Vliegveld Malpensa geen obstakel meer
Hofreis naar Tokyo: Willem-Alexander bezoekt Japan
Liefdeshotels ideaal voor
kleinbehuisde Japanners
Buitenland
[ongercyclus walst
/eer over nomaden
oor Surinaamse elite
urs eigen land te klein
Armen blazen oud kerkhof
Surabaya nieuw leven in
RDAG 15 APRIL 2000
Expert Savarese maant KLM tot geduld bij fusie met Alitalia
HUIS
i andrew england/ap
«y Faday en Adan Mo-
ied zijn jonge vrouwen uit
erschillende Afrikaanse
'pel 1/maar wat ziJ hebben
•H smaakt komt voor een
deel overeen, alleen al in
gheid.
Aimed maakte met haar
nderen in tien dagen tijd
[kilometer lange voet-
naar een voedingscen-
i Gode, 580 kilometer ten
van de Ethiopische
stad Addis Abeba. Voor
lochtertje van vier en haar
ar oude zoontje bleek de
te zwaar. Ze overleden
Sc[ weg.
buurland Somalië liep
naar Baidoa om hulp te
nadat de droogte het
nvruchtbaar had ge-
Fadays echtgenoot over-
enjaar geleden. Het twee-
schri oertje van de piepkleine,
12; voede baby die ze tegen
an houdt stierf bij de ge-
suvven legden hun toch-
in februari en maart, toen
ISSli iroogte veroorzaakte
vers! eltekorten miljoenen le
ad os n gevaar begonnen te
"t Ma en. ,,Ik heb al anderhalf
sen regen meer gezien",
[ohammed. ,,Ik moet
len tot God iets doet." De
nderen en schapen die
amilie bezat zijn al maan-
•leden doodgegaan,
aar overgebleven kind
de 33-jarige vrouw in
epklein hutje van ge-
d gras en lappen stof.
voedsel is ze volledig af-
lijkvan liefdadigheid,
leen de natuur is verant-
lelijk voor de hopeloze
ndigheden waarin men-
Mohammed en Faday
en. Politiek, oorlogen en
iwenoude nomadencul-
jelen eveneens een rol.
e regio kent een geschie-
verdringen Nederland van eerste plaats
aribo armand snuders
er
i g< d
denis van oorlogen en langduri
ge voedseltekorten, van de
buurlanden van Ethiopië - Ke
nya, Sudan, Eritrea en Somalië
- weet alleen Kenya wat stabili
teit betekent.
Ethiopië heeft de laatste jaren
misschien wel het meest te lij
den gehad van droogte, die
werd verergerd door de oorlog
die zich sinds halverwege de ja
ren zeventig met tussenpozen
in het land afspeelt.
De autoriteiten in Gode zeggen
dat de droogte een cyclus ver
toont van ongeveer tien jaar.
Dit keer, elf jaar na de laatste
grote hongersnood, worden
volgens hulporganisaties als het
Britse Save the Children 7,7
miljoen mensen bedreigd.
De situatie wordt volgens de
plaatselijke autoriteiten verer
gerd door de nomadische leef
wijze van de inwoners van het
gebied. De nomaden zijn voor
hun voedsel en inkomen afhan
kelijk van vee. Als deze runde
ren, geiten, kamelen en scha
pen door factoren van buitenaf
massaal doodgaan, wat veelvul
dig gebeurt, hebben de noma
den niets meer en trekken ze
naar plaatsen waar voedsel
voorhanden is. Gevolg: de
voedselvoorraden raken op en
er breken ziekten uit. Nomaden
vormen zo'n zeventig procent
van de 3,5 miljoen inwoners
van de regio Gode.
Ibrahim Abdi, voorzitter van
het regionale noodfonds, zegt
dat het van het grootste belang
is om de nomaden ervan te
overtuigen dat ze zich op een
vaste plek moeten vestigen en
land moeten gaan bewerken.
