Dokter in de klas brengt
ziekenhuis dichterbij
TV
WEER
Het Gesprek van de Dag
Een klucht in de Betuwe
Zwarte vrouw mogelijk
model voor Vrijheidsbeeld
DONDERDAG 10 FEBRUARI 2000
„AG1
C 0 M M E
T A A R
Een omvangrijke politiemacht heeft dezer dagen de kraakpanden
ontruimd op de strook grond waarop de Betuwespoorweg moet
komen. Onmiddellijk daarna werden ze afgebroken. Dat was de
voorlopige eindscène van het verzetstoneel tegen de omstreden
goederenspoorlijn door de Betuwe, waarvan Nederland met groei
ende verbazing getuige was. Voorlopig, want langs het tracé van
Rotterdam naar het Ruhrgebied komen nog zo'n zeventig panden
in aanmerking om te worden gesloopt, en dus gekraakt. Dan be
gint de gehele voorstelling opnieuw.
De verbazing geldt vooral de zachtaardige manier waarop de ont
ruiming in haar werk ging, en die inderdaad deed denken aan een
absurdistische klucht. De actievoerders van GroenFront! hadden
zich als mollen verschanst in tunnelstelsels en in de tot middel
eeuwse burchten omgebouwde panden. De fluwelen handschoe
nen waarmee de Mobiele Eenheid ze vervolgens daaruit weghaal
den contrasteerden op wonderlijke wijze met de grimmige, al even
middeleeuws ogende uitrusting van helmen en schilden.
Krakers en ME'ers wedijverden met elkaar in zachtheid, wat eigen
aardige discussies opleverde. Zoals die over een door de politie te
leveren aggregaat, dat een verantwoorde ventilatie van de tunnels
moest blijven garanderen nadat de stroom in de kraakpanden was
afgesloten.
De verfilming van één en ander had zó in een aflevering van het
Britse tv-cabaret 'Monty Pythons Flying Circus' gepast. Niets meer
aan veranderen, zegje dan. De werkelijkheid is soms absurder dan
fictie. Rest de vraag, of dit typische 'tikkertje met verlos'het 'Pol
dermodel' in de interactie tussen protesterende burgerij en het ge
zag, de juiste aanpak is.
Het antwoord luidt bevestigend. De zachte aanpak is in geld uitge
drukt duurder, maar charges met de lange lat, honden, traangas en
rubber kogels hadden meer gekost aan menselijk leed. Democra
tie, inclusief de franje van inspraak en geweldloos protest, moet
wat mogen kosten. Redeloos straatgeweld is er al meer dan ge
noeg.
Vorstarme winter
De winter van 2000 wordt één
van de vorstarmste winters van
de afgelopen honderd jaar. Uit
de tussenstand van het Koude-
getal, een vorstcriterium geba
seerd op de totaalsom van et
maalgemiddelden onder nul,
blijkt dat slechts twee winters
het nog slechter deden. De
stand is nu 3,6, in 1989 en 1975
waren de cijfers respectievelijk
1,9 en 3,2. In 1990, momenteel
nog nummer drie op de rang
lijst, bedroeg het Koudegetal
8,4.
De getallen van de winters van
1989 en 1975 zijn gebaseerd op
de totale periode november tot
en met maart; nu hebben we
nog een tijdje te gaan. Het ver
leden leert echter dat maart
voornamelijk na (hoogjwinterse
vorstperioden kou van enige
betekenis produceert. Na de
tempera tuursprong van 1987
zijn er in De Bilt maar liefst 10
lentemaanden geweest zonder
een gemiddelde etmaaltempe-
ratuur beneden het vriespunt.
Morgenochtend vertoeft het
kwik op een wat lager niveau
dan we de afgelopen tijd ge
wend waren. In het binnenland
schommelt de temperatuur in
alle vroegte rond het vriespunt
en bij ons is er kans op wat
vorst aan de grond. Overdag
belooft het redelijk weer te wor
den. De zon speelt meer dan
een figurantenrol, het blijft
droog, er staat niet meer dan
een matige zuidwestenwind en
de temperatuur stijgt tot om
streeks 8 graden.
