t
Oudheden ontkent witwassen kunst
Een wereld vol harmonie en schitterende kleuren
Betovering bij
Louis Andriessen
f
Cultuur Kunst
Hj
Blikvanger
Rushdie publiceert niet over fatwa
Violist Manze
grote gangmaker
in barokconcert
,c 8 FEBRUARI 2000
zijn
>entia wil ingrijpend verbouwen
eenp
inten
I de
is de
erhof
de al
9 opent Corbijn-tentoonstelling
-EN. De Ierse popzanger Bono opent de overzichtsten-
•lling van fotograaf Anton Corbijn in het Groninger Mu-
Oe zanger van de groep U2 komt naar Groningen als per-
ke vriend van Corbijn. Hij zal dus niet vergezeld worden
jn band en evenmin een muzikaal optreden verzorgen,
idt het bij een toespraak tijdens de officiële, besloten
lg op zaterdag 8 april. Op de overzichtstentoonstelling
Corbijn - 25 jaar werk', van 9 april tot 25 juni, zijn niet
de grofkorrelige zwart/wit foto's van popsterren uit de ja-
en '80 van Corbijn te zien, maar ook platenhoezen, vi-
P? >s en modefoto's.
Mar
van
bij
6n \ci Het Haagse theater Diligentia wil voor een bedrag
er ssen de 10 en 15 miljoen gulden gaan verbouwen. Som-
ia^ rtiesten mijden tegenwoordig het karakteristieke podium
ze hun decors niet meer op het toneel kwijt kunnen. Ook
s achter het toneel voldoen niet meer aan de eisen van
jd, zegt de theaterdirectie. Een woordvoerder bezwoer
e n de buitenkant van het monumentale pand aan het Lan-
rhout niets zal veranderen. Ook de intieme zaal gaat niet
^chop, maar daaromheen liggen mogelijkheden. De Dili-
8 leiding denkt aan kleedruimtes onder het toneel (dat niet
ouwd sinds 1795) en het uitbreken van de zijkanten van
dium. Ook wil ze een zogenoemde 'kap': een systeem dat
>venaf de decorwisselingen regelt. Een architect gaat de
ürinl! illende mogelijkheden onderzoeken.
ening Van Gogh voor 360 mille
um Een vorig jaar ontdekte tekening van Vincent van
is gisteravond voor 360.000 gulden geveild bij het Hilver-
i veilinghuis Van Zadelhoff. De richtprijs lag tussen de
i en 90.0000 gulden. Het 25 bij 31 centimeter grote kunst-
s door de meester gemaakt met potlood en krijt en laat
mtal pijnbomen zien. Het is nog onbekend of het werk in
•fll 'anc* blijft- Wie de verkoper en koper van het werk zijn, is
IjJjekendgemaakt.
slicht' in de Leidse Schouwburg
Het muziektheaterstuk 'Gaslicht', vooral bekend vanwe-
talloze verfilmingen, wordt morgenavond opgevoerd in de
braj Schouwburg met muzikale begeleiding van het Escher
ïitge ible, dat speciaal voor de voorstelling in Leiden in Barok
en i ling speelt. Het stuk wordt ingeleid door Frank Mol, de
Bijle onist van 'Gaslicht'. De inleiding begint om 19.30 uur.
uwa
Hphe
blemen bij Groninger Museum
;en icen» Het bestuur van het Groninger Museum moet
me maken voor een volledig nieuw bestuur. Dat vindt de Gro-
olii e gedeputeerde van cultuur M. de Meijer. Volgens haar
Dide het huidige bestuur te lang gezwegen over de financiële
ide emen bij het museum. Zowel de provincie als de gemeen-
len iningen zijn de afgelopen weken met miljoenen guldens
i rni le brug gekomen om de toekomst van het museum veilig
n. len. „We moeten nu helemaal schoon schip maken", be-
Hoo ikt De Meijer,
ind
£jg duwe Holly betreurt nieuw nummer
n B ukee De weduwe van Buddy Holly heeft verbolgen gerea-
lat I op een initiatief van Victor DeLorenzo,*een drummer uit
m« aukee, om aan de hand van aantekeningen van haar over-
echtgenoot een nieuwe Holly-song te creëren. Buddy
ie verongelukte op 3 februari 1959 en DeLorenzo bracht het
»tig ner dat hij op basis van Holly's aantekeningen heeft ge
ns yen, 'In Dutch' (In de penarie), vrijdag ten gehore ter na-
'leg ihtenis aan de legendarische rockzanger. Maria Elena Hol-
irsc in een interview dat ze zich niets herinnert van een num-
e otals 'In Dutch'. Volgens DeLorenzo zijn de woorden waarop
hi ng is gebaseerd afkomstig van een pagina uit een aante-
5es Dek van Holly dat een kennis van hem op een veiling had
cht. Een steeds terugkerend regeltje dat kennelijk als re-
bedoeld was, had hij ontcijferd als „You get me in dutch",
as niet van plan de song uit te brengen en had alleen ge
leld 'uit liefde voor de muziek en geest van Buddy Holly".