„Het probleem is dat mensen
zich niet zo snel schikken om
dat de landbouw zeer afmat
tend werk is", zegt hij. „Als ze
voor twee of drie jaar voldoen
de hebben geoogst kopen ze
weer vee en beginnen ze van
voren af aan."
sa fe eigen elite is Suriname
/ers R. Uit een onderzoek van
n iversiteit van Amsterdam
dat de bovenlaag van de
ang zich sterk op het bui-
d richt, zowel beroeps
als privé. Nederland
daarbij de belangrijkste
sawf aar het voormalige moe-
id is in de ogen van de
en niet zaligmakend. „In
101 land ben je een nummer,
eelste persoon. In Suri-
kun je nog echt een bij-
3S leveren."
se? iderzoek, uitgevoerd door
ïrlemse sociaal-geograaf
eper, toont aan dat Suri-
o ts die in eigen land een
v U lositie bekleden, noodge-
;en een innige relatie on-
tden met Nederland en
dere mate de Verenigde
en andere landen. Een
linei deel van de ondervraag
de.! :eft een opleiding in het
iden iland gevolgd, omdat in
me zelf onvoldoende stu-
gelijkheden zijn.
de studie is het buiten-
an groot belang, vooral
om informatievoorzie-
aat. De elite probeert via
bladen en inter-
de hoogte te blijven van
wikkelingen in de wereld,
ldt in het bijzonder het
omdat de in-
tiestroom in Suriname
beperkt is.
ïks de beperkingen in Su-
e kiest een aanzienlijk
an de elite er desondanks
m na de studie in het
iland terug te keren naar
id van herkomst. „Juist
het buitenland zo be-
rome hansgeleunse
De KLM kan gerust zijn. Vanaf donderdag zullen alle luchtvaart
maatschappijen het leeuwendeel van hun internationale vluch
ten laten vertrekken van Malpensa, het nieuwe vliegveld vijftig
kilometer buiten Milaan. Protesten van onder meer British Air
ways en Lufthansa, die uit angst voor passagiersverlies op het
Milanese stadsvliegveld Linate wilden blijven, maken geen kans.
voor een fusie met KLM - maar
de koers van het Alitalia-aan-
deel is in een paar maanden
dramatisch gezakt van 3,5 euro
naar 2,15 euro. „Wat zou u
doen als u eigenaar was van Ali
talia?", vraagt Savarese reto
risch. „Wachten natuurlijk, tot
de koersen omhooggaan."
Dat de KLM haast heeft met de
fusie - en volgens Savarese het
liefst Alitalia zou overnemen -
wordt in Rome terdege beseft.
„Maar het is natuurlijk wel de
verkoper die bepaalt aan wie
wordt verkocht. Nu verkopen is
om meer dan één reden nade
lig. Amerikaanse of Britse geïn
teresseerden zouden voor een
appel en een ei Alitalia-aande-
len kunnen kopen. De euro
staat immers zwak, dollar en
pond zeer hoog."
De Italiaanse autoriteiten heb
ben aan de privatisering drie ei
sen verbonden: een goede prijs,
een koper uit de Europese Unie
en de garantie dat een fusie of
overname niet leidt tot grote ar
beidsconflicten. Savarese: „Het
parlement heeft het laatste
woord. Alitalia zal eerst een
nieuw beleidsplan moeten op
stellen. In het laatste plan was
van fusie met of overname door
KLM geen sprake. Niemand in
het parlement is daar trouwens
tegen, maar we moeten ons er
correspondent
De uitbouw van Malpensa als
'hub' (draaischijf) in het inter
nationale verkeer is voor KLM
voorwaarde voor het doorgaan
met Alitalia. Recentelijk liet
KLM-directeur Van Wijk zijn
Italiaanse partner schriftelijk
weten dat het alliantie-contract
wordt opgezegd als er 20 april
geen duidelijkheid over Mal
pensa zou zijn.
„Die duidelijkheid is er nu,
want op 20 april moeten alle
luchtvaartmaatschappijen naar
Malpensa verhuizen. Ze heb
ben de slotplannen gekregen
(die aangeven op welke tijden
ze kunnen starten en landen,
red.), ze weten waar ze aan toe
zijn", zegt Enzo Savarese in zijn
werkkamer in het Italiaanse
parlement. „Maar de KLM zal
geduld moeten oefenen met
een volledige fusie of zelfs over
name van Alitalia. Daar is de
tijd nog niet rijp voor", meent
Savarese, voormalig directielid
van Alitalia en dé luchtvaartex
pert van het Italiaanse parle
ment.
