Van Wijckerslooth en Rustenborgh: een paar apart
Schrijvende Lezers
Natuurlijk was slavernij geen
puur blanke aangelegenheid
Er bestaat wel degelijk begeleiding bij stoppen met roken
Protesteren tegen Oostenrijk? Hier is genoeg te doen
Wil Buys verdient
het predikaat
Bezwaarmakers kunii
niet altijd hun zin krijj
20°'
VRIJDAG 17 MAART 2000 945
J ID/
In de rubriek 'In Onderzoek' in
het Leidsch Dagblad van
woensdag 1 maart komt de
heer Emmer, verbonden aan de
opleiding geschiedenis van de
faculteit letteren, aan het woord
over zijn nog te verschijnen
boek De Nederlandse slaven
handel 1500-1850'. Hij wil met
zijn boek de discussie over de
rol van zwart en blank in de sla
vernij nieuw leven inblazen. De
heer Emmer: „Slavernij was
niet een puur blanke aangele
genheid." Ik denk dat de heer
Emmer veel moeite zal hebben
om een historicus te citeren die
geschreven heeft dat het wel
een puur blanke aangelegen
heid betrof.
Europeanen kwamen meestal
niet verder dan de kustgebie
den van Afrika en lieten het
vangen van slaven en transpor
ten naar de kust over aan ande
re zwarten en Arabieren. De
Europeanen kwamen niet ver
der dan de kust omdat zodra ze
het binnenland introkken, ze
net zo snel stierven aan tropi
sche ziekten als de indianen in
Amerika stierven aan de ziekten
die de Europeanen uit hun we
relddeel meebrachten. Niet de
Spaanse vuurwapens, maar
ziekten als pokken, mazelen,
kinkhoest enzovoort hebben
het grootste deel van de inwo
ners van Amerika uitgeroeid.
Na 1500 treedt ook voor de
slavenhandel de wet van vraag
en aanbod op. Meer vraag,
meer aanbod.
In zijn boek blijft de heer Em
mer het antwoord op één be
langrijke vraag schuldig. Waar
om kozen de Nederlandse en
alle Europese grootmachten
voor slavenhandel uit het verre
Afrika en niet voor bijvoorbeeld
arme Europeanen? Nogal pren-
tentieus dat hij maar op één
vraag geen anwoord weet. Mis
schien had hij informatie kun
nen inwinnen bij de Leidse
hoogleraar middeleeuwse ge
schiedenis W.P. Blockmans.
(Zie de VPRO-gids nr. 8 over de
thema-avond over Karei V
1500-1558.)
In 1550 werd door Karei V
een tribunaal ingesteld over de
vraag of de indianen wel be
schouwd konden worden als
mensen met een ziel. In Valla-
dolid in Spanje werd maanden
gediscussieerd over deze vraag,
tussen onder andere Bartolomé
de las Casas en Sepülveda.
Hadden de indianen namelijk
een ziel, dan konden ze worden
bekeerd tot het christendom en
mochten ze niet als slaven wor
den gebruikt. Dit zou dan weer
zeer ongunstig zijn voor een
groot aantal Spaanse plantage-
ondernemers, die dan zonder
arbeidskrachten kwamen.
Na veel gediscussieer werd
besloten dat indianen wel een
ziel hadden en niet als slaaf
mochten worden gebruikt. Een
oplossing voor het tekort aan
slaven werd meteen aangedra
gen in Valladolid: negers.
Zwarten hadden namelijk, zo
werd destijds bepaald, geen
cultuur en kunst, geen architec
tuur, geen huizen maar hutjes,
geen fatsoenlijke kleding, wa
ren zwart en leken meer op
apen dan op Europeanen. Kort
om, ze hadden geen ziel en
konden dus ook niet bekeerd
worden. Wel waren ze beter be
stand tegen ziekten en hitte dan
Europeanen en indianen.
