'Een gebouw moet vooral karakter hebben'
Mens enfief
li
Leiden Regio
Onderhoudend stuk
ver ingekakt huwelijk
Dag van accordeon en mondharmonica
Stormachtige Matthaus Ex Animo
Jonge klavierleeuw wint Prinses Christina Concours
Nieuw elan voor Tröckener Kecks
DAG 17 APRIL 2000
Architect Boudewijn Veldman over de vergankelijkheid van smaak
wand van de woonkamer in zijn
nde Boisotkade hangt een enorme
et is de vier eeuwen oude wijzer-
it de toren van het stadhuis van
i lij trof het koperen gevaarte in de
i ier toen hij het pand restaureerde.
mooi." Zijn vrouw Lieselot
oor koffie en taart en een puppy
en b respectvol de kamer uitgeloodsd.
penni eeiveel planten, een vleugel en een
verP lafond bepalen de sfeer.
oudewijn Veldman zijn architecten-
'an bi in Delft had afgerond, begon hij sa-
mee' iet een vriend een bouwbedrijf.
was zijn ideologie destijds, wat je be
lls architect moet je zelf ook kunnen
De architect moet niet in een ivo-
en alleen maar ontwerpen, hij moet
jtterlijk - zelf in het stof. Voelen hoe
en stuk hout in handen te hebben,
een riolering wordt gelegd en er-
vat het is als het cement niet wil har-
et teveel leuteren over de esthetiek
mvwerken, maar gewoon degelijke
molens en schuren tekenen én
n. Ambachtelijk bezig zijn, was de fi-
paste in de tijd van de jaren ze-
De Kleine Klus, zoals het bedrijf
et bestaat nog steeds), bleek een
de roos te zijn. Vooral toen hij zijn
nerspapieren kreeg en dus ook het
ictieve deel van een bouwwerk
uitvoeren. „Daar ben ik nog steeds
ke trots op."
periode van vijf jaar noeste arbeid
een einde, toen zijn huwelijk op de
liep. „Het was de droevigste perio-
mijn leven, ik was nog verschrikke
en moest erkennen dat er iets
is mislukt was en dat terwijl we net
hadden. Ik moest daarom gewoon
Delft, ik had lucht nodig." Hij solli-
bij architectenbureau Taco Mulder
;n. Hij zou er zes weken werken,
liden en het tekenen bevielen zo
it hij bleef. Aanvankelijk als freelan-
nemer bij Mulder, later begon hij
;n bureau. „Die spanning rond je
iefpapier, je naambord, je eerste
.pullen tintelde in je tenen. Ik kan
el zo weer oproepen."
ook meteen 'weg' van de Leidse
[ad, vooral van het gebied rond de
:rk„Dat deel is zo rijk, zo mooi,
ir nog steeds door wordt geroerd,
is daarnaast stedelijker dan Delft en
:elliger. Delft was toen een saaie
Instad."
jtoen hij Lieselot, met wie hij alweer
(samenwoont, ontmoette kreeg het
/eer glans. „Dat eerste jaar samen is
joiste wat ik ooit heb meegemaakt,
isoluut mijn grote liefde. Tegelijker-
tapen s mijn leven nog een chaos, omdat
in de liding uiterst moeizaam verliep,
jonge rat was ik gelukkig! Lieselot had twee
niet rs en we kregen er samen nog twee
ma' er zijn hier dus regelmatig vijf mei
hun aanhang over de vloer. Ik heb
dat de manier waarop je met elkaar
hoe je je verheugt met de ander en
'lkaar steunt als het moeilijk gaat,
elijk je geluk bepaalt. Ik vind daar-
dat een relatie en het gezin net zo
rijk zijn als je werk. En als alles goed
Bouwen in de Leidse
binnenstad is balanceren op
het scherpst van de snede.
