De kip bezien door de ogen van de schilder
het nieuwe
Agrotoerisme is
toverwoord
In Natura
DO
Kamerbanaan
A
Soda zuivert koeienmest
k
VRIJDAG 18 FEBRUARI 2000
REDACTIE MARGOT KLOMPMAKER EN SASKIA STOELINGA 023-5,
De vakantie verschiet van kleur.
Het geel van strand en zon ver
liest terrein aan het groen van
de natuur en het platteland. In
Nederland ligt het aantal va
kanties in het landelijk gebied
nu al boven de 5,2 miljoen per
jaar, meer dan een verdubbe
ling sinds 1991. De koffiedikkij
kers die ons vakantiegedrag
proberen te voorspellen, ver
wachten dat de rek er nog lang
niet uit is.
De verklaring ligt voor de hand.
De consument wil groen, ruim
te en vooral ook rust. Het plat
teland is een van de uitgelezen
plekken om in de vakantie of
het weekeinde te onthaasten en
het vlug, vlug, vlug, druk, druk,
druk van de stad te ontvluch
ten. Bovendien komt het platte
land tegemoet aan de groeien
de behoefte aan 'puur' en 'te
rug naar de natuur'. Ouders
willen hun kinderen laten zien,
dat melk niet in een fabriek
wordt gemaakt en dat groenten
eerst op de akker groeien, voor
dat ze door meneer Hak in een
potje worden gestopt.
Nog een trend: in een samen-
klonterend Europa, waarin Ne
derland een Achterhoek dreigt
te worden en het Nederlands
een dialect, zal de belangstel
ling van de Nederlanders voor
hun wortels, cultuur en folklore
toenemen. Ook in die ontwik
keling kan het platteland een
eigen rol spelen.
De agrarische sector, die zich
door milieumaatregelen ge
noodzaakt ziet nieuwe inkom
stenbronnen aan te boren,
haakt nu al gretig in op de groe
ne trend. Agrotoerisme is een
toverwoord geworden. Maar
dat betekent niet dat de consu
ment meteen ook maar in elk
verbouwd kippenhok kruipt.
,,Men wenst kwaliteit, maar dan
wel voor een scherpe prijs. Ook
valt op, dat goede, kleinschalige
en authentieke onderkomens
zonder allerlei toeters en bellen
helemaal 'in' zijn", meldt de
Stichting Toerisme Recreatie
AVN, die zich het vuur uit de
sloffen loopt om het toerisme
en de recreatie in eigen land te
bevorderen.
Dat velen een graantje willen
meepikken, blijkt uit het grote
aantal agrovakanties dat wortel
schiet. Zo bundelden de VW's
negentig plattelandsarrange
menten in de nieuwe gids
'Groene Vakanties'. Het accent
ligt op sfeervolle .en nostalgi
sche accommodaties, bijvoor
beeld boerderijen, pronkka-
mers, landgoederen, landhui
zen, een rentmeestershuis, een
voormalig plattelandsschooltje,
herbergen, pensions, oude boe
renschuren en pakhuizen. Het
buitenleven is er ook letterlijk te
proeven, want veel gastvrou
wen serveren streekgerechten.
Ook de nieuwe ANWB-gids 'De
boer op' wijst de weg naar de
toeristische mogelijkheden op
het platteland. Er staan twee
honderd doe-ideeën in, voor
zowel een weekendje weg als
een vakantie. Elke provincie is
vertegenwoordigd met tien tot
twintig arrangementen, varië
rend van rustiek logeren of
kamperen, tot zelf kersen pluk
ken en meehelpen op de boer
derij. Ook zijn fiets- en wandel
tochten opgenomen.
Bovendien schenkt de gids aan
dacht aan kinderboerderijen,
bijzondere molens, biologische
landbouw, boerderij- en land
bouwmusea en aan bedrijven
met bijzondere dieren, zoals
struisvogels en lama's.
De Achterhoek is een van de
pioniers op het gebied van het
agrotoerisme. Er zijn honder
den boerenaccommodaties te
vinden, variërend van kleine
tweepersoons boerderijloge
menten en boerencampings,
tot hele boerderijen, geschikt
voor familiefeesten of reünies.
Op tal van bedrijven kunnen de
logés de handen uit de mou
wen steken en de boer en boe-
een prima tijd om uw tuingereedschap
te inspecteren, uw snoeischaar te
hanteren en een en ander te evalueren
bloemendaal bv
rijksstraatweg wassenaar
Nog niet zo lang geleden
leek het ondenkbaar dat we
een bananenplant in de ka
mer zouden hebben, laat
staan dat we er vruchten van
zouden kunnen oogsten.
