'Musea dragen niets bij aan imago stad' r
Toe speel je sensualiteit met een muts op?
Knagende frustraties in
een kille bollenschuur
Cultuur Kunst
ies is leuk bij VOF de Kunst
et;
Pubertoneel haalt sixties
uit de motteballen
IDERDAG 6 APRIL 2000
nefietconcert
io r Amnesty
rFRDAMAcda De
inik, Blof en Van Dik
it. Het is slechts een greep
le achttien Nederlandse
ds en artiesten die op zon-
16 april een benefietoptre-
1 geven voor Amnesty In-
ational in het Amsterdam-
[arcanti Plaza. Een tien-
1 rt die avond samen met
iertig man sterke Ricciotti
imble voor de muzikale
eleiding. Daarnaast leveren verschillende televisiepersoon-
ieden een bijdrage, waaronder Katja Schuurman (foto) die
iresentatie op zich neemt. Toegangskaarten (65 gulden per
zijn verkrijgbaar via de AUB Ticketlijn, telefoonnummer
>0191 en op de avond zelf vanaf 20.00 uur aan de deur van
Marcanti Plaza, Jan van Galenstraat 6-10 te Amsterdam.
foto archief
inP! igstgeestse schrijfster signeert roman
•geest» De Oegstgeestse schrijfster Merlyn Frank, bekend
haar succesvolle debuut 'Koosje', publiceerde onlangs haar
•de roman 'Vliegende Kiep'. In het boek staat de ontwikke-
van een meisje van dertien tot een jonge vrouw centraal,
staande zaterdag signeert de schrijfster haar boek tussen
en 15.00 uur in de Rijnlandse Boekhandel, Lange Voort
te Oegstgeest.
>e Maar in Top 20
;rsum De Doe Maar-gekte is begonnen: twee nieuwe sin-
van deze Nederpopgroep zijn deze week vanuit het niets de
;aTop 100 binnengekomen. 'Watje' staat in de eerste week
d nummer 11, 'Als niet als' op 19. Dit betekent een nieuw
:es voor de groep die zestien jaar geleden uiteen ging. Op 14
1 verschijnt ook de nieuwe Doe Maar-cd met de titel 'Klaar'.
djan van aanpak Stedelijk Museum
•erdam Het Stedelijk Museum in Amsterdam moet een
i maken om achterstallig onderhoud weg te werken. Het
om geld voor verbouwingen, aanpassing van arbo-omstan-
ïeden, maar ook de renovatie en conservering van kunst
ken. Volgens cultuurwethouder S. Bruines schat het muse
de kosten daarvoor op zo'n 60 tot 70 miljoen. De gemeente
al 36 miljoen gulden beschikbaar gesteld voor de vernieu-
van de Sandbergvleugel.
Museumdirecteuren, bestuurders en wetenschappers discussiëren in de Waag
Musea spelen geen duidelijke rol in het beeld van een
stad. Ze dragen niets bij aan het imago. Want zoiets ver
eist een gemeenschappelijke visie van zowel bestuurders
als museumdirecteuren. En daaraan ontbreekt het nogal
eens", aldus dr. Noordman, verbonden aan de Erasmus
Universiteit.
leiden» teit Rotterdam. In de Leidse
Waag bogen museumdirecteu
ren, wetenschappers en be
stuurders zich over de vraag
hoe musea een actieve bijdrage
kunnen leveren aan de uitstra
ling van een stad. Aanleiding
was de presentatie van het boek
'Museummarketing' van dr.
Noordman.
rody van der pols
Noordman was gistermiddag
een van de sprekers op de bij
eenkomst Partners voor Vitale
Steden, een initiatief van de fa
culteiten Bedrijfskunde en
Kunst en Cultuur Wetenschap
pen van de Erasmus Universi-
„Toeristen bezoeken een stad
om daar een verhaal te bele
ven", betoogde Noordman.
