Portretten van hartverscheurend leed
Nieuw Sinfonietta vurig en expressief
In de schilderijen van
Konings is het windstil
'Je krijgt er gewoon lef van'
Cultuur Kunst
Paleis Ceausescu decor voor SF-film
>c
Ui
)AG 11 APRIL 2000
Het derde concert van Nieuw
Sinfonietta Amsterdam staat in
het teken van de treurmuziek.
Niet dat alle componisten zelf
hun werken zo bestempelden.
Haydn zou ooit gezegd hebben
dat op zijn begrafenis het ada
gio uit zijn 44ste symfonie in e
moest worden gespeeld. En dat
is reden om dit stuk 'Trauersin-
fonie' te noemen.
Zo bestaat een muziekstuk
soms al lang op het moment
dat het een naam opgedrukt
krijgt.
Niettemin is Haydn niet echt
vrolijk gestemd als hij de alge
hele leiding krijgt over het mu
zikale reilen en zeilen op het
vorstelijk slot Esterhazy in
Sopron (Hongarije). Zonder
vrouw en kinderen, zonder fa
miliaire omgang met zijn or
kestmusici, gooide hij zich als
een gekooide tijger op zijn
werk. Zijn mineur composities
uit die tijd zijn vol kracht en
passie.
En ook deze keer toont
Nieuw Sinfonietta zich weer als
een vurig, expressief strijkorkest
onder de extatische leiding van
Grard Korsten. Een bevlogen
harlekijn die elke cartoonist
binnen de kortst mogelijke tijd
tot tekenen aanspoort. Zijn in-
terpretatiedrang is absurd,
maar Sinfonietta weet er su
bliem mee om te gaan. In het
allegro con brio vaart in ge
zwind tempo een transparante
geest vol zeggingskracht. In het
adagio dat stap voor stap ver
glijdt met korte verstarde inter
rupties, is het inderdaad niet
moeilijk een droefgeestige be
grafenisstoet te horen.
De sfeer in K.A. Hartmann's
Concerto Funbre (1939) is van
een indrukwekkende openheid:
'Ik wilde alles wat ik dacht en
voelde opschrijven, en dat leid
de tot vorm en melodie'. On
heilspellende stilte wordt in
muziek voelbaar gemaakt. Lan
ge flinterdunne melodiedraden
worden getrokken, vage harmo-
niën vragen om oplossing,
maar vinden deze niet. In het
allegro speelt het orkest opzwe
pend, strijkt in woeste helleve
gen de dood tegemoet. Feno
menaal doorwrocht en fijnzin
nig baant Rainer Kussmaul zich
op de millimeter nauwkeurig
een weg door het intens mee
spelende strijkorkest.
Met allerlei vreemdsoortige
uitdrukkingsmogelijkheden is
Penderecki inclusief Sinfonietta
in staat een fascinerende sfeer
op te roepen in 'Emanationen'
(uitstralingen). Er wordt gestre
ken met het hout inplaats van
de snaren van de strijkstok, met
de stok geslagen, gegleden, ge
aaid. Een deel van de instru
menten is een halve toon lager
gestemd waardoor een schu
rende, trieste interval ontstaat.
Flarden van melodiën worden
afgewisseld met nevelige ak
koordwolken. Sinfonietta speelt
met macht. Zoals bij Stravinski
te verwachten is, heb je maar
weinig verbeelding nodig om
de poëzie, muziek en dans in
ijle uitwaaierende gewaden te
zien zweven, gewichtsloos, ma
gisch en melancholisch. Sinfo
nietta laat ons in Apollon Mu-
sagte een totaal andere, maar
fascinerende Stravinski horen
dan de componist van de exta
tisch felle 'Sacre du printemps'.
Peter Martens: zachtaardig fotograaf van een gruwelijke wereld
Het bombastische paleis van de in december
1989 afgezette en geëxecuteerde Roemeense dic
tator Nicolae Ceausescu wordt het decor van een
sciencefictionfilm. De hoofdrol in het in 2070
spelende verhaal wordt vertolkt door Leonardo
di Caprio. De opnamen in het centrum van de
Roemeense hoofdstad Boekarest vinden komen
de zomer plaats. 'Librium', zoals de film gaat he
ten, wordt geproduceerd door het Roemeense
Castel Film en de Amerikaanse studio Miramax.