Op zaterdag gaat het waar
schijnlijk weer enige tijd rege
nen en na nachtelijke tempera
turen van iets boven nul wordt
het zaterdagmiddag een graad
of 9. Verder neemt de zuidwes
tenwind aan de kust weer toe
tot krachtig of hard. Op zondag
klaart het vervolgens weer op
maar later kan er ook een bui
vallen. Na het weekeinde
wordt met een zuidwesten
wind een nieuwe hoeveelheid
zachte lucht aangevoerd.
Op de wat langere duur, twee
de helft volgende week, gaat
het kwik waarschijnlijk enke
le graden zakken doordat
rond een depressie tussen
IJsland en Noorwegen
koude luchtmassa's uit
de poolstreken naar
het Noordzeegebied
worden geloodst.
jan visser
'Dit is veel leuker dan op tv'
De artsenorganisatie KNMG gaf de samenleving vorig jaar bij haar honderdvijftigjarig be
staan een cadeau: het project 'Dokter in de klas'. Tweeduizend scholen krijgen dit
schooljaar een arts op bezoek die vertelt over zijn beroep. Om de angst voor de enge wit
te jassen te laten verdwijnen, maar vooral om vooroordelen weg te nemen. „Ze denken
dat je moet reanimeren als iemand flauwvalt."
tegen
Een uitzichtloze zaak?
Als in de Tweede Kamer of op ander politiek niveau wordt gespro
ken over problemen met allochtone kinderen in het onderwijs dan
gaat dat meestal over beleid, geld, structuren. Nuttige, noodzakelij
ke zaken, zeker, maar beroeren doet het je nauwelijks.
Pas als je onderwijskrachten hoort over hun dagelijkse ervaringen
op zwarte basisscholen besef je hoe bijna onthutsend groot en
zwaar de obstakels zijn. In B W deden gisteravond twee leer
krachten (R. Vijlbriefen M. Heere) van vrijwel geheel zwarte scho
len hun relaas. Je werd er bijna moedelos van.
Bij Cito-toetsen begrijpen allochtone kinderen vaak niet eens de
woorden van de vraagstelling, laat staan dat ze de antivoorden we
ten. Je moet, zei één dier leerkrachten, voor de begripsvorming wer
ken van hun taal naar de Nederlandse taal, maar het probleem is
dat ze hun eigen taal al zo slecht hebben geleerd. Daarin is hun
woordenschat zeer klein. Thuis wordt in de eigen taal op comman
do-toon gesproken, daar worden ze ook niet wijzer van.
Ouders brengen het gewoonlijk niet op zich met het ondenvijs van
hun kinderen te bemoeien, ze houden zich veelal niet aan de af
spraken met de school. Met al die schotels op de huizen wordt voor
namelijk gekeken naar tv van het land van afkomst, dus dat schiet
voor de kinderen ook niet op. Meisjes worden, slecht opgeleid, niet
zelden snel het huwelijk in geloodst en zo deelt de ene generatie de
achterstand mee aan de nieuwe.
„Ik heb twee jongetjes van twaalf jaar in mijn klas die nu al weten
met wie ze straks moeten trouwen aldus een lerares. Het zag er al
lemaal uitzichtloos uit. We moeten geduld hebben, werd er gezegd.
Maar ja, we zijn al meer dan twintig jaar bezig, werd daar weer te
genin gebracht.
Het Utrechtse gemeenteraadslid H. Sini was voor harde maatrege
len: ouders moeten verplicht worden Nederlands te leren, leerplicht
voor kinderen al vanaf het derde jaar en als de ouders zich niets ge
legen laten liggen aan het ondenvijs van hun kinderen, dan maar
korten op de kinderbijslag. Dat had een blanke Nederlander eens
moeten zeggen, die had geen leven meer gehad.
Toch waren er een paar lichtpuntjes. Allochtone kinderen gaan
graag naar school, vakantie vinden ze een ramp. En de leerkrachten
die gisteren aan tafel zaten, gaven geen moment de indruk de strijd
te zullen opgeven.
wil buys
De leerlingen uit groep 7/8 van
de Houtwijkschool in Den Haag
wanen zich deze middag alle
maal een beetje dokter. Bloed
druk opnemen, reflexen testen
en ogen nakijken: als volleerde
medici voeren zij de onderzoe
ken uit. Louis Wagner, neuro
loog in opleiding in het Haagse
Westeinde-ziekenhuis, verbaast
zich over het enthousiasme van
de leerlingen. Ze vinden het al
lemaal even 'cool'. „Normaal
zie je dit alleen maar op tv",
zegt Daryl (10). „Datje het nu
zelf mag doen, is hartstikke
gaaf."
