ZATERDAGS
i
I
BIJVOEGSEL
I
£WII
Figurante maakt
kans op hoofdrol
litten im Lehen.
eidsch Dagblad
ZATERDAG 19 FEBRUARI 2000
de
De Duitse CDU is in zak en as. De
voorzitter van de Bondsdag, Wolfgang
Thierse, heeft de christen-democraten
veroordeeld tot een boete van ruim 41
miljoen mark. Het is de straf voor een
serie schandalen die de partij in de
ernstigste crisis van haar bestaan heeft
gestort. Hoe lang die crisis nog duurt
weet niemand. Wie de partij de weg uit
het 'labyrint van leugens' kan wijzen, is
eveneens onzeker. Partijleider Schauble
is afgetreden en beoogd opvolger
Friedrich Merz loopt zich inmiddels
warm. Angela Merkel, de
partijmanager, wordt genoemd als
partijvoorzitter, dé hoop van de CDU.
Angela Merkel heeft sinds kort
voorzuitzichten die geen mens
drie maanden geleden had dur
ven voorspellen. De algemeen-secretaris van
de CDU gold als vlijtig, intelligent, en had
zich als minister van familiezaken en milieu
in de regering van kanselier Kohl meer dan
redelijk weten te handhaven. Ze had alle re
den om aan te nemen dat ze nog een aardige
carrière voor zich had. Nog een keer minister
op een 'zwaar' departement bijvoorbeeld, als
de rood-groene regering van kanselier
Schroder in haar eigen chaos ten onder was
gegaan. Meer zat er niet in, daar was elke
kenner van de verhoudingen binnen de CDU
het over eens.
De 45-jarige domineesdochter had voor de
grote sprong voorwaarts twee handicaps: ze
is Oost-Duitse en vrouw. Ze was gedoemd
een hooguit prominente figurante te blijven
in een door West-Duitse mannen beheerste
partij. De hoofdrol was voorbehouden aan
iemand die misschien minder in zijn mars
heeft, maar die een kostuum draagt en geen
mantelpakje.
Maar dat was drie maanden geleden. Nu
blijken de handicaps die haar tot een plaats
op de tweede rij hadden veroordeeld, veran
derd te zijn in pluspunten. Angela Merkel is
dé grote hoop van de CDU geworden. Als
Oost-Duitse die pas na de Wende van '89 de
politiek actief is geworden, is ze niet betrok
ken bij de affaires die de CDU aan de rand
van de afgrond hebben gebracht. En als de
vrouw die de schandalen tot op de bodem
wil uitzoeken, steekt ze gunstig af tegen de
heerschappen die dankzij die schandalen en
een vrijblijvende omgang met de waarheid
verantwoordelijk zijn voor de ondergangs
stemming die de christen-democraten be
heerst.
Come back
De vraag is natuurlijk niet of zij de CDU kan
redden. Dat is gezien de gebeurtenissen van
im
De toekomstige top van de CDU: Friedrich Merz en Angela Merkel.
Angela Merkel, de hoop van de aangeslagen CDU
silhouet van Wolfgang Schauble, nog geen maand geleden gefoto-
serd voor een wervende CDU-tekst. De tekst heeft inmiddels een
bedoelde andere betekenis en Schauble is sinds deze week minder
een schaduw. foto ap michael probst
de afgelopen maanden een karwei waar ie
dereen, hoe groot zijn reputatie ook mag
zijn, zich aan zou vertillen. Waar het om gaat
is of zij in staat is de geloofwaardigheid te
herstellen die een come-back van de CDU
als regeringspartij mogelijk maakt.
In november 1999 ziet de toekomst er voor
de christen-democraten rooskleurig uit. De
Val van de Muur (1989) wordt herdacht en
de CDU geniet na van een reeks opzienba
rende overwinningen bij deelstaatverkiezin
gen. Helmut Kohl laat zich in een niet afla
tende serie bijeenkomsten fêteren als de 'va
der van de hereniging'. Met de twee andere
matadoren van de Wende, de voormalige
Amerikaanse president Bush en Sovjet-leider
b.d. Gorbatsjov, wordt de ex-kanselier in de
bloemetjes gezet, bewierookt en de hemel in
geprezen. Hij wordt uitgeroepen tot een van
de grote Duitsers van de eeuw. Hij straalt op
elke foto, glorieert in vele talkshows en ge
niet zichtbaar van de strijkages die hem
overal waar hij verschijnt ten deel vallen.
