Cultuur Kunst
Over goden, helden
en de onderwereld
tlkaart öpt klasstpkpn
Afrika-Europa
Gouden Speld voor Tjitte Weber
Het boek, de
musical en de mol
Werkelijkheid veel fascinerender
dan sprookje van Dansend Hart
RDAG 18 MAART 2000
iderwater nieuwe directeur K&O
De Leidse Volksuniversiteit K&O heeft een nieuwe di-
jun J. Onderwater. De 32-jarige Katwijker die inmiddels in
en woont, volgt Tjitte Weber op die met vut is gegaan en
ren afscheid nam. Onderwater komt als accountant uit de
cwereld en heeft een grote culturele belangstelling. Hij
:lt zelf saxofoon en was onder meer actief in het bestuur van
muziekvereniging. Hij is benoemd als zakelijk leider van de
se volksuniversiteit vanwege zijn ervaring in de financiële
>ld. „Men verwacht van mij dat ik K&O financieel goed op
shoud."
teratuurprijs voor Tom Lanoye
De Vlaamse schrijver, performer, acteur en politicus
Lanoye krijgt volgende week zaterdag in de Leidse
tuwburg de Gouden Uil Publieksprijs uitgereikt. Lanoye
vangt de Vlaamse onderscheiding voor zijn roman 'Zwarte
nen'. De Vlaamse televisie zal live verslag doen van de ge-
utenis. Lanoye speelt in de schouwburg zijn solovoorstelling
i Oorlog', gebaseerd op de koningsdrama's van Shakespe-
Voor de voorstelling zijn nog kaarten verkrijgbaar (tel. 071-
1943/44).
abbema neemt rol in 'Python' over
H rtRDAMDe actrice Cox Habbema neemt in de muzikale
Her 'Python' de rol over van Gerrie van der Klei, die onlangs
Wk fond raakte bij een auto-ongeluk. De voorstellingen worden
af 30 maart hervat. 'Python, geschreven door Dick van den
tvel en geregisseerd door Frans Weisz, is in de Leidse
ouwburg te zien op woensdag 10 mei. Vermoedelijk neemt
rie van der Klei vanaf eind april haar rol weer op.
In de ban van de oudheid op Leids boekenweekfestijn
Een sprookjesachtige, soms beangstigende en gruwelijke
wereld van goden, helden, schimmen en monsters. Die
werd de bezoekers van het Leidse Boekenweekfestijn
gisteravond in het Rijksmuseum van Oudheden voorge
toverd. Cees Goekoop, ex-burgemeester en schrijver van
een boek over Ithaka, het thuisland van Odysseus, kin
derboekenschrijfster en vertaalster Imme Dros en to
neelspeler Henk van Ulsen spraken over hun grote pas
sie: verhalen over de klassieke oudheid, het thema van
deze 65ste boekenweek.
eki
De klassieke oudheid is dit jaar het thema van de
kenweek. Literair medewerker Nop Maas tipt elke dag een
boek uit het enorme aanbod.
letamorfosen herschapen
Metamorfosen van Ovidius vormen een uitgebreide verza
nding verhalen waarin goden veranderen in dieren of men-
ien waarin mensen veranderen in bomen, levenloze voor-
len of halfgoden. De Engelse dichter Ted Hughes liet zich
lireren door de hartstocht in Ovidius' verhalen. Hij wil weer-
;n hoe die hartstocht beleefd wordt door wie erdoor bezeten
niet de alledaagse hartstocht - nee, de menselijke harts-
lt in extremis, een hartstocht die brandt, of zweeft, of veran-
in een ervaring van het bovennatuurlijke. Zo gaat het ook
verhaal van de beeldhouwer Pygmalion die niets zag in
luwen om hem heen. Zijn droombeeld van een ideale
ging met hem op de loop:
itigde zich in zijn handen,
bezit van zijn vingers
:gon een volmaakte vrouw te beeldhouwen.
:ek hij toe hoe zijn handen een vrouw modelleerden,
ifhij zelf nog sliep. Tot op een dag
volmaakte figuur, levensgroot, van ivoor,
ifze leefde, in zijn atelier lag.
ïalion behandelt het ivoren beeld als zijn minnares. Hij
It haar, hij kust haar, hij kleedt haar aan en hij kleedt haar
kan zich nauwelijks voorsteden dat ze van ivoor is. Totdat
Venus ingrijpt en het ivoor tot leven komt:
:d wakker door zijn kussen en bloosde
het feit dat ze iemand kuste
[haar tegelijkertijd kuste,
haar ogen voor de eerste keer open
lanschouwde in één oogopslag
'el het licht als haar minnaar.
e leefden nog lang en gelukkig, die twee, en er kwam ook -
klein Pygmalionnetje dat Paphos heette.
