'Oh hemel, 't is weer zover!' Gezondheid Dood op recept Kale man en hartaanval Degelijke Birkenstocksandaal wereldwijd een rage ach 0 MAANDAG 7 FEBRUARI 2000 G 7 FE! redactie margot klompmaker en saskiaji Op het ochtendspreekuur zit de wachtkamer vol mensen. Dat lijkt ouderwets. Maar ik geef iedereen de kans om 's ochtends met een acute klacht binnen te lopen en meteen geholpen te worden. In de praktijk wordt het gewaardeerd. De patiënten kunnen ook kiezen voor een afspraak later op de dag. Een afspraak biedt wat meer tijd, waardoor ik wat uitgebrei der aandacht kan besteden aan de mensen met klachten. Dat het 's ochtends sneller gaat heb ik uitgelegd in de patiëntenfol der vat} de praktijk. Yousef heeft gekozen voor de ochtend. Hij ziet er moe en niet verzorgd uit. ,,Wat kan ik voor je doen?'' Ik tutoyeer hem, want we kennen elkaar al twaalf jaar. Hij is nu 23. ,,Ik wil een pil, ik wil dood", zegt hij. Wat is eraan de hand? Yousef komt niet zo vaak op het spreekuur. Van de afgelopen jaren weet ik, dat hij zijn school niet afgemaakt heeft, steeds tijdelijke baantjes had. In'de groep van zijn vrienden gebruikte hij softdrugs, en hij gokte. Daardoor bouwde hij schulden op, die hem boven het hoofd zijn gegroeid. Heeft dat er mee te maken? Zijn verhaal bevestigt mijn vermoeden. Hij heeft een forse schuld, en is daarmee al naar de budgetwinkel gegaan. Van zijn uilkering is er niet veel te halen. Doordat hij geen oplei ding heeft, kan hij alleen ongeschoold werk krijgen, en dat zijn niet de leukste baantjes. Zijn onverzorgde uiterlijk heeft hij mede te danken aan een bruin gebit, waaraan nu al enkele tanden ontbreken. Dat schaadt zijn zelfvertrouwen, waardoor hij nog meer-vlucht in soft drugs en drankgebruik. Hij woont zelfstandig, zijn ouders hebben een woning in de binnenstad. Die bood, zeker toen de kinderen groter werden, niet veel plaats. Yousef is de oudste van 7 kinderen. Toen hij naar Nederland kwam met zijn moeder en de andere kinde ren, was hij eigenlijk te oud om de Nederlandse taal op school goed te leren. Het ging dan ook mis. Met een enorme taalach terstand verliet hij de lagere school. Hij voelde zich niet thuis in het vervolgonderwijs. Zijn ouders hadden geen grip op de situatie. Hij voelde zich letterlijken figuurlijk verloren. Een keer per jaar ging het gezin terug tiaar Marokko. Naar oma, bij wie zijn moeder in huis had gewoond, terwijl zijn vader in Nederland geld verdiende voor zijn familie. Yousefs oma is zijn tweede moeder, hij mist haar. Ze is nu op hoge leeftijd, het liefst zou hij bij haar zijn. Maar niet zo. Zoals hij nu is durft hij zijn familie niet onder ógen te komen. Daarom zegt hij nogmaals: „Ik wil alleen maar dood. Er is toch een pil voor?" Hij heeft kennelijk het idee, dat er in Nederland zoiets als dood op recept bestaat. Ik vraag waarom hij denkt geen toe komst meer te hebben. „Ik mis mijn moeder. Van een broer heb ik gehoord dat mijn vader in het ziekenhuis ligt, hij is ziek. Maar mijn moeder wil me niet meer zien, omdat ik ver keerd leef. Zo kan ik niet meer thuiskomen. Ik huil heel veel en ik kan niet meer eten. Zo gaat het niet. Zijn moeder ken ik ook, van de eerste jaren dat ik huisarts was in deze stad. Het gezin woonde een eind uit de buurt en zij moest altijd lopen naar de praktijk. Uiteindelijk heeft ze een dokter om de hoek gevonden, dat was beter voor iedereen. Alleen Yousef is gebleven, hij woonde toen al op zichzelf. De verbroken relatie met zijn ouders en familie lijkt me het grootste probleem. Hoe pakken we dit aan? In een flits bedenk ik dat mijn