Expositie van meester Haagse School
'Tegenwoordig
moetje kunnen
zien wat het is'
'We hebben niks om voor te leven'
Cultuur Kunst
ECTOR: SALUTE'
Staalkaart iicr klaaaiffertt
IÏKIvUR
gestolen Oscars teruggevonden
anceles De gestolen Oscars zijn maandag teruggevonden
ïeen vuilnisbak in de Koreaanse wijk van Los Angeles. De
ipenbare aanklager van Los Angeles heeft inmiddels een man
angeklaagd die wordt verdacht van de diefstal van de 55 ver-
lulde beeldjes. De tweede verdachte werd vrijgelaten omdat er
mvoldoende bewijzen zouden zijn voor zijn betrokkenheid bij
Ie diefstal. De beeldjes, die aanstaande zondag tijdens de Os-
aruitreiking in Hollywood worden vergeven aan de filmindu-
trie, verdwenen vorige week op weg van de fabriek naar Holly-
food. FOTO FOTO AP/DAMIEN DOVARGANES
ichrijfster Jackie Lourens overleden
iphen De detectiveschrijfster Jackie Lourens is vrijdag op 79-
«rige leeftijd in haar woonplaats Alphen aan den Rijn overle-
en. Jackie Lourens schreef in haar loopbaan van ruim 20 jaar
detectives waarin politie-inspecteur Erik Jager steeds de ware
ledracht van een misdrijf weet te achterhalen. De verhalen
pelen zich steevast af tegen de achtergrond van de plaats
:astellum'. Hoewel ze de plaats nooit letterlijk noemde, is Al-
hen in de omschreven pleinen, gebouwen en straten duidelijk
erkenbaar. Lourens begon met het vertalen van Amerikaanse
oeken, later schreef ze korte verhalen voor dagbladen en tijd-
chriften. Op haar vijftigste kreeg ze naar aanleiding van het
erschijnen van haar debuut 'Ze kunnen het niet laten' de Fon-
jnprijs voor jonge schrijvers. Haar meest succesvolle boek is
IVas de kat getuige?' Hiervan zijn in de voormalig Sovjet Unie
en half miljoen exemplaren van verkocht. Lourens wordt van-
in het Leidse crematorium Rhijnhof gecremeerd.
fieuwe voorzitter Exultate Deo
ipen De Cristelijke Oratorium Vereniging Exultate Deo in
oorschoten heeft een nieuwe voorzitter, M. Nuijten, en een
lieuwe peningmeester, W. Prins. Mevrouw Nuijten neemt het
okje over van de opgestapte voorzitter P. de Jonge, na een
onflict over een omstreden nieuwjaarstoespraak van dirigent
van Marion. Dat conflict verdeelde het koor. Exultate Deo
gisteravond haar jaarlijkse ledenvergaderiing die door on-
iveer 60 van de 80 leden is bezocht. Secretaris van het bestuur
B. Smits-van Ooijen en tweede secretaris A. Westhoek. De
ireniging is nog op zoek naar een tweede penningmeester,
uijten wil nog niks zeggen over de afloop van het conflict dat
toe leidde dat een aantal leden opstapte. „Daar is de tijd nog
iet rijp voor. We zijn nog steeds bezig de zaken netjes op een
jte zetten."
Iratis busreis naar opera Peter Grimes
jDEN_i De Nationale Reisopera geeft op 4 april in het Lucent
anstheater in Den Haag een uitvoering van de opera 'Peter
rimes' van Benjamin Britten. K&O Leiden verkoopt tot 28
aart kaarten voor deze voorstelling en zorgt bovendien voor
atis busvervoer naar Den Haag. Als voorbereiding op de opera
audt musicoloog Noël van Heusden op 31 maart een lezing
i aarin hij ingaat op het ontstaan, de teksten, de structuur, en
stijlkenmerken van 'Peter Grimes'. De lezing is in de K&O ka-
ilzaal en begint om 19.30 uur.
De klassieke oudheid is dit jaar het thema van de
boekenweek. Literair medewerker Nop Maas tipt
elke dag een boek uit het enorme aanbod.
