Normen en waarden mogen weer
Kinderwoorden
236
ZATERDAG 4 MAART 2000
Liesbeth Mulder: „Ik ben geen voorzitter die haar eigen gelijk wil halen, maar een typische bestuurder van het harmoniemodel."
FOTO RON RICHEL
Liesbeth Mulder geeft richting aan ethisch reveil Humanistisch Verbond
Pinnig is ze in haar Haarlemse tijd
genoemd. Al wat een vrouw tot
haaibaai maakt Het zijn niet de
eerste eigenschappen die worden toegedicht
aan een voorzitter van het Humanistisch
Verbond. Maar wie zich wil verbazen dat ze
zich weet te handhaven als voorzitter van
een beweging waarin mens en menselijkheid
centraal staan, krijgt van haar de zegen dat
vooral te doen. Ondertussen beraadt Mulder
zich al overeen nieuwe ambtstermijn van
drie jaar, te rekenen na 2001. „Wat over mij
allemaal is geroepen en geschreven, zegt
meer over deg&nen die daarvoor verant
woordelijk waren."
Geloof het of geloof het niet, maar Lies
beth Mulder hoefde niet zo nodig voorzitter
te worden van het Humanistisch Verbond.
Maar aangezien zij met haar zes zittingsjaren
het bestuurslid met de langste staat van
dienst was, lag het voor de hand dat zij zou
worden gevraagd de aftredende Marian Ver
kerk op te volgen. „Het aanvaarden van het
voorzitterschap moet niet worden uitgelegd
als het bevredigen van mevrouw Mulders be
hoefte zich zo nodig te moeten profileren. Ik
ben niet de grote voorganger, maar een
koerszoekend leider. Ik wil in mijn leven
voor alles een constructieve bijdrage leveren
aan de maatschappij."
Wat lacherig wuift ze weg dat er sinds haar
aanstelling in november 1998 een fijn-Mul
der te onderkennen valt in het Humanistisch
Verbond. „Hahaha, zou leuk zijn. Maar dat
lijkt me te veel eer. Als er al een fijn-Mulder
bestaat, dan hoeft die niet per se door mij te
zijn verzonnen. Al eerder binnen het Huma
nistisch Verbond is het aan de orde geweest
niet langer de godsdienst als negatief refe
rentiekader, maar juist de menselijke waar
digheid als uitgangspunt te nemen. Ik vind
het aardiger ergens voor te zijn dan tegen
iets. Onder het voorzitterschap van eerst Rob
Tielman en vervolgens Glastra van Loon is al
gezocht naar verbreding. Daarentegen wilde
Cliteur, twee voorzitters voor mij zeg maar,
met het Humanistisch Verbond weer de
smalle weg van de seculiere anti-godsdien
stige beweging op."
Aan de inhoud van het onlangs versche
nen boekwerkje 'Werken met waarden',
heeft ze wel haar regie gegeven. Zo heeft ze
de idee van 21 agendapunten aangedragen,
die zo ongeveer als basis dienen voor het
ideaal van 'verbeter de wereld en begin bij
de humanist'. „Kerken hebben een bijbel,
humanisten uitgangspunten waar eigenlijk
geen boek voor nodig is. Maar het laatste
Humanistische Perspectief als resultaat van
discussies binnen de vereniging over hoe
humanisten tegen de wereld aankijken, da
teerde al weer van een jaar of tien geleden.
Op bestuursniveau is besloten het Humanis
tisch Perspectief te vernieuwen. Er zijn her
en der discussiebijeenkomsten gehouden in
het land. Vooraanstaande humanisten heb
ben naar aanleiding daarvan de bundel 'De
Menselijke Maat' geschreven. Daarna is een
toegankelijke publieksversie gemaakt. Zie het
als een oproep aan alle mensen die zeggen:
wij willen een publiek debat over de publieke
moraal. Het is een oproep om het weer te
hebben over normen en waarden. Dat mag
nu weer. Van alle kanten hoor je erover. Er
staan eenentwintig agendapunten in. Oor
spronkelijk heetten die stellingen. Maar dan
is het net alsof wat wij van de kansel roepen
juist is. Dat pretenderen wij dus niet; wij
hebben het over agendapunten om over na
te denken."
