GEN
VOORBIJGAAN
periscopenpendulesDocos en een fantastisch leven
Leiden Regio
STADSGEZICHT
DAC 18 MAART 2000 972
•J jon i
lg ificatie voor Rijks Zee en
lartinstrumenten had een grote
s op het leven van Henk Huijing.
in 1939 als jonge man uit
bij deze speciale marineafdeling
er pas veertig jaar later weer weg.
ificatie maakte en repareerde
leien voor de verschillende
al-
aticaF
slgrii11
piel
h(
lijk
to
Jon
meetinstrumenten van de marine en de
luchtvaart. Het gebouw aan de Oude
Varkenmarkt in Leiden lag 'meetkundig
gezien' precies tussen alle grote
vestigingen van de marine in. In deze
aflevering van 'De dingen die
voorbijgaan' vertelt Huijing over zijn tijd
bij de 'Veri' en Leiden in de jaren veertig.
Leidenaars blikken
terug op hun verleden
Byza; m'jn studie elektro-
afgemaakt, kon ik
baan krijgen. Het
crisis. De mensen
de rij voor werk.
zei: 'Ga jij nog maar
Instrument-
ik toen geworden.
slimme zet, want
ik gemakkelijker
vinden. Natuurlijk
de buurt van Arn-
er immers geboren
Zo kwam ik terecht
dat geodetische
maakte. Meetin-
Het was een fijne
betaalde baan: net
per maand. Daarom
ging ik al snel op zoek naar wat
anders.
Ik probeerde de Spoorwegen en
een barometerzaak maar werd
nergens aangenomen. Mijn
chef las altijd de voetbaluitsla
gen in de Telegraaf. Op een dag
zag hij een advertentie van de
Verificatie van Rijks Zee en
Luchtvaartinstrumenten, een
marinebedrijf uit Leiden dat
meetinstrumenten van de Ko
ninklijke marine en de lucht
vaart controleerde, onderhield
en verbeterde. Vier dagen nadat
ik op de advertentie had gerea
geerd, moest ik op gesprek ko
men bij onderdirecteur Nico-
Willem Doorn in het gebouw
r terug aan zijn tijd bij de 'Veri'.
FOTO MARKLAMERS
aan de Oude Varkenmarkt.
De sollicitatie verliep vloeiend.
Doom vroeg me bepaalde on
derdelen aan te wijzen. Die
kende ik zo goed dat ik ze zelfs
met mijn eigen handen kon
maken. Meer dan vierhonderd
mensen hadden op de adver
tentie gereageerd. Kan je na
gaan wat een toestand dat was
in die dagen. Tijdens een twee
de gesprek maakte ik ook ken
nis met directeur Johan Sirks.
Hij bleek diezelfde week nog bij
mijn werkgever in Arnhem
langs te moeten om daar on
derdelen te controleren. Dat
was toeval. Sirks regelde dat ik
zonder opzegtermijn uit de fa
briek in Arnhem kon vertrek
ken.
Ik was blij maar ook angstig. Ik
was maar één keer eerder in
Leiden geweest, voor het ge
sprek. Daarnaast stond mijn
verloofde niet te trappelen. Dat
het salaris twee keer zo hoog
was in vergelijking met mijn vo
rige werkgever gaf uiteindelijk
de doorslag. In 1939 begon ik
als 23-jarige bij de Verificatie.
De dienst was al in 1858 opge
richt en er werkten 17 mensen
in het pand aan de Oude Var
kenmarkt.
Het was een wonderlijk bedrijf.
Vooral omdat we voor de mari
ne werkten maar er geen zeeha
ven in Leiden hadden. De keu
ze voor Leiden was een strategi
sche. De stad lag precies tussen
de marinebasis van Den Hel
der, Hellevoetsluis, Amsterdam
en Rotterdam in. Verder speel
de de aanwezigheid van de Zee
vaartschool aan het Galgewater
natuurlijk een rol. Daarnaast
was de stad goed over het water
bereikbaar. Vervoer over de weg
was in die dagen nog niet zo
betrouwbaar als nu. De wegen
waren slecht, vaak met veel ga
ten.
De apparatuur die wij contro
leerden en maakten,'bijvoor
beeld periscopen, was kwets
baar. Dus vervoerden we zulke
zaken liever over het water.
