EU onderzoekt militair navigatiesysteem
Hoop in Strijd tegen malaria Kasjanov premier Rusland
In Sellafield ging bijna altijd bijna alles mis
ankrijk leerde niets van
•O! er amp Amoco Cadiz
Buitenland
Blinde woede
'Kroatische
uniformen in
Srebrenica'
Britse spionnen blijven klungelen
ornado houdt huis in Texaanse stad
:t worth In de stad Fort Worth in de Amerikaanse staat
oe
-
xas heeft een tornado gisteravond grote schade aangericht.
CHt noodweer heeft zeker aan vier mensen het leven gekost. De
vige windhoos vernielde de ramen van hoge kantoorgebou-
tn, rukte daken van huizen en ontwortelde bomen. Door he
le neerslag kwamen straten blank te staan. In het geweld van
tornado kwamen twee mensen om het leven, de twee andere
n( ichtoffers verdronken. Verder liepen tientallen mensen ver-
l indingen op door rondvliegend glas. In de omgeving van Fort
9' orth, nabij Dallas, vielen zware hagelbuien. Sommige hagel-
:nen waren zo groot als golfballen. Ze beschadigden de voor-
iten van auto's en verkeerslichten. Ook werden elektriciteits-
aden kapot getrokken.
,ihnoneIla in gebak: veertien doden
■un» Een Berlijnse bakker is mogelijk verantwoordelijk voor
dood van veertien ouderen. Hij leverde met salmonella be
et gebak aan de bejaarden. Volgens justitie staat onomstote-
l vast dat de gebakjes niet deugden. De bakker kan worden
'Pc ïgeklaagd voor dood door schuld. Zijn bedrijf leverde in juni
4C rig jaar eclairs aan vier bejaardenhuizen. Alle personen die
n langwerpige soes aten, werden ziek. Het betrof ruim twee-
nderd bewoners en twintig personeelsleden. In de twee
lek landen na het voorval stierven veertien senioren vrijwel zeker
de gevolgen van de besmetting. De vier bejaardenhuizen
braken na het voorval meteen hun contract met de bakkerij.
2.5 winkel van de bakker bleef gewoon open. Het openbaar mi-
terie ging aanvankelijk uitsluitend van een overtreding van
levensmiddelenwet uit.
ge)litie wil vervolging Netanyahu
jzalem De Israëlische politie heeft gisteren na een landurig
derzoek de openbare aanklager definitief aanbevolen oud-
imier Benjamin Netanyahu en zijn vrouw Sara te vervolgen,
ïttltanyahu (50), die tot vorig jaar een centrum-rechtse regering
1de, wordt ervan beschuldigd dat hij steekpenningen heeft
ïgenomen, heeft gefraudeerd en de goede naam van over-
u dsdienaren heeft geschaad. Zijn vrouw wordt van diefstal be-
_it. Het echtpaar Netanyahu zou geschenken van regeringen
het aftreden van de premier hebben gehouden in plaats van
de staat over te dragen. Bovendien zou Sara Netanyahu
mingen van een aannemer, die voor het echtpaar werkte,
ir de staat hebben laten betalen. Het paar ontkent. De oud-
mier kan maximaal zestien jaar cel tegemoet zien als hij
BcJuldig wordt bevonden, en zijn vrouw maximaal zes jaar.
ganda wil Interpol inschakelen
n Jazi De Ugandese autoriteiten willen Interpol in de arm ne-
^om de leiders van de Beweging voor het Herstel van de
Geboden van God op te sporen. De sekteleiders worden
mtwoordelijk geacht voor de dood van honderden van hun
?n in Uganda. Gisteren werden 28 nieuwe lijken gevonden
iet land van een buitenhuis van de sekteleider Dominic Ka-
babo. Een dag eerder waren bij het buitenhuis ruim zeventig
amenen geborgen. Sinds 17 maart zijn zo'n 700 dode sekte-
;n ontdekt. De beweging van Kataribabo kwam twee weken
:den in het nieuws toen honderden volgelingen in een brand
'wamen. De politie dacht in eerste instantie aan een massa-
lfmoord. Kataribabo had meermalen het einde van de we-
aangekondigd. Later, nadat enkele massagraven waren ont-
ontstond de verdenldng van moord.
