'Tijd is rijp voor
consumentenprogramma'
IT
231
ZATERDAG 5 FEBRUARI 2000
Frits Bom en zijn onzekere televisietoekomst
Al een jaar heeft Frits Bom de studio's van RTL 4 niet meer van binnen gezien. Het lijkt uitgesloten
dat hij die weer gauw zal betreden. De voormalig Vakantieman verloor een kort geding tegen het
commerciële station, dat vond dat hij niet de juiste kijkers trok. Het einde van een veelbesproken
televisieloopbaan? Frits Bom: „Bij de omroep weten ze wat voor kijkcijfers ik meebreng. Aan de
andere kant weet een aantal ook dat ik niet de gemakkelijkste ben.
Frits Bom: „Zonder mezelf op de borst te kloppen: mensen binnen de omroep weten wat ik kan."
FOTO CPD CEES ZORN
k heb een aangeboren sym-
I pathie voor de verliezer. Wat
is voor een journalist nou
leuker dan die te spreken? Daar zit het
echte verhaal. Daar zit de irritatie, de
emotie. Want die man of vrouw is een
kunstje geflikt, onderuit geschoffeld. Bij
de underdog haal je de mooiste verha
len."
Het journalistieke credo van Frits
Bom is duidelijk. Behartig de belangen
van de gedupeerde consument. Be
kommer je om de man of vrouw met
wie het niet goed gaat en kijk of je die
met publiciteit kan helpen. ,,Ik snap
niet dat journalisten zo graag praten
met de winnaar. Vind ik niks aan. Toen
ik bij de Vara radio werkte, werd ik re
gelmatig ingezet bij verkiezingsuitzen
dingen van de NOS. Dan was het altijd
strijd wie de kopstukken mocht inter
viewen. Daar deed ik niet aan mee. Ik
wilde nummer twee."
Aan de koffietafel van een Hilversum-
se uitspanning zit een goedgeluimde
Bom. Zelfs de kuchjes, naweeën, van de
influenza die hem een week eerder trof,
kunnen zijn goede bui niet bederven.
De 55-jarige programmamaker voelt
zich absoluut geen nummer twee. Al
kreeg hij in december van de rechter de
kous op zijn kop in het kort geding te
gen de Holland Media Groep (RTL 4,
RTL 5 en Veronica), waarin hij eiste dat
hij weer op de buis kon verschijnen.
Frits Bom: „Met verlies heeft dit niets
te maken. Soms moet je een beroep
doen op een arbiter. Mijn contract
deugde, ik had het recht aan mijn kant.
Maar dat werd niet verzilverd, omdat
de rechter vond dat dit niet de essentie
was. Hij stelde de wederzijdse belangen
centraal, en bij die afweging koos hij
voor de HMG."
Doelgroep
In zijn waterdichte verbintenis stond
dat Bom tot en met maart aanstaande
programma's zou maken voor RTL 4.
Maar sinds begin 1999 is hij van het
scherm geweerd. Hoewel hij per uitzen
ding ruim een miljoen kijkers trok, past
hij volgens het tv-station niet meer bij
de doelgroep waar het op mikt: de 20-
tot 49-jarigen. „Misschien had ik meer
Teletubbies in m'n programma moeten
stoppen", snuift Bom. terwijl hij zijn
stropdas met een motief van pianotoet-
sen gladstrijkt. „Het probleem was niet
dat te weinig jongeren keken, maar te
veel ouderen."
Bom kreeg gewoon zijn salaris door
betaald, maar voelde zich toch gedu
peerd. „Het geld is niet het probleem.
Het salaris bij de commerciëlen is zo
goed, dat ik nog een poosje voort kan.
Toen ik dit contract in 1995 voor vijf
jaar aanging, zei ik dat ik niet alleen in-
fotainmentprogramma's als De Vakan
tieman wilde maken, maar ook het seri
euze werk. Met het oog op mijn toe
komst, zodat ik niet aan het eind van de
rit als een soort quizmaster de omroep
verlaat. Dat ik als journalist niet meer
aan de bak kom.