Goedkoop inhalen
rzoi n opvallend aspect van deze boekenweek is dat er nogal wat
1"I1* rdrukken van hoogwaardige vertalingen in de boekwinkel lig-
iatm n. De lezer kan zo met goedkope pockets en paperbacks in-
len wat hij zich de afgelopen jaren - ten onrechte - liet ont-
1 ïn. Het verdient aanbeveling om ook een blik te werpen in
(assortiment van De Slegte, waar een aantal fraaie klassieken
V or bijna niets te koop ligt (een drietal titels van Apuleius bij-
W orbeeld).
n pareltje dat men daar aantreft is het bundeltje Karakter-
flA ketsen van Theophrastos (een leerling van Aristoteles die leef-
Hjvan 370-287 voor Christus). Na ruim tweeduizend jaar zijn
^Hdoor hem geschetste typen onverminderd actueel gebleven,
^■tkost mij tenminste geen enkele moeite voorbeelden te vin-
^van de pedante kwast, de blaaskaak, de regent, de nurks en
(burgermannetje. En wie weet herken ik me zelf wel in de
ikerpit.
e heeft in zijn omgeving niet één of meer exemplaren van 'de
-1 amneus': 'Een zwamneus gaat, om maar iets te noemen, pal
ast een onbekende zitten, hemelt eerst 2ijn eigen vrouw op,
telt daarna uitentreuren de droom van afgelopen nacht en
- spreekt vervolgens uitvoerig ieder gerecht dat hij heeft gege-
\ji l Het is een aardig spelletje om bij alle dertig typeringen een
jn£l{i )dem voorbeeld te zoeken. De profiteur, de fantast en de bet-
i opw ter weet ik al, maar ik zoek nog naar een vlerk. Die beschrijft
rif® eophrastos als volgt:
1 ivoorbeeld: als een vlerk fatsoenlijke vrouwen tegenkomt, trekt
zijn jas op om zijn geslachtsdelen te laten zien. In het theater
ift hij doorkloppen als anderen al zijn opgehouden: hij fluit
spelers uit, terwijl de rest er juist met plezier naar kijkt. Wa-
en en| ,r ^et pUbliek stfi boert hij met opgericht hoofd zó luid dat
toeschouwers wel naar hem moeten omkijken,
nneer het op de markt erg druk is, zie je hem bij de kramen
in waar noten, mirtebessen of bosvruchten te koop zijn; daar
igt hij rond en proeft overal wat van, terwijl hij de koopman
de praat houdt. In een gezelschap noemt hij iemand, die hij
'elijlcs kent, bij zijn naam.Ziet hij dat iemand haast heeft,
i vraagt hij hem nog even te blijven. Wanneer je een belang-
'proces hebt verloren en de rechtszaal verlaat, komt hij op je
im je geluk te wensen.
w (eophrastos, 'Karakterschetsen'. Ingeleid, vertaald en van
ti (tekeningen voorzien door Hein L. van Dolen. Athenaeum -
!ak van Gennep, voor 9,95 te koop bij De Slegte)
Schrijfster Doeschka Meijsing in Leiden
leiden susanne lammers
Haar nieuwste boek is overwegend jui
chend ontvangen. Met een ondertoon van
ironie geeft Doeschka Meijsing de stand
van 'De tweede man' in diverse top-tiens
en de kijkcijfers van de tv-programma's
waarin ze te gast was. Dat doet ze in de
Leidse boekhandel Kooyker Ginsberg waar
ze gisteravond was voor een lezing over
haar nieuwste boek.
'De tweede man' sluit helemaal aan bij
het thema van de boekenweek: het gaat
over een classicus, over Alexander de Gro
te, over Hellenisme versus Christendom.