Voor wat betreft de discussie
die de heer Emmer op gang wil
brengen, kan die misschien be
ter gaan over het wetenschap
pelijke niveau bij de opleiding
geschiedenis aan de faculteit
letteren. Veel mooie verhalen
schrijvers, soms sprookjes, wei
nig wetenschappelijke en theo
retische achtergrond.
P.C. Bunschoten,
Leiden.
Mensen die problemen hebben bij het stoppen met roken, kunnen aankloppen bij onder andere thuiszorgorganisaties en GGD. foto loek zuyderduin
Hierbij wil ik reageren op het
artikel 'Roker psychologisch
verslaafd' dat in het Zaterdags
Bijvoegsel van het Leidsch Dag
blad van zaterdag 11 maart
stond.
In dat artikel komt naar voren
dat er weinig hulpverleners zijn
die zich bezighouden met stop
pen met roken. Het is jammer
dat er niet in wordt aangegeven
dat die hulp er wel degelijk is
voor mensen die problemen
hebben bij het stoppen met ro
ken. In de hele Leidse regio
worden al zeker tien jaar cur
sussen gegorganiseerd door
thuiszorgorganisaties en GGD.
Zelfben ik sinds 1992 cursus
leider van deze cursus 'stoppen
met roken' en sinds 1996 bege
leid ik zowel in Alphen aan den
Rijn als in Gouda mensen ook
individueel. Wat mij in al die ja
ren opvalt, is dat mensen het
heel moeilijk vinden om voor
stoppen met roken hulp te zoe
ken. Ze schamen zich er min of
meer voor het niet alleen te
kunnen. Terwijl het slagings
percentage hoog is, namelijk 70
tot 90 procent.
Mensen die begeleiding zoe
ken, kunnen contact met mij
opnemen (telefoon: 0172-
495071) of de GGD bellen.
Wil Vink-Penning,
Alphen aan den Rijn.
Het islamitis
offerfeest rti m
geen nation:
feestdag wori
30 v
Op de pagina Geloof In]
leving in het Leidsch D
van woensdag 8 maart la gïl
de moslims in Nederlai 47-
brief aan premier Kok) ris
geschreven dat zij graagova:
ferfeest als nationale htb;
willen invoeren in onzes imc
leving. Want Nederland ilevt
rekening te houden iak c
groeiende groep islamieti irkr
i)ke
Ik vraag me af: wat; lass<
toegevoegde waarde zi n.
zo'n nationale feestdj
Chineese bevolking in q |fl(
was er al vlak na de oork
ze mensen zijn echt
greerd in onze samenlei:
vieren hun eigen feesten,
eus of niet, zonder eenrs
le feestdag te eisen. 15^'
Ook zit er niet één 0I^Ê
afgevaardigde in de Katinie'
bij de politieke partije ente
Turken en Marokkana
hier veel korter zijn), zijn 3f
talrijk vertegenwoordigd
politiek. En met maar j
den: zij zitten daar voorj
gen doelgroep, de islam "j
Turken en Marokkanen,!
voor de Nederlanden. ee^
vergeet niet: de islam he uf>
doel voor ogen, en dal f>vaj
geloof als wereldreligie.I ilerc
zijn ze heel fanatiek in. ^ei
Nederland is, met q
kerkelijking en vergaan
rantie, als een mak scha
mij betreft: niks nation q|z
mitisch offerfeest. Neei vil
gewoon een vrije dag
moet respect hebben \n c/
religies die in ons land 5^
genwoordigd zijn, maai
niet de bedoeling dat je naag
land er één daarvan opd
'Filosoof uit Bloemendaal niet
vervolgd om uitspraken' luidde
de kop van zomaar een artikel
tje op pagina 7 van het Leidsch
Dagblad van 28 februari. In dit
stuk werd kort en bondig een
schets gegeven van een klacht
van de gehandicaptenraad te
gen uitspraken van cultuurfilo
soof C. Rietdijk.
Wat is er aan de hand? De
heer Rietdijk heeft uitspraken
gedaan in een interviewbundel
van Parool-journalist M.