„De historische musea zijn bij
uitstek geschikt om deze verha
len te vertellen. Ze beschikken
over de objecten waarmee zo'n
verhaal verbeeld kan worden en
ze hebben er conservatoren
rondlopen, wat geboren verha
lenvertellers zijn." In de prak
tijk worden deze mogelijkheden
vaak slecht benut, blijkt uit on
derzoek.
Daar is in Leiden absoluut
geen sprake van, bracht S. En
gelsman, directeur van het
Rijksmuseum voor Volkenkun
de in Leiden, in een vurig be
toog naar voren. „Er komen
meer bezoekers, er is een nieuw
élan. Ik denk dat de Leidse mu
sea vandaag de dag behoorlijk
vitale organisaties zijn," vatte
hij kernachtig samen. Als voor
beeld van hun gemeenschap
pelijke visie bracht hij het Leid
se Japan-programma naar vo
ren. „Dat hebben we te danken
aan het het stelletje frisse op
portunisten dat in deze stad
rondloopt. De bestuurders en
museumdirecteuren hier heb
ben gedacht: dat Japan-jaar
komt eraan en dat is een gou
den kans om er iets van te ma
ken. Dat is straks het verhaal
van onze stad. En het resultaat
is ernaar: een breed program
ma, waaraan de hele stad mee
doet."
Tijdens de discussie kwam
naar voren dat een contactper
soon tussen bestuurders en
musea geen overbodige luxe
zou zijn. „Nu zijn er telkens wel
allerlei mensen met leuke idee
tjes", aldus Engelsman. „Maar
het gaat mis zodra ze die naar
de praktijk willen vertalen."
Er is behoefte aan iemand die
ideetjes verzamelt en naar aan
leiding daarvan een aantal the
ma's formuleert. Op die manier
krijg je een overkoepelende vi-
sie, zo luidt een van de conclu-
sies. Voor de Leidse musea zietio
Engelsman de toekomst roos-)t>
kleurig in. De plannen liggen al32
op stapel. Want in 2006 is het
vierhonderd jaar geleden dat
Rembrandt in Leiden werd ge-fO
boren. „Dus als dat Japan-jaar9f
erop zit, dan slaan die opportu
nisten wel weer de handen in
een in deze stad met dat ver
haal over Rembrandt. En - uUA
wist het misschien niet - maar'A2
in 2009 is het vierhonderd jaar
geleden dat de Pilgrim Fathersn*
naar Amerika vertrokken. Waar»'-'
vandaan? Juist... Leiden."
-O
Familiesage Judith de Rijke in première in Sassenheim
muziek recensie
paulien koopmans
t 'Vanaf hier nog 5 kwartier'.
/OF de Kunst en Erik van Muiswin-
5/4, Stadsgehoorzaal, Lei-
.eidse Stadsgehoorzaal is
ruim een uur omgetoverd
n pretpark. In een decor
spookhuis, achtbaan en
jgtent speelt VOF de Kunst
n met Erik van Muiswinkel
bjerren van de hemel. Deze
tale combinatie was al
ïr succesvol met voorstel-
als 'Dag giraf en 'Ik ben
stout'. Net als toen zit
:oncert volop gekke inter-
o's. Vaders en moeder
en voor paal gezet en kin-
kunnen op het podium
loen. Met hun nieuwe kin-
Dpconcert 'Vanaf hier nog
artier' staat de zaal al na
lummer op zijn kop.
concert heeft een dubbel
Voordat de gordijnen op
jneel opengaan horen we
M sprookje over een koning
Irie dochters: Minima, Me
en Maxima. Dit verhaal
naadloos over in promo-
latje van de zogenaamde
teur van het pretpark (Erik
Muiswinkel). Hij introdu-
het orkest dat een dagje
j lark moet opluisteren: VOF
nst. De bandleden in kik-
oene tutu's zijn niemand
minder dan de drie prinsesjes.
Als toeschouwer word je hier
mee direct meegezogen in een
dol concert vol typetjes en rare
situaties.