We hebben nadrukkelijk afgesproken
dat ik nieuwe afleveringen van het juri
dische programma Elke Nederlander
wordt geacht de wet te kennen zou ma
ken. Maar na het ondertekenen van het
contract zag RTL ervan af. Ik vond dat
ik daardoor schade leed, want we had
den afgesproken dat mijn profiel in ba
lans zou worden gehouden. Nu werd ik
als entertainer neergezet. Door die
journalistieke programma's niet te ma
ken, daalt mijn marktwaarde in dat seg
ment. Het zou kunnen zijn dat mij dat
nu gaat opbreken."
Pas tijdens het kort geding vernam
Bom dat hij de juiste doelgroep niet be
reikte. „Daarvóór was mij nooit verteld
waarom ik geen programma's meer kon
maken. Ik heb gevochten om daarover
überhaupt iemand van HMG te spreken
te krijgen. Pieter Porsius, de toenmalige
baas, presteerde het om twee maal
driekwart jaar niks van zich te laten ho
ren. Uiteindelijk heb ik het gezocht in
de humor, en hem een foto van mij toe
gestuurd. Aangetekend, met alleen de
tekst 'Dit ben ik'. Dat werkte. Juni vorig
jaar kwam ik eindelijk bij Porsius bin
nen. Die zei: 'Hallo Frits, hoe gaat 't?'
'Goed, Pieter.' 'Waarom zien we je zo
weinig op de buis de laatste tijd?' Ik viel
van mijn stoel, want dat was nou net de
reden van mijn komst. Die man wist
absoluut niet waarover het ging.
Vlak voor het geding deed Unico Glo
rie, die hoewel niet benoemd wel de di
recteur speelde, een dringend beroep
op mij om de zaak niet te laten door
gaan. Hij zag een oplossing, zei hij. Dat
vond ik, naïef misschien, erg sympa
thiek en ik stélde het geding met een
maand uit. We zijn rond de tafel gaan
zitten en Glorie begon met de volgende
tekst: 'Zeg Frits, De Vakantieman, ik heb
het nooit gezien, maar is dat niet iets
blauws met een kaart op de achter
grond?' Nou met zo'n man moet je
gaan onderhandelen. Aan het eind van
het gesprek zei hij: 'Ik moet nu naar
Luxemburg, naar RTL, want mijn be
noeming moet worden rondgemaakt'.
Drie dagen later is hij terug en zegt: 'Ik
ben niet benoemd'. Heb ik voor Jan Jo
ker zitten onderhandelen met een niet
benoemde directeur. Op de dag van het
geding zat Glorie 's avonds bij Barend
Van Dorp. Ik dacht: die gaat vertellen
over de rechtszaak. Maar nee, hij meldt
dat hij HMG verlaat. Niet omdat hij niet
was benoemd, nee, omdat hij 'een an
dere, leuke toekomst' voor zich zag. Ik
was verbijsterd. Het enige wat ik dacht
was: wat een rare, kafkaiaanse wereld is
dit!"
Glorie bood Bom overigens vóór het
geding 360.000 gulden als hij de rest van
zijn leven niets negatiefs meer zou zeg
gen over RTL. „Daar ben ik niet mee ak
koord gegaan. Het nadeel is dat mensen
wellicht denken: 'kijk Bom eens even
nobel wezen, hij legt zomaar een flink
bedrag terzijde'. Maar het is natuurlijk
schandalig dat Glorie dat durfde te
doen. Je mag journalisten voor geen en
kel bedrag levenslang de mond snoeren.
Als ik dat had geaccepteerd, dan had ik
het zelfs op verjaardagen niet meer over
RTL mogen hebben, op straffe van
25.000 gulden per keer."
Kwade genius
Volgens Bom lagen de problemen niet
bij de inmiddels opgestapte Porsius en
Glorie. „Programmadirecteur Bert van
der Veer is de kwade genius achter mijn
uiteindelijk mislukte avontuur bij RTL.
Hij heeft nooit opgetreden en liet het
vuile werk over aan mensen die niet
wisten wat ze ermee aan moesten. Vroe
ger was ik bevriend met Van der Veer.
Maar een week voordat hij programma
directeur werd, verbrak hij de relatie.
Tot op de dag van vandaag begrijp ik
nog steeds niet waarom.