Maar in een tijd waarin
grootbladige, groene kamer
planten hoge ogen gooien en
vrijwel alle huizen centraal
verwarmd zijn, zien we
steeds meer heuse bananen-
planten in huis, soms zelfs in
de tuin.
De meest bekende is wel de
Musa nana, ook wel
Musa acominata ge
noemd. Als we die in
het tuincentrum
zien lijkt het een
handzame plant, bij
goede zorg wordt de
plant ruim ander
halve meter hoog,
met negentig centi
meter grote blade
ren. We moeten er
düs wel de ruimte
voor hebben.
Een andere bekende
banaan is de Musa
coccinea met donkerrood
blad. Deze plant blijft iets
kleiner, al wordt ook deze
banaan ruim een meter
hoog. Beide soorten hebben
met elkaar gemeen dat ze
heel veel licht, niet al te felle
zon en vooral veel warmte
en voeding nodig hebben.
Voeg daar nog aan toe de eis
van een hoge luchtvochtig
heid (de grote bladeren ver
dampen veel water) en dan
blijkt dat de banaan welis
waar een zeer interessante
maar geen gemakkelijke ka
merplant is. Men moet er ge
woon een goed plaatsje voor
hebben, anders is het beter
om dat verleidelijk kleine
plantje niet te kopen. Het
blijft jammer als men een
met zorg omringde plant na
enkele weken op de compost
moet gooien.
Zoals bij veel kamerplanten
blijkt de wintertijd dë moei
lijkste tijd. De temperatuur
mag nimmer onder de tien,
twaalf graden komen, de
luchtvochtigheid moet hoog
zijn, maar de potgrond mag
weer niet te nat worden. Pas
als het bovenste laagje pot
grond droog begint te wor
den mag er water worden
gegeven. Mest mag pas in
het voorjaar gegeven wor
den. maar dan wel geregeld.
In de zomer, begin juni als
de nachtvorsten definitief
achter de rug zijn, mogen
bananen naar buiten op een
plaats met iets zon en vooral
geen wind. Want die laat de
bladeren rafelen,
zoals velen hebben
gezien op de plan
tages in zuidelijke
gebieden.
Binnenshuis mag
de plant ook niet
in de felle zon, ze
ker achter dubbel
glas. Als de plant al
té groot wordt mag
men ze tot vlak bo
ven de grond af
snijden. Er zullen
zich nieuwe loten
vormen, de beste
wordt behouden. Bij goede
verzorging brengen beide
soorten Musa bananen
voort. Alleen de vruchten
van de Macominata zijn eet
baar en lekker.
Overigens is er ook een ba
naan, de Musa basjoo, die
niet al te koude winters over
leeft, zij het dat de boven
grondse delen afsterven.
Maar als de wortels goed
worden afgedekt loopt hij
weer uit en kan ook eetbare
vruchten voortbrengen. Ove
rigens laten alle bananen-
planten wel eens de onderste
bladeren vallen.
Tot slot nog iets over ge
kochte bananen. Volgens
sommigen vormt de schil,
fijngeknipt en vermengd met
de bovenste laag potgrond,
een prima afweermiddel te
gen alle insecten. Of het echt
milieuvriendelijk is betwijfel
ik, wetende van het vele gif
bij de teelt. Maar het werkt
wel
GREET BUCHNER
Schilders hadden vroeger een
andere taak dan alleen maar
kunstzinnig bezig zijn. Ze wa
ren de fotografen van hun tijd.
Ze legden het alledaagse leven
vast als in een hedendaags kiek
je. Niet vreemd dus dat ook
huisdieren zoals kippen tot de
onderwerpen behoorden. Allen
die zich nu in de vaderlandse
pluimveerassen verdiepen zijn
daar blij mee. Want de oude
meesters gunnen hun een blik
op de ontwikkeling van de va
derlandse kip.
Aan de hand van die schilderin
gen heeft A. van Wulfften Pal-
the uit het Twentse Wierden in
een kleurrijk album de negen
tien oorspronkelijke hoender
rassen van ons land op een rij
gezet. Dit, omdat de Neder
landse Hoender Club honderd
jaar bestaat.
