De Bus rammelt
aan alle kanten'
WEER
Fassbinder verdient opvoering
11
Dino op
de fiets
Haarlemmer ontwerfe
kinderklavier
Ex van prinses Stéphan
claimt complot bij vrijp
«SE
DONDERDAG 16 MAART 2000
COMMENTAAR
De joodse gemeenschap heeft geschokt gereageerd op het voorne
men van Het Nationale Toneel om Fassbinders omstreden toneel
stuk 'Het vuil, de stad en de dood' op het repertoire te nemen. In
het stuk gaat de Duitse stad Frankfurt ten onder aan aan de bouw-
speculaties van een rijke jood. Een eerder voornemen om het stuk
in Nederland op te voeren, werd in 1987, vooral vanwege het hefti
ge protest vanuit de joodse wereld, verijdeld. Het kwam toen al
leen tot een besloten uitvoering voor genodigden.
,,Er is in die dertien jaar sindsdien niets veranderd waardoor de
zaken er anders voor zouden kunnen staan", zegt Ronnie Nafta-
niel, directeur van het Centrum voor Informatie en Documentatie
Israël en in die hoedanigheid uitgegroeid tot de spreekbuis van
joods Nederland. Hij vindt het stuk onveranderd uitgesproken an
tisemitisch.
Voor die reactie valt enig begrip op te brengen. Als er één gemeen
schap in Nederland recht heeft op lange tenen, dan is het wel de
joodse. En met de groeiende aanhang van extreem-rechts in lan
den als België en Oostenrijk zijn die lange tenen best voorstelbaar.
Toch is de reactie ook gemakzuchtig. Is 'Het vuil, de stad en de
dood' wel zo antisemitisch als Nafataniel het doet voorkomen?
Zeker, in het stuk komt een rijke jood voor. En over hem wordt in
weinig verhullende taal gesproken. „Hij zuigt ons uit, de jood. Ze
zijn vergeten hem te vergassen." Maar dat zegt niets over de strek
king van het stuk. Fassbinder wilde met 'Het vuil, de stad en de
dood' de hypocrisie van het Duitse volk in zijn omgang met het
verleden aankaarten. De rijke jood is maar een relatief kleine scha
kel in een weinig verheffende wereld van hoeren, pooiers, specu
lanten en voormalige fascisten.
Daarnaast is het stuk van Fassbinder louter kale tekst. Het is aan
regisseur Johan Doesburg, dezelfde als dertien jaar geleden, om in
samenwerking met de acteurs daar een eigen interpretatie aan te
geven. Om het van dode letters tot levende materie om te vormen.
Wie weet krijgt het stuk dan alsnog een antisemitische strekking.
Wie weet is het gewoon een slecht stuk. Maar dan hebben we het
in elk geval eerst met eigen ogen kunnen zien.
Zacht tot het weekeinde
Een barre winter is het ook in
het oosten van Europa niet ge
weest. Zowel in de Russische
hoofdstad Moskou als in de
Poolse hoofdstad Warschau
was februari bijna 5 graden
zachter dan normaal. Dat zijn
bepaald geen kinderachtige af
wijkingen. Er is echter wel spra
ke van een winterse nasleep. In
Moskou ligt de sneeuw al enige
tijd zo'n 4 decimeter dik en in
Polen vriest het de komende
nachten licht tot matig.
Een portie van de kou in het
oosten komt onze kant op
doordat zich boven Scandina
vië een hogedrukgebied instal
leert. Daardoor gaat de wind uit
het oosten waaien. Zoals het
zich nu laat aanzien komt het
volgende week tot plaatselijk
lichte vorst in de nacht en och
tend en het wordt het overdag
omstreeks 7-8 graden. Dat valt
op zich dus best wel mee om
dat de aangevoerde lucht rela
tief droog is de zon dus kan
gaan schijnen. Eventuele scha
de aan de levende natuur, die
vanwege de zachte winter z'n
tijd ver vooruit is, blijft waar
schijnlijk uit. Overigens staan er
nog geen fruitgaarden in bloei
ofschoon daar hier en daar wel
melding van gemaakt is.
