Zwanenmeer vol ongenaakbare zwanen
Nilsson heeft repertoire Queen behoorlijk in de vingers
Aardewerk en rijstpapier
Theater an der Ruhr abstract
Cultuur Kunst
euvreprijs voor Nijholt
Froger in de Kuip en live op de buis
NSDAG 19 APRIL 2000
leur Frits Butzelaar overleden
y' utrecht Oe acteur Frits
Butzelaar is op 80-jarige
leeftijd overleden. Butze
laar werd bekend door zijn
spel in vele toneelstukken
en televisiedrama's, hoe
wel hij later vaker optrad
als regisseur. Hij speelde
vanaf 1948 achtereenvol
gens voor onder meer het
Vrije Toneel, Rotterdams
Toneel en de Rotterdamse
Comedie. Butzelaar was
voor het eerst op televisie
te zien in het VARA-pro
gramma 'De klucht van de
koe', in 1952, in de tijd dat
het medium nog niet defi
nitief was doorgebroken,
na zouden tientallen programma's volgen, waaronder 'Pi-
Clown' en 'De fuik' (als overste Pinto). Hij werkte verder
rmeer voor de KRO, NCRV en de NOS, waar hij later cur-
jder werd voor de tv-opleiding en regisseur van onder
'Klokhuis'. foto wfa
f" iert West presenteert 'meezingfeest'
m.e rdam Albert West is de presentator van De Nacht van
2 ji i® °P vrijdag 28 april in Ahoy' in Rotterdam. Aan 'Neder-
[grootste meezingfeest' wordt meegewerkt door Guus
,vvis, Sugar Lee Hooper, City to City, Normaal, De Bos-
ters, Lee Towers, 2Fout, Corry Konings, Vader Abraham,
eurzakkers, De Havenzangers, Tol Hansse, Arne Jansen,
Roelvink, Arie Ribbens, Walter Kroes, Van Hoevelaak,
Harren, De Jongens van Dijk en Jantje Smit. Kaarten kos-
inJ 56,50, fl. 66,50 en fl. 76,50.
ef.
rsd ipisch feest in 'Antonius'
t di Het Antonius Zalencentrum is aanstaande zaterdag voor
gra opical Dance Explosion omgetoverd tot een tropisch para-
eve iet barpersoneel gehuld in zwembroek of bikini en tropi-
acts. Het programma begint om 22.00 uur, de deur gaat
aa 2.00 uur dicht. Er kan worden gedanst tot het ochtendglo-
'n o le muziek van dj Franko stopt om 6.00 uur. Kaarten (17,50
rg j n) zijn verkrijgbaar bij ondermeer Men at Work, Duncan
Vei n The Old Stable en aan de deur van het Antonius Zalen-
um (25 gulden) op de Lange Mare 43.
nstwerk kopieert uitwerpselen
De Gentse tentoonstelling 'Over the Edges' krijgt een
erso ider kunstwerk. Binnenkort is er de Cloaca te bewonde-
en tien meter lange machine die het spijsverteringsstelsel
hl e mens kopieert. De kunstenaar, Wim Delvoye, legt mo
il de laatste hand aan het kunstwerk. Het doel van de
ast line is menselijke uitwerpselen te produceren. Het appa-
n d iin staat drank en voedsel te verwerken zoals een mensen-
im dat doet. De Gentse tentoonstelling kwam eerder in de
'stelling met een ander spraakmakend kunstwerk. De met
!o gerookte ham beklede zuilen van het Gentse universi-
a viebouw veroorzaakten heel wat commotie in I
i b
muziek recensie
lesley grieten
Concert: Nilsson flashback to Queen Ce-
zien: 18/4, Bacchus, Leiden.
Zangeres Marieke Eelman
vraagt of er nog Queen fans in
Bacchus zijn. Er gaan slechts
een paar handen omhoog in
het stampvolle cafe. De echte
Queen fans hebben het mis
schien niet aangedurfd om te
komen. Want de keuze van
Nilsson om in het kader van de
Marlboro Flashbacks het reper
toire van Queen te spelen is be
slist gewaagt. Want wie Queen
zegt, hoort meteen de stem van
de onnavolgbare Freddie Mer
cury en het subtiele, kenmer
kende geluid van gitarist Brain
May. En die ziet de capriolen
van Mercury die rondrent op
een enorm podium in een uit
verkocht stadion.