Dan lag er een duwbak met
daarop een aantal perisocopen
voor onderzeeërs. Dat was een
machtig gezicht. De Verificatie
was niet het enige bedrijf dat
van de waterwegen gebruik
maakte. In die tijd werd er veel
Het voormalige gebouw van de Verificatie aan de Oude Varkenmarkt. Tegenwoordig staat er een appartementencomplex.
FOTO GEMEENTEARCHIEF HIELCO KUIPERS
meer over het water vervoerd.
Vreemd dat ze dat nu niet meer
doen.
Het transport werd meestal ge
daan door de firma Brandt. Het
bedrijf was ook aan de Oude
Varkenmarkt gevestigd dus de
den we er zaken mee. Dat hele
buurtje bij het Noordeinde was
een kleine gemeenschap op
zich. Je had er natuurlijk de wa
genmakerij van de gebroeders
De Groot. Én verderop was
smederij Van Velzen gevestigd.
Iedereen van de Verificatie ging
naar kapper bij Van de Graaff.
Trouwens, de hele buurt. Op de
hoek met het Noordeinde zat
een kruidenierszaak. Drank
kochten we bij slijterij Knegtel.
Ons pand was voor mijn tijd, in
1917, al uitgebreid. In de tuin is
een aanbouw gemaakt. Zonde
want het moet een prachtige
gevel zijn geweest. Op de foto's
die ik heb gezien, was het statig
en imposant. De grote toren op
het dak was wel overeind geble
ven na de verbouwing. Dat
moest ook wel, want die ge
bruikten we om metingen te
verrichten.
Als ijkpunt namen we bijvoor
beeld de watertoren van Kat
wijk. Die was in die tijd duide
lijk te zien vanuit Leiden. We
werkten niet alleen met kijk- en
meetapparatuur zoals sextan
ten en en kompassen maar
hadden ook de beschikking
over zeer bijzondere instru
menten.
In 1875 kreeg het bedrijf als eer
ste in Nederland een astrono
mische pendule. Die kostte 500
gulden. Dat was heel wat in die
tijd. Die klok is nu nog te be
zichtigen in het Scheepsvaart
museum in Amsterdam. Ook
hadden we een cirkelvormige
verdeelmachine, geruild tegen
vijf tijdmeters, de enige in Ne
derland. Het apparaat maakte
bijvoorbeeld de graduale verde
ling en becijfering op sextanten.
Heel bijzonder.
Ik vond een pension aan het
Noordeinde 37, om de hoek.
Mijn hospita, Moe Devilee, ver
zorgde kost en inwoning voor
45 gulden per maand. Dat was
toen een gemiddelde huurprijs.
Iedere drie weken ging ik met
de trein naar Arnhem om mijn
verloofde en familie te zien. Ik
werkte dan tot zaterdagmiddag
één uur om vervolgens voor
3,50 gulden een retourtje 'Oos
ten' in de derde klasse te ko
pen. Zondagavond keerde ik
weer terug. Na een paar maan
den woeg directeur Sirks me
hoe het reizen verliep. Toen hij
hoorde dat ik maar één dag per
drie weken mijn geliefden zag,
mocht ik voortaan de eerste
trein op maandagochtend van
uit Arnhem nemen. Sirks was
een vriendelijke man.
Tijdens de oorlog ontfermde de
Duitse Kriegsmarine zich over
ons bedrijf. De eerste dagen
van de Duitse aanval was er
nog sprake van dat we allemaal
naar Èngeland zouden worden
geëvacueerd. Het was in die
mei-dagen zo'n chaos dat daar
niets van terecht is gekomen.
Van de Kriegsmarine hebben
we overigens niet veel gemerkt.
We kregen een brief van ze
waarin stond dat we plotseling
van hen waren.
Die brief is nog een keer goed
van pas gekomen toen er een
Wehrmacht-generaal vergezeld
van zes soldaten het pand bin
nendrong. Ik was er zelf niet bij
maar ik heb gehoord dat Sirks
ze de brief onder de neus heeft
gewreven en ze op hoge toon
weer heeft buitengezet.
