Gekweekte kruiden:
Hoestmedicijn uit eigen tuin
#|<o
Eenjarige klauteraars
Rijp en Groen
Plant zomerbollen in de tuin
VRIJDAG 31 MAART 2000
Klimplanten heb je in soor
ten. Er zijn er die zichzelf
vasthechten zoals wingerd
en klimop, er zijn er ook
die we een handje moeten
helpen, kijk maar naar de
Clematis. Er zijn er met
bloemen, met blijvend
groen blad en met blad dat
in de herfst alle tinten rood
en bruin vertoont. Maar
lang niet altijd denken wij
bij het woord plantaardige
klimmers aan
eenjarige
planten: plan
ten die in en
kele weken
meters hoog
groeien,
prachtig bloei
en en in de
herfst simpel
weg het loodje
leggen zodat
hun plaats
weer helemaal
vrij komt.
Deze keer zul
len we het
over de eenja
rige klimplan
ten hebben
omdat je er
zoveel plezier
Van kunt heb- Brieve
ben, zonder postb
zorgen over 3002 PA
snoeien, schaduw op de
voet en al dergelijke din
gen.
Het aardige van eenjarige
klimmers is ook dat je ze
een tijdelijk plaatsje in de
tuin kunt geven, een plek
die in de herfst weer vrij
komt voor andere planten.
Uiteraard hebben ook een
jarige planten de neiging
om ergens tegenaan te
klimmen. Gaas langs de
muur is natuurlijk altijd
goed, maar aardiger en
meer origineel is het om
voor de planten langs het
pad, achter in de tuin, ter
afscheiding van de zandbak
of zelfs een composthoop
een eigen klimrek te fabri
ceren.
Daarvoor is bepaald geen
vakkennis vereist, of kost
baar of moeilijk te verkrij
gen materiaal. Met een
paar lange tonkinstokken
en eventueel wat kippen
gaas komen we een eind.
Zet drie minstens 2 meter
lange stokken in een cirkel
van zo'n 50 cm doorsnee in
de grond en maak ze aan
de bovenkant aan elkaar
vast. Tuinders doen dat om
hun stokbonen houvast te
geven. Wij zouden er rode
pronkbonen tegenaan kun
nen laten groeien. Vier
bonen bij elke stok, na
10 mei in de grond,
maar ook andere klim
mers zullen het er goed
doen.
GREET BUCHNER
geeft antwoord op
Wie niet van zo hoog
houdt, steekt een aantal
stokken met lengte naar
wens in het rond in de
grond en spant er kippen
gaas om. Helemaal mooi is
een zelfgemaakte obelisk.
Nodig: 5 tonkinstokken van
3 meter lang. De stokken
worden in een cirkel van
minstens een halve meter
diep in de grond gezet en
bovenaan aan elkaar beves
tigd. Een eindje
van de grond
wordt er nog
een dwarsver
binding ge
maakt: van
stokjes of met
een strook gaas.
En nu het bete
re werk: de keu
ze van de klim
planten en het
voorzaaien om
vroeg in de zo
mer al plezier te
hebben van on
ze rekken.
De reeds ge
noemde pronk
bonen, die ook
nog voor lekke-
n c i re maaltjes zor-
aaT' gen, kunnen
507 ook voorgezaaid
ARLEM worden. Drie
per pot, 1 cm diep, na een
nacht voorgeweekt de zijn.
Maar hiermee beginnen we
pas eind april want ze kie
men snel en mogen pas na
de ijsheiligen naar buiten.
Begin april kunnen we al
vast de Ipomaea de Cobaea
en de Oostindische Kers
binnen zaaien. Na 20 mei
kunnen ook deze planten,
die een langere kiemtijd er
op na houden dan de bo
nen, op de voor hen be
stemde plaats, naast het
voor hen bestemde klim
rek.
Voor deze mooie klimplan
ten, waarvan we een zomer
lang kunnen genieten, kie
zen we om voor te zaaien
potten met 9 cm doorsnee.
Daarin gaan dan 3 zaadjes
per pot. Dat lijkt weinig,
maar als ze eenmaal ge
kiemd zijn moeten ze bin
nen blijven tot na half mei.
Voor alle klimplanten geldt
dat ze goede voedzame hu-
musrijke grond nodig heb
ben. Vooral de lathyrus
heeft in de loop van de zo
mer nog af en toe bijvoe
ding nodig. De bloemen
voor in de vaas plukken we
bij de lathyrus ais ze net
helemaal open zijn.Geef ze
een bodempje water omdat
water langs de harige steel
omhoog kruipt en de bloei
bederft. Dat de Oostin
dische Kers eet
baar is mag als
bekend veronder
steld worden.