1 Hughes, Vertellingen naar Ovidius. Vierentwintig passages
ie Metamorfosen. Vertaald door Peter Nijmeier. Meulenhoff
ulden.)
LEIDEN CAROLINE VAN OVERBEEKE
Koninginnen die hun bloedei
gen kinderen doden, echtgeno
ten die een einde maken aan
het leven van de honderd min
naars van hun vrouw, helden
die nooit rust vinden in de on
derwereld, menseneters, dolen
de geesten, reusachtige mon
sters met één oogHet is dra
ma. Echt drama. Niet alleen een
episch gedicht of een soort
schemenroman, maar theater
met acteurs als spelers op een
groot toneel", zei Imme Dros
over de Odyssee, het werk van
Homerus dat zij vertaalde en
dat nu weer volop in de belang
stelling staat. „Een spannend
verhaal dat steeds opnieuw
wordt verteld, geschreven in de
achtste eeuw voor Christus. Het
gaat over de onderwereld en
wat er daar van helden over
blijft. Het gaat over vrouwen die
door hun mannen verstoten
worden en vervolgens hun kin
deren doden. Het gaat over een
oorlog die tien jaar duurt. Het is
een prachtig geheel van zee
mansverhalen en verleidingen,
en tevens de levenscyclus van
één man. Je ziet meteen beel
den voor je, niet alleen de grote
lijnen, ook kleine details. De
Odyssee heeft een mooie klank
en cadans, en is meeslepend
verteld."
Het Leids Boekenweekfestijn,
een inititiatief van de Leidse
boekwinkels waaronder Kooy-
ker Ginsberg, De Kier, Sylvester
en Zandvliet, had aan een sfeer
vol Museum van Oudheden
een toepasselijke ambiance. In
de Taffehzaal mochten de be
kende sprekers voor de tempel
over 'hun' klassieken vertellen,
in de leeszaal bracht schrijvers
groep Attitude 2000 gedichten
ten gehore, op de eerste etage
deed waarzegster Delphi haar
werk, en in de tentoonstelings-
ruimte waren optredens rond
de expositie 'Asterix en Euro
pa'. In het café liet een Romeins
muziekduo horen hoe muziek
in de oudheid ongeveer geklon
ken moet hebben, en bezoekers
konden in bezit van een boe
kenweekgeschenk komen, door
iets in de museumwinkel aan te
schaffen.,,Ik heb nog nooit zo'n
grote hoeveelheid klassieken in
de boekhandel gezien!" Zei
Jaap Toorenaar, leraar klassieke
talen aan het Stedelijk Gymna
sium en inleider van de spre
kers. In de zaal zat een oudere
dame met een kleine pocket
van Homerus in haar handen
geklemd. „Dat komt nog uit de
tijd dat mijn inkomen zó klein
was, dat ik geen grote boeken
kon kopen."
Cees Goekoop vertelde over
zijn zoektocht naar Ithaka, het
thuisland van de held Odys
seus, enthousiast met zijn ar
men zwaaiend. Hij werkt aan
een tweede boek. „Diepgraven-
der dan het eerste. Nee, ik ben
nog niet bezig met een studie
archeologie. Mijn boek kost zo
veel research: ik heb geen tijd
om colleges te volgen!"Hij ver
haalde over hoe zijn grootva
der, Adriaan Goekoop, als ama-
teurarcheoloog aan het begin
van deze eeuw meehielp zoe
ken in de Griekse grond. „Sch-
liemann vond eind vorige eeuw
goud in Troje, maar op Ithaka
vonden ze niets. Ik wijde dat
raadsel oplossen en heb zelf
een zeereis gemaakt met een
zeilschip naar het zuid-oosten.
Zo kwam ik erachter dat Ithaka
geen eiland moet zijn geweest,
maar een stuk van het vaste
land Kefalonië, een schiereiland
dus. Het kostte moeite het te
vinden, maar het is een be
staand landschap, dat van
Homerus."
Henk van Ulsen hield een
eerbetoon aan zijn heldin - zijn
lerares op het Kamper Lyceum
- de dichteres Ida Gerhardt. Hij
droeg fragmenten uit Lucretius
en Vergillius voor, gezeten op
een houten stoel. En na afloop
zat het hoofd van elke bezoeker
vol beelden uit een ver en myt
hisch verleden.