Maar het gaat ook over je plaats in de we
reld en je blik óp die wereld. Meijsing be
gint haar praatje met een korte geschiede
nis van haar schrijverschap - van Revisor-
-auteur met een voorliefde voor het spelen
van een literair spel met de lezer, dat wat
haar betreft zijn toppunt bereikte in haar
roman 'Utopia', tot een schrijver met 'meer
mens en hartstocht', waarvan 'De beproe
ving' (uit 1988) de eerste poging was. Een
'sonate', noemt ze de vorm van dat boek en
de drie die daar op volgden.
Ze karakteriseert deze vier met 'het ver
raad van de liefde en het verraad van de
vriendschap'. Over het verraad, het misluk
ken van vriendschap gaat ook 'De tweede
man'. Dit boek vergelijkt ze met een symfo
nie, een fuga zelfs. Het boek bestaat uit ver
schillende melodie-lijnen. „Het geeft tege
lijk een filosofie, nee dat is een te zwaar
woord, een blik op de Westerse samenle
ving."
Meijsing vertelt over haar boek en illu
streert nu en dan door een passage voor te
lezen, helder en een tikje afstandelijk. Ze
praat alsof ze biograaf is, niet schrijver.
Haar personages zijn personen geworden.
Dat komt ook een beetje door haar ver
strooidheid. Als ze vindt dat haar samen
vatting af is, zegt ze: „Dat is zo'n beetje het
einde." Om er dan verschrikt aan toe te
voegen: „Niet een beetje; het einde!"
Daarna worden, aan de hand van vragen
uit het publiek, haar drijfveren voor het
schrijven van het boek wat duidelijker.
Meijsing ziet de ondergang van het indivi
du en de Westerse beschaving helder voor
zich. „Wij hebben niks om voor te leven in
het Westen." We zijn het verband kwijt,
hebben geen alomvattend wereldbeeld
meer, zijn onze (klassieke) geschiedenis
vergeten, ontberen een fundament en een
doel in het leven, vindt ze. In het voorbij
gaan geeft de schrijfster zelf een voorbeeld
van de onbekendheid met de geschiedenis
door de beeldenstorm in 1648 te dateren
(1566). En in haar hekel aan de apostel
Paulus overdrijft ze het monotheïtische ka
rakter van de Joodse godsdienst.
Als mogelijke oplossing voor de stuur
loosheid van het losgeslagen Westerse indi
vidu pleit ze vervolgens voor 'open ogen
om de enorme rijkdom om je heen te kun
nen zien'. Ze besluit de avond met een
fragment uit 'De tweede man', een luister
rijke beschrijving waaruit in elk geval blijkt
dat Meijsing zowel ogen als 'een pen' heeft.
Neonazi's beschuldigd van
diefstal steen Van der Lubbe
berlijn anp
De Berlijnse gedenksteen
voor de Nederlandse com
munist Marinus van der Lub
be is vrijwel zeker door neo
nazi's of andere extreem
rechtse personen gestolen.
Dat is de stellige overtuiging
van de Duitse contactman
van de Nederlands-Leidse
stichting 'Een Graf Voor Ma
rinus Van der Lubbe'.
„Het wordt met de dag
waarschijnlijker dat de dief
stal het werk van uiterst
rechtse kringen was", aldus
de Berlijnse representant
Gerhard Brack gisteravond.
Aanvankelijk gingen de ver
denkingen ook richting
kunsthandel. „Maar na de
publiciteit is de steen prak
tisch onverkoopbaar. En als
links-radicalen de steen had
den ontvreemd, zouden zij
het gedenkteken al lang voor
een of andere actie hebben
gebruikt", stelt Brack vast.
Hij acht de kans steeds klei
ner dat het monument nog
opduikt.
De stichting reageert op
een artikel in het Berlijnse
blad Scheinschlag dat als
eerste openlijk een neonazis-
tische achtergrond vermoedt.
De steen bleek op zaterdag
11 maart, twee weken na de
plaatsing, spoorloos te zijn
verdwenen. Het tijdschrift
wijst erop dat die dag in Ber
lijn een demonstratie van de
extreem-rechtse partij NPD
plaatshad.
Ondanks de diefstal verga
dert een speciale commissie
van het parlement deze week
over het verzoek om de steen
bij de Rijksdag te installeren.