Tot en met het weekeinde is het
nog zacht weer. Morgen loopt
de temperatuur in onze regio
op tot omstreeks 12 graden. Het
weerbeeld kenmerkt zich door
wolkenvelden maar af en toe is
er ook wat zonneschijn en het
blijft vrijwel overal droog. De
wind waait meest matig uit het
noordwesten. Zaterdag veran
dert er weinig. Het blijft droog
en zacht weer met af en toe
zonneschijn.
Gisterochtend heeft de zon
zich geregeld laten zien.
Daarna kregen wolken de
overhand en vooral aan het
einde van de middag en
avond viel er wat lichte re
gen en motregen. Voor het
gevoel was het 's middags
niet echt lekker buiten
doordat de naar west
krimpende wind
duidelijk toenam.
Vlak aan zee werd
het in Bloemen-
daal maar 7,3 gra
den, Schiphol mat
7,9 en Valkenburg
8.3 graden.
Programma met 'klungelseks' roept steeds meer irritaties op
Stenengooiers in Den Haag, aanhoudend slechte kijkcijfers en gemop
per over het vulgaire taalgebruik op televisie. De Bus van SBS 6 wil maar
niet goed op gang komen. Het programma kan niet tippen aan Big Bro
ther dat dagelijks het dubbele aantal kijkers trok. „Bovendien rammelt
De Bus aan alle kanten", verklaart mediadeskundige prof. dr. Henry
Beunders de toenemende irritatie rond de serie.
Zin en onzin van televisie
Arjan Ederveen is terug en dat kan twee dingen betekenen. Of er
wordt een hoop onzin in de vorm van satire op de buis gebracht of
het gebodene is zo realistisch neergezet, dat je er bijna in gaat gelo
ven. Kortgeleden bracht Ederveen met Tosca Niterink 'Borreltijd',
dat een duidelijke parodie was op de gezelligheidsprogramma's als
Koffietijd. Een hoop gekeuvel over niets, afgewisseld met aardige
filmpjes uit de creatief-met-kurk-tijd. In zijn serie '30 minuten'
bracht Ederveen onnavolgbare docudrama's, die zo echt leken dat
ze telefoontjes naar de stichting Korrelatie opleverden.
In 'Televisie', gisteravond laat was de tweede aflevering te zien, stelt
Ederveen de onzinnigheid van veel programma's aan de kaak. Tele
visie draait om beelden en daarom laat Ederveen, in de gedaante
van presentator Erwiti Evengauw, beelden zien. De stukjes film
gaan over niets en ze worden dan ook aangekondigd als 'binnenge
komen beelden', 'eens kijken wat er buiten gebeurt' en 'de mislukte
blooper ingezonden door'. Als het maar beweegt zenden we het uit,
want er wordt immers naar gekeken. Helaas benadert hij de waar
heid heel dicht.
In stompzinnige gesprekjes met echtgenote en kok van het onver
mijdelijke kookonderdeel van de show, gaat de nietszinnigheid vro
lijk door. „Vandaag gaan we kijken wat voor pose we moeten aan
nemen bij een lopend buffet wat stil staat en we kennen de mensen
niet.
Het gaat maar door. De mooiste zin kwam voor in een zogenaamd
nieuwsbericht. Uit onderzoeksrapporten is gebleken dat er meer
rapportcijfers uitgedeeld moeten gaan worden. Niet alleen omdat
blijkt dat poesieplciatjes een stimulerende werking hebben bij meer
dan zes voldoendes, ook een stempeltje van een hertje meteen vlin
der op zijn neus of ander visueel vergrijp leidt tot betere studieresul
taten.
En dan de gaste van een organisatie die zich bezighoudt met actie
voeren en dus fel tegen een overzichtstentoonstelling over actievoe
ren door de eeuwen heen is.
De zin en vooral onzin van de televisie. Ederveen weet precies aan te
geven waar de stompzinnigheid zich bevindt en geeft er vervolgens
heel subtiel een keihard oordeel over. Het is zo echt dat je er drie
keer over na moet denken om erachter te komen, dat iemand met
heel veel woorden heel weinig kan zeggen. En dat beelden, die meer
moeten vertellen dan duizend woorden, helemaal niets kunnen be
tekenen.
Dat is, helaas maar al te vaak, televisie.