Dat weet de Leidse architect
ir. B. Veldman (56) maar al te
goed. Hij heeft er talloze
hofjes en huizen gebouwd en
gerestaureerd. Zijn
woningencomplex aan de
Pieterskerkgracht wordt
geprezen vanwege de
zorgvuldige inpassing in de
omgeving. Maar de keerzijde
van bouwen in het centrum
kent hij ook. De
instrumentemakersschool op
de hoek van het Rapenburg
en de Nieuwstraat trilde
verleden jaar op zijn
grondvesten vanwege de
kritiek. Het ontwerp dat hij
had gemaakt voor die plek
kon volgens de tegenstanders
niet door de beugel.
Binnenkort komt hij met een
nieuw ontwerp. „Ik wil
passen en meten, zoeken en
wegen."
door IRENE NIEUWENHUIJSE
foto hielco kuipers
susanne lammers
ng: Bocht en Bumpers van Paul
Spel Olga Zuiderhoek, Peter Fa-
loop Schenk. Regie Titus Tiel
§e Gezien 15/4. Leidse
rg Nog te zien 18/4, Stads
theater Zoetermeer
aid wrf
3.30'!
gaat, zo als in mijn geval, vullen ze elkaar
naadloos aan."
De Leidse bouwmeester heeft die waarde
verleden jaar tijdens een andere donkere
periode in zijn leven aan den lijve ervaren.
Zijn ontwerp voor de instrumentenmakers-
school op de hoek van het Rapenburg en
de Nieuwsteeg wekte weerstand op. Het ge
bouw paste volgens de tegenstanders niet
in de omgeving. Kritiek die hij zich aantrok
en serieus nam. Maar toen er uitsluitend in
negatieve zin over zijn werk werd geschre
ven en hij ook persoonlijk werd aangeval
len, was hij - even - gesloopt. „Lieselot en
ik zijn toen een weekeinde op Texel gaan
uitwaaien."
Binnenkort komt hij met een aangepast
ontwerp dat tegemoet komt aan de (inhou
delijke) kritiek. Het is lager en oogt ook
klassieker. Hij maakte de afgelopen maan
den een studie van andere Rapenburgpan
den en zocht naar meer verwantschap, ter
wijl 'de eigen tijd' vooral in de details zicht
baar is. „Het wordt een echt Rapenburg-
pand", weet hij.
Tijdens de ophef over het vorige ontwerp
kwam ook het woonhuis op het Pieters
kerkhof nabij het Gravensteen weer ter
sprake. De kritiek erop achtevolgt hem al
zolang het huis er staat: tien jaar. „Natuur
lijk zou ik het nu anders ontwerpen, want
elk nieuw ontwerp is een kraaltje aan de
ketting van de ontwikkeling die je als archi
tect doormaakt. Gelukkig zijn er ook posi
tieve reacties, zoals onlangs nog van Steven
Engelsman, de directeur van het museum
voor Volkenkunde. Hij vindt het vooral een
'fris' ontwerp. En last but not least telt dat
de bewoners heel blij zijn met het huis."
De kritiek komt zo hard aan, omdat werken
in de binnenstad zijn lust en leven, zeg
maar rustig zijn passie is. Het behelst dan
ook driekwart van de opdrachten die hij en
zijn team maken. „Ik wil passen en meten,
zoeken en wegen. Ik wil samen met de op
drachtgever uitvinden wat die ene mooie
en spannende oplossing is. Je bereikt een
bevredigend resultaat als esthetiek en de
gelijkheid een plaats krijgen. Soms duurt
dat gevecht lang, soms is de oplossing er
gelijk."
Hij houdt vooral van eerlijk en integer bou
wen. Het woord ambacht valt vele malen.
Hij onderkent de waarde van de stroming
van de pure functionalisten, maar ze ver
kondigt niet 'de hele waarheid'. „Maar ie
der gebouw begint wel met functionaliteit.