collega vandaag meewerkt in de praktijk: gelukkig maar, want anders liep het spreekuur volledig uit de hand. Yousef wegsturen zonder plan zou onvergeeflijk zijn. Stel je voor dat hij zich in zijn wanhoop wat aandoet. Het klokje op mijn bureau wijst bijna acht uur; de hulpverle nende instanties zijn nog niet open. De Riagg is op loopaf stand. Ik bel en heb geluk: de secretaresse is al aanwezig. We komen overeen dat Yousef met een brief meteen langskomt. Als ik het hem heb voorgesteld, gaat hij met wat aarzeling op weg. Drie kwartier later zit hij weer in de gang, gespannen als een veer. „Ik ben boos, ze waren niet goed voor mij. Ik ga er niet meer heen. Uiteindelijk zijn twee medewerkers van de Riagg bereid naar mijn praktijk te komen. Ze praten, doen hun uiterste best, maar krijgen geen contact. Onverrichter zake vertrekken ze weer. Ik spreek met Yousef af dat hij tivee keer per week bij mij mag komen. Om minder ge spannen te worden krijgt hij medicatie mee m tot het volgende consult. 1%"^ Na drie weken zijn we al wat verder. De schulden zijn er nog, maar het contact met de familie is hersteld. Er is weer toekomst. Marieke van Schie, huisarts Vrouwen gevraagd voor onderzoek premenstnieel syndroom Kale mannen hebben een hoge re kans op een hartaanval. Hoe meer haaruitval, hoe groter het risico op een hartziekte. Geen borrelpraat, maar bewezen door serieus onderzoek aan de Harvard universiteit in Boston, Massachusettes (VS). Gekeken is naar gevallen van niet-fatale hartaanvallen en angina pecto ris (pijnlijke druk op de borst) bij ruim twintigduizend huis artsen tussen de veertig en tachtig jaar oud, afkomstig uit de gehele Verenigde Staten. Zij moesten in een vragenlijst te vens aangeven wat hun bloed druk was, hun cholesterolge halte en hoe het met de terug wijkende haargrens stond. De zelfde vragen werden elf jaar la ter nog eens gesteld. Vergeleken met mannen met een volle haardos is bij begin nende kaalheid op het voor hoofd het risico op een hart- aandoening negen procent ho ger. Als de kruin bloot komt te liggen, is het verhoogde risico zelfs al geklommen tot 23 pro cent, en wanneer het haar com pleet weg is, is dat zelfs 36 pro cent hoger. De wetenschappers zitten met de handen in het haar over een u mogelijke verklaring van dit op merkelijk verband. Ze weten het niet. Een mogelijke verkla ring is een overmaat aan testos teron, het mannelijk geslachts hormoon. Mannen die eruit zien als Kojak tellen meer re ceptoren voor dit mannelijk hormoon in hun hoofdhuid dan mannen die hun weelderi ge bos nog hebben. In de volks mond wordt niet voor niets ge zegd dat kaalheid een teken van mannelijkheid is. Manson wijst erop dat medicij nen die haargroei herstellen, zoals finasteride, het haarver- lies stoppen door de werking van testosteron te blokkeren. Maar zulke middelen werken het slechtst bij ernstige haaruit val op het hele hoofd. Het is bo vendien onbekend of deze ge neesmiddelen de kans op hart ziekten verkleinen. Hoewel de oorzaken op de toe nemende hartproblemen onbe kend zijn en er weinig te doen valt aan kaalheid, denken de onderzoekers dat hun vondst toch nuttig is. ..Haarverlies is een signaal richting man en arts om extra alert te zijn." peter de jaeger* Er is een bekende tekening van Peter van Straaten waarop zij chagrijnig tegen een boom aan hangt, terwijl hij met een wan hopig gebaar uit zijn auto stapt en uitroept: ,,Oh hemel, 't is weer zover!". Niet alleen sommige vrouwen balen één keer per maand dat ze als vrouw zijn geboren. Ook hun mannen moeten heel wat incasseren. Bij een normale