Het zou dan ook flauw zijn
om Nilsson echt met Queen te
vergelijken. Daarvoor is het be
reik van Eelman te beperkt en
het gitaarspel komt zelden ook
maar in de buurt van dat van
May. Vooral tijdens de wat rus
tiger nummers blijkt dat het na
spelen van Queen niet gemak
kelijk is. Maar de band kent
haar beperkingen en speelt
voornamelijk rocknummers uit
de jaren zeventig. Daar brand je
minder snel je vingers aan.
Nilsson laat zien het rocken
behoorlijk in de vingers te heb
ben en speelt de nummers uit
de periode van het album
Sheer Heart Attack' verdienste
lijk. Bovendien maakt de over
gave en het enthousiasme van
de bandleden een hoop goed.
Frontvrouw Eelman kijkt con
stant uitdagend het publiek in
en haar krachtige stem komt
overtuigend over. De toetsenist
en drummer headbangen hun
partijtje mee. Bassist Wilco Wit
te spant echter de kroon. In te
genstelling tot zijn Queen-col-
lega, van wiens gezicht door
gaans weinig valt af te lezen,
staat hij van het begin tot eind
te spelen met een glimlach van
oor tot oor. Na elk nummer
gaat steevast het hoofd een
beetje naar achteren en de
rechterarm langzaam omhoog
alsof hij een ovatie in het Wem
bley stadion in ontvangst
neemt. Dezelfde arm fungeert
als dirigeerstok als een van de
nummers ook maar een beetje
uitnodigt om mee te brullen. En
dat waren er veel gisteravond.
Want wie kent er niet de melo
die van 'We will rock you', 'Ra
dio Ga-Ga' of 'We are the
champions'.
'Who wants to live forever' is
een van de weinige rustige
nummers die goed uit de verft
komt en het hoogtepunt van de
avond: goed gespeeld en ge
zongen, het publiek zorgt met
tientallen sterretjes voor een
passende sfeer, al gaan de ar
men pas echt omhoog als eer
der genoemde meezingers wor
den ingezet.
Daar was het grootste gedeel
te van het publiek ook voor ge
komen.
Een droomballet met de prikkels van de musical
ningen anp
-ijn
hd
rw
n Nijholt is gisteravond
iverd als musicalster. Hij
in het Circustheater van
eningen de Cubus Oeu-
vard uitgereikt voor zijn
carrière. Aan de prijs is
geldbedrag van 25.000
verbonden,
ibeth List ontving tijdens
rijzengala van de Stich-
lusical Awards de John
kamp Musical Award
de beste vrouwelijke
rol. List won de prijs
ronzen beeldje en 5000
- voor haar vertolking
*iaf in de gelijknamige
musical. Stanley Burleson
kreeg dezelfde onderscheiding
voor zijn rol als 'De dood' in
de musical Elisabeth.
Er waren ook John Kraaij-
kamp Musical Awards voor
Myriam Bronzwaar (beste
vrouwelijke bijrol in Compa
ny) en Dick Cohen (beste
mannelijke bijrol in Tsjechov).
De jury van de awards be
stond uit Hans van Willigen-
burg, Anne Wil Blankers,
Jaques d'Ancona en Tom
Odems. RTL4 zendt een regi
stratie van de uitreiking in het
Circustheater uit op woensdag
3 mei. De Awards zijn dit jaar
voor het eerst vergeven.
De Amerikanen zagen er
een musical in, de Engel
sen een klassiek ballet.
Toen Joop van den Ende
op Broadway werd gecon
fronteerd met 'Swan Lake',
ofwel 'Het Zwanenmeer',
in de versie van de Britse
onorthodoxe choreograaf
Matthew Bourne, was hij
meteen verkocht en be
sloot hij dat ook Nederland
deze voorstelling moest
zien. Vanaf 30 mei staat
deze productie met de niet
stuk te krijgen muziek van
Tsjaikovski in het Amster
damse Koninklijk Theater
Carré.
amsterdam hans visser
Het aloude ballet 'Het Zwanen
meer' is in Engeland een soort
rage. Enerzijds trekt het ballet,
los van de reguliere danslief
hebbers, hele gezinnen. Aan de
andere kant is het een hit bij de
homoscene. Waar zijn elders zo
veel gespierde naakte mannen-
torso's te zien? Aan de overzijde
van de Noordzee is dat kenne
lijk iets bijzonders. Toch is er
meer aan de hand met deze
voorstelling. Want werd hij in
Londen bekroond met de be
langrijke Laurence Oliver
Award voor ballet, op Broadway
werd 'Swan Lake' geëerd met
de Tony Awards voor de beste
kostuums, de beste choreogra
fie en... de beste musical.