Uilebaarden en Kraaikoppen,
Welsumers en Twentse Grie-
zen, het rijke Nederlandse
hoenderleven heeft even kleur
rijke namen als bont getinte
kippen voortgebracht. Negen
tien van die soorten gelden als
oorspronkelijk Nederlands,
hoewel de kip geen inheems
beest is. De bakermat van de
hoenders ligt in Azië. Daar
maakten de bewoners de kake
lende en ei leggende beesten,
die zich in de buurt van de
mens waagden om in diens af
valhopen naar voedsel te zoe
ken, tot huisdier.
Gaandeweg verspreidde de kip
zich over de wereld en de Ne
derlandse handelsgeest zorgde
in de middeleeuwen voor de
komst naar hier. Want kippen
waren interessante handels
waar. Door hun ei-producerend
vermogen, maar niet minder
door hun exotisch uiterlijk. Ze
golden als iets bijzonders. Dui
zend jaar geleden was het hou
den van hoenders zelfs het al
leenrecht van de adel. Het ge
wone volk mocht ze alleen in
bezit hebben als een stukje van
de kam of de teen was afgesne
den. Verschil moest er zijn.
Kostbare sierhoenders met hun
fraaie baarden, kuiven en kleu-
grijzen en Noord-Hollands
hoenders: en de originele 1
derlandse krielrassen die d;
Nederlandse sabelpootkriei me
de Hollandse Kriel en Eiken
burgerkrielen omvatten.
Ze hebben zo hun eigen kt
merken, maar ook hun ei
historisch verhaal en het
vertelt er uitgebreid over.
komt de lezer te weten dt
Kraaikop, de Uilebaard eni
Hollandse witkuif al in dei
deleeuwen voorkwamen;
kraaikop een gewicht vanii
kilo kan halen en daarom
als de reus onder de vadei
se hoenders: dat Lakenveld
net als de koeien met deztl
naam kenmerkend zijn dot
hun zwart-wittekening eni
de Barnevelder hardnekkig
imago van massale produo
van grote bruine eieren hei
maar in feite alleen nog eet
sierras is. Bijna iedereen
spreekt elke bruine kip eet
per definitie als Barneveldt
aan. Vandaar.
Omdat de hoenders een be
staan als huisdier verwient
drongen ze door tot alle fat
ten van het dagelijks leven
aan het ei en zijn legger tot
dichte gezondheidsbevord
de eigenschappen zijn tod
wijd verspreid. Neem devt
meende relatie tussen eien
sumptie en seksuele poten
Maar het verleden heeft oo
van andere recepten
verd. Last van groene diam
Stamp de schalen van hart
kookte eieren fijn, meng et
ker doorheen en eet het po
op. Zweren over het hele li
chaam? Drenk uw hemd in
penmest, laat het opdroget
trek het enkele uren aan.
pijn? Droog het binnenste
van een kippenmaag, verm
het en slikken maar.
('De Nederlandse Hoende;
perspectief, uitg. door de!
derlandse Hoender Club,
145 gulden, ISNB90-7598-
Cryptogram
Horizontaal: 1Vrouwelijke gast in de schouwburg (6); 4. Kletskip (8); 6. Instelling
voor sparen op school (4); 8. Opening om in te springen (4); 9. De baas spelen bij het
spelen (9).
Verticaal: 1. Baal je'als je hem krijgt? (3); 2. Kritiek leveren op het bed (5);
3. Voorspel(baar) (4); 5. Stelen met behulp van riemen (6); 6. Ga uit de wijnkelder om
een boodschap te doenl (4); 7. Bot geschoten (4); 8. Lectuur die ik inschrijf (4).
Oplossing van donderdag:
HORIZONTAAL: 1 Nairobi; 7. beha; 8. fles; 10. ato; 12. ara; 13. rioja; 16. gong;
18. ugli; 20. rad; 21. roze; 23. eest; 26. Achab; 28. kei; 30. bbc; 32. inri; 34. reet;
35. dekkend.
VERTICAAL: 1. Net; 2. ahorn; 3. ia; 4. of; 5. blaag; 6. Ier; 7 balg, 9 saai; 11. ko;
14. igrec; 15. Judea; 17. ono; 19. los; 21. raki; 22. Zaire; 24. ebben; 25. tact; 27. hij;
29. end; 31. bed; 33. ik; 34. re.
ren verleenden de bezitter sta
tus. Dat is ook de reden dat de
eigenaren hun pronkstukken
graag lieten schilderen. Of dat
vermaarde schilders zelf hoen
ders tot onderwerp van hun
kunstuitingen kozen. Al uit de
zestiende eeuw zijn schilderijen
bekend waarop kippen en ha
nen pronken, een regelrechte
zegen voor de hedendaagse
pluimveeliefhebbers. Want de
oude meesters bieden hun met
hun nagelaten werk een uniek
inzicht in de enorme variëteit
aan hoenders die ons land vier
honderd jaar geleden kende.
