Fontein niet naar station
geeft vreugde, zin en voldoening'
Cultuur Kunst
Jaarom Japanners
duwen in de metro
Mona Lisa
met een snor
'Gelukkig was het donker toen ik naar Leiden reed'
Helder samenspel van pianoduo
Veel jeugdactiviteiten in Leidse musea
lekenverkoop daalt fors
rERDAMDe boekenverkoop is in 1999 fors gedaald ten op-
ite van het jaar daarvoor. Dat blijkt uit een onderzoek van de
ïting Speurwerk betreffende het Boek, dat gisteren bekend
d gemaakt. Vorig jaar kochten de Nederlanders naar schat -
33,5 miljoen nieuwe boeken, in 1998 waren dat er nog 2
oen meer. De daling van 6 procent heeft overigens weinig
;een gevolgen voor de omzet van de boekhandels. Omdat de
liddelde boekenprijs met 4 procent naar 26,10 gulden steeg,
if de omzet vorig jaar met 874 miljoen gulden iets achter bij
van een jaar eerder.
ieeuwsculpturen bij galerie Zone
;n De kunst van het beeldhouwen in sneeuw wordt aan-
nde zondag door het Leidse sneeuwsculptuurteam uitge-
I tijdens de tentoonstelling 'Holland house' in galerie Zone.
expositie bevat foto's, video-opnamen en het originele
rulptuur uit het interieur van het 'Holland house'. Galerie
e, aan de Nieuwstraat 17b in Leiden, is morgen geopend
10.00 tot 17.00 uur en zondag van 13.00 tot 17.00 uur.
schoonhoven
IieboldHuis, het centrum
apanse Cultuur aan het
iburg heeft een virtueel
caartje. Naast het monu-
ale pand aan het Rapen-
119, dat binnenkort ge-
d wordt, heeft het Siebold-
ook een huisvesting op
gitale snelweg. De bedoe-
an het centrum is om een
te creëren waar weten-
cultuur, economie, mo-
en oude kunst elkaar ont-
en. Op www.sieboldhuis-
kunnen geïnteresseerden
ei weetjes over Japan op
jgjcherm krijgen. De website
veel links naar andere
es om de zoektocht naar
natie voort te zetten,
de site krijgt de bezoeker
aardige dwarsdoorsnede
lapan met korte artikelen
kunst, eten, flora, wonen,
ijdbesteding, sport, religie
teratuur in het land. Van
aiboom tot sumoworste-
le site van het SieboldHuis
It er kort iets over en ver-
zo mogelijk door naar an-
websites. Voor de gevoeli-
vestie van de Japanse ere-
den wordt bijvoorbeeld
tzen naar de sites van Oor-
ocumentatie en de Japan-
ibassade.
ïalve informatie over Ja-
can de bezoeker ook lezen
de verzamelaar en weten-
)per Philipp Franz von Sie-
die 150 jaar geleden in
hetzelfde pand zijn Japancol
lectie tentoonstelde. Voor de
reiziger of handelaar zijn er de
artikelen over reizen, etiquette
en zakendoen. Hier wordt de
Japanreiziger voorbereid op de
typische gewoonten in het land
waar iedereen aan een ingewik
keld systeem van beleefdheids-
regels gebonden is. Zelfs in de
taal werken de verschillende
beleefdheidsniveaus door,
waardoor het moeilijk is Japans
te spreken zonder af en toe ie
mand voor het hoofd te stoten
door de verkeerde werkwoords
vorm te gebruiken.
De site wiuw.sieboldhuis.org
geeft als het ware een stoom
cursus Japankennis. Zo kom je
te weten waarom Japanners in
de metro hun rug naar je toeke
ren en je vervolgens platdruk
ken om nog wat ruimte voor
zichzelf te hebben in de over
volle coupé. Japanners zijn
overdreven beleefde mensen:
door je met hun rug plat te
drukken geven ze aan dat het
pletten niet persoonlijk^ moet
worden opgevat. Handig om te
weten is ook dat je je stokjes
niet rechtop in een kom rijst
moet zetten als je bij Japanners
eet. Dat roept associaties op
met Boeddhistische crematies.
Het niet-virtuele SieboldHuis
is vanaf 5 april geopend. Zeven
maanden later gaat het weer
dicht voor een grote restauratie.