Hoe het ook zij: dit is niet
meer het sprookje van een
prins die een prinses zoekt,
maar de geschiedenis van een
heel andere prins die vrij wil
zijn van het keurslijf dat het
hofleven hem oplegt. Het Britse
hofleven welteverstaan, want al
gauw blijkt het verhaal vol
De zwanen in de productie van Matthew Bourne hebben niet de gratie van een vrouw, maar de agressie van een man, barstend van viriliteit.
foto cpd/bill cooper
knipogen naar het Engelse vor
stenhuis te zitten, bij voorbeeld
door de vorstin met dezelfde
hondjes te laten rondlopen als
Elisabeth II.
Het kind wordt naarmate het
opgroeit behoorlijk nerveus van
alle koninklijke regels en con
venties en verlangt naar de vrij
heid waaraan een zwaan hem 's
nachts in zijn slaap heeft laten
proeven. Een verlangen naar
die zwaan en zijn vrijheid dat
op den duur pijn gaat doen. In
derdaad, dat kan natuurlijk
nooit goed aflopen.
Choreograaf Matthew Boume
had al jaren zo zijn eigen kijk
op dans. Die oude klassieke
balletten vertelden op zich best
een mooi verhaal, maar voor
het publiek van vandaag zou
het allemaal toch wat aardiger,
wat prikkelender kunnen. Met
een paar vrienden richtte hij
daarom in 1987 een eigen ge
zelschap op en ging aan de slag
met een klein groepje dansers
dat cult-achtige voorstellingen
maakte, niet zelden voorzien
van een vette knipoog. Maar al
gauw vielen er allerlei theater
prijzen te incasseren, vaak toe
gekend door het publiek.
Gebruikmakend van de klas
sieke en moderne dansvormen
en onvoorwaardelijk trouw aan
de oorspronkelijk muziek, be
gon Bourne herkenbare, eigen
tijdse thema's te gebruiken om
de oude verhalen naar zijn
hand te zetten. 'Het Zwanen
meer' is daar een schoolvoor
beeld van. Verdwenen zijn de
zinderende ballerina's met hun
hoogst verfijnde bewegingen
zoals het Kirov Ballet dat deze
winter nog in Amsterdam liet
zien. In plaats daarvan wordt
het meer, of eigenlijk de vijver
in een park, bewoond door fie
re, ongenaakbare zwanen.
Want de zwanen van Bourne
hebben niet de gratie van een
vrouw, maar de agressie van
een man, barstend van viriliteit.
Toen dit ballet in 1995 zijn
Londense première beleefde,
zou het slechts drie weken te
zien zijn. Maar het publiek
vroeg om meer. Er kwam een
tournee door het land en uit
eindelijk zou de productie voor
nog eens 21 weken naar Lon
den terugkeren. Een record.
Ook Amerika ging voor de
bijl. In het New Yorkse Neil Si
mon Theater, waar onder meer
Gershwins 'Porgy and Bess' en
Van den Ende's 'Cyrano' in pre
mière gingen, stond nu 'Swan
Lake'. Maar.... dit was geen bal
let meer, vonden de Amerika
nen. Dit mocht musical heten.
En dus kreeg de show de Tony
voor zowel de beste choreogra
fie, de beste kostuums, als de
beste musical.
Intussen is het bedrijfje van
Boume uitgegroeid tot het
grootste productiehuis van
dansvoorstellingen in Enge
land. Zijn nieuwste project is
ook weer typisch Bourne: een
voorstelling naar het gegeven
van 'Carmen'. Maar dan gesitu
eerd in Midden-Amerika, in een
omgeving van auto en technici
en alles wat daar bij komt kij
ken. Heel sexy, een beetje 'dir
ty', 'op het geile af, beweren
zijn naaste medewerkers.
Niemand die daar in Enge
land wakker van ligt, want het
spelen met gevestigde tradities
is al een Britse traditie op zich.
Zijn aanpak heet dan ook ver
frissend te zijn en zou de geves
tigde dansgezelschappen, waar
sommige balletten al een eeuw
op dezelfde manier worden ge
danst, dwingen na te denken
over hun traditionele repertoire
en werkwijze. Immers: Bourne
weet de jongste generatie thea
terbezoekers te pakken. Het ge
beurt zelfs al dat er tijdens tour
nees in diverse theaters steeds
weer dezelfde fans opduiken.
