Oorlog en vrede in het kantoor van Jamie Shea
>-
Verkracht in Franse trein; spoorwegen aangeklaagd
Buitenland
:RDAG 18 MAART 2000
USCEES VAN ZWEEDEN
ic( nachttrein van Straatsburg naar Vintimille was erg rustig op 4
ruari, misschien te rustig. Toen Anita Rémy (49) zich uitstrekte
wan haar couchette voor de lange reis naar de Cóte d'Azur, was er
haar compartiment slechts een ander bed bezet. Die reizigster,
Engelse, glipte in Avignon de trein uit. Anita tilde een ooglid
en dommelde weer in.
gen zes uur 's ochtends, toen de trein het station van Marseille
menliep, werd Anita bruusk gewekt door twee mannen die
lp van ir compartiment betraden. Anderhalve maand is sindsdien
en h- streken, maar nog steeds heeft ze slapeloze nachten door wat
1* mannen haar aandeden.
i van de twee gooide zijn jas op een bed, greep de handtas van
Anita, en verliet met de ander het compartiment. De vrouw,
slechts in ondergoed, kwam haar bed uit en poogde het compar
timent te sluiten. Maar tussen de deur stond een standvastige
voet. „Ik wil m'n jack terug", commandeerde de kleinste man.
„Geef me 30 seconden; dan kan ik me eerst aankleden", ant
woordde Anita. Maar de man opende met geweld de deur, sloot
die achter hen, plaatste een mes op de keel van de vrouw, en
brieste: „Rézala, heb je van hem gehoord? Ofwel je werkt mee, of
wel je weet wat er gaat gebeuren." Anita had van Ahmed Rézala
gehoord. Hij was de man, inmiddels in Portugal gearresteerd, die
in Franse treinen drie vrouwen had vermoord. Ze stamelde nog:
„Ik ben een grootmoeder." Maar vergeefs. De man wierp haar op
bed, rukte haar ondergoed af, en verkrachtte haar. Daarna wan
delde hij met zijn kompaan de gang op, trok aan de noodrem en
stapte uit de trein om in de donkere ochtend te verdwijnen.
Rechtsgeleerde Anita Rémy was niet het eerste slachtoffer van ge
weld in een trein; vorig jaar werden in Frankrijk 2.599 reizigers
aangevallen (20,9 procent meer dan het jaar daarvoor). Maar ze
was wel het eerste slachtoffer dat het spoorwegbedrijf SNCF voor
de rechter sleepte. Schadeclaim: ruim 300.000 gulden. Wat Anita
de SNCF verwijt, is dat het bedrijf niet geïnteresseerd is in de vei
ligheid van zijn Wanten. „Het wordt tijd dat de SNCF wordt gewe
zen op haar verantwoordelijkheden", zei ze vorige week tegen
een krant. „Ze moet onze veiligheid garanderen, voorkomen dat
weerloze vrouwen door debielen worden verkracht. Een nacht
trein laten rijden met twee conducteurs, die niet eens zichzelf
kunnen verweren, is misdadig. Waarom kan de SNCF een fortuin
besteden aan reclame, maar niet zorgen voor compartimenten
met afsluitbare deuren?"
Twee verdachten werden gepakt, maar als ze veroordeeld wor
den,'is dat dankzij bewijsmateriaal dat Anita Rémy zelf moest ver
garen. Na zijn 'daad' veegde de verkrachter zich af met een doek
die hij achterliet. Anita Rémy, die lange tijd advocate was ge
weest, nam in een reflex de doek mee.
Die doek is het enige bewijsmateriaal. De conducteur kon niet de
verleiding weerstaan het mes op te rapen, daarmee sporen van de
verkrachter uitwissend. Maar vooral: de SNCF liet de trein, nadat
er na de noodstop alarm was geslagen, gewoon weer verder rij
den. Het daardoor voor de politie onmogelijk makend direct een
onderzoek in te stellen en vingerafdrukken te nemen.