Tot het moment dat het Japans
cultureel centrum in 2002 weer
open gaat, is het SieboldHuis
alleen op internet te bezoeken.
Wethouder Pechtold vraagt erven Van Doesburg locatiekeuze te herovem>egen
De Leidse cultuurwethou
der A. Pechtold vraagt in
een brief aan de erven Van
Doesburg of ze het Stene-
veltpark als locatie voor de
Van Doesburgfontein in
heroverweging willen ne
men. Vorige week nog
schreven de erfgenamen
aan B en W dat het parkje
in de wijk de Kooi een on-
geschikte plek is voor het
monument 'Vierkant in
Vierkant', ontworpen door
Theo van Doesburg. Zowel
de erven als de Stichting
Vierkant in Vierkant zien
het monument graag op
het Stationsplein. De wet
houder blijft er bij dat dit
om verschillende redenen
onmogelijk is.
leiden pablo cabenda
De erven lieten vorige week in
hun brief blijken behoorlijk on
tevreden te zijn over de gang
van zaken rond de besluitvor
ming. Ze beschuldigden de
wethouder bovendien van leu
gens rond de locatiekeuze. Er
was overleg beloofd over het
kiezen van een geschikte plek
voor de fontein en dat overleg
is er nooit geweest, aldus de er
ven.
In zijn reactie schrijft Pecht
old dat de toezegging van het
overleg was gebaseerd op de
verwachting dat er meerdere
geschikte plekken te vinden
zouden zijn. Uiteindelijk bleek
alleen het Steneveltpark aan de
noodzakelijke eisen te voldoen.
Dat de inbreng van de Stichting
Vierkant in Vierkant daarbij mi
nimaal werd was een onvermij
delijk gevolg, maar niet de be
doeling, aldus Pechtold.
De communicatiestoornis
over de bestemming van het
kunstwerk valt volgens Pecht
old ook te wijten aan de erven
van Van Doesburg zelf. Die
zouden in de allereerste verga
dering waarin de plaatsing van
de fontein ter sprake kwam,
hebben gezegd dat 'het ont
werp van de fontein een schen
king is en dat er geen locatie-ei
sen gesteld worden'. Een en an
der valt te lezen in het verslag
Een model van de Van Doesburgfontein 'Vierkant in vierkant', geprojecteerd op het Leidse Stationsplein. In
werkelijkheid is de fontein zo'n zeven meter hoog. fotomontage architektenburo hans bik
van de commissie van 4 maart voor 'Leiden, Stad van Vluchte- Mochten de erven Van Does-
1999. lingen' moet komen. Wanneer burg zich bedenken, zodat het
Bovendien wordt voorbijge- en door wie ontworpen is nog monument wel op de door B en
gaan aan het feit dat het sta- niet bekend. Pechtold ontkent W gewenste locatie kan komen,
tionsplein al een bestemming het bericht dat hij al met Jan dan neemt de gemeente de ex-
heeft. Vorig jaar is namelijk be- Wolkers over een dergelijk mo- ploitatiekosten op zich, verze-
sloten dat daar een monument nument zou hebben gesproken, kert de wethouder.
rijver Koos van Zomeren is
groot natuurliefhebber,
dan duizend columns
eef hij over de flora en de
ia van ons land en ook in
romans speelt het groen en
bewoners een grote rol.
eel in stijl werd zijn bezoek
Sociëteit De Burcht in Lei-
gisteravond opgeluisterd
ir twee muizen, die ook wel
wilden horen wat die Van
teren nu eigenlijk te vertel-
had. „De dieren zijn in ie-
1 gek op je'"
nan van Leidse Elsbeth Klein over verlies en troost in Guatemala
de interviewer.
Het was een vrolijke onder
breking van een gesprek over
ernstige zaken. Want het voort
durend oprukkende beton, de
teloorgang van het Nederlands
landschap; Van Zomeren
wordt er niet vrolijk van. Zoveel
werd wel duidelijk tijdens het
gesprek met Jan Hendrik Bak
ker, journalist en criticus van
de Haagsche Courant. „Geluk
kig was het donker toen ik met
de trein van Woerden naar Lei
den reed", liet de schrijver het
publiek weten, „anders had ik
naar al die vreselijke bouwput
ten moeten kijken."