cyclus valt met de menstruatie goed te leven. Maar sommige vrouwen raken zó van slag, dat hun relatie er ernstig onder lijdt. ,,Dat zijn ge lukkig uitzonderingen, maar het geeft wel goed aan hoeveel invloed deze stoornis kan heb ben", vertelt Liesbeth van Erp. Zij is gynaecoloog in Zieken huis Leyenburg in Den Haag en doet een onderzoek naar de premenstruele dysfore stoornis (pmds). Drie tot acht procent van alle vrouwen heeft er last van. De klachten zijn legio en manifesteren zich zowel geeste lijk als lichamelijk. „Vrouwen voelen zich één tot twee weken voor de menstrua tie labiel, lusteloos, extreem prikkelbaar en vaak ook depres sief. Ze hebben last van vermin derde concentratie, een opge blazen gevoel, gespannen bor sten en hoofdpijn. Als ze een maal ongesteld zijn, voelen ze zich al snel weer de oude", al dus Van Erp. Er is inmiddels veel onderzoek gedaan naar de oorzaak van de stoornis. Maar dit heeft weinig duidelijkheid opgeleverd. Een medicijn met honderd procent resultaat is ook nog niet gevon den. Van Erp: „Er zijn wel di verse middelen uitgeprobeerd, maar die hadden te weinig ef fect om echt over een succes te spreken". Kruiswoord-min-een Niet het gevraagde woord invullen, maar een woord dat bestaat uit de letters van het gevraagde woord in dezelfde volgorde min 1 letter. (B.v. Omschrijving "dierenverblijf". Antwoord zou zijn "stal", maar ingevuld moet worden "sta"of "tal". Welke van die twee het moet worden, moet blijken uit de kruisende woorden.) Horizontaal: 1. Valse vouw; 4. ooft; 7 snack; 9. zangstem; 11. as; 12 beroep; 13. vleesgerecht; 15. zwart paard; 16. schoenvorm; 18. laddertrede; 19. jonge leeuw; 20. opgerold wafeltje; 22. veldhospitaal; 23. steenafval; 27. goudstaaf; 28. zelfkant; 29 koel, 31. drinkbakje; 32. begerig; 34. in elkaar; 35. luister. Verticaal: 1. Orgelregister; 2. gril; 3. voormaag; 4. mager; 5. diepte, 6. deel v e. dier; 8. vogelval; 10. steiger; 12. in het vervolg; 14. snijwerktuig; 15. hoogste punt; 17. zwak; 18. naaldboom; 20. plotseling; 21. deel v.h hoofd; 23. knaagdier; 24. eenstemmige kerkzang; 26. heksluiting; 29. suikerpalm; 30. punt; 32. veerkracht; 33. vluchtige stof. Gynaecoloog Liesbeth van Erp en arts-onderzoeker Mireille van den Eijden leiden het onderzoek naar het premenstrueel syndroom. Een goed resultaat werd onder meer behaald met het middel Paroxitine. Maar dat middel werd nog nooit aan een groot wetenschappelijk onderzoek onderworpen. „Dat gaan wij de komende anderhalfjaar doen. En daarvoor hebben we veel vrouwen nodig", aldus Mireille van den Eijnden, die als arts- 1 onderzoeker de praktische uit voering van het project onder haar hoede heeft. Alleen vrouwen die géén pil slikken of het mirena-spiraaltje gebruiken, komen in aanmer king voor het onderzoek. Ze krijgen Paroxitine of een place bo voorgeschreven en moeten in een logboek dagelijks bijhou den hoe ze zich voelen. Met die gegevens gaan de onderzoekers aan het werk. Een dergelijk onderzoek wordt ook door andere centra in Eu ropa, Canada en Amerika uitge voerd. „Hopelijk kunnen we dan de effecten van dit medi cijn goed vaststellen", aldus Van Erp. Hoewel er geen duidelijke oor zaak voor pmds is gevonden, vertonen vrouwen die eraan lij den wel veel overeenkomsten. „Het zijn vaak vrouwen die veel van zichzelf eisen. Hard wer ken, hun huishouden perfect willen doen en ook nog eens de liefste moeder en echtgenote willen zijn. Ze zijn bang om de controle te verliezen", aldus Van Erp. Vaak gebeurt dat ook. Vrouwen die pmds hebben, zijn zichzelf voordat de menstruatie moet plaatsvinden, volledig