Toen de Nederlandse Hoender
Club zich het hoofd brak hoe in
2000 het honderd-jarig jubile
um met iets tastbaars te bege
leiden, kwam hoenderhistori-
gevoegd en moeten door de ge
bruiker zelf worden ingeplakt.
De negentien hoenderrassen
van ons land zijn in vijf hoofd
categorieën te verdelen: de Ne
derlandse rassen met kuif en
baard, met als vertegenwoordi
gers de Kraaikop, de Hollandse
Kuifhoenders, de Nederlandse
Uilebaarden, Brabanters en Ne
derlandse Baardkuifhoenders;
de gepelde Nederlandse hoen
derrassen, waartoe de Assen-
delfters, Hollandse Hoenders,
Friese Hoenders, Chaamse
Hoenders en Groninger Meeu
wen behoren; de overige oude
rassen, waartoe Drentse hoen
ders en Lakenvelders gerekend
worden; de nieuwe Nederland
se hoenderrassen zoals de Bar
nevelders, Welsumers, Twentse
Soda, een onschuldig ingre
diënt van frisdrank en tandpas
ta, onderdrukt de groei van de
gevaarlijke E.coli bacterie in
koeienmest. Dat melden onder
zoekers van de Cornell Univer
siteit in Ithaca, New York.
De mest van vee bevat vele
ziekteverwekkende bacteriën
die lang werkzaam kunnen blij
ven. Deze bacteriën kunnen om
zeep worden geholpen door te
chloreren, maar dat is niet erg
praktisch en bovendien slecht
voor het milieu. Laboratorium
proeven tonen aan dat de hard
nekkige E.coli bacterie gevoelig
is voor natriumcarbonaat ofwel
soda.
Carbonaat kan worden gehaald
uit urine. Hiertoe moet het wel
eerst in aanraking komen met
vaste ontlasting. Wanneer urea
se, een enzym in de ontlasting,
de urine afbreekt, wordt de ge
vormde koolzuur deels omgezet
in carbonaat. Het gaat echter
om de juiste verhouding tussen
mest en urine. Die moet in de
zelfde hoeveelheid beschikbaar
zijn om de E.coli bacterie uit te
schakelen. Maar van nature
scheidt een koe twee keer zo
veel mest uit als urine. Daarom
moet in de mestput extra soda
worden toegevoegd, bereid uit
ammoniak, koolzuurgas en
keukenzout. De soda werkt
overigens niet in een zuur mi
lieu. Om de juiste zuurgraad te
bereiken wordt tegelijk na
triumhydroxide toegevoegd,
eveneens een onschadelijke
stof.
Na vijf dagen telt de behandel
de koeienmest minder dan tien
cellen E.coli per gram. Terwijl
dat celgetal normaal ligt tussen
de honderdduizend en hon
derd miljoen.
Koeienmest wordt vaak buiten
de stal opgeslagen in tanks of
vijvers voordat het over het
land wordt gereden. Verdun
ning met water blijkt niet van
invloed op de werking van de
soda. Verder blijkt dat soda ook
andere ziekteverwekkers aan
pakt, zoals salmonella, strepto-
coccen en staphylococcen. De
ze veelbelovende en goedkope
reinigingsmethode wordt dit
voorjaar op boerderijschaal uit
getest.
PETER DE JAEGER'
De gids 'Groene Vakanties'
is gratis verkrijgbaar in alle
VW- kantoren.
De ANWB-gids 'De boer
op' is voor f. 34,95 te koop
in alle ANWB-verkooppun-
ten, VW-kantoren, waren
huizen en boekhandels. De
gids is ook telefonisch te
bestellen bij de Stichting
Boerderijtoerisme Neder
land, telefoon 06-
24.44.11.90.
De Plattelandsgids Achter
hoek is voor f. 4,95 te koop
bij alle VWs in de Achter
hoek en in de grotere VW-
kantoren in het land. Info:
0900-269.28.88.
Een folder over platte-
landstoerisme in de Gelder
se Vallei is aan te vragen bij
de VW Zuidwest-Veluwe,
Achterdoelen 36, 6711 AV
Ede, telefoon 0318-
61.44.44.
