hedendaagse^
denis. De inmiddels74 Jp
IJzeren Dame moet plai
ken voor jeugdidolen
Ier David Beckham enf m
Kate Winslet. De beeltf I
Thatcher, die elf jaar la
machtige linkse vakbol u
streed, komt nu op de/ anr
LING GESCHIEDENIS!
gen. Een uitzonderlijkl I
omdat dit meestal pasl I
na iemands dood gebei I
maal zuur voor de cons I
houwdegen is dat ze of I
nieuwe stek moet aank Ij
gen het portret van haa I
and: vakbondsman Art I
gill (leider van de langt I
mijnwerkersstaking, di I
slotte wist te breken). I