Helmut Kohl is op het toppunt van zijn roem
en de CDU kan zich koesteren in haar suc
ces.
Die euforie is van korte duur. Nog geen
twee weken later verschijnen er in diverse
kranten berichten over een bizarre transactie
die ruim acht jaar geleden op een parkeer
terrein bij.een Zwitsers winkelcentrum heeft
plaatsgevonden. De wapenhandelaar Karl-
heinz Schreiber overhandigde de belasting
adviseur Horst Weyrauch in het bijzijn van
de penningmeester van de CDU, Walter Lei
sier Kiep, een koffertje met een miljoen
mark. Het was zijn 'blijk van waardering'
voor de steun die hij had mogen ontvangen
bij zijn inspanningen om Saudie-Arabië van
Duitse pantserwagens te voorzien. Het geld
werd dankbaar in ontvangst genomen. Het
was volgens Schreiber bedoeld voor de CDU.
In de boekhouding zal men het bedrag later
vergeefs zoeken. Het blijkt een jaar later te
zijn verdeeld tussen Weyrauch, Kiep en een
andere CDU-functionaris.
Duizelingwekkend
De transactie op de parkeerplaats is vaak
vergeleken met een scène uit een slechte
thriller. Wat er vervolgens is gebeurd, heeft
nu eens de allure van een koningsdrama,
dan weer het allooi van een klucht en vaak
het karakter van een absurd toneelstuk. De
geldtransactie op de parkeerplaats is achter
af gezien alleen van belang omdat ze het be
gin is van een serie duizelingwekkende ver
wikkelingen.
Het bestaan van geheime rekeningen
wordt onthuld. Helmut Kohl moet uit zijn
zevende hemel neerdalen om toe te geven
dat ook hij er 'nevenrekeningen' op na heeft
gehouden. Met dat geld, zijn 'krijgskas', fi
nancierde hij het netwerk van vazallen,
waarmee hij zijn greep op de partij kon ver
stevigen. Het bedrag, tussen de 1,5 en 2 mil
joen mark, wil hij wel, de namen van de gulle
gevers niet noemen. Dat zijn 'eerbiedwaardi
ge burgers' die niet bekend willen worden.
Kohl vindt dat die wens gerespecteerd dient
te worden. Hij heeft hun zijn erewoord gege
ven.
Dat erewoord wordt het grote obstakel bij
de pogingen van de partijtop om in het
schandaal 'zonder aanzien des persoons' de
'onderste steen boven te halen'. Kohl blijft
zwijgen. Hij trotseert nukkig alle oproepen
van zijn partijvrienden. Ook het vooruitzicht
van een strafrechtelijk onderzoek kan hem
niet vermurwen. Erewoord is erewoord. Dat
hij daarmee de partij die hij 25 jaar als een
ongekroonde koning heeft geregeerd, zware
schade toebrengt, schijnt hem minder te
kunnen schelen.
Kohl ontketent met die opstelling een
machtsstrijd met de partijleiding, met name
met zijn ojwolger, Wolfgang Schauble. Het
conflict bereikt half januari zijn hoogtepunt
als het partijbestuur hem na een dramati
sche zitting schorst als erevoorzitter. Dat is
een signaal dat Kohl aan het 'denken moet
zetten'. Kohl denkt niet lang na. Nog geen
twee uur later overtroeft hij het besluit van
de partijtop. Hij doet afstand van zijn ereti
tel. De breuk tussen de kanselier van de een
heid en de partijleiding is volledig. De media
zijn het er niet over eens hoe ze het drama
moeten inschalen. Een aantal kranten rept
opgewonden van een 'vadermoord'. Het
weekblad Der Spiegel vergelijkt de voormali
ge bondskanselier liever met een oude oli
fant die door zijn kudde is verstoten. En ou
de olifanten, zo weet de politieke redactie te
melden, zijn gevaarlijk.