De aan de Erasmus Universiteit
verbonden hoogleraar volgt de
verwikkelingen rond de inmid
dels naar Burgers Zoo in Arn
hem uitgeweken tv-bus met ge
kromde tenen. „Big Brother
speelde zich af in een huis. Dat
was duidelijk en straalde rust
uit. Ik heb die bus van meetaf
een slecht idee gevonden. Daar
moest vroeg of laat ellende van
komen. Het is net als bij een
reisbus, daar wordt het ook al
tijd een rommeltje omdat de
passagiers zo dicht op elkaar
zitten. Irritatie en frustratie wil
len daar nog wel eens snel op
lopen."
Bij SBS 6 is men „erg geschrok
ken" van de commotie in Den
Haag, waar bus en passagiers
dinsdag de aftocht moesten
blazen na een kanonnade met
stenen, eieren en vuurpijlen.
„Maar we gaan zeker door",
verzekert woordvoerder Michiel
van Rijswijk. Volgende week is
Alkmaar de standplaats. Vol
gens Van Rijswijk hebben „tal
van gemeenten en bedrijven"
een verzoek ingediend om als
halteplaats te mogen fungeren.
Het routeschema tot en met
eind mei is klaar. De locaties
blijven tot kort voor aankomst
van de bus geheim. SBS 6 meldt
een recordaantal kijkers. Na de
relletjes rond een in aanbouw
zijnd winkelcentrum bij het
Haagse Zuiderpark stemden
dinsdag 800.000 nieuwsgierigen
af op reguliere uitzending van
kwart voor zeven.
Bij de Dienst Kijk en Luisteron
derzoek tempert onderzoeker
Jeroen Verspeek de feestvreug
de bij de programmamakers.
„Dinsdag was een kleine uit
schieter, verder zit er absoluut
geen stijgende lijn in De Bus.
Gemiddeld kijken er 600.000
mensen, van wie zestig procent
De passagiers voor De Bus, die maar niet op gang wil komen.
vrouw is. Big Brother trok de
eerste weken om acht uur 1,1
miljoen kijkers en na de ver
plaatsing naar zeven uur zelfs
1,6 miljoen. Het verschil zit 'm
in het feit dat bij Big Brother al
le lagen van de bevolking ke
ken. Hoger opgeleiden haken
bij De Bus af." Uit de jongste
cijfers blijkt dat De Bus het
vooral moet hebben van kijkers
die alleen lager beroepsonder
wijs hebben gevolgd. Deze
groep vertegenwoordigt een
derde van alle bus-volgelingen.
Bij het Nederlands Instituut van
Psychologen (NIP) verbaast
men zich allerminst over de op
gelopen spanning. Prof. drs.
Henk van der Molen waar
schuwde vorig jaar al voor tele
visieprogramma's waarbij „een
gebrek aan privacy kan leiden
tot psychische problemen bij
de vrijwilligers." Bij Big Brother
viel dat allemaal reuze mee,
maar in de real-live-soap van
SBS 6 lijkt menig deelnemer
over de toeren te raken. Van der
Molen kan en wil de tranen niet
drogen. „Ik kijk niet naar De
Bus". Het NIP zal wel in actie
komen wanneer er serieuze
klachten zijn over de psycholo
gische begeleiding.
Volgens de dagelijkse peiling op
internet zou de Rotterdamse
havenarbeider Seki (spreek uit
Sjekkie) de populairste passa
gier zijn. Dat wekt bevreemding
want de ex-Joegoslaaf met zijn
gespierde taalgebruik heeft tot
dusverre de meeste negatieve
reacties opgeroepen bij kijkers
en medereizigers. De vrouwen
in de bus vertelden zelfs bang
te zijn voor deze dominante
mopperkont. Gisteren waren ze
even van hem verlost. Omdat
hij nummer een stond in de
poll mocht Seki de bus gedu
rende vier uur verlaten en tij
dens een avondje 'uitbreken'
duizend gulden uitgeven.
Het zal toch niet
vaak gebeuren dat je
gepasseerd wordt
door een als dino
saurus verklede fiet
ser. Deze wandelaar
in het Canadese
Vancouver keek er
niet van op. Hij liep
stoicijns door met
het bekertje in de
hand.