De anti-autoritaire opvoeding is in de ja
Amper drie jaar geleden verdoemd als voorzitter van de
Haarlemse raadsfractie van D66, sinds eind 1998 binnen het
Humanistisch Verbond alom gerespecteerd als voorzitter. Waar
destijds haar eigen partijgenoten de prominente lokale politica
oneervol van haar voetstuk lieten tuimelen, draagt Liesbeth
Mulder ten volle bij aan het ethisch reveil van het nieuwe
humanisme dat onder meer wordt uitgedragen in het boekje
'Werken met Waarden'. Levenskunst en maatschappelijke
betrokkenheid zijn trefwoorden voor een handreiking naar de
eens verketterde kerken. De rancune is bij de niet-klerikale
beweging verwaaid na het opengooien der vensters. Wat geweest
is, is geweest. De tegenwoordig in Amsterdam wonende Liesbeth
Mulder maakt het ook privé waar. Binnenkort wordt ze zestig en
vrijwel al haar ex-fractiegenoten mogen op verjaardagsvisite
komen.
ren zeventig ook binnen het Humanistisch
Verbond hot item geweest. Binnen de bewe
ging heeft altijd de naar eigen inzicht hande
lende mens voorop gestaan. Nog steeds staat
Mulder daar pal voor. Tegelijkertijd beaamt
zij dat vele landgenoten als zelfbeslissers zijn
doorgeschoten naar een ietwat asociaal ge
dragspatroon. „Het is een misverstand dat je
geen rekening met de inzichten van anderen
hoeft te houden, als je naar eigen inzicht
handelt. Niet christelijk maar menselijk is
wat mij betreft het aloude adagium 'Wat gij
niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een an
der niet'. Individualisering met de calcule
rende burger als boegbeeld is bepaald niet
de richting die wij zoeken."
Niemand hoeft bij haar dan ook aan te
kloppen met het verwijt dat de Nederlandse
samenleving buiten de normen en waarden
is gederailleerd door toedoen van onder
meer de pleidooien van het HV voor autono
mie en individualisering. „Daar verzet ik me
altijd hevig tegen; bij ons staat het begrip so
lidariteit immers hoog in het vaandel."
Hotelgasten, vreest niet. Er zal straks op
het nachtkastje geen 'Werken met waarden'
naast de traditionele bijbel worden gelegd.
Mulder moet er niet aan denken. „.Alsjeblieft,
zeg. Wij humanisten hebben niet de zen
dingsdrang. die kerken in elk geval hadden.
Wie er kennis van wil nemen, kan het boekje
voor nog geen twee tientjes kopen. Ik heb
een artikel gelezen van de hand van Rob Bui
tenweg. medewerker aan de universiteit voor
humanisitiek in Utrecht. Die schreef: 'Hu
manisten zijn profeten met schroom'. Vind
ik een prachtige uitdrukking. Kijk, je hebt
een levensovertuiging. Daar leef je mee, daar
voel je je goed bij. Maar het fundamentele
verschil tussen bepaalde godsdienstige men
sen en humanisten is dat wij niet de neiging
tot bekeren hebben."
In haar fraaie jaren dertig-appartement in
Amsterdam-Oud Zuid ziet ze geenszins in
wrok om naar haar rigoureus afgebroken po
litieke loopbaan bij D66 in Haarlem. Jawel,
ze was destijds mens genoeg om zich als
fractievoorzitter kaltgestellt te voelen door
haar partijgenoten die in wezen een karak
termoord pleegden door haar voor de ge
meenteraadsverkiezingen van 1998 op een
onverkiesbare negende plaats te posteren.
Maar denk vooral niet dat de verhuizing naai
de riant bemeten hoofdstedelijke Hobbe
makade een vlucht is. „Zo is het wel uitge
legd. Ja dag, de verhuizing naar Amsterdam
was sowieso aan de orde. Mijn partner werk
te al in deze stad. En zelf had ik mijn piano
lespraktijk opgegeven, omdat ik in Utrech
de baan van ambtelijk secretaris bij het Lan
defijk Platform Openbare Scholen had aan
vaard."
Maar zou zij in 1997 wel op een verkiesba
re plaats zijn gezet op de lijst van D66 vooi
de gemeenteraad, Liesbeth Mulder woonde
nu nog in Haarlem. „Tenzij zich tussentijds
ontwikkelingen hadden voorgedaan die zich
daartegen hadden verzet, waren we nog ze
ker vier jaar gebleven. Ik vind namelijk dat je
iets waaraan je begint, moet afmaken. Dat
heeft niets met ambitie, maar alles met in
stelling te maken. Nu het anders is gelopen,
kan ik terugkijken op een boeiende en leer
zame tijd. Ik heb ondervonden weliswaar
heel erg politiek geïnteresseerd te zijn, maar
dat ik me niet thuis voel in het klimaat waar
in die wordt bedreven. Het scoren om het
scoren domineert veelal de intentie om met
elkaar tot een goed besluit te komen."
Dan voelt ze ziqh beduidend meer op haar
gemak in haar huidige baan bij de beroeps
organisatie Nederlandse Vereniging van Pe
dagogen en Onderwijskundigen in Utrecht,
waarover Elisabeth Mulder de directie voert.