Schmidt: 'Bij euthanasie moe
ten kwalitatieve criteria worden
gehanteerd om van inferieure
mensen af te raken...'. Pardon?
Waarom is iedereen eigenlijk zo
bezig met Oostenrijk? Er is hier
genoeg te doen.
Nog een citaat: 'Op mongool
tjes moet abortus, of na de ge
boorte, euthanasie gepleegd
kunnen worden vanwege over
bevolking'. Ja, ik vroeg mij al af,
waar blijft die volgende stap in
de legalisering van abortus en
euthanasie. Natuurlijk, tijdens
de discussie over de legalisatie
van deze zaken in het verleden,
werd alles met de grootste
voorzichtigheid omgeven: zorg
vuldige afrvegingen, alleen in
noodgevallen en onder inten
sieve begeleiding... Als de kogel
eenmaal door de kerk is, wordt
al die zorguldigheid toch wat
overdreven geacht en wijst de
praktijk uit dat het begrip
"hoodgeval' nogal rekbaar is.
Maar dan nu. zoals al viel te
verwachten, de volgende stap.
Hebben we nog wel recht om te
leven? Volgens onze cultuurfi
losoof niet altijd. Inferieure,
mensen niet. Tja, inferieur? Wie
is er inferieur? Of, wie voelt zich
inferieur? Het zal bekend zijn
dat niet iedere technisch vol
maakte persoon zich zielsge
lukkig voelt. En vele gehandi
capten voelen zich wel degelijk
prima. Volgens de heer Rietveld
hadden zij niet moeten leven.
En een volgende vraag: inferi
eur voor wie? Voor sommigen
zijn joden inferieur, of negers.
In dictatoriale regimes worden
intellectuelen al snel naar in
richtingen gestuurd. Zij zouden
geestelijk niet in orde zijn. Vol
gens de redenatie van de heer
Rietdijk kan dit simpeler: inferi
eur dus 'voordragen voor eu
thanasie'.
Moeten we ons druk maken
als één persoon dit roept? Mis
schien niet. Eén gek meer of
minder... Maar wat in ieder ge
val wel zorgelijk is: de officier
van justitie heeft de-klacht van
de Gehandicaptenraad niet
ontvankelijk verklaard. Geen
belediging, geen discriminatie,
maar vrijheid van meningsui
ting. Hoezo protesteren tegen
Oostenrijk?
Frank Stuurman,
Leiden.
Een interim-manager werd
gevraagd te ontvlechten en te
verzelfstandigen, te herstructu
reren en de organisatie aan te
passen aan de>eisen van de tijd.
Het bestuur had een buitenge
woon helder (en achteraf ook
correct) beeld van de zaken die
niet (meer) in orde waren.
Het aanpakken van de pro
blemen was geen eenvoudige
zaak. Er was een direct finan
cieringsprobleem. Dat nood
zaakte allerminst tot een over
bruggingskrediet van de bank.
Het verbindingskantoor van de
AWBZ gaf direct medewerking
conform de regels en richtlijnen
door de voorschotten van het
St. Elisabeth Gasthuishof en
Van Wijckerslooth te verhogen.
Daarnaast was er een lening
van de bank nodig om enkele
noodzakelijke investeringen te
kunnen doen. Langzaam maar
zeker werden de problemen in
de verpleeghuizen aangepakt.
Een groot succes was de actie
personeelswerving, die destijds
werd beloond met een prijs in
het kader van 'meest succesvol
le wervingsactie'. Hierdoor
konden relatief dure uitzend
krachten worden vervangen
door vaste krachten.
Niet minder van belang was
dat, mede door een enorme (re)
actie van het personeel van de
verpleeghuizen, de Leidse be
volking en de Leidse politiek, de
sluiting van het St. Elisabeth
Gasthuishof van tafel ging. Ne
derlands oudste en mooiste
verpleeghuis, uniek gelegen in
het centrum, kon behouden
blijven.