kwijt. „Thuis en op hun werk hebben ze grote moeite om normaal te functioneren", zegt Van den Eijnden. Er zijn zelfs gevallen bekend van vrouwen in top functies die vanwege hun klachten hun baan hebben moeten opzeggen. Huisartsen weten vaak niet wat ze met deze klachten aan moe ten. „Vrouwen met pmds voe len zich vaak onbegrepen. Niet zelden worden ze afgeschilderd als een stelletje zeurpieten. We hopen daar met dit onderzoek ook verandering in te brengen", zegt Van Erp. Hadden onze grootmoeders ook al last van pmds, of is het een modestoornis? „Nee. Maar onze grootmoeders namen de ongemakken van het vrouw zijn misschien meer voor lief. Die wisten niet beter. Tegen woordig moeten vrouwen ook buitenshuis meer presteren", denkt Van Erp. Dat sommige artsen het wegha len van baarmoeder en eier stokken nog steeds als enige re medie zien, vindt Van Erp erg jammer. „Dat is een veel te ra dicale oplossing. Met een kool hydraat-rijk dieet en sporten kun je soms al veel bereiken." Een tip voor vrouwen met vreetbuien voor de menstrua tie: „Eet geen chocolade, maar veel volkorenbrood". Koffie en alcohol zijn die dagen ook niet bevorderlijk. Vrouwen die willen meedoen aan het onderzoek kunnen bel len met 070-359 2000. floor booys Eiwit en kanker Amerikaanse onderzoekers hebben ontdekt datj borstkanker helpen voorkomen, althans bij rattel product van melk dat overblijft bij het kaas mak« r umproeven op de universiteit van Arkansas werp3<*l beschermende effecten van wei en soja tegen cÈ ceerde tumoren in melkklieren van ratten. Ratte dieet ontwikkelden de helft minder gezwellen kwam ongeveer een kwart. De proefdieren kreg^ de diëten. Een waarin het belangrijkste melkeiw werkt (de controlegroep), een met sojaeiwit en ratten in de controlegroep ontwikkelden minstt gen slechts 77 procent bij de sojagroep en 54 pi groep. Verder waren de tumoren bij de weigroe ner en minder in aantal vergeleken met de conl Natuurlijke antibiotica Speurwerk naar natuurlijke af- weerstoffen tegen planten- schimmels heeft onverwacht nieuwe antibiotica opgeleverd. De stoffen zijn een welkome aanvulling, omdat belangrijke ziekteverwekkers voor mens en dier steeds ongevoeliger wor den voor de bestaande antibio tica. Zo is het merendeel van de ziekteverwekkende stafylokok- ken resistent geworden tegen penicilline en daarvan afgeleide producten. Voor andere bacte riestammen, zoals streptokok- ken, geldt dezelfde trend. Het is daarom van groot belang om antibiotica te vinden die de huidige kunia tenschappers[ bouwonderz Lane, Oklahi natuur zes vel den die antini zijn en niet vifoeciaa cilline. De gei-u Kara werken groeiilder m zelfs fataal voeten. Ti aan bacteriënjnners i deze ontdekte of eei naar een biolijTer ke: gen wortelrotlgavon De onderzoelfsmaki in overleg mejn han< sche industrie Meer kanker bij piloten [las i len 17 Piloten en bemanningen die jarenlang op grote Iflokter tale vluchten uitvoeren lopen een hogere kans ddjn het huid- en bloedkanker of leukemie. Dat blijkt uit^reCag internationaal onderzoek door het Deense Kanklvecht lend is volgens de wetenschappers het gestegen betrc van acute myeloïde leukemie bij piloten met meL ma uren op grote hoogte. Dat kan volgens de Deens» menhangen met de sterkere ioniserende stralingDu^» Merkwaardig is dat de vroeger vaak geconstateerr' ren en endeldarmkanker in dit onderzoek niet mftankz kwamen. pl9j« Verder blijkt bij piloten en bemanningen ook eeiij bij e op melanomen en andere vormen van huidkankt met vaak overdadig en onbeschut zonnen tijdens de Swerd en lange stops in tropische