'Vanaf hier nog 5 kwartier' is
opgebouwd volgens een vaste
formule, precies zoals de eerde
re concerten van VOF de Kunst
en Erik van Muiswinkel. Toch
blijft het verbazingwekkend hoe
bedreven zij inspelen op de ge-
dachtenwereld van het publiek.
Ze voelen de humor van kinde
ren perfect aan. Het vorig con
cert ging over 'stout zijn'. Deze
keer is 'vies zijn' leuk. Zo is Erik
van Muiswinkel bijvoorbeeld
smerig, omdat hij in de prullen
bak heeft gezeten, de staart van
de leeuw is vies, en ook de drie
prinsesjes stinken uren in de
wind. Er worden dertien num
mers gespeeld met ondeugende
teksten van onder andere Annie
M.G. Schmidt, bijvoorbeeld 'De
kat van ome Willem', 'De poe
delman' en 'Spin Sebastiaan'.
Erik van Muiswinkel neemt een
paar van de nummers voor zijn
rekening. De band speelt moei
teloos allerlei muziekstijlen:
reggae, rock 'n roll, hip-hop en
zelfs dixieland. 'Vanaf hier nog
5 kwartier' is geen vernieuwen
de voorstelling, maar dat- hoeft
ook niet. Iedere seconde van
deze voorstelling kan er worden
genoten. En dat is niet makke
lijk te overtreffen.
sassenheim pablo cabenda
De moeder: „Hoor, hoor..."
De dochter: „Dat is de wind.
Die vecht zich door de muren,
door de kieren van dit huis."
En inderdaad, als je goed
luistert hoor je hoe de natuur
als een toneelknecht haar regie
aanwijzingen oppikt. De wind
huilt, een beetje. En de elemen
ten knagen nog steeds aan de
vervallen bollenschuur waar
tijd en natuurgeweld gapende
wonden in hebben geslagen. Er
is geen verwarming, ook niet
tijdens de toneelrepetities van
'Pens'. Dus moeten truien, ijs
mutsen en jassen de kleumen
de acteurs (de vader, de moe
der, de zoon en de dochter)
soelaas bieden.
Judith de Rijke (30), schrijver
en regisseur van 'Pens', het stuk
dat onder een Sassenheims dak
en Spartaanse omstandigheden
wordt gerepeteerd, draagt kap
laarzen. Geen overbodige luxe.
Want voordat je de schuur hebt
betreden, moet je je een weg
banen door de blubber die de
ochtendregen vandaag nog
heeft ververst. Net zo ondoor
zichtig en zuigend als de fami
lieverwikkelingen die zich af
spelen in het stuk.
Net zo zuigend als Moeder
Annelies van der Bie die haar
haar rok optilt en haar lamme
man, Jacques Commandeur,
treiterend uitdaagt. „Pak me
dan, als je kan!" En net zo on
doorzichtig als de vader die al
leen maar zwijgt en de moeder
in zijn autistisch zoemende in
validenwagentje de rug toe
keert. De Rijke: „Nog een keer,
maar deze keer iets feller." En
het gesar begint van voren af
aan. Vandaag worden de korte
actiescènes van 'Pens' doorge
nomen. Morgen is de eerste
doorloop. En op 26 april (de
verjaardag van de regisseur) is
de première van De Rijkes stuk.
'Pens' is de officiële opening
van de manifestatie Zuid-Hol
land Cultuurprovincie 2000.
Het drama dat Rijke in op
dracht schreef moest zich af
spelen op locatie. Vorig jaar
trok ze samen met dramaturg
Judith Wendel de bollenstreek
in om de couleur locale op te
snuiven. „In de auto, met een
boek over de plaatselijke ge
schiedenis als gids op schoot."
licht ze toe. „En nadat we door
een open raam van deze bol-
Jacques Commandeur en Annelies van der Bie als vader en moeder in 'Pens'.