Het paleis van de voormalige dictator - met z'n
500.000 vierkante meter het grootste gebouw ter
wereld na het Amerikaanse ministerie van Defen
sie, het Pentagon - is tegenwoordig in gebruik als
zetel van de Kamer van Afgevaardigden. Het pa
leis telt vijf bovengrondse en vier ondergrondse
verdiepingen. De kelder is bestand tegen een
aanval met kernwapens.
RECENSIE BEELDENDE KUNST
SANDRA SPIJKERMAN
Expositie: Recent werk van Francis Ko
nings. Te zien: t/m 21 april, ma t/m za 10
-22 uur, zo 14 - 17 uur, LAKGalerie, Cle-
veringaplaats 1, Leiden. Prijzen; f 1100,-
tot f2750,-.
De schilderijen die Francis Ko
nings in de LAKGalerie expo
seert, laten schijnbaar gewone
interieurs en stads- of dorpsge
zichten zien, aangenaam om
naar te kijken. De kleuren,
soms zacht, soms fel, maken
een prettige indruk en de voor
stellingen zijn goed herkenbaar.
Ze zijn wel sterk vereenvou
digd. Details als gordijnen voor
de ramen, deurldinken, straat
verlichting, auto's en etalages
zijn afwezig. Meest opvallend is
dat er nergens een mens te be
speuren valt. Op het moment
dat je dat beseft, blijkt er nog
meer "niet te kloppen. Bijvoor
beeld dat de lamp boven de ta
fel niet aan een draad hangt.
Daar begint het spel van de ver
vreemding.
Francis Konings schildert niet
zo maar interieurs en stads
beelden. Ze bouwt ze op uit
grote geometrische vormen en
laat zich aan het perspectief
weinig gelegen liggen. Dat het
ene huis op ooghoogte recht
van voren te zien is, wil nog
niet zeggen dat alle andere hui
zen ook vanuit diezelfde hoek
zijn weergegeven. De kunste
naar wisselt binnen een' voor
stelling met gemak van stand
punt. En dus kijk je bijvoor
beeld van bovenaf op het dak
van de kerk naast dat huis.
Ook in haar interieurs maakt
ze van dit principe gebruik. In
'Interieur 1999' lijkt de koffie
pot wel van de tafel te glippen,
terwijl je nauwelijks op het aan
recht rechts van die tafel kunt
kijken. Een ander middel waar
van Konings zich bedient, is
een egale belichting. Nergens
zie je zonnestralen of lamplicht
de schilderijen binnenstromen.
Alles lijkt even sterk belicht.
Totdat een voertuig of een ge
bouw ineens door een onbe
kende oorzaak een schaduw
blijken te hebben. En dat terwijl
er in de rest van de omgeving
geen schaduw te bekennen is.
Ook hierdoor tonen de interi
eurs en stadsgezichten leeg en
vreemd.
De manier waarop Konings
de verf op het doek heeft aan
gebracht, onderstreept die leeg
te en vervreemding. Ondanks
het feit dat de verf nergens in
dikke klodders op het doek zit,
vraagt het hier en daar wel extra
aandacht. Dat komt waar
schijnlijk doordat je, ook van
een redelijke afstand, de pen
seelstreken verschillende rich
tingen ziet uitgaan. Dat geeft
een bepaalde onrust aan het op
het eerste gezicht rustige doek,
wat nog wordt versterkt door
dat sommige stukken van de
schilderijen gewoon onbeschil
derd zijn gelaten. Je kijkt direct
tegen het doek met grondlaag
aan.
Reizen en steden vormen
voor Francis Konings een be
langrijke bron van inspiratie.