jsidie Noordwijkerhout voor PENS
Leids museum zou meewerken aan verdoezelen illegaal uit Iran gesmokkelde stukken
Het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden ontkent mee
te werken aan het witwassen van zes uit Iran gesmokkel
de stukken die te zien zijn op de expositie 'Ritueel en
schoonheid, antieke meesterwerken uit het Miho Muse
um Japan'. De beschuldiging komt van kunstsmokkelaar
en Scotland Yard-informant Michel van Rijn. Van Rijn,
die toegeeft ook geen schone handen te hebben, deed
zijn uitspraken in de radiodocumentaire Damokles.
leiden Caroline van ovERBEEKE verkregen stukken. „Het muse
um hecht eraan te benadruk-
Oudheden gaf vorige week, ken dat het niet betrokken is bij
vooruitlopend op de uitzen- de vermeende illegale verwer
ding, al een verklaring over de ving van kunstvoorwerpen uit
mogelijke illegaal door Miho de collectie van het Miho Mu
seum. Noch exposeert het mu
seum willens en wetens objec
ten waarvan de herkomst ille
gaal zou kunnen zijn." Oudhe
den deed navraag bij New Scot
land Yard die het museum
heeft gemeld dat er geen onder
zoek door haar wordt gedaan
naar de herkomst van de kunst
voorwerpen.
Het zou volgens Damokles
gaan om zes voorwerpen uit de
Western Cave Treasure waaron
der de Royal Drinking Set van
800 voor Chr. die door een her
der in Iran gevonden zouden
zijn. Volgens Van Rijn is de her
der vermoord en zijn de voor
werpen in het illegale circuit te
rechtgekomen. Miho zou de
voorwerpen hebben gekocht
voor 25 miljoen dollar maar
geen bewijs van herkomst - zo
geheten provenance - hebben.
Iran zou de stukken terug wil
len. In de uitzending werden
overigens geen bewijzen voor
de beschuldigingen geleverd.
Wel waren flarden van gesprek
ken te beluisteren met Scotland
Yard en de cultureel ataché van
de Iraanse ambassade in Lon
den die niet nader op de zaak
ingingen.
Ook het Miho ontkent be
trokkenheid bij illegale handel.
„Je kunt problemen nooit uit
sluiten", zo zei de advocaat van
het'Japanse museum. „Maar
meneer Van Rijn moet eerst
maar eens specifiek aangeven
om welke voorwerpen het gaat
en niet op een schandaaltje uit
zijn." Van Rijn maakte in de ra
diouitzending ook reclame voor
een boek over de kunsthandel -
'een miljardenbedrijf - waar
aan hij werkt.
Directeur R. Magendans van
Oudheden zei vanmorgen over
de uitzending:We hebben na
vraag gedaan bij de Inspectie
Cultuurbezit, de Centrale Re
cherche (CRI) en het Miho Mu
seum. Allen bevestigden ons
dat er geen enkele claim van
welke overheid dan ook ligt. De
CRI bevestigde ons tevens dat
zij niet, formeel noch infor
meel, door New Scotland Yard
gevraagd is mee te helpen in
een onderzoek. Damocles levert
geen bewijzen, de als feiten ge
brachte informatie is qua volg
orde niet helder en naar onze
mening is het programma een
voorbeeld van buitengewoon
suggestieve journalistiek."
Henk Helmantel opent reeks tentoonstellingen in Rembrandthuis
amsterdam
dwukerhout De gemeente Noordwijkerhout geeft 5000
:n subsidie voor de opvoering van de theatervoorstelling
vo^S' dat in de maanden april en mei in een bollenschuur
It opgevoerd. Het stuk, met in een hoofdrol Jacques Com-
deur, gaat over de teloorgang van een bollenkwekersfami-
aai )mdat het stuk ook de gemeente Noordwijkerhout in de
nwerpers plaatst, besloot de commissie voor welzijn en on
tijs gisteravond subsidie beschikbaar te stellen.