We noemden Sirks directeur
maar zijn oorspronkelijke titel
was 'adviseur-verificateur', een
ambtenaar die de echtheid van
onderwerpen moet onderzoe
ken. Hij was direct verantwoor
delijk aan de minister van oor
log. In die tijd was dat heel wat.
In 1941 trouwde ikAnderhalf
jaar daarvoor had ik nog het
aanbod gehad om in Soerabaja,
Nederlands-Indië te gaan wer
ken. Mijn aanstaande vrouw
had daar echter geen zin in. Ge
lukkig was ze wel bereid om in
Leiden te komen wonen. We
vonden een huis in het Mors-
kwartier, voor 25 gulden huur
per maand. Omdat we katho
liek waren, gingen we naar een
ontspanningsvereniging van
die signatuur, de Sint-Jozef Ge-
selle. In hun pand aan het Ra
penburg kon je kaarten, sjoelen
en tafeltennissen.
Daar ben ik overigens in verder
gegaan na de oorlog en ik heb
mij lange tijd ingezet voor tafel
tennisvereniging Docos. Sinds
1967 ben ik zelfs ere-voorzitter
van die club. Helaas werd de
Geselle in 1943 gesloten. Jam
mer, want ondanks de oorlog
hadden we het er best gezellig.
De Verificatie moest tijdens de
oorlog op zoek naar andere in
komsten. We konden natuurlijk
niet meer voor de Nederlandse
marine werken en van de
Kriegsmarine hoorde we geluk
kig nooit iets.
Sirks had overal contacten. Veel
bedrijven die afhankelijk waren
van het buitenland zaten zon
der instrumenten. Na een tijdje
maakten we onderdelen en in
strumenten voor de staatsmij
nen in Limburg, voor de Tech
nische Universiteit in Delft en
voor verschillende gemeenten.
In 1945 overleed Sirks helaas.
Een groot gemis. Onderdirec
teur Doorn nam het roer over,
maar die was meer een acade
micus dan een zakenman. Niet
temin groeide de Verificatie
sterk in de tijd dat hij er de
scepter zwaaide.
Vooral de afdeling luchtvaart
werd na de oorlog veel belang
rijker. Die verhuisde dan ook
drie jaar na de oorlog naar de
Doelenkazerne, die stond toch
al gedeeltelijk leeg. De groei
bleek niet te stuiten en het ge
bouw aan de Oude Varken
markt werd te klein. In 1952,
negen jaar voor ons eeuwfeest
in Leiden, verhuisde de Verifi
catie naar het complex 'Maal
drift' in Wassenaar.
Veel werknemers bleven echter
in Leiden wonen en het is dan
ook niet verwonderlijk dat we
in de Stadsgehoorzaal het jubi
leum hebben gevierd. De hele
nacht hebben we gedanst op de
liederen van de zanger Eddy
Christiani die een optreden gaf.
Het pand aan de Oude Varken
markt is helaas gesloopt, nadat
het eerst nog dertig jaar is ge
bruikt door de landmacht om
archieven op te slaan. Er staat
nu een appartementencom
plex.
In 1988 verhuisden ze weer.
Ook dit keer bleef de 'Veri' in de
Leidse regio. Door een reorga
nisatie bij de krijgsmacht moes
ten ze fuseren met de elektroni
sche dienst van de marine in
Oestgeest. Het Marine Elektro
nisch en Optisch bedrijf heten
ze nu. Ik heb die fusie overigens
niet meer meegemaakt. Na
veertig jaar ben ik, in 1979, met
pensioen gegaan.
Nu vertrekken ze helemaal uit
Zuid-Holland. Aan het einde
van het jaar verhuist het MEOB
naar Den Helder. Het is jammer
dat ze niet meer in de buurt zit
ten. Maar dat neemt mijn her
innering aan de Verificatie niet
weg. Ik heb dankzij mijn werk
een fantastisch leven gehad.
THOMAS ERDBRINK
Leidsch Dagblad A11CIIIL VLA
ANNO 1900
Zaterdag 17 Maart
LEIDEN - De Kamer van Arbeid voor de Bouwbedrij
ven ontving dezer dagen een verzoek van het loonco-
mité der afdeeling Leiden van den Ned. Schilders-
gezellenbond, om haar invloed te doen gelden bij
heeren schilderspatroons alhier, ten einde het mini
mumloon voortaan op 17 cents per uur te bepalen.