>nieuw Roemeens afval in Tisza
iarest Voor de derde keer dit jaar dreigt een grootschalige
euramp doordat vergiftigd water uit een Roemeense mijn in
ivier de Tisza terecht is gekomen. Ook deze keer ontstond
ervuiling, nu met loodhoudend water, doordat een dam-
d van een spoelbassin inklapte. Volgens de Oekraïense au-
teiten ziet het water van de rivier inmiddels zwart. Inmid-
is het loodgehalte in de Tisza, een zijrivier van de Donau
ran Roemenië door Oekraïne en Hongarije stroomt, tot twee
1 de toegestane hoeveelheid gestegen. In januari stortte de
l iwand van een door Australiërs gerunde goudmijn in Roe-
ïië in. Miljoenen liters water werden vergiftigd met het do-
ke cyanide. Een tweede aanslag op het milieu in de regio
eerder deze maand plaats. Toen liep een grote hoeveelheid
en lood de rivier Vase in. Ook deze gifstroom mondde uit
Tisza.
eel ontvoerde Serviërs in Kosovo'
qo IADO» Ten minste enkele honderden door het voormalige
>vo Bevrijdingsleger UQK ontvoerde Serviërs zitten nog
per is gevangen in Kosovo. Dat zei de Joegoslavische tak van
to Helsinki Comité gisteren tegen het onafhankelijke Servische
bureau BetaHet Comité zegt over bewijzen te beschikken
het bestaan van zes gevangenkampen in Kosovo waar Ser-
worden vastgehouden. Het comité heeft de vredesmacht
jk R en het Rode Kruis op de hoogte gebracht. De kampen
len worden geleid door Besim £eku, een broer van generaal
£eku, de bevelhebber van het tot Kosovo Beschermings-
s omgevormde UQK. Een woordvoerster van het VN-be-'
'iccir in Kosovo zei gisteren dat er tot dusver geen bewijzen zijn
n|e nden voor het bestaan van de kampen. Agim Qeku ontken-
genover de Servische zender B2-92 het bestaan van de ge-
ive lenissen.
40
ji rkse activist Birdal zit weer vast
<a« De bekende Turkse mensenrechtenactivist Arkan
9il heeft zich gisteren weer gemeld bij een gevangenis in de
dstad Ankara om de resterende tijd van de celstraf uit te
die hem in oktober 1998 werd opgelegd. Afgelopen week
de Birdal nog een verzoek in om wegens medische gronden
[erug te hoeven naar de gevangenis. Hij zou niet genoeg
van een mislukte moordaanslag in 1998. Hij werd
ids door zes kogels in borst en benen geraakt, toen natio-
ten zijn kantoor bestormden. Birdal werd in oktober 1998
Ic 50 ger beroep veroordeeld tot een jaar cel wegens 'opruiing
Ai ;t aanzetten tot haat en vijandschap'. De activist pleit naar
i zeggen alleen voor een vreedzame oplossing van de strijd
le Koerdische Arbeiderspartij PKK.
jemec'
1.24
ten herhaald na vergaan Erika
ijk heeft geen enkele les
r^J|cen uit de grote oliever-
op de Bretonse kust in
oor de tanker Amoco Ca-
innen die toen zijn opge-
ilijken papieren tijgers te
at is het oordeel van de
e Franse Sociaal-Econo-
i Raad, in een gisteren
lar gemaakt rapport over
r lief! ;ente drama met de tan-
heeft goed gewerkt, al-
CES. Het inschakelen
oedwillende vrijwilligers
ifdfis en er stonden onvol-
middelen klaar om de
ïg aan te pakken. De in-
Ri leger- en overheids-
n en het inschakelen
vervuiler, de oliemaat-
ij TotalFina, ging even-
lals het zou moeten. De
Erika zonk in december
j iet als de Amoco Cadiz,
j I Bretonse kust. Door de
'GalileoEuropees antwoord o p GPS van de Verenigde Staten en Russische variant Glonass
De Europese Unie onderzoekt of het g< ïplande satelliet
navigatiesysteem Galileo ook voor mili taire doeleinden
gebruikt kan worden. In dit geval krijgt 1 Europa de moge
lijkheid op eigen kracht precisiebomm en te gooien. De
kosten voor het lanceren van de benod igde 16 tot 21 sa
tellieten bedragen circa 6,6 miljard guld en.
brussel marc peeperkorn
correspondent
Galileo was aanvankelijk alleen
bedoeld om het weg-, water- en
luchtverkeer snel en efficiënt
langs files en blokkades te lei
den. Het i s tevens een ideaal
hulpmidde I voor elektronische
tolheffing en een wapen voor
de politie tegen smokkelaars.