In Verpleeghuis Van Wijcker
slooth, waarin de centrale dien
sten geconcentreerd waren,
werden in 1990 en 1991 vele
veranderingen in gang gezet,
dat alles op basis van een uitge
breid beleidsplan waarover alle
betrokkenen snel overeenstem
ming konden bereiken. Uiter
aard werd de automatisering
voortvarend aangepakt, on
danks de zware belasting voor
de administratieve medewer
kers om zeer veel gegevens te
leveren, analyses te maken en
de administratie van de ver
pleeghuizen en de bejaarden
verzorgingshuizen te ontvlech
ten.
Het bestuijr van de verpleeg
huizen besloot voortvarend, en
met een duidelijke visie op de
toekomst, reeds in februari
1991 dat er in Oegstgeest één
multifunctioneel zorgcentrum
zou moeten komen en dat
daarvoor dan ook één rechts
persoon verantwoordelijk zou
moeten zijn. De Stichting Rus
tenborgh zou daarvoor dan de
aangewezen rechtspersoon
zijn; daarover was iedereen het
eens.
Begin 1992 werd geconsta
teerd dat de belangrijkste nood
zakelijke maatregelen waren
genomen. Het spreekwoordelij
ke lek was dicht en aan een ge
structureerde opbouw was be
gonnen. Het bestuur destijds
werkte inderdaad al geruime
tijd met een motie van wan
trouwen van de ondernemings
raad, maar toch was er een
sterk besef van verantwoorde
lijkheid om de zaak goed achter
te laten. Na anderhalf jaar kei
hard werken viel nog veel te
doen: intern was veel in gang
gezet, nog niet alles was afge
rond. Ook de regionale ver
pleeghuissituatie was nog niet
uitgekristalliseerd. Er lag wel
een duidelijk beleidsplan, er lag
een sluitende begroting.
Dat was het moment om een
nieuwe, vaste directeur te zoe
ken die met erkenning van de
verdiensten en de krachten van
de medewerkers en de andere
partijen met tact en diplomatie
de succesvol ingezette beleids
lijnen zou voortzetten. Dat was
ook het moment voor het be
stuur om terug te treden en de
verantwoordelijkheid over te
dragen aan nieuwe mensen.
Het besluit tot een samen
gaan van Rustenborgh en Van
Wijckerslooth onder de vlag
van Rustenborgh maakte deel
uit van de beleidslijnen die
door het nieuwe bestuur wer
den overgenomen. Het heeft
mij verbaasd dat deze essentië
le beleidslijn uit 1991 niet is af
gerond: het realiseren van een
multifunctioneel zorgcentrum
in Oegstgeest.
Zou dat liggen aan de kleuren
die na 1992 in de geschiedenis
zijn aangebracht?
Ir. A.J. Weeber,
(Interim-directeur Stichting
R.K. Verpleeghuizen
Leiden e.o. 1990 - 1992),
Leiden.
Op een ingezonden brief van de
heer P. Homan in het Leidsch
Dagblad van 8 maart - 'Vragen
over naschoolse opvang Sas-
senheim nog onbeantwoord' -
wil ik reageren.
De heer Homan spreekt na
mens de bewonersvereniging
Parkstate. In zijn brief wekt hij
de uitdrukkelijke suggestie dat
de Sassenheimse gemeente
raadsleden zich niet laten zien
op informatieavonden. Ik moet
dit ten stelligste ontkennen.
Ook bij de informatieavond op
7 februari over de bouw van de
nieuwe protestants christelijke
school nabij Parkstate waren
diverse raadsleden, onder wie
ondergetekende, aanwezig.
Zij hebben kennis genomen
van de bezwaren van de bewo
ners. Dat die bezwaren in de
daaropvolgende commissiever
gadering door drie van de vier
fracties worden vertaald en be
stempeld ais 'verregaande on
verdraagzaamheid' laat ik aan
die fracties. Maar het zegt wel-
licht ook iets over ik rt. Spo
waarop (vaak door det* 1), expl
man) de bezwaren nai mg, he
worden gebracht.