Aan het begin van de les staat
Wagner er wat ongemakkelijk
bij. Lesgeven is niet zijn dage
lijkse bezigheid. „Toch vind ik
het belangrijk dat ik mijn medi
sche kennis op een begrijpelijke
manier kan overbrengen", zegt
de arts. „En waar kun je dat be
ter oefenen dan bij kinderen?"
Wagner wordt dan ook meteen
voor de leeuwen gegooid. De
kinderen hebben in de voorbe
reiding een boekje doorgeno
men en kwamen daarin alle
maal moeilijke woorden tegen.
Nu kunnen ze een echte expert
vragen wat die betekenen. De
bloedziekte hemofilie is nog
goed uit te leggen aan de 10- en
11-jarigen, maar bij de term
'neurotransmitter' krijgt Wag
ner het toch wat benauwd. Na
lang denken vertelt hij dat het
„een stofje in je hersenen is."
Simpeler kan hij het niet uitleg
gen. „Het valt toch tegen om
het niveau van de klas te taxe
ren", verzucht hij. „Maar tij
dens de les kom je daar wel
achter en kun je je verhaal aan
passen."
Na een inleidend praatje over
de taken van een arts komt het
medisch onderzoek aan de or
de. Wagner wijst op posters aan
de muur en vertelt over de wer
king van röntgenapparatuur.
Als de lichtbak aangaat en hij
echte röntgenfoto's laat zien,
verzamelen de leerlingen zich
Louis Wagner, neuroloog in opleiding, voor de klas op de Haagse Houtwijkschool.
enthousiast rond zijn bureau.
Ze mogen raden wat er met de
patiënten op de foto's aan de
hand is. Vooral de opname van
de drugskoerier met bolletjes
cocaïne in zijn maag maakt in
druk. Uit de foto die daarna
volgt, kunnen de kinderen niet
veel wijs. Na lang gissen geeft
Wagner toe dat het om een
geintje gaat; het is de ruggen
graat van een kat. De kinderen
zijn verbaasd. Dokter zijn is
toch moeilijker dan zfe dachten.
Als Wagner informeert of er
vragen zijn, schieten minstens
tien vingers de lucht in. De
meest uiteenlopende ziektes
komen aan bod. Van hersenlet
sel tot kanker: de leerlingen wil
len precies weten hoe het zit.
Ook dagelijkse zaken als een
slapende arm en dronken men
sen passeren de revue. De arts
legt geduldig uit en luistert naar
de eigen ervaringen van de leer-
Nlingen.
Als Mochine (10) vraagt wat dat
grote apparaat voorin de klas is,
antwoordt Wagner dat het een
bloeddrukmeter is. Of hij die
even wil proberen? Mochines
ogen streden als hij het manchet
om de arm van de dokter wik
kelt. Maar als hij met de stetho
scoop naar Wagners hartslag
luistert, hoort hij niets. „Geeft
niets", stelt de arts hem gerust.
„Alle begin is moeilijk."
Leerkracht Debby Oudenaarde
kijkt geïnteresseerd toe.Aan
het enthousiasme van de leer
lingen zie je dat het leeft", ver
telt ze. „Het is ook herkenbaar,
want iedereen is wel eens bij de
huisarts of in het ziekenhuis ge
weest." Toch leven bij de leer
lingen nog veel misverstanden.
„Zo vroeg ik wat je moet doen
als iemand flauwvalt." La
chend: „Ze wilden allemaal
FOTO GPD PHIL NIJHUIS
meteen beginnen met mond-
op'-mondbeademing."
Nadat de leerlingen zich heb
ben uitgeleefd op de appara
tuur, volgt het laatste vragen-
rondje. Op de vraag hoeveel
een arts nu precies verdient,
weet Wagner zo snel geen ant
woord. „Jullie weten wat een
beroepsgeheim is?", vraagt hij.