Galileo is daarmee het Europe
se antwoo'rd op het GPS (Global
Positionim g System) van de Ver
enigde Staten en de Russische
variant Glonass.
De Kosovo-oorlog zwengelde
het debat aan over de militaire
mogelijkheden van Galileo. De
bombardementen die de NAVO
bijna drie maanden lang op
Servische doelen uitvoerde, wa
ren immers geheel afhankelijk
van de inlichtingen uit de VS.
Ook het recente besluit van de
EU-regeringsleiders om in 2003
een Europese interventiemacht
paraat te hebben, noopt tot mi
litaire navigatiemiddelen.
De EU-transportministers
willen snel duidelijkheid over
de nieuwe kansen die Galileo
biedt. Zij vroegen gisteren de
Europese Commissie, het dage
lijks bestuur van de Europese
Unie, een overzicht van de kos
ten en de baten van een even
tueel militair gebruik van de sa
tellieten. „Wij krijgen steeds
sterkere aanwijzingen over de
defensiedoeleinden van Galileo.
Daarom is snel opheldering
vereist", aldus minister Nete
lenbos (verkeer) na afloop van
ontmoeting met haar collega's.
De Europese defensieministers
hebben zich nog niet over de
kwestie uitgelaten.
Op dit moment gebruiken re
geringen, bedrijven en burgers
in Europa het Amerikaanse
GPS. De VS spelen uit nationale
veiligheidsoverwegingen de ge
gevens aan hun klanten door
met een marge van een tiental
meters. „Je kunt er geen kruis
raket mee programmeren",
waarschuwt een diplomaat. De
Amerikanen zelf hebben infor
matie tot op de 10 centimeter
nauwkeurig. Nadeel voor de EU
is verder dat Washington des
gewenst GPS tijdelijk uit kan
schakelen, zoals tijdens de
Golfoorlog bleek.
Galileo zou de EU op eigen
benen en gelijk niveau tegen
over de VS plaatsen. Netelen
bos benadrukte dat de lance
ring van de satellieten tevens
van groot belang is voor de ont
wikkeling van nieuwe technolo-
giën. Rusland is zeer geïnteres
seerd in deelname aan het EU-
systeem. De lidstaten twijfelen
over de reikwijdte van de sa
menwerking met Moskou.
Boekarest Oproerpolitie in de Roemeense hoofdstad Boekarest houdt toezicht op een demonstratie van zo'n duizend blinden. Zij zijn boos op de regering, die onlangs besloot een
extra invaliditeitsoelage van 25 tot 50 gulden per maand te schrappen. Ook moeten blinden en andere gehandicapten in het straatarme land voortaan hun eigen medicijnen betalen.
FOTO AP VADIM GHIRDA
geneve bob kroon
correspondent
In de strijd tegen malaria gloort eindi slijk hoop,
dankzij nieuwe samenwerking tussei de Wereld
Gezondheidorganisatie (WHO) en defarmaceuti
sche multinationals, 's Werelds ouds te en be
ruchtste tropische ziekte infecteert ja iarlijks 300
miljoen mensen, van wie er 3 miljoei sterven.
Door inenting zijn polio en pokken v olledig be
dwongen, maar voor malaria is er on danks inves
teringen van honderden miljoenen d lollars nog
steeds geen werkzaam vaccin. Daar 1 ijkt nu uit
zicht op, al zal het nog jaren duren v oordat het
eindoffensief tegen de schier onover winnelijke
malariaparasiet 'plasmodium falcip< irum', kan
worden ingezet.
Dankzij nieuwe 'wondermiddelen' v erklaarde de
WHO in de jaren zestig malaria prak üsch tot ver
leden tijd. Begrijpelijk maar voorbari ig. Want
door het verbod op effectieve, maar .milieube-
schadigende insecticiden als DDT en de toene
mende immuniteit van de malariap.uasiet tegen
het medische arsenaal maakt de 'geu.el van de
tropen' tegenwoordig meer slachtoffers dan ooit
tevoren. Met de mobiliteit van de wereldbevol
king is bovendien ook de 'anopheles aedi', de
malariamuskiet, reislustiger gewordt ;n. Het
spookbeeld van malaria in gematigd e klimaatzo
nes, Nederland niet uitgezonderd, di Demt weer
op.