Het passeren van de tijd, de ge
schiedenis van een stad en de
architectuur dat zijn onderwer
pen die telkens terugkeren in
haar schilderijen. Ondanks de
vervreemding zijn ze niet sur
realistisch te noemen. Eerder
lijkt het te gaan om een bepaal
de ordening van kleur en vorm.
Daarmee schept zij een speci
fieke sfeer. In de schilderijen
van Konings is het windstil. Het
gaat echter niet om een stilte
voor de storm. Dat maakt ze
ongrijpbaar.
iog Brood winnaar Sonneveldprijs
idam Het duo Droog Brood heeft gisteravond tijdens het
toep >rdamse Kleinkunst Festival de Wim Sonneveldprijs ge
en. Het duo bestaande uit Bas Hoeflaak en Peter van de
eindigde in het Nieuwe de la Mar Theater voor Gabriëla
jsen en het duo De Doos (Barbara Tiggelaar en Dorine
t on ma) die de tweede plaats delen. De Wim Sonneveldprijs
:selals aanmoedigingsprijs voor aanstormend kleinkunstta-
)e uitreiking van de prijs vormt het slotstuk van het Klein-
Festival. De finalisten zijn van 30 mei tot en m§t 3 juni
zien in Theater Bellevue in Amsterdam.
ijk breich naar Brabants Orkest
II
wjven De 31-jarige Alexander Liebreich wordt met ingang
li ïgustus 2001 tweede dirigent van Het Brabants Orkest.
hef-dirigent Mare Soustrot gaat hij zich bemoeien met het
ek-inhoudelijke beleid van het orkest. Liebreich studeerde
meer directie aan het Mozarteum in Salzburg. Al sinds
itaat hij voor orkesten, waaronder het Radio Symfonie Or-
n het BBC Symphony Orchestra.
tsland zet roofkunst op Internet
fr
j n De Duitse overheid heeft gisteren een nieuwe internet-
0 ipresenteerd met kunstwerken die mogelijk door de nazi's
den zijn geroofd. De site moet ervoor zorgen dat de
werken uiteindelijk bij de rechtmatige' eigenaars of erfge-
n terechtkomen. Nu bevinden zich in de Lost Art Internet
i, te vinden onder www.lostart, de 2.200 werken die
jsteren in het Centrale Verzamelpunt in München, waar
dlieerden na de Tweede Wereldoorlog kunstwerken op-
in die vermoedelijk door demazi's waren geroofd. De site
voort uit een in 1998 gehouden conferentie waarop 44
y n besloten museum- en privécollecties te doorzoeken op
1 lijk geroofde kunst. De musea hebben daar tot dusver wei-
last mee gemaakt. Het is de bedoeling dat informatie van
ïsea ook op de site wordt geplaatst. Ook Rusland heeft
lereid getoond door de nazi's van joden gestolen kunst-
in terug te geven aan eigenaren of erfgenamen maar heeft
r zelfs nog geen lijst vrijgegeven van de vele kunstschatten
,e it Rode Leger als oorlogsbuit meevoerde naar de toenmali-
vjet-Unie.
hu
Op de Foto Biënnale Rot
terdam wordt de Rotter
damse fotograaf Peter
Martens (1937-1992) ge-
eerd met twee exposities.
Martens was de pionier in
het onverbloemd fotogra
feren van het leed van de
wereld. Niet het soort leed
dat tijdelijk te lijf werd ge
gaan met een vliegtuig-
vloot van artsen en hulp
goederen, maar het soort
dat alleen kon worden be
streden door iets funda
menteel te veranderen aan
de wereld.
ROTTERDAM MARC FLOOR
De Rotterdamse fotograaf Peter
Martens had er bijna een sata
nisch genoegen in verwende
materialisten zijn gruwelijke fo
to's voor te leggen. Hij werd na
geroepen als hij zijn atelier aan
de Hildegardissestraat in Rot
terdam verliet: 'Picasso' omdat
die eveneens van die lelijke
beelden zou maken. Of 'lijken
pikker' omdat hij het leed van
anderen zou exploiteren. Maar
het werk van Martens kon er
niet verder vanaf liggen: zijn fo
to's waren zo afstotend dat zelfs
sensatieblad Panorama het niet
altijd aandurfde ze te publice
ren.