foto petra spiuard
ine Crutzen morgenavond in de Leidse Schouwburg in 'Een zwarte Pool'
,em martin hendriksma
onherkenbaar komt ze
jafé binnenzetten. Kortge-
pikzwarte haren. „Het
id Jeter bij mijn nieuwe rol",
Carine Crutzen. „Van na-
ieb ik half lang, lichtbruin
Vrij nonchalant, en dat
niet bij Lilly. Zij is erg met
uiterlijk bezig - het moet
es goed zijn. Zowel haar
}1, haar jurken als het inte-
van haar huis. Een beetje
et té, dat is Lilly ten voeten
kei
Carine Crutzen: „Het toneel is toch de bron van alles. En als je dan g
lekker veel tekst - het was een geschenk uit de hemel."
sionele Nederlandse theater
niet meer gespeeld. Raar, vindt
Crutzen, want er wordt in de
toneelwereld veel geklaagd over
het gebrek aan eigentijds dra
ma. Maar ook wel een beetje
begrijpelijk. „Een Tsjechov of
Shakespeare kun je op allerlei
manieren interpreteren. Mis
schien zijn regisseurs nu nog te
bang dat ze te weinig afstand
van Woudstra's tekst kunnen
nemen. Ach, in 2040 is 'Een
zwarte Pool' ongetwijfeld een
vaak gespeelde klassieker."
Zelfheeft ze die eerste uitvoe
ring, uitgebracht in de kleine
theaters, niet gezien. „Gelukkig,
anders zou die je bij het repete
ren wel eens in de weg kunnen
zitten. Als ik de recensies terug
lees, valt het me op dat het
geldbeluste van de vier karak
ters door de recensenten zo
voorop wordt gesteld. Naar ons
gevoel heeft het stuk een brede
re thematiek. Het zijn vier men
sen die niet weten wat ze met
het leven aan moeten. Ze zijn
hopeloos op zoek naar de zin
ervan. Misschien heeft het te
maken met de tijdgeest. Begin
jaren negentig zat je nog in de
nadagen van het yuppietijd
perk, nu is iedereen toch wat
spiritueler ingesteld."
Crutzens terugkeer bij het to
neel is vooral ingegeven door
privé-omstandigheden. De
Judith de Rijke: „Er zit een geheim in, iets uit het verleden dat je niet zozeer ziet, maar wel voelt en waarmee
de familieleden elkaar belagen." foto petra spiljard
lenschuur waren geklommen
en de ruimte op ons hadden la
ten inwerken wisten we zeker:
hier moest het gebeuren. Het
stuk heeft suspense die heel erg
op de ruimte is geschreven."
Na het lekken repareren, het
wegbreken van muren en het
verbeteren van zichtlijnen wa
ren de acteurs klaar om zich
over te geven aan 'Pens', de sa
ge van een familie die ooit in
het bezit was van een bloeiend
bollenbedrijf en nu slechts on
vruchtbare aarde bezit. En ze
hebben hun neuroses en frus
traties. Vader hoort 's nachts
stemmen, moeder zwaait met
haar mes, zoon gluurt en be
gluurt en dochter vergiet tranen
in de droge rode aarde. Per dag
kunnen zo'n honderd bezoe
kers zien hoe in een Zuidhol
landse arena schrijnende fami
lieconflicten worden uitgevoch
ten.
Over de inhoud wil De Rijke
niet teveel kwijt. „Er zit een ge
heim in, iets uit het verleden
dat je niet zozeer ziet, maar wel
voelt en waarmee de familiele
den elkaar belagen." Maai- als
er iets duidelijk is geworden in
de nu al indrukwekkende carri
ère van de regisseur dan is het
wel dat ze een voorliefde heeft
voor personages die zich rich
ten naar een mooiere, lokkende
werkelijkheid inplaats van de
ontluisterende saaie realiteit
van alledag. En dat botst vaak.
„Dat is voor mij interessant.
Dat die mensen nog steeds ver
langen naar iets. Dat zijn geen
losers. Ik vind het meer antihel
den. Echte helden bestaan so
wieso niet. Ik probeer sympa
thie op te wekken voor die per
sonages. Mensen een bepaalde
mildheid te laten voelen voor
hun hun geworstel. Een ge
vecht dat uiteindelijk toch neer
komt op het accepteren van het
incomplete."