Na een samenkomst met dit comité zijn heeren
patroons uitgenoodigd om deze zaak te bespreken,
daar in 1895 door den Arbeidsraad dit loon reeds
was vastgesteld, doch, zooals nu bleek, slechts door
enkelen werd uitbetaald.
In een druk bezochte vergadering is thans met al-
gemeene stemmen besloten om het minimum-loon
voor een volwassen werkman van gewone bekwaam
heid in dit vak op 17 cents per uur vast te stellen.
Algemeen werd de wenschelijkheid uitgesproken om
den arbeidstijd niet langer te stellen dan 11 werk
uren per dag, ten einde de werkeloosheid in dit vak
eenigszins te beperken. Het bleek echter onmogelijk
om dit vast te stellen, daar velerlei omstandigheden
en invloeden beletten om die goede bedoeling te
verwezenlijken. Voor nacht- en Zondag-arbeid, wan
neer deze gevorderd wordt, was de groote meerder
heid bereid om dubbel loon uitte betalen, den
nachttijd te rekenen van 11 uren des avonds tot 5
uren des morgens.
ANNO 1975
boerderij Merenwijk. foto hielco kuipers
Dinsdag 18 maart
WARMOND - Clara Sikking was zater
dagmiddag in een opperbeste stem
ming toen na een onderbreking van
drie maanden weer een expositie in
haar Galery de Pomp kon worden ge
houden. Onder bijzonder grote belang
stelling werd de deur geopend. In een
geheel opgeknapte galerij hingen de
expressionistische schilderijen van
Hans van Arkeveld. Verschillende van
zijn werken waren snel verkocht. In de
nieuw aangebrachte vitrine stonden
de werkelijk prachtige keramiekwer-
ken van Liesbeth Esvelt-Manssen. Erg
goed was de draaimolen die tot in de
finesse was gemaakt. Nadat men de
expositie had bezocht, kon men nog
even napraten in de sfeervol ingerich
te kelder van het hoekje bij de pomp.
ALPHEN AAN DEN RIJN - Vanavond
zal op het sportpark De Bijlen een
vriendschappelijke wedstrijd worden
peeld tussen het Alphense ARC en
het Zweedse IFK Norrköping. De wed
strijd zal worden geleid door scheids
rechter Gans. Idrotts Föreningen Kam-
raterna Norrköping is een vereniging
met een rijk verleden. Elf maal ver
overde het Zweedse team de nationale
titel en drie maal de nationale beker.
Norrköping, dat het afgelopen seizoen
voor het eerst in de geschiedenis met
een bescheiden twaalfde plaats ge
noegen moest nemen, geldt als een
van de smaakmakers van het Zweedse
voetbal. De ploeg beschikt onder meer
over ex-Feyenoorder Ove Kindvall.
Zondag speelde de ploeg in Zwolle
een wedstrijd tegen PEC, die door de
Nederlanders met 1-0 gewonnen
werd. Vanavond is het de beurt aan
ARC om Norrköping te bestrijden.
Voor deze gelegenheid zal de Alphen
se vierde klasser versterkt worden met
Rinus Iscael, in het succesrijke verle
den van Feyenoord eens ploegmakker
van Kindvall.
CMAfla
LEIDEN - De oorzaak van de brand die gisteren een werk- en ber-
gingsloods van de scheepswerf Boot-Leiden bv grotendeels in as
legde, zal waarschijnlijk wel nooit bekend worden. Vast staat dat
de bedrijfsleider om kwart voor zeven de loods heeft verlaten en
niets verdachts heeft opgemerkt. Tien minuten later was de
brandweer bij het gebouw om met de blussing te beginnen. De
schade wordt geraamd op driekwart miljoen gulden.
FOTO ARCHIEF LEIDSCH DAGBLAD
F'oio's in deze rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen na plaatsing een ingevulde cheque (geen
ovcrschrijvingskaari) 'er waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 Dij 18 in zwart wil) op te sturen naar het leidsch
Dagblad. Ca.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 AIJ Lelden of door contante betaling aan de balie van het leidsch
Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