De kinderen knikken. „Laten
we het daar maar op houden."
anouk middelkamp
ied a-<
De international ;n he
de extreem-rech i.
rijkse politicus J
neemt steeds ve i
president Chirat J
rijk, premier Bai Mini;
el en prins Chail sbon
geland heeft ooi n hel
genskoor De Buien 1
Delft stelling gei van
gen het verwerp tswij;
dachtegoed van fwe
zijn partij. Komc Urer
einde reist het jo»
af naar Leusden Ir jl
platenstudio het
'Kauft nicht von jen v
cher' op cd vast de z
Het lied roept in !en f
op tot een econo jnde
boycot van Oosti e aui
eerste couplet is lakte
rechtstreeks tot I ing i
richt: 'Wir sind a ee v;
gegen dein Gesic .gen
gogie, das gefallt
Dirigent T. Buitii r».
weten dat de Bu(rt* J
met het lied wille Kon
in de discussie oi nen
sancties tegen 0< je p<
„Deze kwestie ga gen
het hart", aldus I vvaa
„We hebben zelf en i
allochtone kinde ven
koor zitten". en a
De opvallende ac
voort uit bezorgd rjM
balorigheid, zoal"
het noemt. „We i» I
een opwelling da le v<
moest gebeuren. eig<
maal ook heel sm na c
Vorige week dinsqian
nummer door de n d
vertaler Henry Rc e ki
schreven en de al lijk
dagen is het num ng i
dens de repetities le gi
deerd voor de opihuis
De cd-single wor<
nog uitsluitend in
land op de markt
„Omdat de kwest Mi
dit moment het st anc
leeft", aldus dirigi uw
ga. j wi
Het politieke nun jft E
volgens Buitinga i ja;
in het verder popi >ert
pertoire van De B oer
„Natuurlijk heb ik
ste kinderen van 1 Uj
wel het een en and
moeten leggen ov|
neer in Oostenrijkjear
van negen of tien jn g
gen de internationDii
tiek niet op de vo»
als je de vergelijk!* 02
met een recent radzic
incident in Delft sfech
de meesten predek hi
het over gaat."
Filmbeer Hercules is niet meer
De bekendste Britse filmbeer Hercules is op 25-jarige
leeftijd overleden. De afgerichte, tweeënhalve meter grote
grizzly trad op in talloze reclamespots en speelfilms.
Het dier vocht met Roger Moore in de James Bond film
Octopussy en vulde ooit de voorpagina van het weekblad
Time. De beer ontmoette eens de Britse premier Thatcher
en kreeg een telegram van de Amerikaanse president
Reagan. Het Schotse bureau voor vreemdelingenverkeer
koos het dier een aantal jaren geleden als 'persoonlijk
heid van het jaar'.
Hercules kwam in 1980 groot in het nieuws toen hij op de
eilandengroep de Hebriden tijdens de opnames voor een
reclamespot ontsnapte. Pas na drie weken werd de beer
op het terrein van een boerderijtje teruggevonden.
Het ging bergafwaarts met Hercules' carrière toen hij
vanaf 1996 steeds meer last kreeg van zijn achterpoten.
Volgens zijn verzorgster raakte de beer in een soort win
terslaap die uiteindelijk tot zijn dood leidde.
MENSELIJK
Mogelijk stond een zwarte
vrouw model voor het Vrij
heidsbeeld in de haven van
New York. Amerikaanse histori
ci onderzoeken of de makers
van het beeld, dat jarenlang
symbool stond voor de hoop
van immigranten, oorspronke
lijk de aandacht wilde vestigen
op slaven en ongewenste bui
tenlanders.
Officieel moest het Vrijheids
beeld, een idee van de Franse
historicus De Laboulaye in
1865, de goede banden tussen
Frankrijk en de Verenigde Sta
ten markeren. Maar De La-
bouyale was ook een van
Frankrijks fanatiekste voor
vechters van de afschaffing van
de slavernij. Volgens de onder
zoekers is nog niet duidelijk of
er een verband bestaat tussen
de idealen van de historicus en
het Vrijheidsbeeld. „Ons doel is
nu om dat duidelijk te krijgen",
aldus een onderzoeker in het
Britse dagblad The Guardian.