Er kan echter niet wö wd of
weerd dat er niet is g<
naar de bezwaren van 4
ners. Besluiten wordfl
men na afwegingen vi
gen. Dat hierbij niet al
een zijn zin krijgt, staat
paal boven water.
Geachte heer HomaJttUDE.
ren wil dus niet 3
raad van Sassenheim a!
mag uitvoeren wat u*
teren wil zeggen: aan
kant zorgen dat er int
behoefte kan worden' el een
tegen aan de andere
min mogelijke problem wees
de buurt.
Zo moet dat wel gaï uss
zeer dichtbevolkte I J niet
schap zoals Sassenheifl bvekei
Op de
Alb in de
1 va 1
ali |11
itaat
Op het afscheidsinterview met
Van Wijckerslooth/Elisabeth
Gasthuishof-directeur Jan de
Soeten onder de kop 'Fusie met
Rustenborgh volstrekt gemiste
kans' (LD zaterdag 11 maart)
wil ik reageren. Ieder heeft
recht op zijn eigen waarheid en
vooral ook op zijn eigen ge
schiedenis. Kijkend naar de
toekomst is het misschien alle
maal volstrekt helder, het kijken
naar het verleden wordt vaak
gekleurd door onze latere erva
ringen. Het is ook heel mense
lijk de successen in de geschie
denis toe te schrijven aan het
eigen handelen. De teleurstel
lingen worden maar al te vaak
verweten aan, geschreven op
het conto van tegenstanders.
Sinds enige tijd worden wij in
het Leidsch Dagblad op de
hoogte gehouden van de visie
van Jan de Soeten op de ver
pleeghuis/verzorgingshuis-situ
atie in Oegstgeest, waarvan fei
telijk ook het unieke St. Elisa
beth Gasthuishof in Leiden deel
uitmaakt. Zo ook op zaterdag
11 maart. Met respect voor de
kleuren in de geschiedenis die
de heer De Soeten aangeeft,
meen ik toch enige nuances te
mogen aanbrengen.
Het overigens destijds wat in
gewikkelde conglomeraat van
rooms-katholieke stichtingen
voor ouderenzorg in Leiden en
omstreken heeft naar mijn vas
te overtuiging buitengewoon
succesvol bestuurd. Zonder dat
was niet een relatief groot con
cern tot stand gekomen, be
staande uit twee verpleeghui
zen, meerdere verzorgingshui
zen, bejaardenwoningen, aan-
leunflats en dergelijke.
De basis voor een en ander
was gelegd door een omvang
rijk vermogen dat door goede
katholieken was nagelaten.
Daarnaast werd scherp inge
kocht. Het St. Elisabeth Gast
huishof werd aangekocht voor
één gulden, waaraan feitelijk de
'verplichting' verbonden was
een op reactivering gericht ver
pleeghuis in Oegstgeest te reali
seren.
Het bestuur en de toenmalige
directie maakten goed gebruik
van de mogelijkheden die de fi
nanciering van de zorg destijds
bood. Kern daarvan was dat de
middelen waarover een ver
pleeghuis kon beschikken in de
praktijk niet gelimiteerd waren.
Een verzorgingshuis daarente
gen, viel onder strikte bepalin
gen van het toezicht van de
provincie. Dit gegeven leidde
tot een gedrag waarbij er een
grote en voortdurende stroom
van middelen was, feitelijk van
het St. Elisabeth Gasthuishof
naar Van Wijckerslooth en ver
volgens naar Rustenborgh, de
aanleunflats en zo verder.
Een ieder gebruikte de door
deze constructie gerealiseerde
mogelijkheden, iedereen ge
noot van de beschikbare mid
delen. Maar ook de stad Leiden:
deTafeltje-Dekjemaaltijden, be
reid in het St. Elisabeth Gast
huishof, konden ver onder de
kostprijs worden verstrekt.