Onlangs verscheen Van Zo-
merens laatste roman, Een
deur in oktober. De hoofdrol in
dit boek wordt gespeeld door
een handelaar in landschaps
schilderijen. En dat is niet toe
vallig, legt Van Zomeren uit.
„Dat is waar het in het Neder
land van deze eeuw op neer
komt. Het landschap hangt aan
de muur. Alleen daar is het nog
veilig. Tenminste, zolang je er
niet te veel sigaren onder
rookt." Met zijn relativerende
opmerkingen had Van Zo
meren de lachers regelmatig op
zijn hand. Zoals hij ook zijn
schrijfwerk vaak weet te ver
luchtigen met ironie. „Ik moet
de boodschap natuurlijk wel
een beetje leuk verpakken. Als
ik opschrijf wat ik denk als ik 's
nachts wakker lig, wil niemand
me lezen. En belangrijker nog:
dat vind ik niet leuk om op te
schrijven. Ik moet wel kunnen
lachen tijdens het schrijven."
Ironie of niet, het blijven
zware onderwerpen waar Van
Zomeren zich mee bezighoudt.
Het verstrijken van de tijd bij
voorbeeld. Ook daar sprak de
schrijver uitgebreid over. „Tja,
het is zo ontzettend jammer
dat alles voorbij gaat", ver
zucht Van Zomeren. „Werd ik
maar eens wakker in wereld
waarin iedereen nog leefde.
Dat is een idee dat me al tijden
fascineert."
Hoopt de schrijver door het
vastleggen van zijn indrukken
misschien iets aan het nage
slacht 'na te laten, zo vraagt de
interviewer zich af. „Nee, het
gaat me om puur om het
schrijven zelf', verklaart Van
Zomeren. „Daar ben ik goed
in, dat vind ik leuk. Dus houd
ik me daar zoveel mogelijk mee
bezig."
Uitgerekend op het moment dat
de grootste criticaster van archi
tecten en stedenbouwers door de
Leidse universiteit is gelauwerd
met een eredoctoraat ontketent
het gemeentebestuur een discus
sie over de toe
komst van de
stad en de
kwaliteit van
de gebouwde
omgeving.
Volgens som
mige architec
ten en steden
bouwers zijn
luchthavens en
hun omgeving
de steden van
de toekomst.
Daar gebeurt
het allemaal.
Daar ontmoe
ten mensen uit
de hele wereld
elkaar, daar
bloeit de eco
nomie, daar
vinden com
municatie, ar
chitectonische
hoogstandjes
en constante vernieuwing
plaats. Welbeschouwd zou de
gemeente, als ze zich beraadt
over de toekomst van Leiden, er
voor moeten pleiten het vlieg
veld Valkenburg open te houden
en uit te breiden.
Er zijn evenwel tal van andere
redenen om daar niet voor te
zijn. De toekomst van cle stad,
de leefbaarheid op lange ter
mijn, moet langs andere weg
vorm krijgen. Het gemeentebe
stuur heeft aangegeven te willen
zoeken naar nieuwe wegen om
het mooie van de bestaande
stad te behouden en te ontwik
kelen door zorgvuldig met de
ruimte om te gaan. In het jar
gon heet zo'n doelstelling 'ruim
telijke kwaliteit'. In gewoon
Hollands gezegd gaat het over
'mooi' en 'lelijk' van alles om
ons heen (gebouwen en de
ruimte daartussen).
Om die doelstelling (ruimtelijke
kwaliteit) te bereiken hebben
ambtenaren een stuk geschreven
dat uiteindelijk moet leiden tot
een nota waarin gebruik en in
richting van de openbare ruim
te, de vormgeving van gebou
wen en hun relatie met de om
geving, heden en verleden, zorg
vuldig op elkaar worden afge
stemd. Met andere woorden: de
gemeente wil voor alles wat be
palend is voor het stadsbeeld re
gels opstellen en ontwerpen la
ten beoordelen door een kwali
teitscommissie.