Volgens een bron op internet
zou het originele model een
zwarte vrouw zijn. Ook achter
haalden de onderzoekers in een
museum in New York een mo
del dat de ontwerper Barholdi
maakte zestien jaar voor de tot
standkoming van het beeld in
1886. Dit model had een gebro
ken slavenketting om haar arm.
De onderzoekers verwachten
overigens niet dat er snel dui-
delijheid komt over de oor
spronkelijke bedoelingen van
de ontwerpers. „De geschiede
nis is vaak erg gecompliceerd.
Het ligt allemaal niet zo een
voudig."
Een Amerikaan die een lange ge
vangenisstraf uitzit wegens het
stalken van MADONNA blijft de
Amerikaanse popster vanuit zijn
cel bedreigen. Aanklagers heb
ben dat gezegd. De 42-jarige
man werd in april 1995 opge
pakt nadat hij door een lijfwacht
was neergeschoten toen hij over
de muur van Madonna's land
goed was geklommen. Hij werd
schuldig bevonden aan stalking,
het uiten van terroristische drei
gementen en fysieke bedreiging.
In 2004 heeft hij zijn straf uitge
zeten en zou hij de cel mogen
verlaten, maar de aanklagers in
Los Angeles proberen daar een
stokje voor te steken. Volgens
hen geeft de man in gesprekken
met psychologen en in brieven
nog voortdurend blijk van zijn
obsessie voor de superster.
Het dubbelleven van ons hart
Valentijnsdag werpt zijn schaduw vooruit in de win
kels en de harten domineren in de ons overbekende
vorm, met een v-vormige inkeping aan de bovenkant.
Zo zien we het hart het liefst, maar zo ziet een cardio
loog het nooit Want het hart is in wezen vuistvormig,
een holle spier die met pulserende bewegingen de
bloedsomloop gaande houdt
Het andere leven van het hart. als centrum van ster
ke emoties: liefde, haat, verdriet, angst, hoop en wan
hoop, houdt ons in het algemeen meer bezig. Dat
komt ook tot uiting in het taalgebruik. Ruim drie,
dichtbedrukte bladzijden heeft het groot woorden
boek der Nederlandse taal, Van Dale nodig, om
alle uitdrukkingen, en alle woorden met het
woord 'hart' te vermelden en te duiden.
Sterke gevoelens doen ons hart kloppen en
krimpen, verstijven en opspringen, we hou
den het vast, we dragen het hoog. het
bloedt in ons, het draait zich om. Er zijn
mensen die hun hart verliezen, geen hart
hebben, die iets ter harte nemen of een
hart van steen hebben. Soms zakt een
hart in de schoenen, gaat iets je aan je
hart, luister je naar de stem van je hart,
ben je een en al hartelijkheid of juist har
teloos. Een hart kan scheuren, tochten,
stikken, het kan gestolen worden, je kunt
er een moordkuil van maken.
Geen cardioloog die ook maar iets van
dit alles kan waarnemen, behalve dan dat
hevige emoties het hart als orgaan sneller
doen kloppen, het ritme van dat kloppen
HELEEN CRUL
onderbreken of anderszins voelbaar worden in de
hartstreek. Vandaar wellicht dat wij als mensheid al
heel lang een directe relatie leggen tussen gevoelens en
de werking van ons hart.
Nog merkwaardiger is de fraaie vorm die wij het
hart hebben gegeven, als symbool van die gevoelens.
Waar komt dat symbool vandaan? Pierre Vinken,
voormalig bestuursvoorzitter van Reed Elsevier, en
voormalig neurochirurg, deed er onderzoek naar en
gelijkheid zelfde anatomie van het hart te achterha
len. Ze kwamen tot een soort compromis: een inkeping
aan de basis van het hart. Of die plek verband hield
met de derde kamer van Aristotels, de 'holte' van Gale-
nus of de uitmonding van de luchtpijp, werd. letterlijk
en figuurlijk in het midden gelaten.
Zo begon het schelphart aan zijn massale opmars in
de medische leerboeken. Toen in de Renaissance het
anatomische beeld van het hart als schelp door meer
schreef er een kunsthistorisch boek over: "The shape of medische kennis onder druk kwam te staan, was het
the heart'.