Anita Rémy was zo aangedaan door het misdrijf dat ze niet langer
alleen thuis kon zijn. Ze moest een hotel betrekken tegenover het
ziekenhuis waar haar man revalideerde. Behalve geschokt, ver
bijsterd en aangeslagen, was ze ook boos. „Ik heb de SNCF alle
rekeningen gestuurd."
ciënti ies een jaar geleden werd NAVO-woordvoerder Jamie Shea
Dick èt gezicht van de Kosovo-oorlog gebombardeerd. Vanaf 24
rt was zijn verslag van de operatie 'Allied Force' via CNN en
dagelijks in miljoenen huiskamers te zien. Nu KFOR in Mi
ca onder vuur ligt van Serviërs én Albanezen, preludeert hij
jn vertrek bij de Alliantie. Een waarschuwing: „De oorlog
VM en we gewonnen, maar de vrede kunnen we nog verliezen."
hOUd;
O.OOi
PAUL KOOPMAN
SPONDENT
va:
AVO-woordvoerder glipt
(stjetojn spreekbeurt de achter
van de universiteit van
binnen: er is een anti
demonstratie aangekon-
,Een paar weken geleden
wam me in Londen het-
Een paar honderd man
been, bij de economische
en ^{school- Spandoeken met
t: Jamie Shea, how many
s did you kill today? (Shea,
il baby's heb je vandaag
Dord?)", zegt hij. BesmuUc-
lach: „Ik heb de pech dat
achternaam op veel woor-
jmt. Het is dan niet moei-
L nslogans te verzinnen."
nmige kringen is Shea
duit lijk uit de gratie. Hetzelfde
worden van het
Jjre offensief 'Allied Force',
lam j vorig jaar 78 dagen lang
verdedigde, tot de vrede
getekend en op 10 juni
•militairen Kosovo bin-
archeerden. De oorlog
osovo is niet geëindigd in
/erwinning, maar in een
Hing, betoogt Clingen-
inedewerker Rob de Wijk
>l)foiboek dat vorige week is
omen. De Britse generaal
+3 ichamperde dat de NAVO
IG rlog is binnengestruikeld
ir voorafgaande strategie.
I Al ibunaal in Den Haag on-
I Cfekt op verzoek van het
iche parlement of de
kan worden;
is schendingen van de
enrechten. De KFOR-sol-
vorig jaar nog als bevrij-
oegejuicht, worden nu in
vica op handgranaten
aid.
ergert zich aan het gemak
nee het NAVO-optreden
wvo met terugwerkende
Itot een mislukking wordt
npeld. „Een oorlog is per
tie een imperfecte aange
leid", zegt hij. „Elke men-
fout heeft in een oorlog
[evolgen en dus is het al-
ij gemakkelijk om kritiek
t ren-'
et is waar: de NAVO-
anvallen duurden vee
dan was voorzien. Er zijn
linder tanks geraakt dan
dden gehoopt. Er waren
rs. Maar ons doel was:
:he troepen Kosovo uit,
V0 erin en de vluchtelin-
rug naar huis. Dat is alle-
lereikt. Als je stelt dat de
in Kosovo binnen een
ede, welvaart, democratie
zoening had moeten
Ja, dan is het duide-
succes."
tri), ntroduceerde tijdens de
n-crisis een geheel eigen
woordvoering. Leerde
generaal Schwarz-
jdens de Golfoorlog ken-
fiÊTVffS een macho met een
ag, Shea was de man
gevleugelde woord en
[oogjes. „Milosevic heeft
tén exportproduct: men-
ineerde hij. Het was een
iet die zich in het collec-
leugen nestelde. Nadat
'0 Servische centrales
ngevallen, verklaarde hij
typerende Cockney-ac-
De NAVO zit nu aan het
topje van Belgrado.'
de Golfoorlog was de
oorlog een conflict op
onten: één op het
ft andere op het mediaf-
kent Shea. „Je kunt een
conflict niet winnen
mediacampagne. Maar
hem wel verliezen als je
•pagne verprutst. Mijn
de steun van de pu-
tinie voor deze ge-
rdigde oorlog lang ge-
ithouden."
achteraf uit brieven en
dat ik veel intellectue-
'fdredacteuren niet
heb kunnen overtui-
vonden mijn bood-
simplistisch. Maar ik
richtte me tijdens al die brie
fings vooral op de man en
vrouw in de straat. Ik dacht: de
kerels die nu in een Texaanse
kroeg naar CNN kijken, moeten
me ook kunnen volgen. Als ik
verwees naar de Beatles, Frank
Sinatra of Shakespeare was het
om hen te bereiken. Daarvoor
gebruikte ik een zekerereto
riek."
Is retoriek niet gewoon een an
der woord voor propaganda?
„Nee, er is een belangrijk ver
schil. Ik heb geprobeerd mijn
boodschap kleurrijk en begrij
pelijk te brengen. Maar ik heb
de waarheid nooit geweld aan
gedaan. Om een voorbeeld te
geven: ik betf'geen fan van
Miloseyic, maar ik heb hem
nooit met Hitier vergeleken.