Zo'n plan zegt niet alleen iets
over de ambitie van het gemeen
tebestuur, maar maakt ook veel
duidelijk over de huidige stand
van zaken. Namelijk dat de ver
schillende krachten, politieke
agenda's, strategieën en stro
mingen nu niet goed op elkaar
zijn afgestemd. Het streven naar
kwaliteit wordt in de nieuwe
nota vastgelegd met een kerst
boom van plannen, procedures
en overleg. Dat is kennelijk no
dig omdat de politiek en het
ambtenarenapparaat thans te
weinig grip hebben op de plan
vorming. Het streven naar kwa
liteit zegt dus
JAN RIJSDAM
Iedereen die
om zich heen
kijkt ziet
daarvan het
resultaat. Een
voorbeeld: de
wijk Stevens
hof waar in
de beginfase,
onder druk
van linkse
politici, veel
woningen bij
elkaar zijn
gepropt. Het
ging om
goedkoop en
om grote
aantallen. Resultaat: te kleine,
sleetse woningen (door huur-
harmonisatie inmiddels op een
veel hoger prijsniveau), een te
hoge bouwdichtheid en een
woonomgeving van matige
kwaliteit.
Ander voorbeeld: de Schiphol-
weg waar, onder druk van
reclitse politici en projectont
wikkelaren, bedrijven zijn geko
men die konden bouwen wat ze
wilden, als ze maar in Leiden
neerstreken. Resultaat: zogehe
ten 'snelwegarchitectuur', blok
kendozen zonder enige toege
voegde waarde.
Tot op de dag van vandaag
wordt de ruimtelijke kwaliteit,
de culturele waarde van gebou
wen en hun omgeving, over
vleugeld door sociale en econo
mische waarden. Het gaat altijd
weer om geld en aantallen. De
ambitie, in elk geval van de op
stellers van de nota, om aspec
ten als deze met elkaar in even
wicht te brengen is prima. Of dit
leidt tot meer ruimtelijke kwali
teit in de stad, of juist vastloopt
in een draaikolk van bureau
cratie, is de vraag.
Uiteindelijk gaat het toch over
'mooi' en 'lelijk', om de aanpak
door politici, de kwaliteit van
het ambtenarenapparaat, de
macht van projectontwikkela
ren en om cle vraag of sledebou
wers en architecten in staat zijn
om de op serieproduktie gerich
te bouwtraditie te vervangen
door een meer verfijnde aanpak.
Bovendien zijn 'mooi' en 'lelijk',
'interressant' of'saai' geen objec
tieve begrippen. Over nieuw
bouw aan het historische Ra
penburg zullen de meningen al
tijd verschillen. En helaas: als
we de Mona Lisa een snor op
plakken zullen erjook altijd
mensen zijn die beweren dat dat
pas mooi is.
muziek recensie
rody van der pols
Elsbeth Klein: „Ik schrijf graag over de emoties en gevoelens van vrouwen,
kent. Want voordat Klein zich
in Leiden vestigde om Frans te
doceren aan het Visser 't Hooft -
lyceum, woonde en werkte zij
meerdere jaren in ontwikke
lingslanden. „Na het afronden
van mijn studie Frans wilde ik
wel iets van de grote wereld
zien. Mijn man wilde gelukkig
precies hetzelfde." En dus ver
trokken ze in 1956 naar Indone
sië, waar ze allebei les gaven.
Tien jaar later, en inmiddels
verschillende landen rijker aan
ervaring, keerden ze terug naar
Nederland.
Met Morgen in Antigua
schrijft Klein voor het eerst een
roman die zich niet afspeelt in
een land waar ze gewerkt heeft.
„Over die landen heb ik al ge
noeg geschreven." En dus ging
ze op zoek naar een nieuw de
cor voor een verhaal. „Nu was
mijn man een keer op bezoek
geweest in Guatemala en daar
was hij heel enthousiast over.
Dus ik dacht, misschien vind ik
daar wel een intrige." Twee
maal bezocht ze het land om
zich te oriënteren. „Heel ge
richt heb ik me in het land ver
diept. Want het Guatemala dat
toeristen te zien krijgen, de ou
de Maya-cultuur, wilde ik bui
ten mijn boek laten. Het is per
slot van rekening geen reis
gids."