Van der Veer heeft rare zakelijke be
slissingen genomen. De laatste serie
programma's, Vakantieman op reis,
produceerde ik zelf en veel goedkoper
dan de grote producenten. De uitzen
dingen leverde ik kant-en-klaar op band
aan. Maar plotseling bepaalde Van der
Veer dat ik ze live vanuit de studio
moest inleiden. Voor die simpele drie
minuten tekst kwamen zestien zonda
gen achtereen twintig man personeel
opdraven. Er werd een decor gebouwd
dat al die tijd een heuse studio bezet
hield. Daardoor werd het programma
dubbel zo duur. En wat bleek: niet Van
der Veer maar ik kwam in de boeken als
de man die te dure programma's maak
te. Tijdens het kort geding is me dat in
de schoenen geschoven. De veroorzaker
van dit wanbeleid, Van der Veer, ging
vrijuit.
De hele situatie doet me nog het
meest denken aan de tijd van de Ro
meinse keizers. Als zo'n keizer de troon
had bestegen, ontdeed hij zich niet eerst
van zijn vijanden, maar van zijn vrien
den. Die waren namelijk het gevaarlijkst
voor zijn positie. Ik denk dat dat met
Van der Veer aan de hand was, en dat ik
daarom van het ene op het andere mo
ment werd gedumpt."
Bom is ervan overtuigd dat als de
Luxemburgse bazen écht zouden on
derzoeken wat met hem is gebeurd, zij
direct in actie zouden komen. „Ze zou
den onmiddellijk met me gaan praten.
Maar ik ben maar een detail in het spek
takel, er was nog veel meer mis. Dus het
komt niet zo ver." Meer dan dertig jaar
ervaring in de omroepwereld. Hij rolde
ooit de journalistiek in via het havenbe
drijf in Rotterdam, waar hij met balen
en kisten sjouwde en ook het perso
neelsblad maakte. Hij doorliep de ha
venvakschool, maar zag snel in dat hij
niet tot aan zijn pensioen kolen wilde
scheppen. Ook zag hij geen carrière in
de horeca, hoewel zijn vader enkele ca
fés bezat en hij in diens kroegen als 7-
jarige biljartertje consequent de stam
gasten versloeg.
Journalistiek
„Mijn toekomst lag in de journalistiek,
wist ik. 's Avonds na het werk schreef ik
stukken over de gemeenteraad voor,
toen nog. het Rotterdams Nieuwsblad,
de Havenloods en Het Vrije Volk. Dat
vond ik zo'n leuk ambacht, dat ik op
een moment zei: 'Nu ben ik journalist
De benodigde vaardigheden maakte hij
zich eigen in een opleiding aan het In
stituut voor Perswetenschappen in Am
sterdam. Via Spreek'buis, een blad voor
omroepmedewerkers, belandde hij in
Hilversum.
Zijn curriculum vitae meldt dat hij
van de VARA-radio via het NOS Journaal
weer terugkeerde bij de VARA om er
Ombuds- en later Konsumentenman te
worden. In die laatste functie wandelde
hij eens met een groep bejaarden van
tramhalte naar tramhalte, uit woede te
gen de hoge tarieven van het openbaar
vervoer. Bom: „Zo'n actie zou nu weer
enorm aanslaan. We protesteren tegen
woordig heel netjes: we verzamelen
handtekeningen en sluiten ons aan bij
een organisatie die het voor ons op
neemt. Dat helpt natuurlijk niet."
De laatste negen jaar bezocht hij de
stranden van Lloret de Mar, campings
in Frankrijk of het hooggebergte van
Nepal, liet vakantiegangers in Oosten
rijk op de kaart - vaak zonder succes -
aanwijzen waar zij zich bevonden en
waarschuwde voor te vroeg boeken.
Door zijn toedoen werd de niet meer uit
te roeien uitdrukking 'Vakantieman, ge
zellig hè?' geïntroduceerd.
Zal hij, nu RTL hem met de zegen van
de rechter de deur heeft gewezen, nooit
meer zijn specialisme, 'consumentisme
in de praktijk', uitoefenen?