Propaganda doet dat wel. Dan
geef je een vertekend beeld van
de werkelijkheid. Het is in zijn
extreemste vorm een poging
een leugen voor waar te verko
pen. Ik heb geen feiten uitge
vonden. Nu, een jaar later, kan
ik nog steeds volhouden dat ne
genennegentig procent van wat
ik verteld heb, klopte."
Tijdens de NAVO-briefings is be
weerd dat Kosovaarse intellectu
elen vermoord waren, die ble
ken springlevend. U hebt de Ser
vische repressie vergeleken met
de genocide in Cambodja. Er
zijn tot nu toe drieduizend do
den geïdentificeerd.
„Dat bericht over de moord op
drie Kosovaarse intellectuelen
heb ik niet zelf naar buiten ge
bracht, maar ik neem er wel de
verantwoordelijkheid voor. Dat
heeft ons inderdaad in verle
genheid gebracht. Het toont
maar weer hoe belangrijk het is
dat je beweringen kloppen.
Want dit verhaal achtervolgt
ons als een spook. En dan die
vergelijking met de 'killing
fields' van Cambodja. Die term
is door veel media gebruikt,
maar ik heb dat nooit zo ge
zegd. Ik heb wel de verdrijving
van Albanezen uit Pee vergele
ken met de massale evacuatie
uit Phnom Pehn. Maar dat is
het probleem met retoriek:
journalisten kunnen ermee op
de loop gaan. Dan schrijft men:
ah, Jamie vergelijkt Milosevic
met Pol Pot!"
Echt nergens spijt van?
„Ik had graag meer informatie
gehad. Door Kosovo was de be
hoefte van de media aan infor
matie plotseling vijftig keer zo
groot. Het leek wel alsof er niets
anders loos was in de wereld.
En tegelijkertijd werd het voor
mij moeilijker om feiten te ver
zamelen. Het conflict speelde
zich honderden kilometers ver
derop af. Er waren vergaderin
gen in Washington en Londen.
Generaals zijn tijdens een oor
log niet per definitie geneigd
om alles zomaar te vertellen. Ik
moest ze door elkaar schudden.
Nog iets: de kring van beslissers
kromp van, zeg, vijftig naar vijf.
Ik voelde me als woordvoerder
soms net een gibbonaap, met
lange armen en benen bunge
lend tussen verschillende bo
ffer duurde erg lang voor u op
heldering verschafte over een
bombardement op een konvooi
vluchtelingen in Djakovica.
Kwam dat daardoor?
„Bij dat incident met het trac
tor-konvooi in april bleek in
derdaad dat we grote proble
men hadden met onze public
relations. Het duurde vijf dagen
voor we dat verhaal rond had
den. Mijn staf bestond in die
tijd nog uit drie mensen. Dat is
genoeg voor een crisis, maar
het volstaat niet om een oorlog
te verkopen. Te lang hebben we
dat uit een soort beroepstrots
niet willen erkennen. Na Djako
vica is er dus versterking geko
men. Het hele punt is: ook over
De situatie in Kosovo lijkt een jaar na de NAVO-aanvallen af en toe nauwelijks verbeterd. In Kosovska Mitrovica kijkt een Albanese vrouw hoe Franse KFOR-tanks de buffer vormen tussen het Servische en Albanese deel
van de stad.
FOTO EPA ANJA NIEDRINGHAUS
Amerikaanse optreden tijdens
'Allied Force'.
„Wie de orgelman betaalt, be
paalt meestal ook welke muziek
er gespeeld wordt. En de VS
hadden in Kosovo een overwel
digende militaire inzet. Zonder
de VS was die hele luchtcam-
pagne zelfs nooit mogelijk ge
weest. Maar gezond is die situa
tie natuuflijk niet. Europa wil
terecht meer gewicht in de
schaal leggen. De paradox van
Kosovo is: een kleinschalige hu
manitaire interventie vergt veel
meer geld en high-tech dan een
klassieke oorlog. Hoe groter de
beperkingen, hoe groter de ei
sen die aan het militair materi
eel en de militaire inlichtingen
worden gesteld. Als de informa
tie over een doel niet actueel is,
kun je per ongeluk honderden
onschuldige burgers doden en
daarmee zoveel krediet verspe
len dat je het hele conflict ver
liest. Dus de les is: Europa moet
de komende jaren heel veel
geld investeren."
Iets anders: is dit een afscheids-
interview? Vorige maand werd
een nieuwe woordvoerder van
secretaris-generaal Robertson
aangesteld. Mensen in uw om
geving zeggen: Shea blijft niet
lang meer.
Jamie Shea grist zijn papieren
bij elkaar. En brengt voor een
antwoord op die laatste vraag
nog één keer zijn complete re
torische arsenaal in stelling.