Suikerlaagje beschermt fruit
In Amerika is een vriendelijke
methode gevonden om pas ge
plukt fruit langer vers te hou
den. Appels en citrusvruchten
worden voorzien van een glan-
slaag op basis van schellak en
suiker. Schellak is een oranje
hars, gemaakt door de lak-
schildluis die zich voedt met fi-
cussap. Het biologisch middel
kan chemische stoffen volledig
vervangen.
De aangebrachte glanslaag be
waart de ffuitkwaliteit door de
groei te stimuleren van goed
aardige bacteriën en gisten, die
normaal op de vruchten voor-
REDACTIE. MARGOT KLOMPMAKER 023-5150261
Jacoba van Beieren, gravin van
Holland en Zeeland, wist het
begin 1400 al. Zelf joeg zij op
het destijds uitbundig aanwezi
ge wild en derhalve aan vlees
geen gebrek. Al snel ontdekte
de gravin dat vlees alleen toch
wel een flauwe bedoening was
en daarom legde zij rondom
haar keuken een hof aan waarin
zij kruiden ging kweken. De
Keukenhof in Lisse heeft hier
aan zijn naam te danken.
Veel tuiniers van zoveel eeuwen
later lijken nu in Jacoba's voet
sporen te treden, want de be
langstelling om kruiden in de
hof te zaaien neemt toe.
Wie dit seizoen nog wil genie
ten van zelfgekweekte kruiden,
moet komende tijd in de pas
begonnen lente aan de slag om
te planten. Recent verscheen de
uitgave De Kokstuin' waarin
onder meer het telen van aller
lei soorten kruiden de revue
passeert. Enkele tips voor een
kruidentuin. Kruiden zijn ge
makkelijke planten, zo meldt de
uitgave. Dat komt, doordat de
planten niet zoveel ruimte in de
tuin opeisen en ze zich in pot
ten, bakken, in de volle grond,
langs een wandelpad en in een
border tussen andere planten
thuis voelen. Eenjarige soorten
zoals dille, kervel, koriander,
peterselie en basilicum, moeten
net als groente in het voorjaar
in rijtjes worden gezaaid.
Naast éénjarige kruiden be
staan er ook meerjarige soor
ten. Bieslook, dragon, venkel en
munt zijn hiervan enkele be
kende voorbeelden. Deze krui
den sterven in de herfst boven
de grond af, om vervolgens in
de lente weer de kop op te ste
ken. Om de komende maanden
de smaak van zowel één- als
meerjarige kruiden in de maal
tijd te proeven, is het belangrijk
om de meeste soorten een zon-
nig plekje in de tuin te geven.
Een hekel hebben ze aan te nat
te wortels en veel wind. Ver
loopt de teelt succesvol, dan
smaken ze versgeplukt vlak
voor de bloei het lekkerst.
Kruiden zijn trouwens ook voor
langere tijd te bewaren en daar
voor komen vooral jonge
scheuten van pas. Beschadigde
en aangevreten blaadjes moet
de tuinier links laten liggen.
Een vrij eenvoudige bewaarme
thode is om de takjes in een bos
omgekeerd in een warme en
goed geventileerde kamer te
Salie en rozemarijn zijn wintergroene kruiden die uitstekend geschikt zijn om te kokkerellen.
hangen. Het groen kan ook
worden ingevroren. Praktisch is
om een bakje voor ijsblokjes
voor de helft te vullen met ge
hakte kruiden, er water bij te
doen en vervolgens in te vrie
zen.
Een andere manier is om van
de planten kruidenolie te ma
ken. Hiervoor moeten de krui
den worden gewassen, ge
droogd en vervolgens geplet
waardoor het aroma vrijkomt.
Vervolgens gaat het spul samen
met zonnebloemolie in een af
sluitbare fles, zodat de kruidige
geur niet vervliegt.
Hoewel talrijke kruidensoorten
lekker smaken, prettig geuren
en opvallend ogen, zijn ze van
oudsher vooral bekend door de
toegedichte geneeskrachtige
werking. Nogal wat tuiniers
planten daarom kruiden om
middeltjes te maken tegen al
lerlei onschuldige kwaaltjes zo
als verkoudheid. Tegen dat on
gemak komt kamille van pas.