Een gebouw moet kloppen, er moet een sa
menhang zijn met wat je ziet en wat er ach
ter zit. Een gebouw moet vooral karakter
hebben. Dus geen Anton Pieckdaken. nep-
ramen en valse zuilen, dat is een schijnver
toning. Het simpele, zeg maar het eerlijke is
ook vaak het beste."
Veldman begrijpt dat architectuur de ge
moederen van het publiek, de argeloze
wandelaar, de buurtbewoner bezighoudt.
Want de 'buitenwacht' wordt voortdurend
geconfronteerd met de geesteskinderen
van de architect. Voor muziek, schilderijen
en beelden moet hij naar een concertzaal
of naar een museum, maar een gebouw is
onderdeel van de omgeving. Architectuur is
daarom van ons allemaal en we hebben er
dan ook allemaal een oordeel over.
„Maar ik kan het niet iedereen naar de zin
maken. Enerzijds omdat smaak verschilt,
anderzijds en - dat is nog veel belangrijker -
smaak is vergankelijk. Wat vandaag lelijk is,
is morgen mooi en omgekeerd. Luister
maar naar de discussie over de Meelfabi-
rek. Tien jaar geleden vond iedereen het
een wangedrocht, nu moet het behouden
blijven, omdat het authentiek is en het om
die reden waarde heeft."
Hij trekt de lijn door naar werk van archi
tecten als Berlage en Eiffel. Want ook De
Beurs in Amsterdam en de Eiffeltoren in
Parijs kregen, toen ze werden gebouwd,
een storm van protest te verduren. De
Leidse discussie over het Minerva-pand
past ook in dit kader. Er gaan nu stemmen
op dit massale pand aan de Breestraat af te
breken. De uitspraak 'We moeten dit ge
bouw maar snel afbreken voordat iemand
het mooi gaat vinden' komt volgens hem
niet uit de lucht vallen: het is realiteit.
Af en toe steekt hij zijn hoofd boven het
Leidse gekissebis uit. Vooral buitenlandse
opdrachten zoals voor de ambassades in
Athene en Pretoria ervaart hij als gouden
momenten. „Werken in het buitenland is
voor mij bijna een euforische bezigheid.
Enerzijds heb je dan een raar vakantiege
voel en anderzijds werk je het zweet uit het
lijf, want zo'n opdracht is vaak heel zwaar."
De meest indrukwekkende opdracht in zijn
loopbaan was echter zijn medewerking aan
de renovatie van het vernietigingskamp
Auschwitz/Birkenau. Hij kreeg de opdracht
om te onderzoeken hoe er op een zinnige
wijze twee miljoen - een geschenk van de
Nederlandse regering - in dit project kon
worden geïnvesteerd. „Een gekke vraag
ook, want ik kreeg dus een zak met geld en
moest het verder maar zelf uitzoeken. Ik
heb daar rondgelopen, gepraat en kwam
tot de conclusie dat er heel snel een goed
en betrouwbaar brandveiligheidssysteem
moest komen. Bij de eerste de beste brand
zouden alle documenten en tentoongestel
de herinneringen vernietigd worden. Het
werk was dus heel prozaïsch, maar ik vond
op dat moment dat die kwestie belangrijker
was dan een nieuwe muur of de restauratie
van een barak. Zaken waar ik als architect
meer eer mee had kunnen behalen, maar ik
was daar even niet de architect, ik was de
regelaar. Het doordringt je in ieder geval
weer van de betrekkelijkheid van dit le
ven."