FOTO REUTERS
Indonesië heeft geen excuses nodig
In het Koninklijk Conservatori
um in Den Haag wordt zater
dag een kinderldavier gepresen
teerd dat speciaal is gemaakt
voor zeer jong talent. Het kla
vier is 20 procent kleiner dan
dat van een normale piano en
is te vergelijken met de 3/4 vi
ool dat al langer in zwang is.
Het gaat om een proefmodel.
Volgens een woordvoerder van
de muziekopleiding is het kla
vier uniek in de wereld. Het
kinderklavier is ingebouwd in
een grote piano maar heeft klei
nere toetsen die daardoor dich
ter bij elkaar staan en korter
zijn. Het toonbereik is hetzelfde
als van een 'volwassen' piano.
Het kinderklavier is daarmee
een volwaardig instrument, be
nadrukt het conservatorium.
Het nieuwe klavier is gemaakt
door F. Andriessen in Haarlem
op verzoek van de Youi -I
nist Foundation. Hij isi ul'
verrast dat er nooit een i
kleiner toetsenbord vo<
was gemaakt. „Het isw
schijnlijk nooit eerden
omdat het op praktiscl
blemen stuit. Een viool
mee onder je arm naai
raar maar met een piai ,'T
dat niet. Verder zijn er j
dagogen die het nog ni
zitten."
In het conservatorium
zaterdag het Internatio
Symposium van de Yoi
nist Foundation gehou ftt
doel is meer inzicht tel
de mogelijkheden vani
onderwijs aan zeer jon
ren (vanaf 4 jaar),
Professor Beunders verwacht
dat De Bus met dergelijke toe
gevoegde onderdelen niet te
redden is. „Programmatech-
nisch zijn er nogal wat zwakke
punten. Dat rare gedoe met een
laptop en de klusjes die uitge
voerd moeten worden. Allemaal
zaken waar de kijker geen goed
zicht op heeft en waardoor men
zich niet kan identificeren met
de bewoners. Het moest alle
maal veel heftiger dan Big Bro
ther en wat zie je nu? Geschrok
ken door de reacties gaat SBS
het taalgebruik kuisen, mag Se
ki toch maar liever niet iemand
in elkaar slaan en houden we
alleen nog wat klungelseks on
der de dekens over. Met wat
foefjes zal De Bus de eindstreep
wel halen. SBS kan zich geen
verdere blamage permitteren.
Maar in mijn ogen is het pro
gramma al nagenoeg mislukt."
DOLF RUESINK
De ex-man van prinses Stépha-
nie van Monaco heeft vandaag
voor een rechtbank in Nice be
weerd dat zijn huwelijk met de
prinses door een boos complot
is verwoest. Daniel Ducruet
(35) eiste onder meer een scha
devergoeding van Fili Houte
man, de vrouw met wie hij in
een amoureuze verstrengeling
is vastgelegd op foto en video
film.
Houteman en twee andere ver
dachten stonden terecht we
gens het schenden van het pri-
vé-leven van Ducruet, met het
oogmerk daar een crimineel
slaatje uit te slaan. De in beeld
gebrachte vrijpartij betekende
het abrupte einde van het hu
welijk tussen Ducruet en
Stéphanie, die samen twee kin
deren hebben. Na de verschij
ning van de foto's en beelden
viel de voormalige lijfwacht van
de prinses in september 1996 in
diepe ongenade in het prins
dom.
Houteman (34), voormalig
'Miss Topless Belgium' en ooit
in Antwerpen bezoldigd als
stripdanseres Shanon, zou Du
cruet samen met twee mede
plichtigen hebben verdoofd
met drank, en vervolgens heb
ben verleid en gefilmd.
De Franse wet is streng ten aan
zien van de bescherming van
het privé-leven. Daarom zijn de
beelden van de vrijpartrij nog
niet eerder in Frankrijk zelf ver
toond. Als de rechtbank Ducru-
ets versie van de gebeurtenis
sen overneemt, kunnen Houte
man en haar medeplichtigen
een jaar cel en 100.000 gulden
boete krijgen.
Ducruet houdt al jaren vol dat
den
rktc
i. Di
Houteman hem in dei veth
aan de rand van een zi 5te n
van een villa aan de Ri van
zou dat hebben gedaai
haar partner Yves Hoo
de fotograaf Stéphane
siecki.