Elsbeth Klein wilde een boek
schrijven, gesitueerd in het
Guatemala van nu. Een land
dat nog steeds met zijn kolonia
le verleden worstelt: Indianen
die als tweederangsburgers be
handeld worden, bloedige oor
logen tussen guerrillastrijders
en het leger. Om iets van de
mentaliteit van de bevolking te
leren kennen, volgde de schrijf
ster in Antigua lessen Spaans.
foto henk bouwman
Eén voorval weet Klein zich nog
goed te herinneren. „We zaten
in de tuin waar de lessen gege
ven werden, toen alles ineens
begon te trillen. In Ethiopië had
ik dat ook wel eens meege
maakt, dus ik zei: aardbeving,
terremoto! Naar Guatemalaanse
maatstaven bleek het helemaal
niets voor te stellen. Vlak daar
na hield het inderdaad op."
In de roman overkomt Laura
precies hetzelfde. „Ja, al die er
varingen waar je iets mee kunt,
die gebruik je tijdens het schrij
ven", licht Klein toe. Eenmaal
in Antigua aangekomen, pro
beert Laura haar verlies te ver
werken, een nieuw leven te be
ginnen. Ze maakt kennis met
verschillende inwoners van het
plaatsje, leert van alles over de
geschiedenis van het land en
put troost uit het natuurschoon
dat haar omringt. „Want het is
werkelijk een prachtig land",
vertelt Klein, „met meren en
vulkanen. Daarom maakt het
ook zo'n geweldige indruk Een
van de redenen dat ik van het
leven blijf genieten, is toch wel
de schoonheid van de natuur."
Op het moment dat Laura de
wereld om zich heen opnieuw
ontdekt, probeert Elena deze
juist zoveel mogelijk buiten te
sluiten. Ze heeft de luiken van
haar Franse zomerverblijf ge
sloten en zoekt vertroosting in
de religieuze geschriften van de
mysticus San Juan de la Cruz.
„Religie is de tweede bron van
troost in mijn boek", vertelt
Klein. Intussen herbeleeft Elena
het verleden met haar man, de
vermoorde Rodrigo. Wat was
zijn rol in de bloedige acties
van het leger tegen de inheem
se bevolking, vraagt ze zich af.
En dan is er nog haar dochter
Maite, die spoorloos uit haar le
ven verdwenen is.
Zo bewegen de gebeurtenis
sen zich onafwendbaar in de
richting van een ontknoping,
waarin de verbondenheid van
de twee vrouwen eens te meer
blijkt. Maar daarover wil Els
beth Klein niet te veel kwijt.
„Aan het eind valt alles op zijn
plaats." Want het kneden van
een spannend plot, dat doet ze
graag. Evenals het, in literaire
vorm, vastleggen van haar in
drukken. „Schrijven geeft een
geweldige vreugde, zin en vol
doening. Als je de juiste sfeer,
de juiste omgeving hebt neer
gezet en daar het juiste woord
voor gevonden hebt, dat is fan
tastisch."
Elsbeth Klein krijgt vanavond
het eerste exemplaar van Mor
gen in Antigua, uit handen van
haar uitgever (Kok). Aanslui
tend zal zij haar roman signe
ren. Boekhandel De Kier, Pas
sage 1/3, in Oegstgeest (19.30
li dy van der spek
Lunchconcert: Irene Wiekhart en Ben Hurrelbrinck. Gehoord
24/2, Kapelzaal. Leiden.
Ze zijn eikaars levensgezel, beiden pianist en ge
liefd in de regio, getuige de enorme opkomst. Ire
ne Wiekhart en Ben Hurrelbrinck zijn een ver
trouwd pianoduo in en om Leiden. Ze besteden
dan ook veel zorg aan hun programma en heb
ben een leuke uitsmijter achter de hand (Schu
berts Militaire Mars).
Een ouverture als opening doet het altijd goed.
Zeker in zo'n interessante bewerking van de Ou
verture Egmont van Beethoven. Wiekhart be
speelt de dis-kant (de hoge registers), zit naar het
pubiek toe. Hurrelbrinck staat garant voor de
baskant, legt het fundament, ondersteunt de me
lodie of manifesteert zich als een pure tegenspe
ler die een even zware partij moet verdedigen.
Het samenspel is helder, integer en doordacht.
Dat is niet altijd het geval in Mozarts Sonate in C.