ng
wil fontein
$n Doesburg
Stationsweg
fran^oise ledeboer
Het Rembrandthuis in Amster
dam is begonnen met een reeks
tentoonstellingen met werk van
hedendaagse kunstenaars die
aansluiten bij de artistieke tra
ditie en vaardigheden van de
Gouden Eeuw. Het museum
hoopt daarmee die traditie le
vend te houden en bij te dragen
aan inzichten over de werkwij
ze van de grote meesters uit die
tijd. Als eerste is Henk Helman
tel aan de beurt, de kunstenaar
die in het Groninger Westerem-
den sinds jaar en dag in velerlei
variaties stillevens van potten,
pannen, kannen, glaswerk, eie
ren en groenten op het doek
zet. Dat doet hij verbazend
knap, maar de met zijn beperk
te thema gevulde zaal in Het
Rembrandthuis blijkt te veel
van het goede.
'Er kwam eens een groep op
bezoek waarvan een mevrouw
zei: 'Mijnheer, ik kan hier ei
genlijk niet tegen; dit staat vol
ledig buiten de werkelijkheid.
Hier wordt een wereld gepre
senteerd die niet bestaat'.' Met
deze anekdote begint het inter
view met Helmantel van Hans
van Seventer in een monografie
uit 1998. De kunstenaar moti
veerde zich aldus: „Ik heb tegen
haar gezegd dat er allerlei men
sen zijn in de wereld die ook al
lemaal hun eigen taak hebben.
Ik zie het als mijn taak om op
mijn manier mijn vak uit te oe
fenen. Dat is ook weer een stuk
van die totale werkelijkheid.
Wat ik in beeld breng, staat niet
buiten de werkelijkheid maar
vormt er een onderdeel van."
Dat klopt. De voorwerpen die
Helmantel fascineren, verzint
hij nooit zelf maar put hij voor
al uit de nostalgie opwekkende
keukeninventarissen uit vroeger
dagen. Hij arrangeert ze tot
composities waarin hij zijn ei
gen, inderdaad niet bestaande
werkelijkheid schept: een visue
le wereld vol harmonie, fraaie
lichtval en schitterende kleu
ren. De kunstenaar hoopt dat
mensen zich daar goed bij voe
len en er 'in slechte omstandig
heden misschien toch hun
voordeel mee kunnen doen'.
Dat voordeel zou er uit kun
nen bestaan dat Helmantel de
boze buitenwereld in zijn werk
volstrekt buitensluit en zelfs
van een dood vogeltje een won
der der natuur maakt. Wie van
kunst houdt die geen reflectie is
van maatschappelijke of inner
lijke turbulenties en voor figu
ratief vakmanschap valt, vindt
in zijn stillevens dan ook alles
van zijn gading. Na een dagje
stressen thuis een Helmantel
boven de bank aantreffen, is
een behoefte die inmiddels
door velen is vervuld. Het werk
van de kunstenaar vliegt als
warme broodjes over de toon
bank en deze expositie in Het
Rembrandthuis zal zijn popula
riteit vast en zeker nog een ex
tra impuls geven.
Helmantel kent zichzelf: „Er
zijn wel alleskunners, die genia
le figuren heb je, maar daar
hoor ik niet bij. Ik moet mij op
enkele aspecten concentreren
en daar alles uit halen wat er in
zit. Ik zie mijn eigen werk als
een verlengstuk van een eeu
wenlange figuratieve traditie.
Gaandeweg is er meer en meer
iets Helmantelachtigs ontstaan
en ik hoop dat ik nog jaren aan
die ontwikkeling kan werken."
In vergelijking met Rem
brandt, Vermeer, Saenredam,
Heda en zijn andere inspiratie
bronnen uit de Gouden Eeuw,
is Helmantels werk inderdaad
een verlengstuk. Het oogt knap,
maar de briljante magie van
zijn voorbeelden ontbreekt.
De expositie 'Clair-obscur.
Stillevens van Henk Helman
tel' in Het Rembrandthuis (Jo
denbreestraat 4, Amsterdam)
duurt tot en met 2 april. Ope
ningstijden: ina. t/m za. van
10.00 tot 17.00 uur en zo. van
13.00 tot 17.00 uur.
pablo cabenda
«eidse SP-fractie ziet de
esproken Van Doesburg
4 in 'Vierkant in Vierkant'
aan de Stationsweg dan
it Steneveltpark in de De
de door het gemeentebe-
aangewezen locatie voor
cunstwerk. In een brief
de SP het college van B
om alsnog met Stichting
ant in Vierkant, die zich
maakt voor plaatsing van
itein in Leiden, te overleg-
folgens de SP is het Stene
ark een ongeschikte plaats
een 'prominent kunst
van een 'internationaal
md Leids kunstenaar',
ds maart vorig jaar is er
nodige gesteggel over de
>ing van het kunstwerk
'heo van Doesburg. De er-
/an Van Doesburg hebben
nitiatief van Vierkant in.
lant de fontein aangebo-
aan de gemeente Leiden
het werk wordt geplaatst
liet vernieuwde Stations-
JL Het kunstwerk is vorige
|v speciaal ontworpen voor
dergelijke omgeving. De
inslocatie is door het colle-
fgewezen. Vorige maand
Ie cultuurwethouder A.