Peter Martens (1937-1992)
reisde de wereld af op zoek
naar leed. Calcutta, New York,
Bangkok, Bogota, Beiroet, Bel
fast: de fotograaf verbleef er
maanden om er rolletjes vol te
schieten van de minderbedeel
den. Een bedelaar in Calcutta
met een misvormd been, door
de wormen zo dik dat het een
olifantenpoot lijkt. Het zwaar
gehavende gezicht van een man
in Bogota, aangevreten door de
lepra. Portretten van mensen
geteisterd door honger, ziekte
of handicap. Portretten van het
leed.
De foto's van Martens zijn
van het soort dat nu steevast de
eerste prijzen wegsleept in de
World Press Photo-competitie.
Zijn platen van de Derde We
reld met uitgemergelde kinder
Beeld uit de leprozenkolonie 'Agua de Dios' (Water van God) in het Colombiaanse Bogota. foto peter martens/Nederlands fotoarchief
tjes zoals bijvoorbeeld te zien in
het fotoboek 'Cruel Compas
sion' zijn zelfs allang clichés ge
worden. We zijn gewend de we
reld in al zijn hardheid waar te
nemen: door een overdaad aan
beelden zijn we er in zekere
mate ongevoelig voor gewor
den.
Maar Martens was een pio
nier. Zijn vaak hartverscheu
rende foto's vertelden een ver
haal dat in de jaren '70 en '80
nog niet was verteld. „Kwali
teitskranten als de NRC en de
Volkskrant wilden zijn foto's
niet hebben", zegt Joop de
Jong, fotokenner en mede-sa-
mensteller van de Martens-ex-
positie in de Kunsthal. „Die
werkten nog vanuit de naoor
logse traditie waarbij een foto
graaf eerst zijn hoed afnam al
vorens de minister op de gevoe
lige plaat te zetten."
Het weekblad Panorama was
de enige afnemer van het werk
van Martens. Hij verwierf er
zelfs van 1974 tot en met 1984
een rubriek mee onder de
naam 'Mensen van Martens'.
Wekelijks een dubbele pagina,
met zijn foto onder begeleiden
de tekst van zijn vaste reismaat-
je Renate Dorrestein. Andere
waardering kwam in 1977 met
twee prijzen voor fotoseries uit
Amerika over neonazi's en over
een ziekenhuis voor Vietnam-
veteranen. Het waren dan wel
prijzen van World Press Photo,
maar tot groot ongenoegen van
Martens in de categorie 'Mis
cellaneous' ('Allerlei'): zelfs de
belangrijkste persfoto-organisa
tie van de wereld wist niet wat
het met de foto's van Martens
aanmoest.
Al had hij net maanden vol
vreselijk leed gezien, Martens
kwam altijd opgewekt thuis. De
kop leerbruin van de zon, het
haar in warrige krulbos, zijn
bodywarmer klingelend van fo
torolletjes. Een vrolijke man,
waar je altijd mee kon lachen,
en die nooit chagrijnig was of
gedeprimeerd. Dat is het beeld
dat zijn dochters voor de geest
staat. Anna Martens: „Mis
schien kwam het door een ge
voel dat hij iets aan de ellende
deed."
Slechts één keer ging het mis.
Martens kwam terug van een
reis uit het Afrikaanse Opper-
volta. Daar zag hij tussen de
hongerbaby's plots de gezich
ten van zijn dochtertjes. In pa
niek nam hij het vliegtuig terug
naar Nederland. „M'n moeder
heeft hem toen opgehaald",
vertelt Anna. „Hij was echt he
lemaal de kluts kwijt, totaal van
slag."