De verpleeghuizen, de ver
zorgingshuizen en enkele ande
re delen van het concern maak
ten gebruik van één bankreke
ning, op zich in die tijd niet on
gebruikelijk. Maar hierdoor was
niet altijd duidelijk welk geld
van wie was. Op het eind van
een jaar, als de verschillende
jaarrekeningen werden opge
maakt, konden er dan nog wel
eens verschillen komen. Dit
leidde tot besluiten van de be
sturen in het 'concern' - vol
gens mij al eind jaren '80 - om
de zaak te ontvlechten. Op dat
moment maakten Van Wijcker
slooth en Rustenborgh dus on
derdeel uit van één concern, op
precies overeenkomstige wijze
als grote commerciële concerns
zijn georganiseerd.
De situatie werd ernstig toen
de regels voor de verpleeghui
zen werden verscherpt en de
invoering van de externe bud
gettering voor verpleeghuizen
een feit werd. De middelen
stroom uit St. Elisabeth Gast
huishof en Van Wijckerslooth
bleef in stand maar het was
voor de verpleeghuizen niet
meer mogelijk via extra tariefs
verhogingen de middelen aan
te vullen. Er ontstonden snel
torenhoge tekorten, niet alleen
in de verpleeghuizen maar later
ook in Rustenborgh. Bovendien
viel er een sleutelfunctionaris in
het geheel door ziekte uit.
Jk dacht al, waar blijft-ie, de
man die al eerder liet blijken
zo de pik te hebben op Tineke
Verburg? Maar. daar was hij
dan in zijn rubriek in het
Leidsch Dagblad van 8 maart,
naar aanleiding van het nieu
we programma Luncli-tv van
de TROS.
Waarom moet deze ervaren
all round- en succesvolle pre
sentatrice door Wil Buys naar
beneden worden gehaald
door haar als het 'raadsel Ti
neke Verburg' te kwalificeren?
Ik heb de uitzending van 9
maart bekeken en geen enkele
aanleiding gevonden om
daarop kritiek te leveren.
Ik vraag mij dan ook af of
Wil Buys niet zelf het predi
kaat 'raadsel' moet worden
W(
opgeplakt, als hij
met de botte bijl te hall
alles wat hem niet zin,
maanden geleden was]
voorbeeld geïrriteerd
mededeling van Dirk
dat wegens ziekte
zijn werkzaamheden 1
sporing Verzocht me vil!
voortzetten. Dat viel,
Buys, buiten het f
en was voor de kijker 1 l ^ani
teressant. Vorige weekl d
wij op de tv kunnen zi
deze man, in de krad °'arer
zijn leven, daarvan i ,Beê'
heeft moeten nemen. P^er
Wat stelt zo'n irrita
nog voor? ?8eai
6 komt
A. Ho
Zoeten ®lvi
«aal
Waarom nou
zo'n steen voor
Van der Lubbe?
Wat word ik toch moe van
onzinnige acties, als het sle
pen met een duizend kilo
zware steen. En wat word ik
er toch moe van, dat we als
gemeenschap constant bezig
zijn met het verleden. Waar
om moest er nou zo nodig
een gedenksteen komen voor
de onbekende bekende Mari-
nus van der Lubbe? Omdat hij
zo goed was de Rijksdag in de
hens te steken? Wat wil Lei
den er nou mee zeggen, met
zo'n steen?
In de artikelen die erover
zijn verschenen, vind ik onze
Nederlandse samenleving in
optima forma terug. Waar zijn
we toch met zijn allen mee
bezig? De ene onbenulligheid
leidt tot de volgende onbenul
ligheid. Houd het nog een
keer op?
Wim Witjes,
Leiden.
Tineke Verburg. m
De gedenksteen voor Van der Lubbe, die bij het Deutsches Theater in Berlijn is geplaatst, maar daar deze
week spoorloos verdween. foto paul van weel