Zoals ze naar eigen zeggen zich ook geheel
en al kan vinden in haar functie van eerste
vrouw van het Humanistisch Verbond. „Ik
doe graag werk waarbij het element zinge
ving een belangrijke rol speelt. Ik ben geen
voorzitter die haar eigen gelijk wil halen,
maar een typische bestuurder van het har
moniemodel. Ik pleeg zo veel mogelijk men
sen aan het woord te laten om zo tot een be
paalde synergie te komen. Niets vervelender
dan vergaderen om het vergaderen. Maar ik
heb een ongelooflijke hang naar besturen. Ik
ben iemand die er plezier in schept met
mensen in gezamenlijkheid tot zinvolle din
gen te komen."
Het Humanistisch Verbond werd in de
kerkelijke milieus van de jaren vijftig en zes
tig verketterd als een club lieden die van God
los was. En omgekeerd verfoeide de levens-
beschouwelijke beweging, die toen werd
aangevoerd door de legendarische professor
Van Praag, volgens Mulder niet zozeer het
geloof als wel de dominante positie van de
kerk in het Nederland van de wederopbouw.
De anti-stemming is binnen het HV be
hoorlijk omgeslagen. Het afzetten tegen de
kerk als opperste machtsfactor binnen de
maatschappij is niet meer nodig. De Grond
wet plaatst levensbeschouwing en gods
dienst tegenwoordig zij aan zij. Mulder ver
telt dat de vakbeweging, de kerk en het Hu
manistisch Verbonden geregeld samenwer
king zoeken. „Hel contact is tegenwoordig
prima. Laatst op de conferentie 'Arbeid en
Zorg' bleek dat op negen van de tien punten
eensluidend werd gedacht. Het gaat er al
lang niet meer om of je wel of niet in God ge
looft, bovenal telt hoe vanuit verschillende
visies op de maatschappij de handen ineen
geslagen kunnen worden."
Humaniste uit roeping, en van jongs af.
Haar ouders gaven weliswaar geen humanis
tisch getinte opvoeding, moeder was wel lid.
Liesbeth Mulder zelf besloot in haar studen
tentijd tot het Humanistisch Verbond toe te
treden. „Ik wilde zin geven aan mijn leven
door ergens bij te horen. Het humanisme
Iaat zich niet eenvoudig benoemen. Omdat
deze levensbeschouwing vreemd is van dog
ma's en starre beginselen."
Ondertussen is er sinds 1946 heel veel be
reikt. Zo is het gezin niet meer de vanzelf
sprekende hoeksteen van de maatschappij;
het HV heeft bij dat onttakelingsproces een
voortrekkersrol gespeeld. Zo ook bij vraag
stukken als euthanasie, abortus, alsmede bij
de emancipatie van homoseksuelen.
Feit is wel dat de deconfessionalisering, de
ontkerkelijking van de maatschappij, het
Humanistisch Verbond absoluut geen toe
stroom van dolenden en afvalligen oplever
de. Of dat de erfenis is van de nogal afwij
zende opstelling tegenover gelovigen door
de jaren heen, Iaat Mulder in het midden.
Maar hoe leuk zou het, Mulder biecht het
eerlijk op, niet zijn als de hele aardbol zou
worden bewoond met humanisten. „Want ik
vlei me met de illusie dat er dan minder oor
logen zouden worden uitgevochten. Uit
naam van het humanisme is er tenslotte
nooit naar de wapens gegrepen."
Ondertussen flirten tal van tegenwoordig
buitenkerkelijken met new age-goeroes of
met vermeende zieners uit de paranormale
wereld. Ten opzichte van de leeglopende
kerken kan Mulder nog troost putten uit het
gegeven dat het humanistische ledenbestand
al jaren stabiel is met rond 15.000 personen.
„Op zich vind ik dat al een gunstige ont
wikkeling. Het is een bekend feit dat in ver
slagen van het Sociaal Cultureel Planbureau
valt te lezen dat heel véél mensen zich onbe
wust humanist noemen. Tegelijkertijd is het
zo dat in den brede mensen zich veel minder
dan vroeger willen binden aan één club. De
neiging om van het een naar het ander te
shoppen is vandaag de dag heel groot."
GERARD VAN PUTTEN
Toen ik een jaar of zes was, was er
een woord en ik kon er niet op ko
men. 's Nachts lag ik in mijn bedje
te denken en te denken, maar nee,
het wilde me niet te binnen schie
ten. Het betekende iets als 'vrese
lijk', 'verschrikkelijk', 'afschuwelijk',
maar het was anders en ik kon het
niet meer bedenken. Ik vroeg er
mijn moeder naar, en mijn vader,
en mijn beide oudere broers, en ie
dereen noemde enkele woorden,
maar het gezochte woord was er
niet bij. Ik werd daar erg boos om;
dat herinner ik me nog. Het leek er
waarachtig op dat ze dat ene woord
voor mij verborgen wilden houden.