bestemmingen verholg in e Deense geleerden het risico op huidkanker. j0p he tan ee Palestinatrappers, Jezusslip- pers. De termen waarmee de eerste Birkenstocksandalen eind jaren zestig, begin jaren zeventig werden omschreven, waren niet bepaald vleiend. En misschien niet ten onrechte. De wat fantasieloze sandaal met z'n stereotiepe gespbandjes gold immers als de dracht waarmee alternatievelingen de monstreerden lak te hebben aan modeconventies. Maar tij den veranderen. En anno nu is het niet langer de natuurvriend of maatschappijcriticus die de comfortschoen omarmt, maar juist het trendy, modeminnen- de publiek. Het geitenwollensokkenimago dat jarenlang rond dit schoe- nenmerk hing, is verdwenen. Het was de modewereld zelf die er vorige jaar een streep door haalde. De vertrouwde sandaal met orthopedisch voetbed werd plotseling (her)ontdekt als een product dat naadloos past in de hedendaagse gezondheidscul- tus. Sindsdien is er geen lifesty le-magazine meer dat geen Bir- kenstocks gebruikt voor z'n modereportages en geen mode ontwerper meer die zijn man nequins de catwalk op stuurt zonder comfortschoenen. Het publiek reageerde wereld wijd en wat nimmer de opzet van Birkenstock was geweest, gebeurde: de Birki's, Papillio's, Tatami's, Betula's, Footprints, of hoe de verschillende merken onder de Birkenstockvlag ook maar mogen heten, werden verheven tot modeschoenen. En als de voortekenen niet be driegen, stevenen ze zelfs linea recta af op een notering als cult-product. „In Italië zijn ze op dit moment echt een rage", vertelt Henk 01- de Riekerink uit Losser, Birken- stockimporteur voor Neder land. In Japan is het volgens hem al niet veel anders. De san dalen, muilen en vooral de teenslippers gelden daar als symbool van vrijheid, waarmee de jonge generatie afrekent met de nog altijd dwingende kle dingvoorschriften. „En in Ame rika werden ze in '99 door de verenigde Amerikaanse schoen winkeliers zelfs uitgeroepen tot de meest succesvolle schoen." Maar ook in ons land heeft de jeugd zich op de Birkenstock gestort. „Het begon ermee toen een sty list van een modeblad in een schoenenzaakje in Londen een vilten muil ontdekte. Ze zag kennelijk niet de laag stof die op de doos lag, want die muilen zitten inmiddels al zo'n twintig jaar in de collectie. Vanaf het moment dat ze in een modere portage werden gebruikt, zijn ze niet meer aan te slepen." Toch is het nooit de bedoeling geweest van Karl Birkenstock, de grondlegger van het Duitse schoenenconcern, om een mo dieus product op de markt te brengen. Als nazaat van Johann Adam Birkenstock, die al in 1774 begon met de fabricage van orthopedische steunzolen, wilde hij in 1969 niets anders dan de mensheid gezond schoeisel bieden. Schoenen, waarin de voeten onbelemmerd en op een natuurlijke wijze kunnen bewegen, die steun bieden zonder dat er drukpun- ten ontstaan, zonder dat ae voetzool doorzakt, de tenen be kneld raken, de bloedcirculatie in gevaar komt of er schade aan het bewegingsapparaat ont staat. Kortom, schoeisel waar- De Birkenstocksandaal is helemaal af van zijn geitewollensokkenima- gO. foto gpd Zelfs in modeshows rukken de Birkenstocksandalen op. foto gpd Oplossing van zaterdag: HORIZONTAAL: 1. Esau; 4. tand; 7. pi; 8. tgv; 10. we; 13. schoolvak; 16. ra; 17. er; 18. lamp; 19. arre; 20. no; 22. je; 23. skischans; 25. un, 27. blz; 29. ga; 30. cash; 31. ijver. VERTICAAL: 1. Epos; 2 si; 3. ut; 4. tv; 5. nw; 6. desk; 9 grof; 11. chamois; 12. overjas; 14. crank; 15. arren; 21. ocel; 23. stuc; 24. star; 26. na; 27. bh; 28. zij; 29. ge. mee de mens zou