Weissenbruch: 'Licht en lucht, dat is de kunst!'
'Wat is schilderen?', vraagt
de kunstenaar J.H. Weis
senbruch zich op 75-jarige
leeftijd nog altijd af. Het
Haags Gemeentemuseum
toont tot en met 21 mei
een overzicht van een
Haagse School-schilder die
als geen ander met de na
tuur worstelde. En ervan
genoot.
den haag coos versteeg
Het moet een vriendelijk man
zijn geweest, Jan Hendrik Weis
senbruch. Als hij op zijn talloze
wandelingen iemand tegen
kwam, groette hij met een ücht
overdreven 'Bonjour', waarbij
hij de 'rrr' extra lang liet rollen.
'De vrolijke Weiss' noemden
zijn vrienden en collega's hem.
Zelfs het feit dat erkenning in
eigen land zo lang voor hem
uitbleef - terwijl Jozef Israëls,
Anton Mauve en Hendrik Wil
lem Mesdag wel furore maak
ten - deerde hem niet. Zijn lief
de voor de natuur en het plezier
die natuur te schilderen deden
hem altijd zijn goede humeur
bewaren. Waar Paul Gabriël en
Matthijs Maris zich wentelden
in zelfbeklag, bleef Weissen
bruch gewoon 'de vrolijke
Weiss', die zich mateloos kon
verheugen in een fraaie wol
kenlucht, de lichtweerkaatsing
op de vaart of de oneindige
wijdheid van het landschap.
Een optimisme dat uiteinde
lijk werd beloond. Want op la
tere leeftijd zijn hpt niet louter
Engelsen, Canadezen en Ameri
kanen die zijn polderland
schappen en strandgezichten
kopen. Naast de Nederlandse
musea hebben dan ook Neder
landse verzamelaars ontdekt
dat de Haagse school waar
schijnlijk geen groter meester
over licht en lucht kent dan
Weissenbruch.
„Licht en lucht, dat is de
kunst!", zei hij zelf. „Ik kan in
Te noorden bij Nieuwkoop', heet dit schilderij van Weissenbruch dat in het Haagse gemeentemuseum te zien is, samen met 120 andere werken.
FOTO FRANK VAN ROSSUM/WFA
m'n schilderijen, vooral in de
luchten, nooit licht genoeg
brengen. Soms lukt het me,
soms niet. Dan schei ik er uit,
steek een pijpje op en ga wat
lummelen of in mijn tuin wan
delen. Kom ik terug, dan pro
beer ik weer, en nog eens, tot ik
het heb. De lucht op een schil
derij, dat is een ding! Een
hoofdzaak! Lucht en licht zijn
de groote toovenaars."
Deze uitspraak is ontleend
aan een anoniem artikel, geda
teerd 14 juni 1899, in de catalo
gus van Weissenbruchs over
zichtstentoonstelling bij de Am
sterdamse kunsthandel Frans
Buffa Zonen. Het is een be
langrijke bron van informatie
over Weissenbruch, omdat de
kunstenaar - dan bijna 75 jaar
oud - zelf aan het woord komt;
in een tijd dat het kunste
naarsinterview nog alles behal
ve gebruikelijk was. De scriben
ten van de catalogus bij de hui
dige tentoonstelling maken er
dankbaar gebruik van.
„Als het stormt en regent, als
het dondert en bliksemt ben ik
in mijn element. De natuur
moet men in werking zien. Dan
buiten, trek ik mijn jekker aan,
steek mijn voeten in klompen,
zet een soort hoed op en ga
marsch. Als de buien bedaren,
met houtskool of zwartkrijt een
krabbel gemaakt, om vast te
houden wat je ziet. Bij het uit
werken komt toon en kleur
vanzelf in herinnering."
Weissenbruch maakt ondub
belzinnig duidelijk hoe hij
werkt. Niet alleen hoe de grilli
ge, weerbarstige natuur hem
creatief bij de hand neemt,
maar ook hoe hij in de buiten
lucht slechts schetsen maakt.
Het echte schilderwerk ge
schiedt pas later, in het atelier.