Zegt, eerst amicaal: „Ik hoop je
nog vaker te spreken, maar dan
misschien over een ander on
derwerp."
Volgt een omtrekkende bewe
ging. „Er zijn veel geruchten,
maar voorlopig blijf ik hier."
Dan een vondst: „Ik zou liegen
als ik zei: bij de NAVO ga ik met
pensioen."
Tenslotte erkent Shea (46) be
hoedzaam: „Er is een grote we
reld daarbuiten. Ik hoop andere
professionele kansen te krijgen
zolang ik nog jong genoeg hen
om die aan te nemen."
missers en blunders moet je
snel en eerlijk alle feiten geven.
Doe je dat niet, dan verlies je
vroeg of laat je geloofwaardig
heid."
Stoort het u dat op dit moment
KFOR-soldaten in Mitrovica on
afhankelijke cameraploegen be
letten hun werk te doen? Steeds
als zij de rellen in de stad willen
filmen, wordt een hand voor de
lens gehouden.
„Ik zal nooit degene zijn die
een hand voor een camera legt.
Dit soort optreden heeft ook
geen zin; het doet me denken
aan iemand die probeert de
golven van de zee terug te du
wen. Nutteloos! Als de media
een verhaal willen brengen, dan
kun je dat nooit beletten. In
zo'n situatie kun je hooguit
aandacht vragen voor dat ande
re verhaal dat óók relevant is.
Het verhaal van de Albanezen
of Serviërs die onder bescher
ming naar hun oude huizen in
Mitrovica terugkeren.
Dat is voorlopig geen succes.
Sinds KFOR in Kosovo opereert,
gaat de etnische zuivering door,
maar dan in omgekeerde rich
ting. En in Mitrovica is de
apartheid weer ingevoerd.
Fel: „Er is een groot verschil! De
Albanezen werden verdreven
door middel van een georgani
seerde militaire campagne, on
der leiding van Belgrado. Wat
we de afgelopen maanden in
Kosovo zagen, was de ongere
gelde vlucht van veel Serviërs,
soms als gevolg van individuele
intimidatie of bedreigingen.
Maar de Serviërs die deelna
men aan de repressie, hadden
geen andere keus dan te ver
trekken. Anderen zijn dan weer
uit angst gevlucht, dus nog vóór
de spreekwoordelijke klop op
de deur. Inmiddels keren ook
Serviërs terug naar het noorden
van Kosovo, waar zij zich veilig
voelen."
Naar ovenuegend Servische ge
bieden. Waar blijft de multi-et
nische samenleving die de inter-
iteMÉifiltMaia
NAVO-woordvoerder Jamie Shea: „De oorlog hebben we gewonnen, maar de vrede kunnen we nog verliezen."
FOTO GPD CEES ZORN
nationale gemeenschap in Koso
vo wil invoeren?
„Op korte termijn is dat niet te
realiseren. Wel haalbaar is een
soort vreedzaam naast elkaar
leven, te vergelijken met de co-
existentie tussen de VS en Rus
land onder Brezjnjev. Er is een
verschil met Bosnië. Dat kende
voor de oorlog veel gemengde
huwelijken. Maar Kosovo is
nooit een multi-etnische pro
vincie geweest. Hier hebben we
niet alleen te maken met de
wonden van de oorlog, maar
ook af te rekenen met vijftig
jaar communistische dictatuur,
gevolgd door tien jaar apartheid
a la Zuid-Afrika. De oorlog heb
ben we misschien gewonnen,
maar de vrede is iets anders, die
kunnen we nog verliezen. Als
dat gebeurt, is ook de militaire
zege zinloos."
Er staat meer op het spel dan de
vrede en veiligheid van 1,7 mil
joen Kosovaren?
„Zeker! Ik ben een groot voor
stander van de doctrine die zegt
dat de schending van mensen
rechten militair ingrijpen recht
vaardigt. Maar als Kosovo na de
ervaringen in Somalië, Rwanda
en Bosnië uiteindelijk niets op
levert, komt die doctrine onder
vuur te liggen. Laten we wel
wezen: Kosovo is maar een klei
ne vlek op de kaart, niet groter
dan een Nederlandse provincie.
De bevolking is ook nog jong.
Als we daar al niet slagen, wat
voor hoop is er dan voor andere
plaatsen in de wereld?"
De operatie Allied Force heeft
ook voor de NAVO grote gevol
gen gehad. De Europese bondge
noten werken sindsdien aan een
eigen defensiemacht, mede van
wege de frustratie over het ei
genmachtige en dominante