theater recensie
uwste komedie van Paul
is een onderhoudend
.er een ingekakt huwelijk
nt het dan een beetje ab-
an zijn eind. Het dertig
trouwde stel in 'Bocht en
rs' houdt het leven
ind met buitenechtelijke
in en rollenspelletjes. Pe-
>er is een botte cynicus
:n beetje wroeging over
keerde keuzes, Olga Zui-
ik is een wazige idealiste
k naar verdieping, en be-
dat met het gras en de
len laat ons op de avond
er genoeg van heeft bin-
de onder architectuur
ivde villa. De belangrijk-
lenswaardigheden hoefje
li noeizaam bij elkaar te
elen, die vertelt Peter Fa-
ihtstreeks aan de zaal in
zweerderige onderons-
haar verjaardag, die hij
lijk vergeten is, en tussen
•se blondine die zonder
i MG-cabriolet wil en de
die een autootje zoekt
jafenissen mee af te rij-
nijdt zij het fiasco van
uwelijk aan. Ze wil nu
i]k wel eens de naakte
fid en de echte cijfers
van zijn vreemdgaan. Peter Fa-
ber hoeft niet veel te doen en
beperkt zich tot het uitstralen
van machismo. Zij doet in alle
opzichten het werk, neemt het
heft in handen, en hij kan al
leen maar zwakjes tegenstrib
belen. Zij begrijpt hem: door te
liegen schiep hij ruimte voor
zichzelf, en nu ze dat zelf ook
geprobeerd heeft, ziet ze hoe
goed dat werkte. Dat prominent
op de voorgrond plaatsen van
het nut van de onwaarheid is
een aardige inval voor een hu
welijkskomedie, maar uiteinde
lijk maakt Haenen het niet he
lemaal waar. Zuiderhoek weet
haar bekentenis dat ze zijn le
venswandel tot de hare heeft
gemaakt, mooi raadselachtig te
houden: is dit nu waarheid of
leugen?
Maar langzaam wordt duide
lijk dat Haenen gewoon speelt
met het verschil tussen wat
mannen mogen en vrouwen
niet. De consequenties van de
leugens worden bepaald hard
handig uitgewerkt: Haenen laat
de man een touw pakken en
daarmee is het verhaaltje uit.
Het drama komt helaas te ab
rupt uit de kast om werkelijk
iets te betekenen. De zweep
blijft uit, alleen de lach blijft
over.
r I'
alphen aan den rijn De accordeon is een uiterma
te geschikt instrument voor levens- en zeemanslie
deren. Maar het instrument is niet voor één gat te
vangen. Een indrukwekkende partij filmmuziek of
schilderen met accordeonmuziek: het kan allemaal,
zo bewees de Dag van de Accordeon en Mondhar
monica in Alphen aan den Rijn gisteren. Twee keer
eerder hielden het Kunstgebouw en de Novam
Zuid-Holland een Dag van de Accordeon. Dit jaar
was er in het gebouw van de Alphense Streekmu-
ziekschool voor het eerst ook aandacht voor de
mondharmonica: het instrument waarmee Toots
Tielemans wereldberoemd werd. Het thema 'film'
liep als een rode draad door het festival heen. Zo
speelde het Groot Zuid-Hollands Accordeon Or
kest stukken uit de films Titanic en Sister Act. Pu
bliek kon luisteren naar solisten en naar orkesten
en ensembles zoals Grandiosa con Anima, Accem-
ble, Scala, Opus I en het Zuid-Hollands Accordeon
Jeugdorkest. De laatste speelde een première van
het nieuwste stuk van de componist Herman Link.
Verder waren er workshops zoals blues voor
mondharmonica, cajun en uitleg over reparatie van
de beide instrumenten. foto henk bouwman
muziek recensie
maarten baanders
Voorstelling: Matthaus Passion door Chr
Oratoriumvereniging Ex Animo en Rand
stedelijk Begeleidmgs Orkest o.l.v. Wim
de Ru Gehoord: 15/4 Hooglandse kerk
Leiden.
Een twistpunt rond Bachs Mat
thaus Passion is het tempo
waarin deze muziek moet wor
den uitgevoerd. Historisch be
trouwbaar vaststellen kunnen
we dit niet. Van Bach zelf zijn
geen tempo-aanwijzingen over
geleverd. Sinds de tijd van de
Romantiek bestaat de traditie
de Matthaus Passion langzaam
te spelen, wat goed zou aanslui
ten op de tekst, het lijdensver
haal van Christus. Zo kreeg dit
stuk, naast algemene bewonde
ring, ook bekendheid om zijn
lengte. In de twintigste eeuw
begonnen sommigen zich af te
vragen of deze muziek echt zo
traag gespeeld moest worden.