Maar hoe zo'n zachtaardige
man verder altijd koelbloedig
zulke harde foto's kon maken is
waarschijnlijk de vraag die Pe
ter Martens tijdens zijn leven
het meeste is gesteld. Hij kon er
zelfs een behoorlijk enthousias
me voor opbrengen als hij weer
een reis in het verschiet had
naar een buitenlandse sloppen
wijk of achterstandsbuurt. Mar
tens voelde zich zeker aange
trokken tot de jongensachtige
romantiek die bij zijn vak hoor
de. Daar deed hij ook niet
moeilijk over. Maar was hij op
zoek naar roem geweest, dan
had hij beter de brandhaarden
in de wereld gefotografeerd.
Mariens legde zich juist toe op
het alledaagse leed. Leed dat
niet tijdelijk te lijf werd gegaan
met een vliegtuigvloot van art
sen en hulpgoederen, maar dat
alleen kon worden bestreden
door iets fundamenteel te ver
anderen aan de wereld.
Zijn rechtvaardiging van zijn
werk: misschien ben ik het
morgen die in die rolstoel zit.
Waarom hij wel en ik niet? Wel
was Mariens een sociaal realist.
Die man in Calcutta met het
olifantenbeen, 'dat been was
wel zijn leven', wist hij. Want
daarmee wekte hij medelijden
en medelijden bracht geld in
het laatje. Martens was ook
door schade en schande wijs
geworden. Eveneens in Calcut
ta zag hij eên moeder met een
stervend kind, van nog geen
half jaar oud. Mariens wilde
met het kind naar het zieken
huis en de behandeling betalen.
Omstanders verhinderden hem
dat echter: met een gezonde
baby zou de vrouw haar inko
men verliezen.
Overzichtstentoonstelling 'Pe
ter Martens te zien in De
Kunsthal, t/m 2 juli 2000, en
in galerie Duo/Duo (Mathe-
nesserlaan 304 Rotterdam).
Duo/Duo heeft bij de tentoon
stelling een fotoboek uitgege
ven, met door Lotje en Anna
Martens geselecteerde foto's.
Het boek is voor 75,- te krijgen
bij Duo/Duo en De Kunstbal.
Zingen en swingen op blote voeten aan de Haagweg
iiden en de regio bestaat grote belangstelling
bf de amateuristische kunstbeoefening. 'Heilig
volgt stad- en regiogenoten die musiceren,
;n, dansen, toneelspelen, schilderen, fotografe-
>f op andere wijze actief zijn. Vandaag: Pape
en zijn partner Beate Weuthen van Tam Tam
d'Afrique aux ailleurs'.
:e liefde. Of nog beter:
re hartstocht. Want de
1*"^ ïgen van Pape Seye laten
est0 ïelemaal gaan tijdens de
r J, anse danslessen in de
;rnj, aan de Haagweg. Op de
,ende ritmes van de per-
misten gooien ze hun he-
jjjiaam los.
t}|] Senegalese danser en
ograaf leert hen zowel de
de ingewikkelde be-
igen die je kunt maken op
rakke geluid van de trom-
rs. Twee muzikanten be
ien de lessen op dinsdag-
eerst anderhalf uur op
en dan op de sabar;
trommels voor twee ver-
?nde stijlen. Sommige
'en zijn eraan verslaafd en
hele avond door. Sas-
eeft tien jaar Afrikaanse
rvaring, Marloes slechts
in toch staan ze, allebei
;et, in dezelfde les omdat
jeschikt is voor zowel be-
UN|
•ken
ginners als gevorderden. Ze
kunnen er alles in kwijt. Mar
loes: „Alles zwiept mee, de bil
len, de borsten, de buik. Maar
dat maakt niets uit. Je krijgt er
gewoon lef van. En de livemu
ziek trekt je omhoog." Saskia:
„Je kunt er veel van jezelf in
leggen. Na een drukke dag rea
geer ik me hier lekker af." Ze
werken hard aan hun techniek
en zingen er ook nog bij. Het
plezier staat voorop.
Docent Pape Seye en zijn
partner Beate Weuthen verzor
gen naast danslessen ook aller
lei andere activiteiten.
