'Zuinig met water is er thuis als het ware i
Waterprojecten niet effectief
Binnenland
DONDERDAG 16 MAART 2000
Kroonprins voorziet problemen als waterbeleid niet verandert
In Den Haag is vandaag
het tweede Wereld Water
Forum begonnen. Een
week lang discussiëren
vijfduizend deelnemers
over een 'nieuwe visie' op
water. De aanbevelingen
die hier uitrollen, moeten
als bouwstenen dienen
voor concrete maatrege
len waarover 130 minis
ters ook in Den Haag pra
ten. Kroonprins Willem-
Alexander is voorzitter
van het Forum en rappor
teur naar de ministers.
„Ik loop zes dagen rond
en ik ga er van uit vol
doende gelegenheid te
hebben in discussies mijn
eigen visie naar voren te
kunnen brengen."
DEN HAAG GERARD CHEL
..Ik ben opgevoed door een va
der die de oorlog heeft meege
maakt. Water laten lopen terwijl
je tanden poetst en licht aan la
ten als je de kamer uitgaat, dat
kan bij ons niet. Dat is er min of
meer ingeslagen." Hilariteit.
„Nou ja, in figuurlijke zin dan",
haast hij zich eraan toe te voe
gen, „voordat iemand wordt
beschuldigd van kindermishan
deling."
De kroonprins heeft er zin in.
Hoewel het al de tweede sessie
die middag is, begroet hij in de
deuropening enthousiast op
nieuw een handvol journalisten
dat met hem wil praten over
water. Sinds Willem-Alexander
werd 'gegrepen' door het water,
heeft hij zich kosten noch
moeite bespaard zich daarover
te laten informeren, in binnen-
en buitenland. „Het is boeiend,
ik heb er nog geen seconde spijt
van." De prins zal ook na het
Forum nauw betrokken blijven
bij alle internationale actieplan
nen, het Framework for Action.
In de loop van dit jaar wordt hij
voorzitter van de Commissie
Integraal Waterbeheer.
Uw vader suggereerde dat u zich
bezig moest gaan houden met
water. Wat was uw reactie?
„Zoals elke zoon tegen z'n va
der zegt: belachelijk, ik maak
dat zelf wel uit. Maar dan ga je
eens nadenken wat water ei
genlijk betekent en dan moet je
als zoon voor de zoveelste keer
toegeven dat je vader weer eens
gelijk had. Ik ben ontzettend
blij dat hij dat toen heeft voor
gesteld."
Het gesprek heeft plaats in de
eetkamer van de prins op paleis
Noordeinde. Willem-Alexander
laat zich bijstaan door profes
sor Frank Rijsberman, mede
auteur van de 'visie op water'
en Albert van der Beesen, werk
zaam bij Rijkswaterstaat. Beide
secondanten hoeven nauwe
lijks in actie te komen. Geani
meerd en onbevangen geeft de
kroonprins antwoord op de
vragen, wekt niet de indruk
voortdurend op zoek te zijn
naar diplomatieke formulerin
gen. Schuwt een eigen mening
niet, maar kent zijn staatsrech
telijke grenzen. Dus ook de bei
de vertegenwoordigers van de
Rijksvoorlichtingsdienst heb
ben het rustig.
Als voorzitter en rapporteur van
het Forum kunt u uw eigen
ideeën niet kwijt. Kriebelt dat
niet?
„Ik loop er zes dagen rond en ik
ga ervan uit voldoende gelegen
heid te hebben in discussies
wel mijn eigen visie naar voren
te kunnen brengen."
U voelt zich daarin volledig
vrij?
„Mijn positie heeft z'n beper
kingen. Ik heb te maken met de
ministeriële verantwoordelijk
heid. Daar heb ik al 32 jaar mee
leren leven en daar houd ik re
kening mee."
Is dat systeem niet een beetje ou
derwets?
„Het Forum gaat niet over mi
nisteriële verantwoordelijk
heid."
Watervraagstukken zitten vol
valkuilen.
„Het hele leven zit vol valkui
len. Water is iets dat absoluut
van belang is voor deze eeuw
en natuurlijk zitten er politieke
consequenties aan water, maar
het voorkomen van te veel of te
weinig of te vuil water is iets
waar iedereen het over eens is
en daar moet je bewustwording
Prins Willem-Alexander bezocht onlangs Kenya als beschermheer van de African Medical and Research Foundation (Amref) ten tijde van de watersnoodramp in Mozambique. Hij ging toen naar het getroffen buurland om de
te lopen.
hulpverleners daarni
FOTO A'
voor creëren. Hoe het dan
wordt opgelost, is een zaak van
de politiek, niet van mij."
Maar u blijji betrokken bij de
uitwerking, het Framework for
Action.
„Ja en daar zal zeker nog het
nodige werk in gaan zitten.
Maar u heeft gelijk, daar gaat
het om politieke keuzen. Ik zal
daar telkens een afweging moe
ten maken en moeten uitkijken
waar ik bij betrokken raak. Het
Framework wordt pas concreet
na het Forum. Misschien moe
ten we er daarna nog maar eens
over van gedachten wisselen."