De Italiaanse staatsholding IRI
heeft een meerderheidsbelang
van 53 procent in Alitalia. In ju
ni had privatisering plaats moe
ten vinden - een voorwaarde
wel over kunnen uitspreken."
Savarese verwacht niet dat de
Europese Commissie roet in
het eten gaat gooien. Brussel
keurde het vorige Malpensa-
plan af, omdat het onvoldoen
de rekening hield met milieu-
overlast en de belangen van de
concurrentie van KLM en Alita
lia. „Er zijn nu onafhankelijke
adviseurs van de Commissie op
het vliegveld. Zij moeten voor
17 april aan Brussel rapporte
ren." Onofficieel kent Savarese
de uitkomst al: „Het licht staat
voor ons op groen."
Hij ergert zich af en toe aan de
negatieve verhalen over de sa
menwerking tussen Alitalia en
KLM. „Dit is een samenwerking
bottom-up. Het is op de lagere
niveaus waar geklaagd wordt.
Mensen moeten aan elkaar
wennen, er zijn cultuurverschil
len. Die oplossen, vergt tijd en
geduld. Uit ervaring weet ik dat
haastige spoed tot mislukking is
gedoemd."
Savarese begrijpt dat angst om
banen te verliezen geruchtvor
ming in de hand werkt over een
reeds in het geheim tussen bei
de concerns beklonken overna
me. „Het ongeduld van KLM
veroorzaakt wantrouwen aan
Italiaanse kant over kolonise
ring' door de Hollanders", zegt
hij. Maar hij voegt eraan toe dat
een fusie bij Alitalia waarschijn
lijk geen banen op de tocht zet.
„De getalsmatige verhouding
personeel-passagiers is bij Ali
talia beter dan bij KLM", weet
hij.
Om de Nederlanders een beetje
kènd is, weet iedereen heel
goed waarom hij of zij in Suri
name woont. Het klimaat, de
natuur maar nog meer het le
vensritme en de wijze waarop
mensen met elkaar omgaan",
zo verklaart Pieper de voorlief
de van Surinamers voor hun
geboorteland.
„Omdat ze altijd open wonen,
zijn Surinamers openhartige
mensen. Als je in Nederland bij
iemand langs wilt gaan, moet je
een afspraak maken", is een
veel gehoord argument. „In Su
riname ben je veel vrijer, heb je
minder regeltjes. Als ik een
zwembad bij mijn zaak wil gra
ven, dan doe ik dat. Geen
schoonheidscommissie die
daarover komt zeuren." Het ei
gen succes heeft de elite in Su
riname voor een deel te danken
aan het gebrek aan concurren
tie. „Ze zouden elders meer
verdwijnen in de massa",
meent Pieper.
Meer dan hun ouders richten
de kinderen van de elite zich op
de Verenigde Staten, mede on
der invloed van de grote dosis
Amerikaanse films en andere
programma's die op de Suri
naamse televisie worden uitge
zonden. Langzaam verdringen
de VS Nederland als het favo
riete buitenland. Nederlandse
muziek spreekt de jongere ge
neratie nauwelijks meer aan.
De Amerikaanse basketbalcom
petitie is voor hen belangrijker
dan Ajax-Feijenoord. Maar de
banden met de familie aan de
Noordzee zullen Nederland ook
in de toekomst nooit helemaal
kunnen uitvlakken: de meeste
elite-jongeren vliegen om die
reden met enige regelmaat van
Paramaribo naar Amsterdam.
dhaka Studenten in de Bengaalse hoofdstad Dhaka trokken gisteren met een feestelijke pauw van pa
pier over hun campus. In Bangladesh werd gisteren het traditionele feest Pahela Baishhk (Nieuwjaar)
gevierd. foto epa mufty munir
tot kalmte te manen is er van
Italiaanse kant al op gewezen
dat de Nederlandse staat een
belang van vijftien procent in
KLM heeft plus het recht op te
rugkoop van een meerder
heidsbelang. „Ik geef toe, dat is
theoretisch, maar wij zouden
dat kunnen opvatten als een ri
sico dat de Nederlandse staat
straks grootaandeelhouder van
Alitalia kan zijn."