SCHEVENINGENHet rode 'Voodoobeeld Ananasi' uit Togo is een van de beelden in de tentoonstelling 'Afri-
ka-Europa: een ontmoeting' in het Scheveningse Museum Beelden aan Zee. De expositie begint vandaag en
duurt tot 1 augustus. De tentoonstelling is een confrontatie in beelden van het Museum voor Volkenkunde
in Rotterdam en de eigen collectie, aangevuld met kunstwerken in bruikleen. foto wfa
LEIDEN CAROLINE VAN OVERBEEKE
De directeur van de Leidse
Volksuniversiteit K&O heeft
gisteren, tijdens zijn afscheid
in de burgerzaal van het stad
huis, de Gouden Speld gekre
gen voor zijn verdiensten op
cultureell gebied voor de stad
Leiden. De onderscheiding
werd opgespeld door cultuur
wethouder Pechtold die Weber
prees als 'een bijzonder en ei
genzinnig man, met veelzijdige
kwaliteiten - zowel de cursus
sen, als de muziek - meer dan
30 jaar hèt gezicht van ons cul
turele wereldje'.
Pechtold bood Weber pu
bliekelijk zijn excuses aan voor
het gesol met K&O en haar di
recteur onder het bewind van
de vorige wethouder, Langen-
berg. Weber werd toen naar de
beleid was in jouw geval on
zorgvuldig", zei Pechtold. „De
subsidie voor K&O is gelukkig
weer op een niveau waarmee
de nieuwe directeur aan de
slag kan.
Ook H. Ekker, scheidend
voorzitter van het bestuur van
K&O, had weinig goede woor
den over voor het beleid van
de gemeente, een paar jaar ge
leden. „Dat was bij de wilde
spinnen af', zei hij hoofd
schuddend. „Tjitte, jij had iets
bijzonders. Je haalde artiesten
voor een appel en een ei hier
heen, ongelooflijk. Je gaat nu
andere dingen doen en bent
van de zakelijke zorg van K&O
Wethouder Pechtold speldt de gemeentelijke onderscheiding op de af. Je kunt je nu bijvoorbeeld
revers van Tjitte Weber. foto mark lamers wijden aan de alleenstaande
minderjarige asielzoekers, de
Stadsgehoorzaal gehaald om conflict weer terug naar K&O, ama's, jouw lust en jouw leven,
klassieke muziek te program- waar de muziekpoot en subsi- Jouw kinderen die aan jou ver
meren, maar moest na een die werden weggesneden. „Dat knocht zijn. Zoals jij aan hen."
Wijkbewoners en asielzoekers
gaan samen aan kunst doen
beeldend kunstenaar in de re
creatietent van het centrum.
Het project begint aanstaande
dinsdag, op de landelijk anti-ra-
cismedag.
Het door het Opvangcentrum
Leiden, het Centrum Beeldende
Kunst, de wijkvereniging en
kunstenares Resi van der Ploeg
georganiseerde kunstproject
moet leiden tot een unieke col
lectie herinneringen, verzameld
in een wereldkaart en later ge
presenteerd in een handgebon
den atlas. Een selectie van zes
tien kaarten wordt uiteindelijk
samengebracht in een mapje
en in een oplage van 2000 stuks
verspreid. Het eindresultaat, de
atlas van (ansicht) kaarten,
wordt gepresenteerd op een
open dag van het opvangcen
trum op 20 mei aanstaande.