Vorig jaar hield ze zich nog
bezig met de beautiful losers
van Arnon Grunbergs roman
'Figuranten' dat tot een toneel
stuk was bewerkt. Slecht vier
jaar nadat ze was afgestudeerd
aan de regie-opleiding in Am
sterdam. In die periode moeten
de meeste nieuwbakken regis
seurs nog tussen de subsidie
aanvragen sappelen om aan de
bak te komen. Eén jaar na haar
eindexamen regisseerde De Rij
ke al 'De Gids' van Botho
Strauss bij Het Nationale To
neel. En in 1997 schreef en re
gisseerde haar eerste eigen stuk
'De Zeeuwse Paloma'. Of hoe
een Zeeuwse hunkert naar de
Spaanse zon. En nu, amper 5
jaar na haar afstuderen, heeft
ze één van de grand old men
van het Nederlandse toneel in»
haar stuk. Jacques Comman-1
deur, één van de oudgedienden
van Toneelgroep Amsterdam'J
die begin dit jaar verkondigde!
het komende seizoen met pen-1
sioen te gaan. f
„Ik had Jacques vanaf het be-
gin al in mijn hoofd voor de rol
van vader. Ik heb hem gewoon
het script gestuurd en hij wasJ
meteen enthousiast. Ja natuur-1
lijk zit je vol bewondering voor
zo'n man, maar dat moet je niet
in de weg gaan zitten. Zo gauw»
je met iemand samenwerkt val-
len die barrières weg. Ja, hij had
zich inderdaad voorgenomen
om het maar een beetje rustiger -
aan te doen. Maar het was
vooral het vele reizen en de
dwingende regelmaat van een
vast gezelschap dat hem tegen
stond. Voor deze productie
maakt hij graag een uitzonde
ring."
Pens gaat op 26 april in première in
de bollenschuur aan de Teylinger-
laan 70 in Sassenheim (tegenover
Het Slot van Teylingen). liet stuk is
tot 27 mei te zien van woe. t/m za.,
aanvang 20.30 uur. Kaartverkoop:
Uitlijn 0900-0191, AUB Ticketshop
Amsterdam, VW ticketpoints, Van
der lans tabaksshop in Sassenheim
en de avondkassa bij de hollen-
schuur op speeldagen van 19.00 -
20.30 uur. Info: www.scheppendwa-
•r.nl
twee zonen kunnen het in de
avonduren inmiddels wat mak
kelijker zonder moeder af, en
dat i5 hard nodig met een
speellijst van zeventig voorstel
lingen. Maar na zoveel jaar film
en tv begon haar verlangen
naar het theater ook steeds
sterker op te spelen. „Het to
neel is toch de bron van alles.
En als je dan gevraagd wordt
voor zo'n mooi stuk met lekker
veel tekst - het was een ge
schenk uit de hemel."
Voor de eerste repetitie was
ze niettemin 'erg nerveus'. Het
bleek nergens voor nodig. „Het
viel me op hoe sterk de over
eenkomst tussen toneelspelen
en film is. Eigenlijk is het prak
tisch hetzelfde. Natuurlijk, bij
het filmen draait het om korte
takes, maar je moet je daarbij
voortdurend bewust zijn van
het karakter van je personage.
Anders komt bij een latere scè
ne onherroepelijk haar geloof
waardigheid in het geding. In
het theater moet je alles alleen
wat verder uitvergroten, zonder
dat de echtheid verloren gaat."
Dan zijn ook de details be
langrijk, zoals dat kapsel. „Eerst
heb ik het nog met een zwarte
pruik geprobeerd", zegt Crut
zen. „Maar dat ging niet. Ik
moet op het toneel een sensue
le uitstraling hebben, dat krijg
ik echt niet voor elkaar als ik
steeds met zo'n muts op sta te
spelen."