Weuthen vertelt: „Ons bureau
heet 'Tam Tam d'Afrique aux
ailleurs' en bestaat drie maan
den. We organiseren lessen en
workshops in Afrikaanse dans
en percussie (zowel in Leiden
en omstreken als in Senegal),
optredens en feesten." Hun
Soirées Africaines elke derde
vrijdag van de maand in mu-
Pape Seye en zijn leerlingen gooien op de dwingende ritmes het lichaam los.
ziekhuis Q-bus worden nu al
druk bezocht. Ze vervolgt:
„Soms treden leerlingen daar
op maar de hoofdact wordt al
tijd door Afrikaanse professio
nals verzorgd. Ik merk dat
steeds meer mensen geïnteres
seerd raken in de Afrikaanse
cultuur."
„In Afrika zijn meer volkeren
dan landen die allemaal een ei
gen taal spreken en een eigen
dansvorm kennen. En waar ge
danst wordt, wordt gezongen.
Vaak gaan die liedjes over da
gelijkse dingen: werken op het
land of vissen maar ook over
klein menselijk verdriet." Hol
landers kunnen het zeker le
ren: „Er zijn ook Afrikanen die
niet kunnen dansen. Dat onder
hen net zo goed horken rond
lopen, wordt vaak vergeten.
Muziek en dans maken in Afri
ka wel een groter deel uit van
het gewone leven. Op je blote
voeten, met niets, kun je zin
gen, swingen en dansen."
De Leidse lessen hebben een
'inloopkarakter'. Je betaalt per
vijf lessen en beslist zelf hoe je
deze, binnen een periode van
zes weken, opmaakt. Maar
Marloes en Saskia kunnen
foto mark lamers
nauwelijks een week zonder.
Ze zijn het erover eens: het is
gewoon een passie.
'Tam Tam d'Afrique aux ail
leurs' organiseert: Workshop
Afrikaanse Dans op 15 april.
Locatie: Gymnastieklokaal
van de Wethouder Huijbregt-
seschool, Burmanlaan 71,
Wassenaar. Aanvang: 14.00
uur. Soirée Africaine op 21
april. Locatie: Q-bus, Uiter
stegracht 142, Leiden. Aan
vang: 22.00 uur. Info:
071-5143434.
SABINE VAN DEN BERG
ead O'Connor gaat weer zingen
j. De controversiële
Jangeres Sinead
Jnor maakt op 23 april I
,blin haar comeback,
it optreden een succes
it zij volgens insiders "«^1
lernee maken door
Brittannië en Ierland.
ngeres, die afgelopen
)t priester in de uiterst
rvatieve Latijns-Tri- M
inse Kerk is gewijd, zal I
is haar optreden in
in in gesprek gaan met I
ntator John Kelly.
haar priesterwijding is I
il geweest rond O'Con-
domenteel neemt zij
ieuw album op, geti-
:aith and courage'. foto epa
awe cd The Who alleen via internet
irk» De nieuwste cd van de legendarische Engelse band
fio is niet in de winkel te koop maar alleen via internet
jgbaar. Dit deelde de groep tijdens een persconferentie
1 New York. Zanger Roger Daltrey en gitarist Pete Towns-
beiden 54 jaar, hebben voor hun laatste album 'The blues
bush' opnieuw enkele oude hits live opgenomen tijdens
)urnee vorig jaar december.
-•> ïis Noordeinde krijgt beeldentuin
ag» De paleistuin van paleis Noordeinde in Den Haag
opgeknapt en in het voor- en najaar ingezet als expositie-
van beelden. Dat is de gemeente Den Haag overeengeko-
net de stichting Den Haag Sculptuur, die ook de jaarlijkse
ententoonstelling op het Lange Voorhout organiseert. Be-
rs van het park achter het paleis klagen al een tijdje dat
ininklijke groengebied functioneert als een veredeld hon-
irk. De beelden en de herinrichting van paden en verlich-
ïoeten de tuin meer allure geven. Op die manier zouden
ers en vandalen ook worden ontmoedigd het park te be-
n. De opknapbeurt komt voor rekening van de gemeente.