Een jaar later schoot het me ineens
te binnen. Juist ja, het was het
woord 'verschreselijk'. Toen ik dat
opgetogen aan mijn moeder vertel
de, bleek ze totaal vergeten dat ik er
een jaar eerder zo hopeloos naar
gezocht had, en ze zei alleen maar
dat 'verschreselijk' niet bestond.
Welke woorden kent een zesjarig kind?
Dat is natuurlijk erg ongelijk. Het ene
kind kent er meer dan het andere. Maar ge
middeld, hoe ziet de woordenschat van
zesjarigen eruit? Is het normaal dat een
kind van die leeftijd het woord 'appelboor'
kent? Het kan geen kwaad, maar we hoe
ven, dunkt me, niet ongerust te zijn als het
kind er nog nooit van gehoord heeft. Het
woord 'appelmoes' daarentegen, dat zal
wel bekend zijn.
Ik zeg dat nu wel, en 't zal voor 'appel
moes' ook wel waar wezen, maar de
meeste mensen hebben er geen flauw be
nul van hoeveel woorden ze gebruiken die
een ander niet kent. Je kunt toch aardig
met elkaar babbelen? Dan zal je ook wel
ongeveer dezelfde woorden kennen. Wel
nu, dat is een ernstige vergissing. Iedereen
kent, en gebruikt, massa's woorden die zijn
buurman niet kent. En omgekeerd. En dat
geldt in nog sterker mate tegenover kinde
ren. Er is werkelijk wel enige reden om eens
te onderzoeken welke woorden een kind
van zes, gemiddeld, kent.
Dat wordt dan ook onderzocht. Voor on
ze taal is het voor het eerst gedaan in
1969. Toen nog alleen voor Nederlandse
kinderen. In 1981 is het opnieuw gedaan,
en toen ook voor Vlaamse kinderen. En
kort geleden is het is het nog eens gedaan,
want de wereld verandert snel en de woor
denschat van zesjarige kinderen eveneens.
Het resultaat is nu de 'Streeflijst Woorden
schat Zesjarigen' van Annemarie Schaer-
laekens, Dolph Kohnstamm en Maryline
Lejaegere (uitg. Swets Zeitlinger, Lisse
1999; ISBN 90 265 1572 3; www.uitgeverij.s-
wets.nl).
Hoe maak je zo'n lijst? Het mooiste zou
zijn: ga luisteren naar minstens hon
derd Nederlandse en honderd Vlaamse
kinderen, noteer alles wat ze zeggen,
maanden en maanden achtereen. Maar 't
zal duidelijk zijn dat zoiets niet haalbaar is.
Andere mogelijkheid: vraag aan de leer
krachten kleuterschool, groep 2, groep 3, le
leerjaar lagere school welke woorden de
kinderen volgens hen kennen. U denkt wel
licht: die lui kunnen zich vergissen, maar
dat valt heel erg mee. Als men ter controle
eens wat woorden nagaat bij de kinderen
zelf, blijken de leerkrachten het globaal
toch meestal bij het rechte eind te hebben.
Vandaar dat de lijst tot stand is gekomen
volgens de tweede methode.
Boeiend om te zien is dat de Nederlandse
en de Vlaamse zesjarige kinderen voor
het overgrote deel dezelfde woorden ken
nen. Ik had dat eerlijk gezegd ook ver
wacht. Maar omdat ik geregeld dingen ver
wacht die niet blijken te kloppen, is het ook
wel eens aardig dat sommige dingen inder
daad zo zijn als ik dacht. De overeenkom
sten zijn veel groter dan de verschillen.
Appelmoes staat er ook bij. En een lange,
lange lijst van woorden. Wie kinderboe
ken schrijft, wie bij radio of televisie werkt
voor kinderprogramma's, al wie in het on
derwijs met kleine kinderen te doen heeft,
wie logopedielessen geeft en wie psycholo
gische tests maakt voor zesjarige kinderen,
al diegenen zouden dit boekje af en toe
eens moeten inzien.
Er zijn ook lijstjes met verschillen. Welke
woorden kennen de meeste kleine Vla-
minkjes die hun Nederlandse leeftijdgeno
ten doorgaans niet kennen? En omgekeerd?
Aan Vlaamse kant: bijvoorbeeld nieuw
jaarsbrief, tumpantoffel, pillamp, voort
doen, vijs, triestig en schuifaf. Aan Neder
landse kant bijvoorbeeld drop, geintje, uk,
zielig, vliegeren, voordringen en pindakaas.
Wat er niet in staat, ik heb het speciaal
even nagekeken, is het woord 'ver
schreselijk'.
JOOP VAN DER HORST
universitair docent Nederlands