Uit een van 's werelds best toegerust medisch
onderzoekscentra, het Center for Dis ease Control
(CDC) in het Amerikaanse Atlanta, k omen nu
hoopgevende berichten over een experimenteel
vaccin. Volgens Health Horizons, het periodiek
van farmaceutische multinationals, wordt daar
gewerkt aan een biogenetisch wapen dat de pa
rasiet in al zijn gedaanteverwisselingen de baas
kan. De parasiet is namelijk 'een grootmeester in
metamorfose,' aldus Health Horizons.
Eenmaal in het menselijk lichaam gebracht door
de beet van een besmette muskiet, ontwikkelt het
'plasmodium falciparum' zich in de lever, dringt
vervolgens rode bloedlichaampjes binnen en ver
menigvuldigt zich daar. Dit gebeurt in vier stadia,
met steeds nieuwe genen en beschermende ei
witten. Ons afweersysteem komt tegen een van
deze verschijningsvormen in het geweer, maar
reageert niet op de overige drie. Het resultaat is,
dat de parasiet zich in steeds nieuwe 'jasjes'
voortplant, met alle rampzalige gevolgen van
dien.
Virologen van het CDC hebben nu DNA-frag-
menten van de parasiet met de bijbehorende
epitopen (eiwituitsteeksels) gecodeerd. Hieruit is
een synthetisch gen geconstrueerd van 21 frag
menten, dat alle vier mutatievormen van de pa
rasiet omvat. Op basis hiervan is een gecompli
ceerd eiwit samengesteld, waarmee konijnen zijn
gevaccineerd. Deze proefkonijnen produceerden
tot blijde verrassing van het CDC-team prompt
afweerstoffen tegen alle verschijningsvormen van
de parasiet.
Binnenkort begint men met proeven op apen, en
als die goed verlopen wordt aan klinische experi
menten met mensen gedacht. De verwachting is
dat dit proces nog wel een jaar of vijf duurt.
MOSKOU Rtr-DPA
De Russische interim-president
Vladimir Poetin heeft gisteren
een begin gemaakt met het sa
menstellen van zijn toekomsti
ge kabinet. Na zijn beëdiging in
mei wil hij vice-premier en mi
nister van financiën Kasjanov
benoemen als nieuwe premier.
Het Kremlin maakte ook be
kend dat de president Sergejev
als minister van defensie zal
handhaven. Poetin, die zondag
de presidentsverkiezingen won,
had eerder verklaard pas na zijn
beëdiging in mei de nieuwe re
geringsploeg bekend te maken.
Het besluit om Sergejev aan
te houden, is verrassend. Waar
nemers verwachtten dat Poetin
hem zou inruilen voor een jon
gere generaal of zelfs een bur
ger. Sergejev bereikte twee jaar
geleden al de pensioenleeftijd
van zestig jaar.
Dutchbatter:
den haag «anp
Onder de mannen die in 1995
Srebrenica onder de voet lie
pen, waren ook militairen in
Bosnisch-Kroatische unifor
men. Dit zei de Nederlandse
korporaal David Vaasen giste
ren voor het Joegoslavië-tribu-
naal, tot veler verrassing. Vaas-
en zei dat hij mannen met de
letters 'HVO' op hun uniform
had gezien.
De rechter wees hem erop
dat dat de afkorting voor de
Bosnisch-Kroatische militie is,
terwijl de moslimenclave toch
werd veroverd door de Bosni
sche Serviërs. Vaasen wist het
echter zeker. De Dutchbatters
hadden immers geleerd de ver
schillende uniformen te onder
scheiden.
Op het moment van de val
van de moslimenclave waren
de Bosnische Kroaten echter
officieel de bondgenoten van
de Bosnische moslims tegen de
Serviërs.
Het was de tweede dag van
de getuigenis van Vaasen in de
genocidezaak tegen de Bos-
nisch-Servische generaal Krstic.