Om de komst van het nieuwe
asielzoekerscentrum aan de
Rijnsburgerweg in Leiden te
vieren gaan buurtbewoners en
asielzoekers samen aan de
kunst. De bedoeling is dat be
woners van het nieuwe asiel
zoekerscentrum en de bewo
ners van de Vogelwijk/ Raads-
herenwijk hun omgeving in
kaart brengen. Als onderdeel
van het kunstproject 'De atlas
van zijn ze gevraagd om, op
vier blanco vellen papier, een
plattegrond te maken van hun
lievelingsplek (hun favoriete
stoel, vakantieland of herinne
ring). Tekenen, plakken schrij
ven, allies mag. De bewoners
kunnen zelfstandig aan de slag
of onder begeleiding van een
>CHONE
^SCHIJN
t en idee. Stiekem hoopte
deli, thij het plan voor REX
s 2 ad verzonnen. En man,
I man, was het niet hele-
oclu, fantastisch geweest als het
tijdens de Boekenweek,
ats van volgend jaar juni,
De La Mar theater in pre-
ging. Een moderne musi
er Oedipus, zo pats, mid-
issen de klassieken. En
metershoge letters aan
eater: 'REX'. Misschien
m pakkende ondertitel
Ééntje waarmee je de
ook trekt. Eén van de jon-
'an het schrijversteam
met 'REX: the original
'rfucker'. En iedereen
he breeduit. Bij hem
en alleen zijn wenkbrau-
en millimeter boven het
ontuur. Pas later, toen de
manager hem Oedipus uit-
kon hij er wel om lachen,
in v toen vond hij het niet
en tfieer. En om dat soort
in de toekomst te ver-
n heeft hij besloten zich
igvoor te bereiden. Joöp
ich inlezen. Nu heeft hij
h alle tijd voor en wie
vordt ie net als Freddy
ken op zijn gepensioneer-
g een hetero univer-
arom loopt Joop als een
een vreemd pakhuis met
ar literatuurgeschiedenis
onder zijn arm in de boeken
zaak. Bij dat Rijksmuseum van
Oudheden, daar hebben ze het
goed begrepen. Eergisteren
heeft hij het nog op het Acht
Uur Journaal gezien. Caesar in
de boekenwinkel? Boem! Aste
rix in het museum! Fraai staal
tje van parallelle promotie.
Knappe jongen die dat heeft ge
regeld in dat zwaar gesubsidi
eerde knekelhuis. Ja, ja, hij weet
ook wel dat ze het hebben afge
keken van dat andere museum.
Dat Kuifje in Tibet. Nou en?
West'Side Story is toch ook Ro
meo en Julia? Maar, het geeft te
denken wat ze als thema ne
men als de stripfiguren opra
ken. Tv-sterren? Pipi Langkous
in Takatoekaland. 'HA!'
Een dame die haar hoofd nog
scheef hield om de ruggen te
kunnen lezen schrikt op uit
haar boekenroes. Maar haar
misprijzende mond verandert
in een verlegen glimlach als ze
hem herkent. Hij knikt voorko
mend en articuleert een on
hoorbaar 'goeiemiddag'.
Hij wil niet teveel opvallen.
Straks denken ze dat hij alleen
maar met zo'n stapel boeken
naar huis gaat om een gratis
boekje te krijgen. REX..... Wat
ook zo goed is aan zo'n titel, het
laat alle mogelijkheden open.
Voor hetzelfde geld gaat het
over een Duitse politiehond of
over een kudde moordlustige
dinosauriërs. Van de week nog
heeft hij de kijkcijfers van 'Wal
king with dinosaurs' gezien.
Daar kan geen Teleac-cursus
prehistorie aan tippen. En
voordat het publiek van REX
doorheeft dat het eigenlijk naar
oude Griekse kost zit te kijken,
heeft het al een gevalletje va
dermoord en incest achter de
kiezen. Zwaar verantwoord, dat
wel. Een duidelijke win-win-si-
tuatie.
Joop checkt of hij alles heeft.
Oedipus Rex, Antigone, Oedi
pus in Colonus. Man, er zitten
zo al twee vervolgen in. REX I, II
en III. En verder nog Ovidius en
Homerus, want die schijn je
standaard in huis te moeten
hebben. Onopvallend naar de
kassa lopen. Vooral niet blijven
hangen. Dan gaat de kassajuf-
frouw vast vragen stellen over
zijn gezondheid. Maar ze geeft
geen enkel sein van herken
ning.
En terwijl Joop zich naar de uit
gang begeeft verzinkt hij weer
verder in een zee van musical
mogelijkheden.
„Meneer, meneer." Hij draait
zich om en bereidt zich voor op
een goedbedoelde familiariteit.
„Meneer, u bent uw boeken
weekgeschenk vergeten."
„Oh, dank u wel."
En terwijl hij het bekijkt weet
hij het weer. Dat boekje van
Mulisch waar zoveel om te
doen is geweest. Was dat niet
eerst een toneelstuk? Als je daar
nou wat muziek onderzet en
een paar kanjers van zanders,
dan loopt het weer als een tie
relier. Gouden idee. Zeker we
ten. Maar hij heeft er geen tijd
meer voor. Hij stopt ermee.
Laat iemand anders daar maar
zijn vingers aan branden.
En Joop van den Ende loopt
glimlachend de boekenwinkel
uit.