De uitvoering van de Mat
thaus Passion van Ex Animo za
terdag onder leiding van. Wim
de Ru in de Hooglandse kerk,
had een verrassende opening:
er was voor een opmerkelijk
hoog tempo gekozen. Je vroeg
je af of hierdoor de dramatiek
van deze muziek niet verloren
zou gaan, maar al gauw bleek
dat niet het geval. Integendeel:
door de vaart was die dramati
sche lading zelfs bijzonder dui
delijk aanwezig. Voor een be
langrijk deel was dat te danken
aan het koor, dat krachtig zong,
een mooie, volle klank had en
alle stemmingsnuances helder
vertolkte. 'Sind Blitze, sind
Donner...', klonk het scherp en
stormachtig. 'Barabbas!', zong
de volksmenigte meedogen
loos. En dan waren er de kora
len, waarin het koor alle stem
mingen, van fierheid tot diepe
rouw, op een prachtige manier
in de muziek legde.
Na de pauze viel het op dat
het hoge tempo niet conse
quent vastgehouden werd. Dat
was jammer. De muziek bleef
uiteraard aangrijpend, maar
met name het slotkoor klonk te
zwaar, terwijl dat, ondanks de
'Thranen', toch rust, loutering
en verlichting verklankt en een
energieker uitvoering verdient.
Onder de solisten waren het
vooral de sopraan Lenie van
den Heuvel en de tenor Teren
ce Mieraut die opvallend goed
naar voren kwamen. Van den
Heuvel ontroerde met haar in
tense stemgeluid. In de aria
'Aus Liebe will mein Heiland
sterben' bijvoorbeeld, viel het
op hoe nauwkeurig zij iedere
toon een eigen dynamiek gaf en
toch de melodielijn door liet lo
pen. Mieraut zong zijn aria's
met een grootse, 'extraverte
klank. De bas Evert Jan Nagte-
gaal had een mooi warm tim
bre. In de vertolking van José
Scholte kwam het treurend ka
rakter van de alUaria's niet zo
sterk tot uiting. De aanzetten
waren vaak te krachtig, te fier.
Cristian Carrasco in de rol van
de evangelist had een opvallend
stemgeluid, maar door zijn in
tense vibrato kwam zijn partij
gespannen over. Lof verdient
het orkest, een hechte bodem
voor het koor en mooi transpa
rant in de solo-partijen.
muziek •recensie
rouwringen
mbachtciijk vervaardigd
winand van de kamp
Nationale finale Pnnses Chnstina Con
cours. Gehoord 16 apnl in Den Haag (Lu
cent Danstheater)
Het Prinses Christina Concours
voor jong muziektalent kent
geen verliezers. Geen van de
acht finalisten verliet zondag
middag het Lucent Danstheater
zonder prijs. Het gaat bij dit
concours dan ook niet zozeer
om het winnen maar om het
muziekplezier.
Toch was er gisteren wel een
duidelijke winnaar. De zestien
jarige Russische pianist Tolja
Kotchébine uit Den Haag beet
zich met bewonderenswaardige
bravoure vast in Brahms'
hondsmoeilijke 'Paganini-vari-
aties' en won daarmee in de
leeftijdscategorie van 15 tot 19
jaar de eerste prijs - éen optre
den met het Residentie Orkest -
en de persprijs. De jonge pia
nist beschikt over de techniek
van een klavierleeuw in de dop.
Een eerste prijs was er ook
voor de 16-jarige Dominique
Capello uit Hellevoetsluis. In
werken van Saint-Saèns en
Guilmant liet hij horen hoe
mooi een trombone kan zin
gen. In de leeftijdscategorie tot
en met veertien jaar was er
slechts één laureaat: de twaalf
jarige Vera Kerstens uit Amster
dam. Jong als ze is heeft ze in
haar pianospel al een opmerke
lijk gevoel voor vorm ontwik
keld.