De korporaal vertelde hoe hij
op 14 juli voor het laatst het in
middels verlaten Srebrenica be
zocht. De Nederlanders zaten
toen al in hun basis Potocari,
maar wilden nog wat uitrusting
ophalen in de stad.
„Ik zag verschrikkelijke din
gen", aldus Vaasen. Op weg
naar de stad zag hij veel lijken,
vooral van ouderen. Op de
markt in Srebrenica zelf lagen
ook overal doden en lichaams
delen. „Veertig of vijftig lijken
van burgers, de meesten vrou
wen en kinderen, maar weinig
mannen." Zijn getuigenis werd
Vaasen even te veel.
De volgende Nederlandse ge
tuige, voor zijn eigen bescher
ming aangeduid als 'F.', was
gisteren de eerste Dutchbatter
die Krstic in de rechtszaal iden
tificeerde.
De doorgaans rustige gene
raal begon daarop te malen met
zijn kaken en zijn handen te
wringen. 'F' liet vervolgens fo
to's van lijken zien die hij 'met
gevaar voor eigen leven' heeft
gemaakt bij Potocari.
LONDEN HARM HARKEMA
CORRESPONDENT
James Bond maakt natuurlijk
nooit fouten. Dat kan van de
echte geheim agenten bij de
Britse geheime diensten MI5
en MI6 steeds minder worden
gezegd. Opnieuw werd giste
ren bekend dat een spion op
uitermate klunzige wijze ge
heime informatie is kwijtge
raakt
Vorige week bleek al dat een
agent van de binnenlandse in
lichtingendienst MI5 begin
maart op het Londense sta
tion Paddington van een
draagbare computer was be
roofd. Op die laptop stond -
gecodeerde - zeer geheime
informatie over het terrorisme
in Noord-Ierland. Ondanks
een uitgebreide zoekactie is
het ding nog weg.
De dienst maakte bekend de
procedures onmiddellijk te
hebben aangescherpt. Die
maatregel kwam echter een
dag te laat voor een spion van
MI6, de buitenlandse geheime
dienst. The Sun onthulde gis
teren dat hij op 3 maart stom
dronken werd in een pub, met
een taxi naar huis reed en de
volgende dag ontdekte dat hij
zijn laptop was vergeten.
Ook dat ding met geheime
informatie is nog niet terugge
vonden. Het ministerie van
buitenlandse zaken bevestig
de het incident gistermiddag.
Via een advertentie was tever
geefs een geldbedrag beloofd
voor de 'eerlijke vinder'. De
regering laat inmiddels naar
beide zaken een onderzoek
instellen.
ramp met de Erika raakten dui
zenden vogels met olie be
smeurd.
De vervuiling met olie van de
Erika óp de kust zelf vond veel
noordelijker plaats dan voor
speld. Daar waren geen maatre
gelen genomen, en de weinige
beschermende rubberen 'wor
sten' waarover Frankrijk be
schikte, waren gelegd voor ha
vens en kusten waar niets ge
beurde.
De ergste kritiek geldt de
sinds 1978 opgestelde plannen
voor de bescherming van de
kust. Daar bleek niets van te
kloppen. Gemeentes moesten
improviseren, en zelf schop
pen, oliekleding en vuilniszak
ken aanschaffen om in de eer
ste' nood te voorzien. Bij zes
overheidsinstellingen: prefectu
ren, gemeentes, maritieme au
toriteiten, rijkswaterstaat, regio
besturen en de staat zelf, wist
niemand wie wat moest doen.
londen harm harkema
correspondent
Directeur Brian Watson van de zwaa r
bekritiseerde nucleaire opwerkingsf; i-
briek bij het Britse Sellafield heeft he t
gisteren toegegeven: de toekomst vo or
zijn fabriek ziet er niet rooskleurig ui t.
Het is een volstrekt nieuw geluid. Or i-
danks alle blunders, nucleaire lekkei
schendingen van veiligheidsprotoco I-
len en bijna-rampen in en rond deze -
in de woorden van de milieubewe
ging - 'vuilnisbak van de wereld',
kwam er steeds een geruststellend ge,-
luid: ga rustig slapen, er is niets aan c le
hand.