Van Gelder heeft gepoogd in
zijn studie wat meer te weten te
komen over de jeugd van Weis
senbruch. Maar heel veel toe
voegen dan dat hij op 19 juni
1824 in Den Haag werd gebo
ren en in de Kazernestraat 112
opgroeide als zoon van een kok,
die in zijn vrije tijd schilderde,
doet Van Gelder ook niet. Nou
ja, natuurlijk verzuimt de mu
seumdirecteur niet op te mer
ken dat Weissenbruch uit een
kunstzinnige familie komt: de
neven Jan, Frederik Hendrik en
Isaac, de jongere broer Frederik
Johan en oom Daniël waren
Vader en zoon De Ru: Kunst Ko
leiden silvan schoonhoven
Vader en zoon De Ru leveren
kunst aan bedrijven. Hun twee
mansbedrijfje Kunst Ko spe
cialiseert zich in het maken van
acrylschilderijen die passen bij
de sfeer van het bedrijf en de
vormgeving van het kantoor
pand. Vaak gaat het om grote
formaten en werken de kunste
naars samen met de architect
van het gebouw. Peter de Ru:
„Bedrijven kiezen steeds vaker
voor een totaalinrichting van
hun kantoor."
In het lichte en vierkante ate
lier van vader en zoon De Ru,
nabij De Lakenhal, staan grote
doeken in slagorde opgesteld.
De ondernemers in kunst zijn
momenteel aan het werk met
een blauw doek voor de Am
sterdamse AEX: Ervoor, op een
ezel staat een miniatuur van de
afbeelding. Op basis van deze
miniaturen overlegt Kunst Ko
met het betrokken bedrijf over
het gewenste eindresultaat. In
tegenstelling tot wat misschien
te verwachten is krijgen de kun
stenaars alle vrijheid. Peter:
„Mensen denken vaak dat je
met handen en voeten vastzit
aan de huisstijl als je in op
dracht werkt voor bedrijven.
Dat je met allerlei pr-mensen
moet gaan onderhandelen over
wat wel kan en wat niet. Maar
zelf hebben we dat nog niet
meegemaakt, zelfs niet bij een
grote opdrachtgever als KP-
MG."
Sven: Als het toevallig zo
uitkomt kunnen we de ldeur
van de huisstijl in het schilderij
opnemen maar we krijgen ook
wel eens het verzoek om het
bedrijfslogo in de voorstelling
te verwerken. Dat doen we dan
weer niet. Het blijft een kunst
werk."
De doeken in het atelier dra
gen onwerkelijke voorstellin
gen, luchten en landschappen
in fel acryl en een collage van
beeldelementen. Vogel?, drup
pels, monden; vissen en wol
ken. Een eenhoorn met een
klok in de oogkas en een men
hir als hoorn. Hier daar duikt
zelf een week horloge van Dali
op. Voor KPMG maakte Kunst
Ko een zeegezicht dat in
tweeën is gezaagd. Peter: „Het
is een gigantisch bedrijf dat
Sven en Peter de Ru: „We werken op basis van gelijkheid."
groeit en bloeit. De architect
van hun kantoor wilde dat de
buitenwereld doorwerkte naar
binnen toe. Vandaar een zee,
waarin tulpenbollen dreven.
Die tulpen liepen door op de
muren."
Sven: „Bedrijven kiezen te
genwoordig toch vooral voor
realistische kunst aan de mu
ren. Vroeger kon het niet ab
stract genoeg zijn, maar tegen
woordig moet je kunnen zien
wat het is." Volgens eigen zeg
gen houden de twee onderne
mers er niet van om buiten een
landschapje te schilderen. Lie
ver kiezen ze voor de spanning
tussen een abstracte achter
grond en realistische beeldele
menten op de voorgrond zodat
een surreële sfeer ontstaat.
Bij de meeste opdrachtgevers
blijft het niet bij één doekje in
de ontvangsthal. Door het hele
gebouw moet kunst hangen zo
dat de doeken in verband staan
met elkaar. Sven: „De architect
zet het gebouw ook niet neer
met de gedachte: kom, ik zet nu
de eerste verdieping neer en
volgend bouw ik daar wel weer
iets anders bovenop."