De pianisten domineerden.
Maar opvallend genoeg was de
naam die het meest viel die van
vioolvirtuoos Paganini. Het pia
noduo Chris Grykien (18) en
Paco van der Linden (17) gaf
een flitsende lezing van Lutos-
lawski's Paganini-variaties.
Maarten den Hengst (18) ver
diende met zijn heldere uitvoe
ring van Liszts vijfde 'Grande
Etude de Paganini' en werken
van Chopin en Scriabin onder
meer een optreden met het
Jeugd Orkest Nederland.
Twee violisten waren tot de
finale doorgedrongen. Mirte de
Kok (17) sleepte met Saint-
Saèns' 'Rondo Capriccioso' de
publieksprijs in de wacht. En de
vijftienjarige Marina Meerson
stal de harten met een betove
rende 'Méditation' van Masse
net. Een tweede prijs was er ten
slotte voor het bescheiden
maar uiterst innemende harp
spel van de zeventienjarige An
ton Sie uit Leidschendam.
muziek recensie
hans keuzers
Concert: De Mens en Tröckener Kecks. Gehoord. 15 april,
LVC, Leiden
„Wil je beroemd zijn? Kijk naar mij", zingt
Frank vander Linden van de Vlaamse popgroep
De Mens. Wereldberoemd in België wel te ver
staan. want de cd's van de groep zijn zelfs met
een vergrootglas nog niet in de Nederlandse
muziekschappen te vinden.
Zaterdag geven ze een schitterend visitekaart
je af. Robuust, pittig en gedreven klinkt de drie
mansformatie, waarbij de ex-journalist Vander
Linden nadrukkelijk zijn voorliefde voor alter
natieve muziek laat gelden. Met het bijzonder
dynamische 'Sex verandert alles' en de Pixies-
achtige toegift 'En in Gent' steelt de charismati
sche zanger met het kale hoofd in ieder geval de
harten van het Tröckener Kecks-publiek.
De carrière van de Tröckener Kecks zat de af
gelopen jaren behoorlijk in een dip. Tegenval
lende plaatverkoop en voor een Kecks-concertje
was in de rij staan al lang niet meer nodig. Niet
onlogisch voor een band die bijna twintig jaar
op de podia staat. Met de cd '>TK' gooit de
band net op tijd het roer om. Minder dan voor
heen ligt tijdens het concert de nadruk op de
simpele rockertjes en laat de band meer zijn
melodieuze kant zien. Natuurlijk passeren de
publieksfavorieten als 'Nu of nooit', 'De jacht is
mooier dan de vangst en 'Met hart en ziel' de
revue, maar de muzikanten zetten daar sfeer
volle nummers als 'Op de vlucht', het over de
teloorgang van vriendschap handelende 'Nie
mand thuis' en het nadrukkelijk met jazzy-klan
ken ondersteunde 'Veel te veel water' tegen
over.
Het aantrekken van toetsenist Rob van Zand-
voort en vooral ex-Railroad Steel gitarist Philip
Tilli geeft de groep nieuw fris en avontuurlijk
bloed. Vooral Tilli bepaalt met zijn lekker to-
the-point gitaarspel nadrukkelijk de nieuwe
huisstijl van de Kecks.
Rick de Leeuw blijft een lekker theatermanne
tje en de mixer heeft zijn stem daarnaast prettig
een beetje op de achtergrond in de mix ge
gooid, zodat we ons niet te veel hoeven te irrite
ren aan de altijd brommende vocalen van de
boomlange zanger. Het gedeukte imago van de
zwalkende formatie ten tijde van de floppende
cd 'Dichterbij dan ooit' kreeg zaterdag verras
send een nieuw fris elan.