De brochure 'Drents
Landleven' is gratis ver
krijgbaar bij het Noord-Ne
derlands Bureau voor Toe
risme, VW Vakanties, Post
bus 330, 9200 AH Drachten.
Info: 0512-58.50.85.
De brochure 'Boerderij
en Plattelandsvakanties in
beide Limburgen' kan wor
den aangevraagd bij de VW
Zuid-Limburg, Postbus 820,
6300 AV Valkenburg aan de
Geul, telefoon 0900-9798.
De gids van 'De Pronkka
mer' is te bestellen op het
adres Strandweg 1, 9976 VS
Lauwersoog, telefoon 0519-
34.94.73.
De ECEAT geeft gidsen uit
voor ecotoerisme in een
groot aantal Europese lan
den. Prijs f. 16 per stuk f.
4 verzendkosten (de editie
Oostenrijk is gratis). Te be
stellen bij ECEAT, Postbus
10899, 1001 EW Amster
dam, telefoon 020-
668.10.30.
ILLUSTRATIES UIT HET BOEK DE NEDERLANDSE HOENDERS IN PERSPECTIEF
cus en -fokker A. van Wulfften
Palthe uit Wierdep op het idee
de negentien oorspronkelijk
Nederlandse rassen te beschrij
ven en die verhalen te illustre
ren met oude schilderijen. Het
leverde een omvangrijke publi
catie op, die doet denken aan
een soort Verkade-album. Want
de kleurige platen zijn apart bij-
HEINZ
de
.ch -
Annerveenschekanaal en!
Hertenhuisje, een authenti
jachthuisje, midden op de
in Hooghalen. In de brot
van het Drents Landlevt
ook bed breakfastadn
alsmede arrangementen!
plattelandshotelletjes en
ni- en boerderijcampin]
De animo voor logeren
van de zogeheten Proi
in het noorden van het k
zo groot, dat het accoi
tie-aanbod dit jaar is ver<
beid tot veertig. De gasté
ren in karakteristieke p;
en monumenten in Grot
en Friesland. Ook zijn eri
ale arrangementen.
In het diepe zuiden sloe[
VW's van Nederland en
gisch Limburg de handel
om het agrotoerisme op
ken. Het resultaat is de
brochure 'Boerderij- en
landsvakanties in beide
burgen', met daarin een
somming van 96 boerdei
plattelandsverblijven.
Volgens de ECEAT is het-
oerisme naar verhoudingi
snelst groeiende tak van
ristenindustrie. Dit Euro]
Centrum voor Eco en
risme zet zich in om kleii
lig en duurzaam toerisi
vorderen en zo een bijdi
leveren aan de beschei
van natuurgebieden en
sen in landen als Polen, Tetter
chië en Spanje. „Ecotoeris j|<er
biedt de plaatselijke bevoB yjnc
een alternatieve inkomsto
voor het kappen van bosse
ander schadelijk gebruikt
natuurgebieden."
ECEAT biedt in 22 Europe
landen in totaal 1500 klei
lige kampeer- en
sen, met name ecologisch
kende boerderijen, in of b;1
tuurgebieden. In Nederlar
worden een tachtigtal eco
commodaties aangeboden
nieuwe gidsen geven dit ja
voor het eerst ook uitgebrfi
informatie over de natuur
en rond de boerderij.
AAD STRUUS
Fil
Dt
rin een handje helpen bij het
dagelijks werk. Alle adressen
staan in de nieuwe 'Plattelands-
gids Achterhoek'. Die somt ook
tal van recreatiemogelijkheden
in de omgeving op, zoals be-
wegwijzerde wandel- en fiets
routes, biologische boeren-
markten, oogstfeesten en open
tuindagen.
Ook de Gelderse Vallei - het ge
bied tussen de Veluwe en de
Utrechtse heuvelrug - is in de
ban geraakt van het agrotoeris
me. Onder het motto 'Ontdek
de andere kant van het platte
land' zijn enkele bed break
fast-arrangementen op boeren
hoeven ontwikkeld.
'Drents Landleven' biedt gas
tenkamers in monumentale,
karakteristieke of onder archi
tectuur gebouwde panden.
Daar zitten juweeltjes tussen.
Bijvoorbeeld het 14e eeuwse
Huis ter Hansouwe in Peize, het
rijksmonument Annerzathe in
R I P