PABLO CABENDA
DANS RECENSIE
MAARTEN BAANDERS
Voorstelling 'Weens Bloed' door Dan
send Hart. Gezien. 17/3 LAKtheater Lei
den. Aldaar nog te zien: 18/3.
De Weense wals was in de ne
gentiende eeuw wat de house-
cultuur nu is: onophoudelijk
dansen, in extase raken, de we
reld vergeten. Het is een origi
nele vergelijking. Dansend Hart
heeft zich erdoor laten inspire
ren tot 'Weens Bloed', een se-
mi-sprookje.
De voorstelling speelt zich af
aan het Oostenrijkse hof in de
tijd waarin het keizerrijk in ver
val was. In gegoede kringen ge
noot men van de schittering en
zwier van de Weense wals, ter
wijl op straat de onrust groeide.
Voor Dansend Hart werd dit
het verhaal van een stervende
koning die niet dood wil en zijn
omgeving dwingt te walsen,
zonder eind. De wals is de dans
van de levendrift bij uitstek.
Dansend Hart maakt ge
woonlijk kindervoorstellingen
en nu de groep zich tot een vol
wassen publiek richt, vraag je je
af of je iets van deze achter
grond merkt. Dat is zo, maar
helaas pakt dat niet goed uit.
De uitvergrote, soms clowneske
gebarentaal van vooral de ko
ning zal ongetwijfeld bij kinde
ren aanslaan, bij volwassenen
werkt zoiets niet. De voorstel
ling krijgt er iets halfslachtigs
door. Het thema is serieus;
wordt er nu de draak mee ge
stoken óf niet? De koning krijgt
zo geen gewicht. Er gaat geen
gezag of dwang van hem uit.
Met zijn grimassen en houteri
ge bewegingen ziet hij er zielig
uit. Hij heeft niets waardoor
men zich zou laten opjagen.
Dan vraag je je af: waarom
wordt er zo druk gedanst, waar
om houden die mensen niet op
als ze aan het eind van hun
energie zijn? Op deze manier
denk je al gauw: een koning die
ziek is zou zijn onderdanen veel
effectiever kunnen tiranniseren
door zich zelf niet in de balzaal
te laten zien.
Ook de dansbewegingen heb
ben iets halfslachtigs. Op zich
zelf is het sterk dat je geen mo
ment letterlijk een wals ziet,
maar juist andere bewegingen
die contrasteren met de zoete
Weense klanken. Maar er is ook
niet gezocht naar gebaren die
echt raak uitdrukken wat er in
de personages in de balzaal
omgaat. We zien alleen stress,
opgefoktheid en uitputting. Er
wordt eindeloos jachtig rondge
rend, opgetild en gedraaid. Aan
angst, beklemming en wan
hoop wordt schril uiting gege
ven. Het is veel te duidelijk dat
de bezoekers van het bal men
taal geruïneerd zijn. De uitput
ting wordt echter ook wee
minder geloofwaardig omdat e
in die fase toch nog bewegin
gen worden gemaakt die net
iets te bijzonder, te inventief
zijn voor een danser die niet etiketten het verval en de twijfel
meer kan. werden weggepleisterd, dan is
'Weens Bloed' laat je zitten dat veel stuggestiever dan de
met het gevoel dat de werkelijk- rauwe rommeligheid die Dan
heid veel fascinerender was dan send Hart ervan gemaakt heeft,
dit sprookje. Als je ziet hoe on- Zo'h mooie inspiratiebron zou
der de walsen en de suikerzoete meer raffinement verdienen.
BOEKENWEEK 2000
Activiteiten-kalender
over het vertalen
van klassieken met:
Marietje d'Hane Scheltema,
Piet Gerbrandy, Vincent
Konink, Leo van Maris
Ma-'.' Pieters (discussieleider)
Zo. 19 maart vanaf 14.00 uur,
Lokhorstkerk,
Pi<terskerkctraat 1Leiden
s.v.p reserveren: 071-5160503
l.s.m. Burgersdijk eh Viermans
Doeschka Meijsing
Di. 21 maart, vanaf 20.00 u
Breestraat 93, Leiden
Wo.22 maart,
vanaf 20.00 uur
Breestraat 93. Leiden
(het vervolg op 'Asterix en de Waar
heid' door René van Royen en
Sunny va van der Vegt
Vr. 24 maart, vanaf 20.00 uur
Sociëteit De Burcht,
Burgsteeg 14, Leiden.
Kaartjes: f 5,-,
s.v.p. reserveren: 071-5160510
Kooyker Ginsberg