Jtold mee dat het Stenevelt-
k de enige geschikte plek is.
I die locatie zijn de erven
|Van doesburg en de stich-
jniet gelukkig.
fe SP zou het een historische
Öder vinden als Leiden de
I op de fontein aan zich
jbij laat gaan. De fractie
it bovendien dat het college
nu toe te kort is geschoten
fet overleg met de erven van
i Doesburg. De SP wijst ook
nhoudelijk argumenten van
land.
de nieuwe blikvanger van het American Museum
of Natural History in New York. In het imposante
bouwwerk huist een herbouwd Hayden planetari
um. Het gebouw is in zes jaar gebouwd en heeft
210 miljoen dollar gekost. Op 19 februari gaan de
deuren open voor het publiek.
FOTO REUTERS
muziek recensie
londen dpa/anp
De Brits-Indiase schrijver Salman Rushdie
schrijft geen boek over de tien jaar waarin hij
zich voor fundamentalistische moslims moest
schuilhouden. Dat zegt de auteur in een inter
view dat maandag in het Britse dagblad Daily Te
legraph verscheen. Rushdie geeft het plan op om
zijn dagboekaantekeningen over die periode te
publiceren. „Wil ik de fatwa opnieuw om mijn
nek hebben? Ik dacht het niet", aldus de 52-jari
ge schrijver over het religieuze gebod.
Bijna elf jaar geleden, op 14 februari 1989,
sprak de inmiddels overleden Iraanse leider Aya
tollah Khomeini de fatwa over de schrijver uit.
Het gebod komt in feite neer op een religieus
doodvonnis. Bijna tien jaar later, in de zomer van
1998, distantieerde de Iraanse overheid zich offi
cieel van een geweldadig optreden tegen de con
troversiële schrijver.
Delen van zijn roman De Duivelsverzen waren
volgens Khomeini godslasterlijk. Rushdie leeft
ondanks de verminderde dreiging nog steeds on
der politiebewaking.
De auteur werkt momenteel aan een vierdelige
romanserie. Het eerste boek, met de titel 'Boete',
gaat over de moordaanslag op de Amerikaanse
senator Robert Kennedy in 1968.
aad van der ven
Concert: Schönberg Ensemble, Asko En
semble en Nederlands Kamerkoor o.l.v.
Reinbert de Leeuw Werken van Stravins
ky, Satie en Louis Andriessen. Gehoord:
gisteravond, Philipszaal, Den Haag. Her
halingen o.a 8/2 Utrecht (Vredenburg),
9/2 Amsterdam (Concertgebouw)
'De Tijd' (1981) van Louis An
driessen bestaat uit lange noten
voor vrouwenkoor, strijkers en
blazers, doorsneden door korte
noten met lange pauzes voor
slagwerk en twee piano's. Het
komt er op neer, dat die lange
en die korte noten geleidelijk
naar elkaar toe kruipen. Daar
hebben ze ongeveer 35 minu
ten de tijd voor.
Kan dat boeiend zijn? Inder
daad. 'De Tijd' klinkt betove
rend, maar niet bedwelmend.
Geen akkoord is 'gewoon maar
een akkoord'. Stemmen en in
strumenten versmelten tot een
nieuwe, irreële sonoriteit. En de
luisteraar vergeet de tijd.
Zo zet 'De Tijd' - dit intellec
tuele spel met tempo en timing
- de tijd stil. Maar dan moet die
luisteraar geen moment wor
den afgeleid door tekortkomin
gen, die afbreuk zouden doen
aan de schoonheid van dit pro
ces.
Toen dat werk in première
ging, dirigeerde Reinbert de
Leeuw een ensemble van het
Koninklijk Conservatorium, een
uitvoering die destijds op de
plaat werd gezet. Dat was een
verdienstelijke prestatie. De uit
voering door het Schönberg
Ensemble, het Asko Ensemble
en het Nederlands Kamerkoor
is veel meer. Die kan perfect en
opzienbarend worden ge
noemd. In zijn beste werken
heeft Louis Andriessen een ge
heel eigen klank. Dit is die
klank in optima forma, niet ver
vormd door elektronica; puur
natuur.