„Ik kan niet zeggen of er contacten
met andere tv-stations zijn, en zo ja,
met welke. Ik begin nu pas met de ori
ëntatie, praat links en rechts met wat
mensen. Misschien kom ik wel terug
met een programma dat ik niet zelf pre
senteer. Voor mij is het op de buis ver
schijnen niet het hoogste goed. Het toe
val is alleen dat ik de programma's die
ik bedenk het beste zelf kan maken, om
dat ik het concept zo goed door heb. In
elk geval wil ik graag terug in het vak
waarin ik mij zo thuis voel. Het was het
begin van mijn toekomst. Zonder me
zelf op de borst te kloppen: mensen
binnen de omroep weten wat ik kan. Ze
weten wat voor kijkcijfers ik meebreng.
Maar ze weten ook dat ik niet de ge
makkelijkste ben. Dat ik soms weerstan
den oproep. De ene omroepdirecteur
kan daar makkelijker mee leven dan de
andere."
Hij riep ze soms bewust op. „Ik heb
het er wel eens naar gemaakt. Als Om
budsman moest ik mij wel profileren,
dat doe je voor een bepaalde zaak. Toen
ben ik vaak negatief in de publiciteit ge
komen. Stond je weer voor de recht
bank. Niet leuk, maar voor het pro
gramma was de publiciteit wel goed."
Bom, die zichzelf ooit 'de enige gedi
plomeerde havenarbeider in het Gooi'
noemde, verliet eind jaren tachtig de
Vara met ruzie. Aan de bittere strijd met
de toenmalige voorzitter Marcel van
Dam (Bom sommeerde hem naar de
dokter te gaan vanwege zijn drankpro
bleem), die aan zijn vertrek voorafging,
maakt hij liever geen woorden meer
vuil. „Dat is passé." Een terugkeer bij
een al dan niet commerciële Vara acht
hij vrijwel uitgesloten. „Daarvoor zijn
voorzitter Vera Keur, Van Dam en ik te
ver van elkaar verwijderd geraakt. Ik ben
er ook niet mee bezig. In de twaalf jaar
dat ik er weg ben, heb ik nog nooit over
een terugkeer nagedacht."
Melodie en ritme
Bang voor een financieel zwart gat is
Bom niet. Hij prijst zich gelukkig dat hij
nog genoeg werk heeft. Hij geeft media
trainingen, maakt bedrijfsfilms, leidt
congressen en verzorgt vakantiepagi
na's op Internet. Verder schaaft hij aan
zijn achtste boek, Het rijk der amusan-
ten. „Het is een soort sciencefiction ro
man. Daarin creëer ik een wereld van
melodieën, die alle een eigen identiteit
hebben en in een strijd om het voortbe
staan zijn verwikkeld. Ik stel de vraag
wat een melodie precies is. Is het een
identiteit vanaf de eerste noot tot de
laatste? Kan het ook bestaan zonder
jou? Ja, want het ligt vast in notenschrift
en op cd's. Het kan mensen overleven.
Ik schrijf ook over ritme. Dat wij ons rit
misch kunnen uiten is een van de meest
mysterieuze gaven van de mens. Dieren
hebben dat niet. En hoe kan het dat wij
dat synchroon met anderen kunnen?"
Bom zit 'diep in de muziek'. „Ik ben
trombonist en de laatste tien jaar speel
ik ook piano. Misschien was ik wel in de
muziek blijven hangen, als je daar je
brood in kon verdienen."
Ome iiarry
Waar zeker brood in zit, is in een groots
opgezet consumentenprogramma, stelt
de vroegere Konsumentenman vol over-
tuiging.„De tijd is er weer rijp voor.
Vroeger hadden we allemaal een Ome
Harry op onze verjaardagsfeestjes. Die
kocht altijd een videorecorder die kapot
was, en schafte vervolgens een tapijt in
de verkeerde kleur aan. Wij lachen.
Maar nu zijn we allemaal zelf Óme Har
ry geworden. Jij koopt een apparaat dat
niet deugt, een helpdesk wil mij niet
helpen. Er is ruimte voor een serie grote
shows over de Ome Harry's. Over men
sen die het opgeven, die er al meteen in
berusten dat de afzuigkap het niet doet.
Zelfs ik, met mijn verleden als Konsu
mentenman, lijd daar onder. Ik maak
geen indruk meer als ik een zaak bin
nenstap. 'Het is nu eenmaal zo, me
neer', wordt dan gezegd. 'U denkt toch
niet dat ik die videorecorder zélf bouw?
Die verkoop ik alleen maar'."
PETER KUIJT