Volgens een oud volksverhaal
moet kamille vóór Sint-Jan (24
juni) worden geplukt, omdat
anders heksen ertegen plassen
en het kruid zijn geneeskrachti
ge werking verliest: heksen
doen er van alles aan om de
heilzame kruiden bij de mens
weg te houden, zo is de strek
king. Voor sommige soorten is
dit trouwens niet onwijs. Vin
gerhoedskruid bijvoorbeeld is
vrij giftig en vandaar dat tui
niers deze plant niet moeten
verzamelen en gebruiken als
medicijn.
Zeer giftige soorten zijn geluk
kig uitzonderlijk, maar zelf dok
tertje spelen kan ook bij minder
schadelijke soorten al behoor
lijk nare gevolgen hebben. Lie
den die willen weten over de
geneeskrachtige werking van
kruiden en zelf een natuurlijk
medicijn willen brouwen, kun
nen een opleiding Kruidenge-
neeskunde volgen bij Het Krui
denrijk in het Noord-Brabantse
Haaren. Eigenares van Het
kruidenrijk Yvonne Maessen:
,,Het aantal cursisten neemt de
laatste jaren toe, want er is
meer behoefte aan andere ge
nezingsmethoden. Overigens
komen. Deze nuttige micro-or
ganismen rekehen af met ziek
teverwekkers door ze te verhon
geren. De nuttige bacteriën zijn
namelijk beter in staat de be
schikbare eiwitten in de schil te
gebruiken als voeding en ver
oorzaken daarbij geen bederf.
Echter, de gebruikelijke chemi
sche middelen, zoals imazalil
en thiabendazol, doden zowel
de nuttige als de schadelijke
micro-organismen. Spuiten
met pesticiden maakt een na
tuurlijke bestrijding dus onmo
gelijk.
Zomerbollen zijn jammer ge
noeg niet algemeen bekend.
Maar wie eenmaal in aanraking
is gekomen met de uitbundige
bloei van zomerbollen wil nooit
meer een tuin zonder deze
kleuraccenten. Het assortiment
zomerbollen is zo groot, dat
combinatiemogelijkheden met
andere zomerbollen, vaste
planten en éénjarige zomer-
bloeiers enorm zijn. Het is een
kwestie van durf om met het
vormen- en kleurenspectrum
van zomerbollen aan de slag te
gaan.
Aparte bloemvormen of aparte
tekeningen zijn kenmerkend
voor de zomerbloeiende bolge
wassen. Een voorbeeld is de
heerlijk geurende Acidanthera
ofwel Abessijnse gladiool. De
witte stervormige bloemen be
zitten een eveneens stervormig
zwart hart. Deze bloem is geko
zen tot 'Zomerbol van het Jaar
2000'. Een andere opvallende
zomerbloeier is de Eucomis of
wel ananasplant. Met zijn dikke
bossige groene 'aren', die wor
den afgedekt met een toefje
blad, vormt Eucomis een blik-
De ananasplant is een fraaie zo
merbol. FOTO IBC
vanger in de border.
Zomerbollen zijn ideale part
ners van vaste planten en één
jarige zomerbloeiers. Door ge
bruik te maken van de enorme
keuzemogelijkheden in kleur en
hoogteverschillen kan een
schitterende zomertuin worden
gecreëerd.
Plant zomerbollen bij voorkeur
als de kans op nachtvorst voor
bij is. Een uitzondering op deze
regel zijn gladiolen en lelies.
Deze zomerbollen kunnen al in
maart en april worden geplant
omdat ze niet erg vorstgevoelig
zijn.
Zomerbollen gedijen in elke
grondsoort. Alleen extreem nat
te grond kan problemen ople
veren. Maak de grond voor het
planten wel goed los.
Probeer zomerbollen altijd op
een zo zonnig mogelijke plek te
planten. Hoe meer zon ze krij
gen, hoe rijker en mooier ze
zullen bloeien.
Plant zomerbollen altijd twee
keer zo diep als de bollen hoog
zijn. Er bestaan echter een aan
tal uitzonderingen op deze re
gel. Dahlia's bijvoorbeeld moe
ten zo worden geplant dat een
stukje van de oude stengel nog
net boven de grond komt. Wel
licht is het overbodig om te
melden, maar plant bollen al
tijd met de groeipunt naar bo
ven!
voor al wat groeit en bloeit
welkom bij:
bloemen daal bv
rijksstraatweg wassenaar
zijn veel chemische medicijnen
gebaseerd op stoffen die ook in
kruidenconcentraten zitten.
Zonder noemenswaardige ken
nis gaan dokteren en de krui
dentuin als apotheek gebrui
ken, is echter onverstandig."
