DINGEN
VOORBIJGAAN
Met een pistool door de boop weg naar huis
Leiden Regio
:ie
r üirni4v
[tRDAC 19 FEBRUARI 2000
1
d jBorsboom werd op 7 januari 1921
oren aan de Uiterstegracht in de
- hiapoort. Sindsdien heeft hij heel wat
:h lopen en afgereden. Als jongeman
'm kte hij als loopjongen voor
hillende bedrijven. En ook in de
og legde hij flinke afstanden af. Van
Leiden naar Duitsland en vice versa. Dat
gebeurde een paar maal, omdat hij steeds
probeerde te vluchten, om weer bij zijn
vrouw te kunnen zijn. In deze aflevering
van 'De dingen die voorbijgaan' vertelt hij
over die oorlogstijd en over zijn
jeugdjaren.
Leidenaars blikken
terug op hun verleden
Ja cd hadden we het vroeger
ad We waren thuis met drie
d ns en drie meiden. Met
1 essen lagen we op zolder,
vader, die metselaar was,
daar ook duiven. Voor het
dc raam op zolder had hij
de 10k gemaakt. Licht was er
iet bij voor ons. Als we
de wc moesten, moesten
buiten. De wc stond
in een hoek. 's Winters
«was dat natuurlijk wel eens ver
velend. We deelden hem met
nog zes andere huisjes in de
poort. Een houten plee met een
deksel. Zo werden we grootge
bracht, we wisten niet beter.
Maar de zondag was voor ons
kinderen een feestdag. Dan gin
gen wij naar het patronaat in de
Nieuwstraat, want we waren
katholiek. Daar kregen we een
krentenbol en een kop chocola.
lorsboom: „Bij de Grofsmederij was ik voorslaander. Daar sloeg
een voorhamer blokken heet ijzer plat op een aambeeld."
FOTO HIELCO KUIPERS
En 's avonds gingen we dan
naar het lof, ook in het patro
naat. Van half zes totzes uur.
kwart over zes. Voor elke keer
dat je kwam, kreeg je een punt.
En als je een bepaald aantal
punten had kreeg je een film.
Had je geen punten, of niet ge
noeg punten, dan werd je naar
huis gestuurd.
Na het lof ging je spelen met je
kameraadjes. Van alles stond
er. Niet van die moderne spul
len die je nu hebt, maar allerlei
spelletjes: schaken, dammen.
Thuis hadden we die spelletjes
niet. Thuis hadden we niks.
Maar ik heb toch wel een pretti
ge jeugd gehad, hoor.
Op mijn dertiende begon ik
voor het eerst met werken. Na
schooltijd. Hoeden wegbrengen
voor Sasburg op de Haarlem
merstraat. Dozen vol hoeden,
op een kruiwagen. Naar Oegst-
geest bijvoorbeeld, waar een of
andere mevrouw die hoeden
dan paste. Zo ging dat. Op mijn
veertiende werkte ik voor Bots,
de banketbakker op de Hoge-
woerd, waar nu bakker Dijssel-
bloem zit. Daar was ik ook
loopjongen: bracht ik bestellin
gen weg met de bakfiets. Dan
werd er bijvoorbeeld zaterdag
avond om acht uur nog even
gebeld. Of ik nog even vijftig ge
bakjes naar Voorhout wilde
brengen. Tot tien uur 's avonds
werkte ik op zaterdag. En door
deweeks tot acht uur. Dat wa
ren lange werkdagen. Maar ja,
dat wou je, je verdiende er zo je
geld mee. Zes gulden per week.
Toen ging ik naar de Grofsme
derij. Daar was ik geen loopjon
gen, maar voorslaander. Ze
maakten daar ankers. Als een
blok ijzer uit het vuur kwam,
stonden we met z'n vieren dat
hete ijzer met een voorhamer
plat te slaan qp een aambeeld.
Mijn oudste broer werkte bij de
Technika, een zaak in onder
andere fietsbanden en sleutels.