lopen zoals z'n voorvaderen ooit op blote voeten hadden gedaan. Uitgangspunt bij de ontwikke ling van de sandalen werd dan ook het orthopedisch voetbed, dat overeenkomt met een voet afdruk in het zand. Gekozen werd voor lichte, natuurlijke materialen. Het voetbed werd vervaardigd uit een schokab- sorberend mengsel van kurk en latex, vervat in jute. Het boven stuk van de sandaal werd sa mengesteld uit drie met gespen verstelbare bandjes. Maar hoe comfortabel ook, de eerste Birkenstocks sloegen slechts bij een klein publiek aan. En rond 1971 puilde het magazijn uit van de voorraden. Ten einde raad schreef Birken stock een aantal artsen aan om hen erop te wijzen dat zijn pro duct wel eens definitief kon af rekenen met voetklachten. Hij slaagde erin de medische we reld te overtuigen en al snel stapte menig 'staande-beroeps groep', zoals verpleegkundigen, slagers, bakkers en winkelbe- HEINZ pe po «wer altijd milieuvrjdën F breekbare kurfcn m dat met natuufin8e ten is gelooid. jr naa Qua vormgevi» wel het een enhgC derd; de elegaJ. Birkenstock zijP1)ee daan. Deze onf°Se bijna geheel ei*vonc Christian Birkfpg m ste zoon uit de jaar geleden dL lanceerde. De" werd in feite uipe ge De toen 23-jarj sam, kreeg namelijkjen o] opdracht iets A cen enorme hoeveè0nei die bij de fabrif De dalen was oveijvan Het resultaat \|flats schoenen die een vanwege zijn \|rs m terlijk aanspraf modellen die dj markt komen,» de Birkenstock^^ nauwelijks nog behalve dan a< Het zijn schoei dereen onder heden gedrage den, van zome en charmante! vere tot stoere vrijer geklede herens En dat is ook d jongste Birkens wij streven ern De stock te maken ndei ongeacht leefti geslacht of porlftiaai houd, en voorf e m de dag. Schoen huis draagt, na.yind maar ook tijdei 1 va! besteding", aid sstr sluit om die red et d< zijn collectie in nog wordt geco dez schoenen voor vols delsporten, zoa daar ligt naar n asb komst. De men larr steeds meer val unii bewegen, en ml k ni belangrijk is vol i. H heid. En wij will t. G gen dat zij dat lijk kunnen doe Het uiterlijk van de Birkenstocksandaal mag dan frivoler zijn geworden, het verantwoorde voetbed is gebleven. foto gpd kitty van gerven dienden, onvermoeibaar voort op de comfortschoenen. Tot op de dag van vandaag zijn Birken stocks een standaardonderdeel van menige beroepsoutfit ge bleven. De uitdijende recreatiemarkt speelde Birkenstock eveneens in de kaart. Menig kampeerder en saunaganger ontdekte het gemak van de waterdichte en simpel te reinigen schoen. En ging deze, eenmaal gewend aan z'n comfort, ook in huis dragen, waar de ouderwetse pantoffel het veld moest ruimen. „Je ziet tegenwoordig misschien min der Birkenstocks op straat dan in de jaren zeventig, maar in huis lopen velen erop", is de overtuiging van Olde Riekerink. Gevolg van al die ontwikkelin gen was dat het al 225 jaar oude familiebedrijf om de zoveel jaar uit z'n jasje groeide. Waar Karl Birkenstock in '69 begon met de fabricage van 5000 paar san dalen per jaar, worden nu zo'n 60.000 paar schoenen per dag geproduceerd in de vestigingen in Oost- en West-Duitsland, van waar ze hun weg vinden naar landen over de hele we reld. Maar hoezeer het aantal collec ties in de loop van de jaren ook mag zijn gegroeid, aan sommi ge uitgangspunten werden geen concessies gedaan. Het voetbed van kurk en latex vormt nog onveranderd de ba sis waarop elk model rust. En de toegepaste materialen voor zolen en bovenstukken zijn nog bes is ht S T V£EFTAU£SL LATEA/ PO* OAtPAT'/E ST&L//KEU

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 2000 | | pagina 8