'De Tijd' vormt het sluitstuk
van een trilogie van grote com
posities. 'De Staat' en 'Mauso
leum' gingen er aan vooraf. Dit
zijn de werken, die Andriessen
internationaal beroemd hebben
gemaakt, al hebben 'De Staat'
en 'Mausoleum' - agressief,
met veel harde klappen - altijd
meer opzien gebaard dan 'De
Tijd'. Juist in dat laatste werk,
met die koele klankcombinaties
van stemmen en instrumenten,
vinden we een verbinding met
de late werken van Stravinsky,
wiens muziek Andriessen zo
dierbaar is.
Door Stravinsky's Mis op het
programma te zetten, en ook
Satie's 'Messe des Pauvres' in
een bewerking van Andriessen,
had het Schönberg Ensemble
zijn jubileumtournee - in ver
band met het 25-jarig bestaan -
geheel in het teken van de be
kende Nederlandse componist
geplaatst. Het was goed om ook
weer eens Andriessens ingeni
euze Satie-bewerking te horen.
Hij heeft de orgelpartij voor
strijkers herschreven en wel zo,
dat op die instrumenten, door
dat ze daartoe 'verstemd' wor
den, alleen losse snaren klin
ken. Dat levert een beetje kale,
maar ook broze, enigszins zieli
ge klank op, die mooi corres
pondeert met de eenvoud en
innemendheid van de muziek.
Kwaliteiten, die zowel door de
instrumentalisten als door het
Nederlands Kamerkoor fraai
werden overgebracht.
muziek recensie
li dy van der spek
Concert: 'Van de aartsengel, de rode
priester en de duivel', barokconcert
door Andrew Manze, viool, Richard
Eggar, klavecimbel en William Car
ter, théorbe. Gehoord: 5/2, Remon
strantse kerk. Nieuwkoop.
Andrew Manze, Richard Eg
gar en William Carter voer
den zaterdagavond in de
Remonstrantse kerk een
waar spektakel op. Wie bij
authentieke muziekinstru
menten denkt aan slaapver
wekkende saaiheid moet
zich onverwijld tot dit drie
tal wenden. De violist An
drew Manze is als een beze
ten minstreel, de grote
gangmaker, aansteker die
de hele boel in lichterlaaie
zet. Zijn spel is verbluffend.
Hij laat z'n barokviool als
het hem belieft schateren,
krijsen, kreunen, janken,
maar ook allerzoetst zingen,
klagen, zeuren, fluisteren.
En het belieft Manze omdat
de aartsengel Arcangelo Co-
relli, de roodharige wereld
lijke priester Vivaldi en de
'duivel' Guiseppe Tartini
(ooit schreeft hij de duivel-
sonate) deze stijl impliciet
voorschrijven. In het Italië
van de 18e eeuw compo
neert men 'retorische' mu
ziek die je bijna woordelijk
iets te vertellen heeft, over
lief en leed, waarheid en
bedrog, orde en chaos. En
reken maar dat dit trio
voordragen kan!
In Tartini's Sonate in g,
opus één passeren alle aan
regels, gebonden uitbeel
ding van gevoelens de re
vue. De jeugdige Tartini
verplaatst zich met huid en
haar in Dido's smartelijk
lot. En Manze, met direct in
zijn kielzog luitist Carter en
klavecinist Eggar, brengt
een onuitwisbaar ontroe
rende legende tot leven. Het
samenspel van théorbe/Iuit
en clavecimbel is feilloos op
elkaar afgestemd, als één
prikkelende stem die zich
rondom de klank van Man-
ze's viool vasthecht. Ook Vi
valdi's Sonate in A is een
tuin van springende buite
lende, dan weer verstilde
beelden in de optiek van dit
drietal. Het op elkaar inspe
len met een goeie dosis
zichtbare humor werkt aan
stekelijk. Het voorkomt af
dwalen.
Om bij te komen van al
dat extraverte kleurrijke ge
weid zijn solostukken inge
last voor klavecimbel en
théorbe. Beide musici tas
ten letterlijk alle mogelijk
heden op hun instrument
af. Eggar in twee Sonates
van Scarlatti. Carter in dan
sen van een onbekende
componist met een totaal
verschillend karakter wat
betreft tempo en ritme.
Maar 't moet gezegd wor
den, Andrew Manze steelt
de show waarbij Eggar en
Carter naar zijn pijpen dan-