In de Haarlemmerstraat, waar
nu Halfords zit. En mijn andere
broer was leerling-kelner. Die
verdienden toen zo weinig, die
twee. De oudste vier gulden en
de andere broer een knaak per
week. Ik verdiende negentien
gulden. Dat was veel natuurlijk,
1M
De plek waar de Uiterstegracht uitmondt in de Oude Rijn. Hier vlakbij bevond zich de Willemshof v
doken.
r Kees Borsboom in de oorlog zat onderge-
FOTO GEMEENTEARCHIEF
ik was nota bene jonger dan zij.
Maar nu, achteraf, kan ik zeg
gen dat zij het beter hebben ge
had. Mijn oudste broer, Jan, is
later nog boeken gaan verko
pen op de markt. Was de boe
kenman van de beurs. En zijn
vrouw had een snoepkraam.
Maar goed, na een tijdje was
het afgelopen bij de Grofsme
derij. De oorlog was uitgebro
ken en op een gegeven moment
werden er geen ankers meer ge
maakt. Ja, voor de Duitsers.
Dus ging ik weg. In 1942 moest
ik naar Duitsland, naar Berlijn.
Werken. Ik vond dat toen niet
eens zo erg. Ik had opgegeven
dat ik automonteur was, maar
ik was het niet. Ik deed maar
wat in de garage, een beetje
kloten met die Wehrmachtau-
to's. Vooral schoonmaken.
Ik had voor ik een keer met ver
lof ging een weddenschap afge
sloten, met een van de kamera
den: 'als ik terugkom, ben ik ge
trouwd'. Ze stonden me een
beetje belazerd aan te kijken.
Maar ik won mijn wedden
schap wel. Ik was haar in de
bioscoop tegengekomen, in de
Lido. 's Middags. Ze werkte in
de bioscoop, in Trianon. Wie in
de bioscoop werkte, mocht
naar alle andere bioscopen in
de stad voor half geld. Het was
liefde op het eerste gezicht. We
trouwden al na zes weken.
Ik wilde niet meer terug naar
Duitsland. Maar toen we
trouwden, liep ik natuurlijk te
gen de lamp. Dat was immers
een officiële gebeurtenis. Dus ik
werd teruggestuurd. Dit keer
naar Hamburg.
Mijn vrouw is van juni tot okto
ber 1943 bij me geweest in
Hamburg. Omdat we dachten
dat ze zwanger was - maar dat
bleek later niet zo te zijn -
mocht ze naar huis. Ik niet, ik
mocht haar niet eens wegbren
gen naar het station, zo bang
waren ze dat ik zou vluchten. Ik
ben toen toch gevlucht. Nou,
bij de grens hadden ze me te
pakken. Ik werd teruggestuurd
naar Hamburg en ik heb zes
weken in een kamp gezeten.
We lagen met z'n dertigen in
een bunker. Met stapelbedden,
driehoog. Als die bunker werd
gebombardeerd, lag je met z'n
allen te schudden.
In een van de hoeken stond een
kubel, een ton om in te plassen.
Als je dan 's nachts je bed uit
ging om te plassen, liep je een
meter van die ton af al in de
plas. Met dertig man stroomde
dat ding op een gegeven mo
ment natuurlijk over.
Nadat ik uit dat kamp kwam,
ben ik na een week of vier, vijf
weer gevlucht. Heb ik weer de
kuierlatten genomen. Toen luk
te het wel om thuis te komen,
in Leiden. Was ik weer bij mijn
vrouw. Ik heb toen een tijd on
dergedoken gezeten. In de
Looierstraat bij de meelfabriek,
de Willemshof, het huis van
mijn zuster. Ik heb er een hele
tijd gewoond, ze hebben me al
die tijd niet gepakt. Dat gebeur
de pas tegen het eind van de
oorlog, op de Haarlemmer
straat, toen mijn vrouw al acht
maanden zwanger was.
We werden bijeengebracht in
cafetaria Rutecks, op de Sta
tionsweg. En vanaf het station
werden we met goederenwa
gons naar Amsterdam gereden.
Ruim zeshonderd man. Waar
het daarna heen zou gaan, wist
ik niet. In een loods in Amster
dam waar we met z'n allen wer
den vastgehouden, kwam ik
mijn oudste broer Jan tegen.