Zit de wereld wel te wachten op
een visie, wordt het geen tijd
voor concrete maatregelen?
„Het Framework for Action
moet leiden tot iets concreets.
Met het waterbeheer zoals dat
tot op heden gegaan is, zitten
we duidelijk niet op het juiste
spoor. Het leidt tot een crisis
halverwege deze eeuw. Dat is te
voorspellen. Dat moet verande-
In de voorbereiding botste het al
tussen Noord en Zuid over on
der meer de prijs van water. Hoe
zal dat gaan tijdens het Forum?
„Het is een van de heikele pun
ten, maar wel een dat bespro
ken moet worden. Let wel: het
gaat niet om de prijs van water
zelf - die is vrij, dat water is
aanwezig- maar met name over
de distributie, het zuiveren van
water en de verwerking van af
valwater. Meer om watersyste
men eigenlijk waarvan de kost
prijs moeten worden doorbere
kend."
Waarom lukt met water niet
wat met olie wel lukt: intercon
tinentale pijpleidingen om het
water daar te brengen waar het
nodig is.
„Er zijn in California bijvoor
beeld negenhonderd kilometer
lange systemen die van noord
naar zuid water transporteren.
In Namibië wordt over honder
den kilometers water uit het
noorden naar Windhoek ge
bracht. Maar de afstanden zoals
met olie zijn er met water niet,
nee."
Venvacht u dat?
„Ik denk dat ik daar de ingeni
eur voor aan moet kijken, maar
ik verwacht dat technologieën
als het ontzouten goedkoper
zullen zijn dan over duizenden
kilometers water gaan verplaat
sen." Rijsberman knikt: „Ge
zien de prijsverschillen is dat
inderdaad niet de moeite
waard."
Er is 180 miljard dollar per jaar
nodig om alle problemen te lijf
te gaan. Waar moet dat geld
vandaan komen?
„Het grootste gedeelte zal uit de
private sector moeten komen.
Zowel van de multinationals als
van de kleine boer die ergens
een put slaat. En alles wat daar
tussenin zit. De overheid zal
voorwaardenscheppend bezig
moeten zijn."
Hoe is duurzaamheid te rijmen
met toenemend waterverbruik?
„Duurzaamheid is een belang
rijk element van modern water
beheer. Maar dat kan ook recy
cling zijn of gesloten systemen
in productieprocessen. Herge
bruik is ook al een vorm van
duurzaamheid. Maar ook het
vasthouden van water in wet
lands is dat."
Stijgende welvaart leidt tot stij
gend waterverbruik. Hoe denkt
u dat te doorbreken.
„Dat kan door technologische
innovaties, denk aan apparaten
die minder water verbruiken. In
Nederland ligt het verbruik op
zo'n 130 liter per persoon per
dag, in Amerika op 220 liter en
Zuid-Afrika gaat uit van een
ideale behoefte van 40 tot 50 li
ter, terwijl het land nu op 25 li
ter zit. Er zijn grote regionale
verschillen. Maar ook bewust
wording is belangrijk, bewust
wording is de beste bezuiniging
op watergebruik. En ook de
prijs, denk ik. In Nederland
heeft drinkwater één prijs, maar
misschien moet je verschillen
de tarieven voor grootverbrui
kers gaan instellen."
U doet een beroep op het be
schermen van het milieu. In een
welvarend land als Nederland is
dat al een probleem, hoe denkt
u dat in anne ontwikkelings
landen zo'n discussie verloopt.
„Neem het voorbeeld van wet
lands, waarmee je water vast
houdt om het op droge mo
menten weer te gebruiken of
waarmee je bij extreme regen
val overstromingen kunt afrem
men. Ook dat is een milieu
maatregel. Dat is voor het gehe
le waterbeheer en dus de totale
bevolking van belang."
De geschiedenis leert dat econo
mische groei ten koste gaat van
het milieu.
„Dan gaat het vooral om de
vervuiling, dat is inderdaad een
probleem. We proberen ieder
een ervan te overtuigen dat het
in het eigen belang is te inves
teren in het milieu."
Cruciaal in de wereld is het kli
maatprobleem. Daar zijn in Rio
afspraken over gemaakt, maar
dat vlot niet erg. Denkt u dat het
met water soepeler zal verlopen?
„Ik denk inderdaad niet dat Rio
gebracht heeft wat men ervan
verwachtte, maar toch wordt
het nog steeds gezien als hèt
beginpunt voor internationale
samenwerking op milieuge
bied. Het verschil met Rio is dat
het Forum een samenkomst is
van alle belangengroepen. Ie
dereen die er over mee wil pra
ten, kan er over meepraten. Dat
is een nieuwe formule. We ho
pen dat dit een nieuwe start zal
zijn."
Er zijn veel landen die voor hun
watertoevoer afhankelijk zijn
van andere landen. Dat kan tot
conflicten leiden.