De Italianen zouden wel graag
zien dat KLM haast maakt met
versterking op de Italiaanse
markt. De Aga Khan wil zijn
meerderheidsbelang in Meri-
diana - na Alitalia de grootste
Italiaanse maatschappij - ver
kopen. „Vanwege Europese an-
timonopoliewetgeving mag /Ali
talia niet kopen. KLM nog wel",
zegt Savarese.
Over de bezwaren van de con
currentie tegen de verhuizing
naar Malpensa is Savarese kort.
„Onzin. We komen allemaal in
een gelijke concurrentieposi
tie." Vooral Lufthansa en Bri
tish Airways vreesden klantver-
lies doordat hun passagiers
naar hubs als Frankfurt en Lon
den eerst vanuit Milaan een rit
van vijftig kilometer naar Mal
pensa moeten maken. Maar in
het nieuwe Malpensa-decreet
van transportminister Bersani -
dat de verdeling regelt op basis
van bestaande passagiersstro
men - behouden die maat
schappijen een aantal vluchten
op het Milanese stadsvliegveld
Linate. Bovendien is dat vlieg
veld ook opengesteld voor klei
ne maatschappijen die er nu
nog geen landingsrechten heb
ben. Savarese: „Dat geeft grote
broers de kans samenwerking
met die kleintjes te zoeken om
passagiersverlies te voorko-
surabaya theo haerkens
correspondent
Op de oude Nederlandse begraafplaats Peneleh
in Surabaya, de tweede havenstad van Indonesië,
hebben de doden gezelschap gekregen van de lé
venden. De kampung die grenst aan de dodenak
ker met zijn vele honderden graven breidt zich
steeds verder uit en groeit zelfs over het kerkhof
heen.
Met golfplaten, hout en board zijn talloze onder
komens opgetrokken tussen en over de zerken
heen. Onder de golfplaten afdakjes die de graf
stenen beschermen tegen zon en regen hangt de
was te drogen. Een boer voert zijn geiten die be
hendig van de ene grafsteen naai' de andere hup
pelen als hij een nieuwe voorraad bladeren aan
voert. Hennen met kuikens scharrelen tussen de
zerken.
De christelijke begraafplaats ligt onmiddellijk aan
de weg, maar is alleen toegankelijk via de smette
loos schoongeveegde kampung Peneleh. Man
nen zitten voor hun kleine huisjes op een bankje
wat te praten. Vrouwen troetelen met hun ba
by's. Aan de achterkant is de woonwijk een stuk
minder opgepoetst. Hier wonen de echte armen.
Mohammed, die zich opwerpt als gids, klautert
over een half muurtje en steekt een stoffig veldje
over waar enthousiast wordt gevoetbald. Daar
achter staan kolossale bomen, schiet het gras
hoog op en markeren golfplaten afdakjes de gra
ven. Overal ligt vuilnis en plastic afval.
Een meisje loopt met een bakje voer over een
paadje dat tussen de schuin opstaande zerken
kronkelt en lokt haar kippen. Een oude vrouw
gooit mopperend een bezem naar de grote haan
die haar hennen lastig valt. Duivenmelkers loe
ren fluitend naar hun renpaardjes in de lucht.
De plantenbak die het graf van Johan Michel
Wolleswinkel en Marie Varkevisser bedekt, is ver
anderd in een modderig badje waarin een troep
je eenden rondspartelt. Verderop ligt het kolossa
le graf waar de eerste moeder overste van de Ur-
sulinen in Surabaya in 1890 haar laatste rust
plaats vond. Sindsdien zijn ook tal van opvolg
sters hier bijgezet.