Zelfs met 'Cinderella', voorzien
van de toch niet echt lekker in
het gehoor liggende muziek van
Prokofjev, werd in Londen een
aantal bezoekers getrokken
waar het Nationaal Ballet in die
stad alleen maar van kan dro
men.
'Swan Lake', te zien: 30 mei
t/m 4 juni 20.00 uur; matinee
op 3 en 4 juni, Theater Carré,
Amsterdam.
Bonsai, aikido, origami. In het kader van vier
eeuwen betrekkingen is 2000 uitgeroepen tot
Japan-jaar. Een uitgelezen moment om een
aantal typische Japanse cultuuruitingen eens
kort onder de loep te nemen.
In aflevering 3: moderne kunst.
Geen museum of galerie ontkomt dit jaar aan Ja
pan. Ook galerie Psyche aan de Leidse Haarlem
merstraat 277 blijft niet achter. De expositie Ja
pan Inside and Outside, met werk van zes kunste
naars (te zien tot 1 juli), levert beelden op van Ja
pan als meditatief droomland, Japan als felge
kleurde idylle en Japan als
nachtmerrie. Twee van de
exposanten werken zelf
met traditionele Japanse
technieken. Anja Houtman
beoefent Raku, een 16de
eeuwse manier om aarde
werk te behandelen.
Gloeiend heet aardewerk
dat met zaagsel, stro en
bladeren wordt afgedekt,
ondergaat een typische
verkleuring. In de vitrine
ligt een aardenwerken
kool, een rafelige voetbal
•van klei waar een uitge
spaard venstertje een blik
op het binnenste geeft. Een
ander werk, een onover
zichtelijk bouwsel van ka
mertjes, trappen en tralies
wordt bewoond door aar
dewerken figuurtjes en
draagt de naam 'hokjes
geest'. Kumi Kuwamura is
afkomstig uit Japan. Haar
dierportretten op rijstpa
pier zijn in zwarte inkt aan
gebracht met penseelstreken die in één keer raak
moeten zijn: verbeteringen aanbrengen is niet
mogelijk op rijstpapier en fouten zijn onherroe
pelijk.
Jan van der Meij toont in pasteltinten een ideaal
beeld van Japan. Bamboestengels, een stenen
Boeddhakop met gesloten ogen, geisha's en pa
rasols: alles in glazige tinten. Vergelijkbare mat-
tinten gebruikt Ans Kessens voor haar abstracte
zwanen en opgerolde katten. Arie Zuidersma,
voormalig lid van de Groninger De Ploeg-schil-
ders, kiest net als Van der Meij voor een idyllisch
Japan. Tuinen, grasvelden en mensen die liggen
te bakken in de rijzende zon. En dat niet in zach
te tinten, maar in harde, primaire kleuren die dik
op het doek liggen.
Het sprookje van een liefelijk Japan gaat aan dig
gelen als je Rafael Ruben achter de ezel zet. De
stijl van deze Georgiër eist dat liefelijke kleuren
van het palet verdwijnen. Daarvoor in de plaats
komen zwart, schel kopergroen en blikkerend
ijzer. Een samoerai wordt bij Ruben een kwaad
aardige robot, opgebouwd uit stroken vals glim
mend metaal. Ook de randen van zijn olieverf
schilderijen zijn behangen met hekwerken en
scherpe ornamenten. Het doek 'De Liefde' van
Ruben toont het gelijknamige schip dat 400 jaar
geleden strandde op de japanse kust, wat het be
gin van de Nederlands-Japanse handelsverhou
dingen markeerde. In handen van Ruben veran
dert het in een onheilspellend ijzeren spookschip
uit eert koortsdroom. Alle exposanten in Psyche
tonen het traditionele Japan, het verleden, en het
platteland. Het wachten is nog op een expositie
met beelden van de hectische miljoenensteden,
de neonreclames, de metrostations: kortom het
moderne Japan.
sylvan schoonhoven
ijl-
theater recensie
wunand zeilstra
Voorstelling 'Margarete Faust' van Müller/Goethe door het
Theater an der Ruhr Regie Roberto Ciulli. Gezien 18/4.
schouwburg Leiden.