In het blad Medisch Contact vertelt hij over zijn fas
cinerende zwerftocht door de tijd en door allerlei cul
turen naar de oorsprong van het hart met de inkeping.
Dat moest toch ergens vandaan koinen. Hij traceerde
het kort na 1300 in Bologna, toen het centrum van de
anatomie. Daar ontstond voor het eerst een afbeelding
van het hart ab schelp, met de bekende inkeping.
Die inkeping is echter het gevolg van een tekst van
Aristoles en het commentaar daarop, zeshonderd jaar
later, van Galenos, de grote geneesheer uit de tiueede
eeuw na Christus. Aristoteles schreef dat het hart niet
tivee maar drie kamers heeft, een derde kamer zou ge
legen zijn in het midden, aan de basis, tussen twee an
dere. Galenos was het daar niet mee eens, hij meende
dat er slechts sprake was van een holte aan de basis
van de rechterkanten Een bijkomend vormvraagstuk
was dat Aristoteles ook dacht dat de luchtpijp recht
streeks uitmondde in het hart.
Middeleeuwse anatomen durfden niet te tornen aan
prestigieuze antieke geschriften en hadden tegelijker
tijd door het taboe op het openen van lijken, geen mo-
al te laat. Het schelphart was in zijn elegante vorm al
zo'n populair motief geworden in het openbare leven,
in kunstuitingen, in afbeeldingen en op familie- en
stadswapens, dat het niet meer te corrigeren viel.
Het was inmiddels ook het symbool van de liefde ge
worden, niet alleen in het wereldse leven, maar ook in
het religieuze. Menig Jezusbeeld kreeg een prominent
rood hart toebedeeld. In de zeventiende eeuw werd het
hart ab een ethisch symbool van zuiverheid en liefde
zelfs een 'hype'.
De extreme populariteit van de hartvorm en de
emoties die wij daar mee associëren, zijn in deze eeuw
nog net zo levend ab in de eeuwen ervoor. Valentijns
dag b daar het levend bewijs van. De dag dankt zijn
naam overigens aan de priester-martelaar Valentinus
die in de derde eeuw in Rome leefde. Hij gold ab een
wijs man, en gaf alle mensen die hem om raad kwa
men vragen, een bloem mee. Genezen kon hij ook,
maar of zijn specialiteit harten gold, zivak, gebroken
of wat dan ook, vermeldt de geschiedenb niet.
De Noor FRODEJON
(30) stond af te rekert
drukke supermarkt inf
toen hij plotseling eer
ciale aanbieding hooii]
luidsprekers. Het kwat-
vriendin Tone Soerenj
,,lk hou van je en will
wen", schalde de steif
blikkerige geluidsinstj
hebt 10 seconden onf
sen." Voor Jonassen nélijl
gebeurde sprongen erlst;
vrienden en familieled
schijn, die vervolgensb a
enthousiaste klanten llijl
nen af te tellen. Verbiltei
slaagde Jonassen er ri
in om ,,ja" uitte brenf c
was totaal overromp
Tone over de luidsprel
de", zei de aanstaand!
gom nadat hij was bij»
van de schrik. Zijn vri®
tijdens het winkelen ete 1
achteren gegaan, maafc 1
hij niet vreemd gevonèst'
zij in de supermarkt WW'
huwelijk zal op 26 auflk
den voltrokken. &8(
RUUD uit Big BrotherF
langeloos mee aan dei,
'gewoon meedoen metL1
dicap'. De gehandicapt
saties brengen Ruud if
tegen de laatste vuurv
pagne van-Sire, eindw
Volgens de organisatiel
gehandicapte jongeren!
re-campagne met de m
keken of in de malingj
De gehandicaptenorga ii
bestrijden dat een soci h
ment het onverbiddelij
is van een handicap. Oi
cards, gratis ansichtka t
bijvoorbeeld te zien da: r
handicapte jongen bijz
trek is bij een „aantal IT
den." Ruud zal optredi
tv-commercial. Hij korif
filmpje achter dat eenl
helemaal geen belemni
hoeft te zijn om gewooij
mee te doen.