Maar nog niet zo gevaarlijk als Karlheinz
Schreiber voor Schauble is geworden. De
wapenhandelaar is op de vlucht voor de fis
cus naar Canada vertrokken. En vandaar laat
hij van lijd tot tijd een stinkbom ontploffen.
Als Schauble verklaart hem slechts vluchtig
te kennen, wordt hij vanuit Toronto op de
vingers getikt. Ze kennen elkaar beter, ver
klaart Schreiber stralend. Hij heeft Schauble
in '94 zelfs honderdduizend mark doen toe
komen. De CDU-voorzitter moet dit toege
ven, zoals hij ook moet toegeven dat die ton
zoek is. En het wordt nog gekker. Schauble
bekent Schreiber later nog eens de hand te
hebben geschud. Na die bekentenis is zijn
geloofwaardigheid definitief naar de vaan
tjes.
Maffia achtig
De provincie wordt als locatie van criminele
activiteiten vaak ten onrechte onderschat. In
Frankfurt komt een schandaal aan het licht,
dat een 'maffia-achtige' omvang heeft aan
genomen. De CDU in de deelstaat Hessen
blijkt meer dan 20 miljoen mark op geheime
rekeningen in Zwitserland te hebben. Het is
zwart geld, waarschijnlijk afkomstig van een
eerder schandaal. Dat geld wordt in tranches
naar rekeningen in Frankfurt overgemaakt.
Voor een deel 'wit gewassen' als erfenissen
van in het buitenland levende joodse CDU-
sympathisanten.
Die emigranten bestaan niet. Ze zijn ont
sproten aan de fantasie van penningmeester
prins Wittgenstein. Dit schandaal kost de
toenmalige CDU-leider in Flessen en voor
malige minister van binnenlandse zaken en
'law and order'-fanaat Manfred Kanther, de
kop. Hij treedt terug als lid van de Bondsdag.
Zijn opvolger in Hessen, minister-presi
dent Ronald Koch (42), is een tijdje CDU's
hoop in bange dagen. Hij manifesteert zich
als de doortastende, onverbiddelijke puin
ruimer. Helaas voor de CDU duurt dat niet
lang. Vorige week móest ook Koch toegeven
het met de waarheid niet zo nauw te hebben
genomen. Hij mag nog premier blijven, om
dat de liberale FDP graag coalitiepartner wil
blijven. Maar hoe lang hij daar op kan reke
nen staat in de sterren, al lijken inmiddels
ook zijn dagen geteld.
Van tijd tot tijd vertoont de affaire absurde
trekken. De 'ton van Schauble' bijvoorbeeld
is inzet van een conflict waarin beëdigde ver
klaringen de belangrijkste wapens zijn.
Schreiber heeft de notaris laten vastleggen,
dat hij het geld niet aan Schauble, maar aan
de toenmalige penningmeester Brigitte Bau-
meister heeft overhandigd. Schauble heeft
zijn notaris laten noteren dat hij het geld wel
degelijk van Schreiber heeft gekregen. Bau-
meister zegt in haar verklaring dat Schreiber
gelijk heelt. Daarvoor had ze echter de versie
van Schauble bevestigd. Op zoek naar het
motief voor deze spectaculaire wending
meldde het boulevardblad Bild dat 'in CDU-
kringen wordt gevreesd dat Baumeister door
Schreiber wordt gechanteerd omdat ze een
verhouding zou hebben gehad met een we
derzijdse vriend'. De rechter die mag uitma
ken wie van de drie liegt, is niet te benijden.
Over twee maanden houdt de CDU in lis
sen haar jaarlijkse congres. Optimisten ho
pen dat de partij dan het ergste achter de rug
heeft en dat in Essen de wederopstanding
kan beginnen. Nieuwe, jongere gezichten
achter de bestuurstafel zouden de partij
nieuw elan moeten geven. De kansen van
Angela Merkel zijn beter dan ooit.
PETER VAN NUIJSENBURG