Een enkele keer zijn de ratelende loopjes wat
rommelig, blijven de melodielijnenbij snelle
wendingen niet helemaal soepel doorlopen,
klinkt de diskant wat onbarmhartig hard. Toch
blijft Mozarts lang niet eenvoudige sonate een
uitvoering vol mooie momenten.
Het beste voor het laatst bewaard; de prachtige
Fantasie in f van Franz Schubert. Hier zijn Wiek
hart en Hurrelbrinck elkaar het meest nabij geko
men. De pianissimo-delen zijn niet langer grof
besnaard. Even komt het felle slagwerk terug,
maar de aandacht voor harmonische, melo
dische en ritmische details heeft de boventoon.
Steeds wordt een andere nuance van het ge
moedsleven uitgedrukt. Hier luisteren we naar
grootse, intiem romantische pianomuziek.
leiden hanan nhass
Speurtochten, demonstraties en workshops: de
Leidse musea hebben niet stilgezeten om van
de krokusvakantie, die volgende week begint,
een bruisende doevakantie voor de jeugd te
maken.
Hoe werkt een elektrische deurbel en hoe ziet
een door de bliksem getroffen hand er uit? Op
deze vragen is een antwoord te vinden in muse
um Boerhaave. Duizend knallen en vonken zijn
te aanschouwen tijdens de tentoonstelling
'Hoogspanning!'. Het toneelstuk 'Dr. Magneto,
de Elektrische Mensch', van het Pandemonia
Science Theater (zondag 5 maart om 14.00 en
15.00 uur), sluit aan bij deze tentoonstelling. De
theatermakers hebben zich laten inspireren
door de 18de eeuwse geleerden.
Via een speurtocht naar electriciteit kunnen
jonge bezoekers het fenomeen op hun eigen
manier ontdekken.
Op 1 en 3 maart wordt van 14.00 tot 16.00 uur
een workshop 'Vlinders in de Kast' gehouden.
Drie eeuwen geleden bewaarden verzamelaars
hun vlinders in laatjes van een speciale verza-
melkast. In het museum mag de jeugd zelf zo'n
lade met vlinders in elkaar knutselen. Boer
haave verzorgt ook een 'Rondleiding met een
lach'.
Het Rijksmuseum voor Volkenkunde staat
gedurende de krokusvakantie in het teken van
de tentoonstelling 'Bhutan, land van de donde
rende draak' en Indonesië. Studenten van de
kunstschool in Bhutan geven demonstraties
van Bhutanese kunsten, zoals beeldhouwen,
houtsnijden en borduren. Kinderen kunnen,
met uitzondering van 28 februari en 4 maart, el
ke dag van 12.00 tot 16.00 uur zelf de handen
uit de mouwen steken.
Indonesië komt op 28 en 29 februari en 1
maart aan bod met speciale kinderrondleidin
gen. De jeugd krijgt gelegenheid om Balinese
muziek te maken, er is een schimmenspel met
Javaanse wajangpoppen en er wordt een span
nend verhaal vertelt van Kantijl en de Tijger.
Van maandag 28 februari tot en met vrijdag 3
maart draait de film 'Aan de voet van de Hima
laya, Bhutan'. Op 5 maart is om 15.00 uur een
film te zien van Jan Boon, een van de eersten
die opnames maakte in Bhutan.
In het Rijksmuseum van Oudheden kunnen
jeugdige bezoekers ook een speurtocht houden.
Door het opsporen van objecten en het beant
woorden van vragen valt van alles te leren over
het oude Egypte, het nabije Oosten, Grieken
land en de Romeinen.
Naturalis heeft vanaf vandaag niet alleen het
alleroudste stukje aarde en een zeer oude sma
ragd in huis, er wordt elke dag ook een diashow
met informatie over stenen en het stripverhaal
'De Oersteen en het geheim van de smaragd'
vertoond. Bezoekers kunnen elke vakantiedag
van 15.00 tot 16.00 hun stenen laten bekijken
door deskundigen. In het Penningkabinet kun
nen kinderen van een jaar of zes. zeven komen
de zondag de schatkist van een oude zeeman
induiken (14.00 uur) om oude, buitenlandse
munten te helpen uitzoeken.