'Een zwarte Pool', morgen
avond in de Leidse Schouw-
buig
Dood Paard boeit met niets
theater recensie
dick van teylingen
Voorstelling: '40.000 sublime and beauti
ful thoughts' door Dood Paard naar Zelf
beschuldiging van Peter Handke. Door
en met Kuno Bakker, Gillis Biesheuvel,
Steve Green en Manja Topper. Gezien:
5/4, LAKtheater, Leiden.
Sommige toneelteksten ruiken
een uur in de wind naar de ja
ren zestig. Dat geldt sterk voor
de Sprechstücke van Peter
Handke. Hij doorbreekt daarin
zoveel mogelijk regels van het
traditionele toneel en wapent
en passant de toeschouwer te
gen taal en religie als overbren
gers van besmettelijke ideolo
gieën. Met als gevolg 'stukken'
zonder handeling, zonder rol
len, zonder plot en zonder dat
de acteurs acteren. Ze zijn zich
zelf en (s)preken het publiek
toe, dat niet behaagd of ver
maakt wordt, maar bewust ge
maakt en voor dat doel eventu
eel uitgescholden. Applaus na
afloop is verboden, want de
grens tussen spel en werkelijk
heid is opgeheven. Later zou
dat deconstructivisme worden
genoemd. Handke deconstru
eerde avant la lettre, met een
moker.
Kun je dat soort teksten nog
uitvoeren? Het groepje toneel-
jongens en -meisjes Dood
Paard vindt van wel. Ze leven in
een cultuur die sterk op de ja
ren zestig leunt en in een wer
kelijkheid waar deconstructivis
me (ook postmodernisme ge
heten) doodnormaal is. De
voorstelling begint met de pro
jectie van vingers die banale
uitspraken uit tijdschriften
scheuren; de alledaagse plat
heid van Gordon, Viva en Privé
sterk uitvergroot. Daarnaast
doet een digitale dj van nu on
geveer hetzelfde met geluid; het
resultaat heeft veel weg van
vroege Zappa-elpees als We're
only in it for the money. Vervol
gens zeggen (niet spelen) de
personen (niet de acteurs) op
de omgekeerde plastic bierkrat
ten voor het scherm hun 'zelf
beschuldigende' teksten. Die
beginnen met 'Ik ben op de we
reld gekomen' via 'Ik ben tot
bewustzijn gekomen', 'Ik heb
geleerd', 'Ik heb me geuit', 'Ik
heb taalmisdrijven gepleegd' en
'Ik ben niet geworden wat ik
had moeten worden' tot 'Ik heb
dit stuk geschreven'. Met tus
sendoor allerlei pekel- en ande
re zonden die soms uiterst vaag
zijn.
Als het na een tijdje wel wat
erg veel wordt, dat hyperbe-
wustzijn van Handke, dansen
de sprekers als op een over
spannen houseparty, voeren ze
een idiote dialoog over open
baar vervoer of slachten ze een
surprise-ei en zetten het plastic
speeltje in elkaar. Alsof je in het
leven maar twee mogelijkheden
hebt: leeg vermaak of compro
misloze zelfreflectie.
Misschien is Dood Paard wel
de groep bij uitstek om dit stuk
te doen. Kuno Bakker, Gillis I j
Biesheuvel en Manja Topper) j
hebben iets puberaals, in de» j
goede zin van het woord: ze be-1
kommeren zich niet om wat er)
voor hen was, maar ontdekken/
de wereld opnieuw. Montesso-*
ritoneel, heb ik hun theater wel j
genoemd. Sommigen (vaak wati 1
ouderen) ergeren zich daaraan i
('arrogante kwasten'), anderen»
vinden alles prachtig wat ze/
doen (vaak wat jongeren) en ik i j
verbaas me erover dat ze op de)
een of andere manier zo handig!
zijn dat ze blijven boeien met'
bijna niks.
Maarten 't Hart
signeert
zijn nieuwe bestsellers
'Een deerne in lokkend
postuur' en 'Kramsvogels'
Za. 15 april (14.00-15.00)
...uw complete boekhandel
Winkelhof 87, Leiderdorp
Tel. 071-5412129