De openbaar aankl;
aan dat de drie om
ets huwelijksleven
woest. De verkoop
en beelden hebben
sommen geld opgeli
aanklager hoopte oc
nen dat Houteman
werd betaald om Di
verleiden en voor de
brengen. Houteman
deklaagden ontkei
ze opzet.
Prinses Stéphanie. rai
MENSELIJK
Rockster MICK JAGGER heeft
gisteren voor een Amerikaanse
rechtbank officieel erkend de va
der te zijn van een kind bij het
Braziliaans model LUCIANA MO-
RAD. De rechtbank droeg de
zanger van de groep Rolling Sto
nes op voorlopig 10.000 dollar
per maand te betalen aan de
moeder ter ondersteuning van
het kind. De zaak werd verdaagd
tot 9 mei. Morad eist ruim
30.000 dollar per maand. De
advocaten van Jagger zeiden dat
hij sinds vorig jaar juli al meer
dan 48.000 dollar heeft overge
maakt. Jagger (56) was niet per-
heer
orde
rijfsi
erkee
tad I
soonlijk in New Yorka Pgd
maar beantwoordden
fonisch vanuit een re:
Londen. Jagger heeft
zes andere kinderen.!
ook al twee kleinkind: i wa
huwelijk met het Ame f00r
model Jerry Hall werd
ontbonden, mede alsi
zijn affaire met Morad
kreeg tijdens hun twir
lange huwelijk vier kii t dep
wate
Het is voor Nederlanders even wennen wanneer je In
donesiërs over 'de bevrijding' hoort spreken. Want ze
bedoelen hun bevrijding, niet de onze. Wij werden be
vrijd van de Duitsers, zij van ons. In hetzelfde jaar:
1945. Het getal 45 is in Indonesië heilig verklaard. De
garuda, een gouden, mythische adelaar in het Indo
nesische wapen, heeft 45 veren, de marmeren crypte
in het nationaal moment een omvang van 45 bij 45
meter. Achter de goudbeslagen deur in het midden
bevindt zich in een soort tabernakel een kostbare reli
kwie: de tekst van de onafhankelijkheidsverklaring,
getekend door president Soekarno en vice-president
Hatta.
Nog steeds is Soekarno heel geliefd onder de bevol
king. De journalist Jan Blokker schreef een paar
jaar geleden een toneelstuk over hem, vanuit 'een
romantische sympathie voor deze man die een
briljante charlatan was met een enorme behoefte
aan quasi mystiek'. Het alsnog zien van dit
toneelstuk zou verplichte kost moeten zijn
voor premier Kok die namens Nederland
zijn excuses aan Indonesië wil aanbieden
voor het Nederlandse optreden tijdens de
koloniale periode. Ook minister Jorritsma
en de Nederlandse handelsdelegatie die
twee weken geleden met wapperende kor
daatheid Indonesië aandeden, zouden er
wat van kunnen leren. Ze werden duidelijk
niet gehinderd door kennis van de (onmo
gelijkheden van dit onmetelijke eilandenrijk
met zijn grote, etnische verscheidenheid en
ingewikkelde religieuze tradities.
Soekarno fungeert in het toneelstuk van
Blokker als vergrootglas voor de tumultueu-
HELEEN CRUL
ze relatie Nederland-Indië en de Nederlandse blun
ders. Ab Kok zijn excuses wil aanbieden, dan moet hij
dat doen namens zijn eigen partij, gedreven door
plaatsvervangende schaamte voor Drees, maar ook
voor Beel en Schermerhorn die na de oorlog en de Ja
panse bezetting dachten de draad in Indië weer ge
woon te kunnen oppakken. „Er is toen een krankzin
nige psychologische fout gemaakt door niet te beseffen
wat er in de Tiveede Oorlog in feite met Nederlands
Indië is gebeurd", vertelde Blokker mij toen ik hem
over zijn toneelstuk interviewde. Als de vleesgeworden
arrogantie trok het driemanschap Drees, Beel en
Schemerhorn 'in verkeerde tropenpakken' naar Indo
nesië, nauwelijks Engels sprekend, geen enkele sym
pathie opwekkend in Amerikaanse ogen, hetgeen de
beeldvorming van Nederland voorde buitenwereld
zeer negatief beïnvloedde. „Men vond het in Amerika
onbegrijpelijk dat Nederland - dat zelf vijf jaar bezet
ting achter de rug had - nu hetzelfde deed met Indo
nesië.