Ook opgepakt. Het kwam er op
neer dat ik naar Leipzig werd
gebracht. Weer als automon
teur.
Toen de Amerikanen doorbra
ken bij Bonn, ben ik weer ge
vlucht. Maar ik kwam niet ver
der dan Keulen. Alleen de Rijn
brug was nog over, daar kon
den we overheen. Naar de
Amerikanen, die zaten om zo
maar te zeggen voor de Rijn. De
Duitsers zaten achter de Rijn. Ik
heb me als vrijwilliger aange
meld bij de Amerikanen.
Kort daar op vroeg ik of ik naar
huis kon. Naar mijn vrouw. Ik
mocht een week weg. Kwam ik
bij Nijmegen, kon ik de brug
niet over. Ik teruggegaan met
een Amerikaanse wagen naar
Arnhem, daar kon ik wel verder.
Vandaar ben ik gaan lopen op
Leiden. Dat was nogal link ook.
Want hier en daar waren na
tuurlijk nog wel wat SS'ers in
burgerkleding en ik liep ge
woon in mijn Amerikaanse sol
datenpak. Liep ik daar met mijn
revolver door de bossen bij Ede.
In Gouda kon ik meerijden met
paard en wagen naar Leiden.
Toen ik thuiskwam, in mei, was
mijn dochter al geboren: Lenie.
Ze was toen drie maanden.
Toen ik aankwam, zaten er een
man of zeven, acht op de brug
bij de Waardgracht. Ze hadden
me niet in de gaten. Ook mijn
vader zat er erbij. Zeg ik zo ach
ter zijn rug: 'ik wil jou effe ar
resteren'. Toen pas had-ie door
dat ik terug was. Toen was het
gelijk: 'heb je een sigaretje voor
me?'. Die waren schaars in die
tijd. En ik zat vol met chocola
en sigaretten. Ik zeg tegen mijn
vader: waar is Rika dan, waar is
moeders dan? Nou, mijn vrouw
stond te kijken bij de NSB'ers.
Die stonden kaakjes te lossen
bij de touwfabriek. Die blikken
die we van de Amerikanen en
Canadezen hadden gekregen,
om een beetje bij te eten. Die
gooiden ze uit de lucht.
Ik had maar een week verlof en
die was in de tussentijd op. Ik
ben niet meer teruggegaan, ook
al zat ik nog in dienst. Ik wou
niet. Maar op een gegeven mo
ment zei ik tegen haar: joh, ik
ga toch terug hoor, dit wordt te
gek. Toen kwam ik terecht in
Steenwijk, waar mijn bataljon
heen was gedirigeerd. Kon ik
gelijk de bak in voor een paar
weken. Ik was natuurlijk deser
teur. Overdag dienst doen, 's a-
vonds de riem af en de petoet
in.
Afijn er was nog even sprake
van dat ik naar Indië gestuurd
zou worden. Toen zei mijn
vrouw: als je gaat, kun je wel
wegblijven. Toen heb ik me la
ten afkeuren. Heb gezegd dat ik
in bed plaste, dat ik dat niet
wilde weten voor de andere
jongens. Ik kreeg verlof in af
wachting van een definitief ont
slag. Dat ontslag heb ik nooit
meer gekregen. En ik ben niet
meer bij mijn vrouw wegge
gaan, we zijn nu al 57 jaar ge
trouwd."
HERMAN JOUSTRA
t de Leidsch Dagblad
ANNO 1900
FOTO HIELCO KUIPERS
Maandag 19 Februari
N00RDWIJKERH0UT - Volgens de gehouden
volkstelling bestaat de bevolking dezer ge
meente uit 2085 zielen, nl. 1062 mannen en
1023 vrouwen.
Zelden heeft Noordwijkerhout zooveel op Si
berië geleken (zoo wordt het in de wandeling
wel eens genoemd) als in de laatste dagen.