Vader Peter de Ru zit al lang
FOTO HIELCO KUIPERS
in het vak. Afkomstig uit de
bouw leerde hij zichzelf het
kunstenaarsvak aan. Sven deed
een opleiding typografie en gra
fisch ontwerpen. Nadat hij een
tijdje in de reclame had gewerkt
ging hij zijn vader helpen die
het vele werk niet meer in zijn
eentje kon realiseren. Nu wer
ken ze fulltime samen. En dat
op basis van gelijkheid. Sven:
„Het is niet zo dat ik bij mijn
vader in de leer ben. Maar tech
nisch kan ik nog wel wat van
hem opsteken; hij is hier al vijf
tien jaar langer mee bezig dan
ik."
ook bepaald getalenteerde kun
stenaars.
In het genoemde vraagge
sprek uit 1899 echter vertelt
Weissenbruch zelf hoe hij als
jonge jongen in de musea de
oude Hollandse meesters be
studeerde en van hen heeft ge
leerd naar de natuur te kijken.
Alsof zijn eigen schilderijen die
invloed al niet verraden. De
Trekvliet, het Scheveningse
strand, het Dekkersduin vor
men zijn vaste stekken. Vooral
het Dekkersduin, dat een onbe
lemmerd panorama op het
Westland en de duinen richting
zee biedt, is hem buitengewoon
dierbaar. Vrienden grappen wel
dat hij déér nog wel eens dood
zal worden aangetroffen.
Naarmate de stadsuitbreiding
voort scheidt en de vrije natuur
rond Den Haag verdwijnt, moet
Weissenbruch het verder weg
zoeken. Bij Voorschoten, Kat
wijk aan Zee, Rijnsburg, Nieuw
koop, Boskoop, Noorden, Haar
lem en zelfs in Gelderland en
Limburg vindt hij het polder
landschap terug. Onder de boe
renbevolking is de vriendelijke
kunstenaar een graag geziene
gast.
Het boekenplankje in Weis
senbruchs atelier omvatte di
verse dictionaires, bedoeld voor
correspondentie met buiten
landse kopers. Behoefte om zelf
de grens over te gaan voelde de
kunstenaar evenwel niet. Toch
omvat de tentoonstelling in
Den Haag een Bosgezicht in de
omgeving van Barbizon, een
schilderij uit 1900. Want drie
jaar voor zijn dood. hij is dan
bijna 76 jaar, heeft Weissen
bruch twee maanden in het be
roemde schildersdorp onder
Parijs doorgebracht.
„Wat is schilderen?", vraagt
Weissenbruch zich in de zomer
van 1899 nog altijd af. „Ik weet
het niet. Je kunt het of je kunt
het niet. En als je het kunt, wat
een moeite, wat een worstelen!
Nooit wordt het zooals je het in
de natuur gezien hebt."
BOEKENWEEK
BIJ DE KLER
Do. 23 maart
(19.00-21.00 uur)
Publiek Interview en voor
lees/signeersessie met
Kees van Beijnum n.a.v.
'Oesters van Nam Kee'
Breestraat 161, Leiden.
Za. 25 maart
15.00 tot 16.00 uur
Rosita Steenbeek signeert
nieuwste roman Thuis in
Rome' en overig werk
liliaal Voorschoten
Za. 25 maart
(14.00-15.00 uur)
Pauline Slot signeert
'Blauwbaard' en 'Zuiderkruis'
filiaal Leiderdorp
Za. 25 maart
(14.00-15.00 uur)
Maarten 't Hart signeert
'Kramsvogels"Een deerne in
lokkend postuur' en
overig werk
liliaal Wassenaar
...uw complete boekhandel
Breestraat 161, Leiden
Winkelhof 87, Leiderdorp
de Kempenaerstraat 39-b, Oegstgeest
Schoolstraat 68, Voorschoten
Langstraat 148, Wassenaar