Nee, het zijn niet de Indische Nederlanders en niet de
Nederlandse militairen die blaam treffen, maar de
Nederlandse regering van dat moment. Het beste dat
de Nederlandse overheid nu kan doen is ruimhartig
ontwikkelingshulp geven aan Indonesië. In de tiveede
helft van de twintigste eeuw is de bevolking geëxplo
deerd tot 200 miljoen, en daarmee b het een van de
dichtst bevolkte landen ter wereld. Armoe en de daar
uit voortvloeiende toenemende sociale onrust zijn ge
baar met kleinschalige werkgelegenheidsprojecten,
betere huisvesting, onderwijs en gezondheidszorg.
Blokker: „Collectieve schuldgevoelens die Nederlan
ders heden ten dage ten aanzien van Indonesië er op
na houden leveren voorde bevolking zelf niets op. Ze
zijn ook onterecht. In de sociale structuur van dat
land is geen bal veranderd. In de koloniale tijd waren
het zo'n 200.000 tot 500.000 Nederlanders die zich
luxe, welvaarten bedienden konden veroorloven. Die
hebben nu plaats gemaakt voor hetzelfde aantal In
donesiërs die zich dat kunnen veroorloven. Het enige
verschil met toen en nu is dat blank bruin b gewor
den."
Indonesiërs zelf kijken zonder enige rancune terug. Ze
hebben niet de minste neiging ons van alles kwalijk te
nemen. Ze danken namelijk ook heel veel aan de Ne
derlanders, hebben een bepaald soort waardering en
bewondering voor ze. Het waren de Nederlanders die
de moed hadden om, zoals Blokker dat zegt „hon
derdvijftig jaar geleden met drie families in een
wastobbe rond Kaap de Goede Hoop te gaan en te be
ginnen met het planten van thee. "Nog steeds is zes
procent van het nationale product van Indonesië te
danken aan de thee-export. En nog steeds vindt het
planten, plukken en verwerken van thee plaats zoals
dat toen door de Nederlanders is geïntroduceerd en
bevochten.
De werkelijk vijand die Indonesië op dit moment
heeft, is de omvangrijke Soehartokliek, al die mensen,
onder wie ook hogere ambtenaren, die rijk zijn ge
worden, machten privileges hebben gekregen door
uitbuiting van de bevolking en corruptie. Zij zijn, zo
valt voortdurend te vernemen, het brein achter de on
rust en geweldadigheden. Door tweedracht te zaaien
hopen ze hun berechting te voorkomen, hun privile
ges te behouden en weer een leidende rol in Indonesië
te kunnen gaan spelen. De vraag is of president Wa
hid daar tegen op kan. Voor Nederlandse excuses
koopt hij niets. Hij heeft daden nodig, geen woorden.
andi
irdt
Ex-Beatle PAUL MCÜ
(57) heeft bevestigde
relatie heeft met hetf
HEATHER MILLS (31
ney, die bijna twee ja
zijn vrouw Linda aan
verloor, erkende dat li
zeer goede vrienden'
verloor in 1993 eenb
verkeersongeluk en ze
voor gehandicapte me
relatie met McCartne)
nadat hij haar had gel p
een single genaamd'
waarvan de opbrengst
liefdadig doel gaat
JOYCE POOT uit Ha
twaalf jaar oud, mag
maanden op een sn
den. Daarmee overb
nieuwe schooljaar de
ter tussen haar woni
voortgezet onderwijs
Joyce, nu leerlinge
acht van het basiso
heeft als gevolg van
boren afwijking een
se. Snel en lang fie
door die handicap
openbaar vervoer kan
omdat Joyce dan nog
eind met een zware
zou moeten lopen,
zen instanties heb
ingestemd met een
waardoor Joyce naar
'snorren'. Ze krijgt de
cooter in bruikleen
voorzieningen geha
Jaloerse vriendinne
natuurlijk wel. En
van haar één jaar jo
tje?", lacht de moe
ce. ,,Die moet straks
fiets naar Goes."