De avond valt en Mohammed wil graag weg. Net
als veel andere Indonesiërs heeft hij het in het
donker niet erg op begraafplaatsen begrepen. En
de mensen die hier wonen dan? „Ja, die zijn met
zijn allen. Ik ben alleen."
tokyo hester van nunen
correspondent
„Kamer 302 met video? Alstu
blieft", zegt een vriendelijke
stem achter een zwarte wand
terwijl een hand de sleutel dooi
de kleine opening schuift. „Ver
geet u niet om over twee uur
weer beneden te zijn?" Welkom
in hotel White, een van de vele
'liefdeshotels' in Japan. Hier
komen stelletjes voor een paar
uur 'rust' of 'vrije tijd' zoals de
borden aan de buitenkant eufe
mistisch aangeven.
Hotel White ligt op de Liefdes
heuvel, een hoger gelegen deel
van een bruisende uitgaans
buurt in Tokyo dat de naam
dankt aan de hoge concentratie
liefdeshotels. In de overvolle
hoofdstad, waar ruimte schaars
is en woningen klein en gehorig
zijn, vormen deze hotels een
toevluchtsoord voor voorname
lijk jonge stellen en echtparen.
Omdat kamers duur zijn, woont
een groot aantal jongeren tij
dens de studie en eerste jaren
van het werk bij hun ouders,
vaak tot aan het huwelijk. Ook
voor getrouwde koppels die
soms noodgedwongen met de
kinderen op één kamer slapen,
bieden deze hotels uitkomst.
Minderjarigen is toegang bij
wet verboden. In de huisregels
van sommige hotels staat ge
schreven dat twee mannen sa
men niet worden toegelaten.
De paartjes zoeken hun kamer
met zorg uit en lopen hotels in
en uit. De foto's in de lobby to
nen namelijk het interieur van
de kamers. Wordt het hotel
Dixy, waar je je in een wild
westfilm waant en je in de pri-
vé-saloon een whisky kunt ser
veren? Of misschien het hotel
waar de kamers blauwe lampen
hebben zodat de palmen en
zandstranden op de muren in
fluorescerende kleuren oplich
ten?
Een eenvoudige kamer kost on
geveer tachtig gulden voor twee
uur tijdens de daluren op door
deweekse dagen. In de piek
uren op vrijdag- en zaterdag
avond verdubbelt de prijs. Tot
de standaarduitrusting behoort
een karaoke-machine met twee
microfoons en een tv met voor
de liefhebbers een apart video
kanaal. Vanwege de Japanse
censuur worden geslachtsdelen
alleen in een waas vertoond.
.0* HESTER VAN NUNEN
111
Koopvaarders, tolken, bewakers en
paar kamelen om aan de regering in
'0 te schenken. Zo zag een gemiddel-
ederlandse delegatie in Japan er
iger uit. Tegenwoordig is dat anders,
af woensdag trekt kroonprins Wil-
Alexander met twee ministers, een
staatssecretarissen en burgemees-
1 topmensen uit het bedrijfsleven en
Nederlands Dans Theater een week
door het Land van de Rijzende Zon.
afkomende woensdag viert Japan de
and Week, het hoogtepunt van de her
tog van de vierhonderd jaar oude be
dingen tussen beide landen. De prins
Oranje zal samen met de Japanse
'nprins Naruhito een groot aantal fes
sen bijwonen. Het is voor de Neder
landse afgevaardigden een druk program
ma. Ze bezoeken diverse plaatsen die een
belangrijke rol hebben gespeeld in de Ne
derlands-Japanse geschiedenis.
De week begint met een officiële ope
ningsceremonie op het eilandje Kuroshi-
ma, even voor de kust van Japans zuidelij
ke eiland Kyushu. Daar strandde op 19
april 1600 het Nederlandse schip De Lief
de. Het markeert het begin van de langdu
rige relatie.
Later die dag vertrekken onder toeziend
oog van prins Willem-Alexander vier Ne
derlandse marineschepen uit de haven
van Nagasaki en zetten koers richting To
kyo. Aan boord van de fregatten presente
ren zich ongeveer vijftig Nederlandse be
drijven. Tegelijkertijd gaat de zogenaamde
Edo Sanpu van start. Deze rijdende ten
toonstelling over Nederland en de banden
met Japan legt de oorspronkelijke route af
van de vroegere hofreis naar Edo, het hui
dige Tokyo.