Jaarlijks komt het Duitse gezelschap Theater an
der Ruhr met gecompliceerde stukken naar Lei
den. Het waren tot nu toe veelal voorstellingen
met een sterk dramaturgisch onderbouwd con
cept. Opvallend is dat de abstractiegraad in de
producties van deze smaakmakende theater
groep steeds meer toeneemt. Vorig jaar bracht
men het eerste deel van de Faust-trilogie. Het
betrof een weliswaar gewaagde, maar zeker ook
geslaagde combinatie van Faust-materiaal met
het verhaal van Pinocchio.
Deel twee van dit ambitieuze project is dit sei
zoen aan de beurt en de Duitse groep schotelt
een aanzienlijk ingewikkelder combinatie voor.
Er ligt nog meer nadruk op de tekst die ten koste
gaat van het spektakelelement waarin dit gezel
schap vaak uitblonk. Soms is er bewust alleen
tekst, en wordt alle handeling stilgelegd en aan
de tekst ondergeschikt gemaakt. De voorstelling
stelt dan ook hoge eisen aan het interpretatiever•-
mogen van de toeschouwer. De 'Walpurgis-
'-droom bijvoorbeeld wordt vervangen door een
volstrekt andere tekst. Delen uit Goethes 'Faust'
worden vermengd met teksten van Heiner Mul
ler, zoals 'Verkommenes Ufer'. En ook Müller
staat niet bepaald als een eenvoudig auteur te
boek.
De complexiteit van deze productie is niet in
een paar zinnen te vangen. Herkenbare Goe-
the-passages vormen in beperkte mate een lei
draad voor de verhaallijn. Centraal staat de ont
moeting van Faust en Gretchen. Het associatieve
bouwwerk daaromheen vergt gewoon het nodige
huiswerk. Het Theater an der Ruhr ziet bijvoor
beeld een duidelijke analogie, tussen de relatie
van Faust/Gretchen en de klassieke personages
Jason/Medea (waarover in de Müller-tekst wordt
verteld). Door het verhaal van Jason dient Faust
tot een zekere zelfkennis te komen. Toch is dat
misschien wel een zwak punt van de voorstelling,
dat namelijk heel veel voorkennis eigenlijk vereist
is. Blijven ter compensatie nog altijd de intrige
rende theaterbeelden die een fraai onwezenlijke
sfeer scheppen, waarin regelmatig wel iets ge
beurt. De gewaagde combinaties leiden uiteinde
lijk tot voorstellingen die allesbehalve braaf zijn
te noemen. En je moet je de nodige moeite ge
troosten om al die verwijzingen naar waarde te
schatten. Dat lukt bij lange na niet altijd. Echt
achteroverleunen kun je dus geen moment.
rotterdam louis du moulin
Alleen de weergoden zouden
nog roet in het eten kunnen
gooien. Maar verder lijkt de
rentree in de Kuip van René
Froger op zondag 28 mei al niet
meer stuk te kunnen. Stijf uit
verkocht, live op televisie (bij
SBS 6) en in de aanloop naar
het EK-voetbal ook nog eens
volop in de Oranjesfeer.
„Alle ingrediënten voor een
spetterend feest zijn aanwezig,
dus ik denk wel dat ik iedereen
een onvergetelijke avond kan
beloven", aldus de Amsterdam
se zanger, die zijn terugkeer in
het Feyenoordstadion ophangt
aan z'n koperen jubileum als
platenartiest en daarom ook
uitpakt met een verzameling
van z'n grootste successen, het
dubbelalbum 'All The Hits'.
Het Nederlands elftal zal wel
bij de Kuip-show worden be
trokken, maar niet lijfelijk van
de partij zijn. Wegens andere
verplichtingen op hetzelfde
tijdstip en het aansluitende
laatste trainingskamp de vol
gende dag. „Maar via wat tech
nische kunstgrepen gaan we er
toch alles aan doen om de se
lectie erbij te betrekken", voor
ziet Froger (39), die erop rekent
dat 'iedereen' gevolg zal geven
aan z'n oproep om zo Oranje-
gekleurd mogelijk naar het sta
dion te komen. Voor wat betreft
de paar duizend EK-vrijwilligers
die via het projectbureau van
EURO 2000 in Rotterdam zijn
uitgenodigd zal dat sowieso
geen enkel probleem zijn.
René Froger heeft het door
hem hooglijk gewaardeerde Vo-
lumia! gestrikt als voorpro
gramma en zal zich (zoals ge
woonlijk) laten bijstaan door
z'n Froger Band en de vo-
calgroup The Frogettes. Over de
speciale gasten kan en wil hij
niet te veel verklappen. „Want
het is natuurlijk het leukst als
die een verrassing blijven."