Naast een genezend effect zijn
er ook kruiden die de weer
stand tegen een mogelijke ziek
te schijnen te kunnen verho
gen. Voorbeeld daarvan is de
purperen zonnehoed. Zodra
verkoudheid en griep in de om
geving de kop opsteken, zou
een mengsel van alcohol met
dit kruid deze kwalen de kop
kunnen indrukken. Is de ver
koudheid al toegeslagen, dan
helpt wellicht een kopje vlier-
bloesemthee. In vroegere tijden
dacht menigeen overigens dat
er in deze struik een goede en
beschermende oude vrouw zat.
Wie wat van de struik wilde
plukken, moet eerst toestem
ming aan haar vragen, zo luidt
de overlevering.
ALEX VAN HOOF
Resistentie tegen
insecticiden
is te voorkomen
Gewassen die resistent zijn ge
maakt tegen insecticiden zijn
populair bij de boeren, omdat
de opbrengst omhoog gaat, ter
wijl er minder moet worden ge
spoten. Echter, het gevaar be
staat dat de insecten zelf resis
tent worden voor de spuitmid-
delen. Hier en daar in Canada
en de Verenigde Staten, waar
op grote schaal transgene (ge
netisch veranderde) producten
op het land staan, zijn hiervan
al gevallen gemeld. Om dat risi
co te beperken, verbouwen
boeren vatbare gewassen tus
sen de niet-vatbare gewassen.
Maar het effect hiervan is on
duidelijk. Wetenschappers heb
ben nu ontdekt dat het beter is
een deel van de akker, geschei
den van de rest, te verbouwen
met een gevoelig gewas.
Insecten worden pas ongevoe
lig voor het zogenoemde Bt-gif
als beide verantwoordelijke re
sistentiegenen zijn overgeërfd.
Insecten met slechts één resis
tentiegen zijn nog steeds vat
baar voor het insecticide. Daar
om moet altijd geprobeerd
worden resistente insecten zo
veel mogelijk te laten paren met
gevoelige insecten, zodat ook
de nakomelingen vatbaar blij
ven.
Onderzoekers van de universi
teit van Noord-Carolina in Ra
leigh (VS) hebben hiernaar twee
jaar veldproeven gedaan. Bij
het experiment werden ver
schillende percelen verbouwd,
onder meer met transgene
broccoli, bestand tegen het Bt-
gifen gewone broccoli.
Raintainer vangt hemelwater
Een betere naam dan Hen
drik Jan kan een tuinman niet
hebben, zo moeten de be
denkers van dit gereedschap-
merk hebben bedacht. Onder
deze aanduiding zijn al gerui
me tijd allerlei soorten tuin-
hulpjes te koop en recentelijk
zijn daaraan de Graskantste
ker, Superschoffel en de
Raintainer toegevoegd.
De Graskantsteker doet het
zelfde als de meeste andere
exemplaren. Opvallend aan
de spade zijn de uitstekende
tandjes die de afgestoken
rand langs terras en tuinpad
meenemen, zodat deze met
een met de graskant wordt
verwijderd. Voor dit gereed
schap moet ongeveer een
kleine dertig gulden worden
betaald.
Een andere noviteit is de Su
perschoffel: het mes daarvan
snijdt zowel aan de voor- en
achterzijde waardoor het kar
wei eerder is geklaard. De Su
perschoffel komt op 35 gul
den.
Het opvallendste nieuwtje
van Hendrik Jan is echter de
Raintainer. Deze container
met kraantje vangt tien liter
hemelwater op en moet tegen
de muur en tussen de regen
pijp worden bevestigd. De
bedoeling is om uit de
Raintainer water in een gieter
te tappen en het vervolgens
aan planten te geven. Is de
Raintainer vol, dan wordt het
overtollige regenwater auto
matisch door de regenpijp af
gevoerd. Het handigheidje is
geschikt voor regenpijpen
van 70, 80, 90 en 100 millime
ter. De Raintainer kost onge
veer zeventig gulden. Voor
meer informatie: Reesink Re
tail B.V., Zutphen, 0575-
599.333.
FOTO GPD
Verliefde stelletjes in de tuin
Op het Indonesische eiland Bali bouwen ze met vulkanisch
tufsteen al tijdenlang tempels, maar het materiaal is ook ge
schikt om er bijvoorbeeld tuinbeelden van te maken. Deze
beelden worden met hamer en beitel in Bali gehouwen en in
onder meer Nederlandse tuinwinkels verkocht. Populair lijken
de natuurstenen figuren van verliefde stelletjes te zijn; de zo
genoemde collectie Love Line.