Wat een sneeuwboel! Wat men in Siberië, in
het eigenlijke, stellig niet doet, is zooveel zand
strooien. Maar het doel was goed, al bleek het
ijdel. Wel moet worden vermeld, dat van ge
meentewege met prijzenswaard igen spoed zóó
met den sneeuwploeg werd geëxerceerd, dat
gistermorgen reeds vóór acht uren een behoor
lijk pad door het dorp was verkregen.
LEIDEN Sedert veel jaren bestond hier ter
stede, op zeer bescheiden voet ingericht, een
gelegenheid tot tijdelijk verblijf van vrouwen,
die om de een of andere reden niet in een hotel
wenschten te overnachten. Aangezien zich
echter de behoefte deed gevoelen aan meerde
re ruimte, hebben zich eenige dames ver-
eenigd om dit doel te bereiken en een inrich
ting gevestigd in het Wijkgebouw op de Oude
Vest 91.
ANNO 1975
LEIDEN - Leerlinge-
tjes van de derde klas
van de kleuterschool
'Prinses Marijke'
(Ant. Duycklaan)
hebben gisteren een
bezoek gebracht aan
bakker De Groot aan
de De Kempenaer-
straat. Ze zagen daar
wat er allemaal moet
gebeuren voordat het
brood op de plank
komt. Het bezoek aan
de bakker was onder
deel van een project
waar de kleuters deze
hele week mee bezig
zijn. En dat project
heet 'De Bakker*.
FOTO ARCHIEF
LEIDSCH DAGBLAD
Woensdag 19 februari
LEIDEN - De universiteitsraad heeft gister
avond de herziene begroting voor 1975 van de
Leidse universiteit vastgesteld. Deze begroting
is geënt op een begrotingsbrief van staatsse
cretaris Klein (onderwijs en wetenschappen)
waarin deze toezegt wat Leiden voor dit jaar
o.m. aan personeel en geld mag verwachten.
Ten opzichte van voorgaande jaren betekent
dat in elk geval meer, maar blijkens een be
leidsnota van het college van bestuur van de
Leidse universiteit is het minder dan werd ver
wacht. Het totale budget van de Leidse univer
siteit bedraagt voor dit jaar ongeveer 250 mil
joen gulden. Onder het hoofdstuk nieuw-, aan-
en verbouw en eerste inrichtingskosten heeft
Klein 6 miljoen gulden extra beschikbaar ge
steld. Uit de begrotingsbrief van de staatsse
cretaris blijkt verder dat het Witte Singelplan
(voor de faculteit der letteren) aan de Wasse-
naarseweg inmiddels in principe zijn aanvaard
om dit jaar in uitvoering te worden genomen.
Gebeurt dat niet dan kan de staatssecretaris in
plaats daarvan andere projecten inpassen.
Overigens voorziet de herziene begroting van
de Leidse universiteit ook in een uitbreiding
van wat genoemd wordt het huurareaal, d.w.z.
panden die de universiteit in huur heeft, Er is
een bedrag van 180.000 aan de jaarlijkse
huurlast toegevoegd, waarmee dan (uitgaande
van een huurprijs van 200 per vierkante me
ter) een uitbreiding mogelijk zou worden van
ongeveer 900 vierkante meter. Deze uitbrei
ding zou met name in de komende vijf jaar no
dig kunnen zijn voor de faculteit der letteren
die zit te wachten op het Witte Singelplan en
de plannen voor het Doelenterrein. Voor wat
het voormalige St. Elisabeth Ziekenhu.s aan de
Hooigracht betreft, wordt in de beleidsnota
herziene begroting melding gemaakt van het
plan om dit pand te verbouwen voor de subfa
culteit psychologie en de faculteit der letteren.
Foto's in de/c rubriek kunnen worden nabesteld door binnen veertien dagen nu plaatsing een ingevulde cheque (geen
overschrijvingskaart) ter waarde van vijf gulden (voor een exemplaar van 13 bij IK in /wart wit) op te sturen naar het leidsch
Dagblad, t.a.v. Leidsch Dagblad Archieven, postbus 54, 2300 /VB Leiden of door contante betaling aan de balie van het Icidsch
Dagblad aan de Rooseveltstraat 82. U ontvangt de foto binnen drie weken.