Sellafield, gerund door het staatsbe
drijf BNFL, opende de deuren in 194 '7,
toen de plutoniumproductie voor een
Britse atoombom begon. Het complex
heette toen nog Windscale. Het gehei
me karakter van het project was er dttï-
bet aan dat er een aantal jaren niets
over de fabriek naar buiten kwam.
Maar dat veranderde in 1957. Er brak
brand uit in een van de twee reacto
ren, waarbij zó veel radioactiviteit vrij
kwam dat het ongeluk vermoedelijk
tot nu toe het ernstigste in de westerse
wereld is geweest. Zo zou er vele ma
len meer radioactieve straling zijn ont
snapt dan bij het beruchte kernonge
luk in het Amerikaanse Harrisburg, ja
ren later. Hoewel de Britse regering de
verkoop van melk uit de omgeving ge
durende enkele weken verbood, deed
zij er verder allqs aan de ernst van het
ongeluk te bagatelliseren.
Een voortdurend aantal radioactieve
lekken leidde er toe dat Windscale op
een geven ogenblik zó'n onomkeer
baar negatieve klank had gekregen dat
het complex begin jaren tachtig werd
omgedoopt in Sellafield. Het bleek ou
de wijn in een nieuwe zak. Sellafield
kwam vrijwel elk jaar wel een paar keer
in het nieuws met een ongelukje hier
en een evacuatie daar. Nucleair afval
van Sellafield zou hebben geleid tot
verhoogde concentraties radioactivi
teit in de Ierse zee, de Noordzee en de
Atlantische Ocaan. Zo zou de stof
technetium, afkomstig van Sellafield,
zijn aangetroffen in vis voor de Noorse
kust.
Ondanks alle kritiek besloot de Britse
regering in 1978 tot de bouw van een
omstreden opwerkingsfabriek voor
nucleair afval op het terrein. Met
Frankrijk en Japan bleken de Britten
de enigen die er brood in zagen. De
Amerikanen bijvoorbeeld zagen al
vroeg in dat opwerking een proces met
meer minnen dan plussen is, en kozen
voor opslag van kernafval, in plaats
van recycling.
In Japan bestaan plannen Voor de
bouw van zo'n fabriek, maar die heb
ben al jaren vertraging opgelopen. In
Frankrijk maken inmiddels verschei
dene kerncentrales gebruik van in La
Hague (Normandië) opgewerkte MOX-
korrels, waarin onder andere 's we
relds meest giftige goedje, plutonium,
is verwerkt.
De enige andere opwerkingsfabriek ter
wereld is Sellafield. De Britten hebben
contracten met 34 kerncentrales in
verschillende landen (waarvan Dode-
waard in Nederland een kleintje is)
voor de recycling van hun kernafval
tot hoogradioactief afval, verse urani-
umstaven en MOX-korrels. De waarde
van die contracten beloopt zo'n veer
tig miljard gulden.
De zwaarste klap kwam begin dit jaar,
toen bleek dat in Sellafield geknoeid
was met veiligheidsdocumenten bij
een zending uraniumstaven en MOX
voor Japan. Net alleen Japan, maar
ook Duitsland, Zwitserland, en Zwe
den besloten geen afval meer ter ver
werking naar de fabriek te sturen. Af
gelopen weekeinde werd ook nog eens
bekend dat een saboteur onder het
personeel draden van een robotarm
heeft doorgeknipt.
En maandag maakten de ministers van
milieu van Ierland en Denemarken be
kend dat zij deze zomer, op grond van
een ook door Groot-Brittannië onder
tekend verdrag dat de beperking van
radioactieve lozingen regelt, sluiting
van de opwerkingsfabriek in Sellafield
zullen eisen, omdat die niet aan de ei
sen voldoet.
Mogelijk hoeft het niet zo ver te ko
men. Steeds sterker worden de ge
ruchten dat ook de regering-Blair meer
dan genoeg heeft van alle ellende en
overweegt de twee opwerkingseenhe-
den te ontmantelen. De functie van
Sellafield zou in dat geval beperkt blij
ven tot opslagplaats voor kernafval.
Twee maanden heeft BNFL van de re
gering de tijd gekregen de tent schoon
te vegen en weer geloofwaardig te
worden voor de contractpartners.
Maar er is vrijwel niemand meer die
gelooft dat dat zal lukken. „We houden
met alle opties rekening," zei gisteren
Sellafield-directeur Watson veelbete
kenend.