„Ook dat is een heikel punt, er
zijn 260 internationale rivieren
die door meerdere landen ge
deeld worden. Er ligt nu bij de
VN ter ondertekening een ver
drag over het gebruik van inter
nationale waterwegen. Dat kan
een instrument zijn. Ook het
pleidooi van Gorbatsjov (voor
internationale 'waterbemidde
laars' - GC) kan daartoe bijdra
gen."
Doemdenkers voorspellen oorlo
gen om water. Bent u ook zo
pessimistisch?
„Nee, ik hoop dat er geen oor
log meer komt, maar dat is wel
licht al te optimistisch. Kijk, wa
ter is een onderdeel van een ge
heel, water alleen is niets. Het
zou best kunnen dat er conflic
ten ontstaan. Een heet hang
ijzer in het Midden-Oosten is
water, zie de discussie over de
Golanhoogte. Ik hoop dat het
DEN HAAG ANP
Investeringen in waterprojecten in ontwikkelingslanden zijn op
de lange termijn niet effectief. Alhoewel betrokken organisaties
het geld in eerste instantie goed besteden, laat de duurzaamheid
van de investeringen te wensen over, zo blijkt uit onderzoek van
de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking (IOB). De inspectie
onderzocht de Nederlandse ontwikkelingshulp aan Bangladesh,
Egypte, India en Mozambique in de periode van 1988 tot 1998.
Deze vier landen ontvingen zo'n 40 procent van de 2 miljard
gulden Nederlandse ontwikkelingshulp voor de watersector.
De conclusies van het IOB zijn voor het ministerie van buiten
landse zaken overigens geen aanleiding om de investeringen in
waterprojecten te verminderen. Wel moet er, behalve de techni
sche kant, meer aandacht komen voor de sociale, economische
en milieu-aspecten ervan. Volgens het IOB besteden de betrok
ken organisaties het geld technisch gezien namelijk heel goed.
Een groot deel van de twee miljard gulden wordt gebruikt voor
de uitbreiding van het drinkwaternet en de verbetering van de
installaties. Maar omdat de organisaties te weinig aandacht be
steden aan bijvoorbeeld de opleiding van het personeel, de or
ganisatie en het beleid, laat het vervolg van de investeringen wel
eens te wensen over. Zo bleef onderhoud van waterleidingen
vaak achterwege.
Dit gebrek werd al eind jaren tachtig door het ministerie opge
merkt. Het veranderen van de houding en het beleid van de ont
vangers in ontwikkelingslanden blijkt echter een moeilijke opga
ve. Alhoewel de effectiviteit van het gegeven geld al is verbeterd,
gaat het volgens het IOB nog wel vijf tot tien jaar duren voordat
de ontvangers het nieuwe beleid in de praktijk gaan brengen.
diplomatieke front sterk genoeg
is om oorlogen te voorkomen.
Water stopt niet bij de grens,
ook in Nederland niet. Er is
geen Nederlands water zonder
buitenland."
U heeft de afgelopen jaren veel
reizen gemaakt. Heeft dat uw
zienswijze op water veranderd.
„Ja, toen ik hier instapte, was ik
redelijk groen. Je hebt ideeën
over water die iedereen eigen
lijk heeft. Fascinerende aspec
ten en de problemen met water
komen alleen maar aan het
licht als je dit soort bezoeken
aflegt. Iedere regio heeft z'n ei
gen problemen en daar leer je
van. Een land als Namibië, met
ontzettend weinig regen, inves
teert veel in watertransportsys
temen en ontzoutingsinstalla-
ties. Je ziet bij iedereen ook een
bewustwording. In de hotelka
mer in Windhoek hing een stic
ker, ondertekend door de bur
gemeester, met de boodschap
dat water een probleem is en
dat hij van de toeristen ver
wacht daar rekening mee te
houden."
„97,5 Procent van het water op
aarde is zout, maar 80 procent
van de wereldbevolking woont
in de buurt van de kust. De hele
wereld is op zoek naar goedko
pe vormen van ontzouting. Het
grote probleem van high tech
ontziltingsinstallaties is dat je
daar heel goed opgeleid perso
neel voor nodig hebt."
Toen u op Curasao was, moest u
op elke straathoek stoppen om
naar pompen in aanbouw te
kijken. Een zware opgave.
„Je moet mensen de gelegen
heid geven te laten zien waar ze
trots op zijn en wat ze ontwik
keld hebben. Zij weten niet
hoeveel pompen ik die dag al
heb gezien. Ik heb daar geen
moeite mee omdat je kan zien
dat ze met een project bezig
zijn waarin ze geloven. In Afrika
heb ik bij de Flying Doctors wel
twintig keer de uitleg gehoord
over gewichtstabellen voor pas
geborenen. Op een gegeven
moment kon ik die uitleg bijna
zelf in het Swahili geven, maar
voor al die dorpsrai
ontzettend belangt
Tot slot: wat verwa lu^c
Forum?
„Als het door 'Den
water op de politie!
krijgen, dan vind il
iel
jgd [voe
erai 'e8e
veertig jaar gezegd
watersector is vera
proces is in Den Hf.1}-
nen."
!nv<
dan
Beatrb
openiri m
waterconfE
DEN HAAG ANP
ijnsi