Hoewel het tufsteen een witte tint heeft, zijn er na een regen
bui gele lijnen op te zien. Op het materiaal groeit snel mos,
waardoor de beelden een groen en verweerd uiterlijk krijgen.
De decoraties zijn verkrijgbaar in vier maten: de voordeligste
beelden zijn twintig tot dertig centimeter groot en kosten on
geveer 150 gulden. De grootste figuren meten zo'n zestig cen
timeter en komen op ruwweg 600 gulden. Vuistregel is, hoe
meer vormen een beeld heeft, hoe hoger de prijs uitvalt.
Voor meer informatie: Groothandel Karmakami, Doetinchem,
0314-332.930.
Vulkanisch tufsteen is uitstekend geschikt om er tuinbeelden van
te maken. foto gpd
Gazon uitrollen als tapijt
Groene gazons wijken vaker voor borders, terrassen en vijvers.
Dat zint bedrijven als maaierfabrikanten, die baat hebben bij
vele meters gras, niet erg. Zij doen er alles aan om de ontwik
keling tegen te gaan. De Duitse grasmaaierproducent Wolf bij
voorbeeld heeft een gazon bedacht dat als een tapijt vlot is uit
te rollen. Het gemak moet lieden die twijfelen tussen een
groen gazon of terras over de streep trekken.
Dit Nova Grow Gazontapijt is een weefsel van afbreekbaar cel- j^e
lulose met graszaden en mest. Als voorwerk dient de onder
grond los te worden gemaakt. Eenmaal uitgerold kan het tapijt
langs borders en randen op maat worden geknipt. De cellulo
se voorkomt dat de graszaden door regen worden wegge
spoeld of in de maag van vogels verdwijnen. Wanneer na en
kele weken de zaden ontkiemen, breekt de cellulose vanzelf af.
Een rol gazontapijt komt op bijna zestig gulden en daarmee is
ruim acht vierkante meter te bedekken.
Voor meer informatie: Wolf Nederland, Rosmalen, 073 -
5235850.
Meer sproeimogelijkheden
De tuinier heeft volgens fa
brikant Gardena het geven
van water aan zijn plantjes nu
beter in de hand door middel
van de Twin-Set-broes. Het
langwerpige hulpstuk past
echter alleen op een tuin
slang van dezelfde produ
cent Wie al een Gardena-
tuinslang bezit, kan met de
nieuwe broeskop een vrij
groot oppervlak in de tuin nat
maken.
Praktisch is dat er een draai-
knop op zit waarmee de
straal op drie sterkten uit de
slang komt: zachtjes gieten,
fijn sproeien en zeer krachtig
water spuiten. Is het karwei
geklaard, dan kan op de
Twin-Set ook de watertoevoel
worden afgesloten. Het hulp-I
stuk kost ongeveer twintig
gulden.
Voor meer informatie: Markt j
(Holland), Weesp, 0294-
238.655.
MMMH
HEINZ
Cryptogram
Horizontaal: 1. Gevangenisbuidel (6); 4. De richting aangeven van het dessert? (8);
6. Men slaat geld uit deze plant (4); 8. Voedingswaarde (4); 9. Stof voor een schilderij
van een plant (9).
Verticaal: 1. Plaats voor een duw (3); 2. Geen slecht lopend vervoermiddel (5); 3. Het
eerste bestaan is zuur (4); 5. Op Ameland even op de schouder (6); 6. Toch kunnen
vrouwen het ook zijn! (4); 7. Twijg aan de voet (4); 8. Omlijsting ontbreekt 'r in de
haven (4).
Oplossingen van donderdag:
HORIZONTAAL: 1. Pneu; 4. rits; 8. oei; 10. lol; 11. eb; 12. sul; 14. va; 15. plaag;
17. twee; 18. cent; 20. Ie; 21. te; 22. coup; 23. Osei; 24. winst; 26. we; 28. Noe;
29. cd; 31. ega; 33. rai; 34. lord; 35. pair.
VERTICAAL: 1. Poe; 2. neb; 3. ei; 5. il; 6. tov; 7. sla; 9. qua; 12. sleepin; 13. lactose;
15. peluw; 16. geest; 17. tic; 19. tal; 25. non; 26. wel; 27. ego; 29. cai; 30. dir; 32. ar;
33. ra.
S/NC>S WAMWEEX
JtJ /NEE/VS EEM
°P