Vanaf begin zeventiende eeuw moesten de
Nederlandse koopvaarders elk jaar (later
eens in de vijfjaar) een bezoek brengen
aan de nationale heersers, het shogunaat
in Tokyo. Zij vertrokken vanuit Deshima,
een kunstmatig eilandje in de baai van Na
gasaki waar ze hun handelspost hadden.
Aanvankelijk zaten de Nederlanders op
Hirado, een eiland ten noordwesten van
Kyushu, dat Willem-Alexander op 21 april
per schip zal bezoeken.
De Nederlanders moesten in 1641 naar
Deshima verhuizen. Oorspronkelijk zaten
daar de Portugezen. Maar omdat de die
zich naar de zin van de shogun teveel met
de verspreiding van het christelijke geloof
bezighielden, werden ze in 1639 het land
uitgezet. Twee jaar later sloot de shogun
Japan af voor de buitenwereld. De Neder
landers beloofden af te zien van bekerings
activiteiten en mochten als enige wester
lingen op Deshima blijven. Ze hadden
daar samen met de Chinezen ruim twee
eeuwen lang een handelsmonopolie, tot
dat in 1853 de Amerikanen Japan dwon
gen zich open te stellen.
Hoewel het oude Deshima volledig verlo
ren was gegaan in de stedelijke bebou
wing, is de gemeente Nagasaki drie jaar
geleden begonnen met een grootscheeps
restauratieproject. Over 25 jaar moet de
vroegere handelspost in oude glorie zijn
hersteld. Inmiddels zijn er vijf huizen her
bouwd. Die zullen de beide laoonprinsen
op 20 april bezichtigen.
Willem-Alexander zal diezelfde dag ook
Huis ten Bosch bezoeken. In het ecologi
sche Japanse themapark staan waarheids
getrouwe imitaties van Nederlandse ge
bouwen uit de zeventiende eeuw. De
kroonprins zal in een replica van het paleis
een tentoonstelling bekijken van schilde
rijen uit het Haagse Mauritshuis.
De volgende dag reist Willem-Alexander
na zijn bezoek aan Hirado naar Osaka om
een toespraak te houden tijdens het Jo-
hannis de Rijke Symposium. Centraal the
ma is waterbeheer. De Rijke is een van de
vele in Japan bekende Nederlanders die
een belangrijke rol heeft gespeeld in de
ontwikkeling van wetenschap en techno
logie. De uit Zeeland afkomstige De Rijke
werkte eind negentiende eeuw onder meer
aan de ontwerpen van de havens van Osa
ka en Yokohama.
De vierhonderdjarige relatie tussen Neder
land en Japan is onderbroken door de
Tweede Wereldoorlog. Minister Van
Aartsen (buitenlandse zaken) brengt in dat
kader op 21 april een bezoek aan het stad
je Mizumaki. Hij legt een krans bij het
Kruismonument voor de Nederlandse
dwangarbeiders die in Japan zijn omgeko
men. Mizumaki heeft belangstelling ge
toond voor het huisvesten van de tentoon
stelling 'Nederlanders-Japanners-Indone
siërs; de Japanse bezetting van Neder-
lands-Indië herinnerd' van het Nederlands
Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Hoe
wel het de bedoeling was dat de expositie
in het herdenkingsjaar in diverse steden te
zien zou zijn, worden nog steeds gesprek
ken gevoerd over geschikte locaties.
De 'finale' van de Holland Week vindt
plaats in Tokyo. Op 23 april wordt het
nieuwe kantoor van het Japan-Nederland
Instituut geopend. Het instituut bevordert
wetenschappelijke en culturele uitwisse
lingen. Schrijver Adriaan van Dis geeft er
een lezing. Een galavoorstelling van het
Nederlands Dans Theater sluit de dag af.
Nederlandse en Japanse bedrijven ont
moeten elkaar tot slot op 24 april. De eer
ste Deshima Prijs wordt dan uitgereikt aan
de succesvolste Nederlandse onderneming
in Japan.
Een lastige hobbel op weg naar een fusie van KLM en Alitalia is uit de
weg geruimd. Over het Noord-Italiaanse vliegveld Malpensa is duide
lijkheid geschapen. foto epa euo vergat
